ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

Ένας ιδιαίτερα αγαπημένος χώρος είναι για μένα η Αρχαία Αγορά, εκεί όπου χτυπούσε η καρδιά της δημόσιας ζωής του άλλοτε ιοστεφούς και νυν νεφοσκεπούς άστεως. Και συνήθως επισκέπτομαι το μικρό πωλητήριο στη Στοά Αττάλου για να αγοράσω έναντι μικρού αντιτίμου κάποιο από τα βιβλία σχετικά με τις περιηγήσεις και τα εκθέματα των Μουσείων.
Ένα τέτοιο έπεσε στα χέρια μου πρόσφατα, μία καινούργια έκδοση της Αμερικανιτη κής Σχολής Κλασσικών Σπουδών (American School of Classical Studies at Athens), με τίτλο "Women in the Athenian Agora".
Το βιβλίο εξετάζει το ρόλο της γυναίκας σε όλες τις εκφάνσεις της αρχαίας κοινωνίας, από τη γέννηση μέχρι το θάνατό της, τη λατρεία και τις γιορτές, το γάμο, την περιουσία, την ανατροφή και επιμέλεα των παιδιών, τα καθήκοντά της στο σπίτι με την υφαντική που ήταν η κυριώτερη γυναικεία ενασχόληση ακόμα και το διαζύγιο.
Στον πρόλογο του βιβλίου παρατίθεται απόσπασμα από τον Οικονομικό του Ξενοφώντα ο οποίος παρουσιάζει έντεχνα την πνευματική συγκρότηση και τον τρόπο ζωής των Αθηναίων γυναικών και τα καθήκοντά τους ως συζύγων και οικονόμων. Μιά μέρα ο Σωκράτης συναντά έναν επιφανή Αθηναίο, τον Ισχόμαχο να κάθεται στη Στοά του Ελευθερίου Διός και να περιμένει κάποιους γνωστούς που είχαν αργήσει. Οταν ο Σωκράτης τον παρατήρησε για απαράδεκτη αδράνεια που απάδει προς την φήμη και την κοινωνική του θέση ο Ισχόμαχος απάντησε : 'δεν κάθομαι καθόλου στο σπίτι μου γιατί η γυναίκα μου είναι πολύ ικανή να διευθύνει τα οικιακά ζητήματα".
Οταν ο Σωκράτης ενδιαφέρθηκε να μάθει λεπτομέρειες ο Ισχόμαχος περιέγραψε διεξοδικά τα οικιακά καθήκοντα και την παιδεία της γυναίκας του. Όταν την παντρεύτηκε σε ηλικία δεκαπέντε ετών την παρέπεμψε στα καθήκοντά της έτσι ώστε να μάθει να φέρει εις πέρας τις οικιακές υποθέσεις με το σωστό τρόπο. " Εφόσον τα ενδιαφέροντα και των δύο, τόσο μέσα στο σπίτι όσο και έξω από αυτό απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και ενασχόληση, θεωρώ ότι ο θεός δημιούργησε τη γυναικεία φύση για τις εσωτερικές εργασίες και φροντίδες, ενώ την ανδρική για τις εξωτερικές", λέει ο Ισχόμαχος στον Οικονομικό.
Τα λόγια του Ισχόμαχου απηχούν βέβαια τις απόψεις των συντηρητικών κυρίως πολιτών της εποχής, έναντι των αγώνων των γυναικών της Αττικής για χειραφέτηση και κοινωνική απελευθέρωση, οι οποίοι άρχιζαν τότε. Γιατί αν πάρει κανείς στα σοβαρά τα λόγια του αριστοκράτη Ισχόμαχου η παρουσία γυναικών στην Αγορά θα ήταν το λιγότερο ένα παράδοξο θέαμα για τα χρόνια εκείνα με εξαίρεση κάποιες γυναίκες της κατώτερης τάξης που έκαναν χειρωνακτικές εργασίες όπως το να κουβαλούν νερό από το ένα υδραγωγείο στο άλλο ενώ μεταξύ των γυναικών υπήρχαν και δούλες που ανήκαν σε πλούσιες οικογένειες. Ήταν δηλαδή η Αγορά ένας χώρος απαγορευμένος για τις γυναίκες της ανδροκρατούμενης κλασσικής αρχαιότητας. Όσο για την πολιτική και τα αξιώματα ούτε λόγος !
Ο μόνος χώρος στον οποίο η γυναίκα εμφανίζεται να έχει δύναμη ήταν στη λατρεία. Κι αυτή ήταν η μόνη ευκαιρία να βγει από το γυναικωνίτη του σπιτιού της. Αλλωστε ως ιέρεια διέθετε κάποιες εξουσίες και γι’ αυτό στις γιορτές και τις τελετουργίες μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε.
Τα βιβλία αυτής της σειράς είναι μικρά και καλαίσθητα με πλούσια εικονογράφηση. Αγγεία με παραστάσεις γυναικών, σκεύη καθημερινής χρήσης, λύχνοι, πήλινα ειδώλια, όστρακα κεραμεικής, κοσμήματα από τα ευρήματα της Αμερικανικής Σχολής που ξεκίνησαν στις 25 Μαϊου 1931 με χορηγία του Ροκφέλερ όπως και το πρόγραμμα φύτευσης του 1950 αποκλειστικά με δέντρα που ανέφεραν οι αρχαίοι συγγραφείς.
Και βέβαια μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες της Σχολής είναι η δημοσίευση των τελικών πορισμάτων των ανασκαφών στην Κόρινθο και την Αρχαία Αγορά που διεξάγονται μέχρι και σήμερα. Στις γυναίκες αρχαιολόγους είναι αφιερωμένος ο επίλογος του βιβλίου που η συμμετοχή τους έπαιξε σημαντικό ρόλο στις ανασκαφές όπως η Dorothy Burr Thompson, μία από τις πιο διακεκριμένες αρχαιολόγους του 20ου αιώνα.



Το Υπουργείο Πολιτισμού κι εδώ ανύπαρκτο.
Άραγε τα βιβλία που διατίθενται στα Πωλητήρια των ελληνικών Μουσείων απευθύνονται μόνο σε τουρίστες και σε όσους γνωρίζουν την αγγλική γλώσσα; Ο λόγος που δεν μεταφράζονται στα ελληνικά είναι η έλλειψη μεταφραστών, η έλλειψη πόρων και προσωπικού ή μήπως η έλλειψη φαιάς ουσίας στους εγκέφαλους των "απόντων υπευθύνων" αυτού του τόπου;

Και μιά που τό'φερε η κουβέντα ακούω σήμερα έξω από το Βυζαντινό Μουσείο ένα παιδάκι 6-7 χρονώ να ρωτάει :" μαμά, τι είναι Μουσείο ; "Η απάντηση της βιαστικής και καλοντυμένης μαμάς έκανε ακόμα πιό μελαγχολική τη μέρα μου. "Μουσείο είναι ο χώρος που γίνονται εκθέσεις, πάμε τώρα γιατί έχουμε αργήσει"...


(To βιβλίο υπάρχει στο Διαδίκτυο αν το αναζητήσετε στο google ως
Women in the Athenian Agora)