Σχολές Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού: Σήμερα και χτες

Συγνώμη κι όλας έχετε προσέξε ότι ποτέ κανένας δεν αναφέρει τις Α.Ε.Ν.; Ούτε στις ειδήσεις, ούτε καν στο υπουργείο εμπορικής ναυτιλίας δεν δεν έχουν ενημέρωση. (στο υπουργείο εμπορικής ναυτιλίας υπάγεται η εν λόγω σχολή)

Σωστή η παρατήρηση... και η μία και η άλλη... Εννοώ το γεγονός ότι όλες οι άλλες σχολές της χώρας ανήκουν στο υπουργείο παιδείας εκτός των παραγωγικών (αστυνομίας, ευελπίδων κλπ). Φαίνεται ότι έτσι βλέπουν και τους ναυτικούς... στρατιωτάκια και ας καταργήθηκαν οι στολές...

Όχι, δεν το πιστεύω αυτό... Στρατιωτάκια μας βλέπουν μόνο όταν υπάρχει συμφέρον. Κατά τ'άλλα είμαστε εδώ μα δεν υπάρχουμε...

Ο εσωτερικός κανονισμός ελπίζω να μην ισχύει πια...

Στα δικά μου τα χρόνια απαγορευόταν ακόμη και η ομαδική υποβολή αιτήματος.

Και φυσικά έπρεπε να σηκωνόμαστε κλαρίνο κάθε που εμφανιζόταν κάποιος λιμενικός...

Ακόμη φυσικότερα κάθε πρωί κάναμε αναφορά όπως στο στρατό... Η αρχηγός στεκόταν στη μια άκρη... εγώ ως υπαρχηγός μετρούσα το πλήθος και μετά πήγαινα με βήμα μπροστά της και έκανα τη γνωστή χαιρετούρα λέγοντας:

"Ευπειθώς αναφέρω παρούσες τόσες... απούσες τόσες..."

Όχι δεν είναι εν ισχύ απ'όσο γνωρίζω τουλάχιστον.

Το θέμα είναι ότι για να βρεί κανένας τον εσωτερικό κανονισμό θα πρέπει να μάθει από το υπουργείο εμπορικής ναυτιλίας τα Φ.Ε.Κ. και μετά μέσω του Εθνικού Τυπογραφείου να τα παραγγείλει.

Άρα δεν υπάρχει... Σε μας ήταν το πρώτο πράγμα που μας μοίραζαν. Σε βιβλιαράκι... Το έχω ακόμη, θα στο φέρω να του ρίξεις μια ματιά για να γελάσεις με τα χάλια του τότε...

Θα μου επιτρέψεις να διατηρώ τις αμφιβολίες μου σχετικά με το αν ήταν τότε ή τὠρα χάλια....

Ναι, θέλω πολύ να το δω!

Όπως μπορεί κανείς να διαβάσει και στην αρχική τοποθέτηση του θέματος, υπήρξε μια μετακίνηση και συγκόλληση τοποθετήσεων ώστε να διευκολυνθεί ο διάλογος γύρω από το σημαντικό και ενδιαφέρον ζήτημα, το σήμερα και το χτες των σχολών πλοιάρχων εμπορικού ναυτικού.

Ερὠτηση, η σχολή τότε ήταν εσώκλειστη?
Γιατί υπάρχουν κοιτώνες, παροπλισμένοι πλέον, τώρα είναι αίθουσες διδασκαλίας.

Μια ερώτηση εσύ, ένα ταξίδι ολάκερο εγώ... Κανονικά θα έπρεπε να πω ένα ναι ή ένα όχι... Μα όταν φτάνει κανείς στα πενήντα (Νηρέα... "φτάνει" με την έννοια πλησιάζει.. - αυτό είναι άσχετο με το θέμα, σχετικό όμως με τον Νηρέα) λοιπόν...

Όταν περάσεις το μεσοστράτι της ζωής σου, υπάρχουν χίλια δυο κακά που σε προσμένουν... πρεσβυωπία, αρθριτικά, σταφιδιασμένη μούρη και σακούλες στα μάτια και άλλα δυσάρεστα. Όμως αν έχεις σεβαστεί το χρόνο, αν ανώφελα δεν πέρασες τις μέρες σου στης γης την πλάτη, εκεί και τότε θερίζεις και όσα έσπειρες...

Ένα από αυτά, να λευτερώσεις το μέσα σου άνθρωπο από τις προκαταλήψεις και τα ταμπού και να μπορείς πια να λες τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. Δίχως να σε νοιάζει "τι θα πει και ο κόσμος"... και δίχως να γίνεσαι θρασύς και αναιδής. Απλά και μόνο γιατί έζησες τη ζωή σου και τώρα βλέπεις να φτάνει όλο και πιο κοντά την κάθε μέρα το ΤΕΛΟΣ δίχως να σε τρομάζει. Γιατί έζησες... χόρτασες ζωή... Και πρέπει να τα πεις αυτά που έζησες. Οφείλεις να τα πεις. Όχι για να σκοτώνεις την ώρα σου, ούτε των άλλων. Μα για να μένει η θησαυρισμένη πείρα στους επόμενους και πιο σοφά εκείνοι να χαράζουν τη στράτα της ζωής τους. Να μαθαίνουν από τα καλά, να αποφεύγουν τα δικά σου στραβά... Αυτά για εισαγωγή και αφήνω να καταλάβετε με τα παρακάτω.

Το σωτήριον εκείνο έτος, το 1978, που η εφοπλιστική οικογένεια αφενός και το ΥΕΝ αφετέρου, συνέλαβαν το μεγαλόπνοο σχέδιο να βάλουν γυναίκες στα πλοία, και μάλιστα σε θέσεις αξιωματικών καταστρώματος, η ναυτική εκπαίδευση πιάστηκε στον ύπνο. Σχολή να μας στεγάσουν δεν υπήρχε. Κι ας ήμασταν μόλις 29 κορίτσια... Κι ας ήταν η χώρα μας η πρώτη ναυτική δύναμη στον κόσμο και με τεράστια ναυτική παράδοση και με ένα σωρό σχολές ανά την Ελλάδα.

Μονάχα η Αττική είχε τότε τρεις ανώτερες δημόσιες σχολές εμπορικού ναυτικού (ΑΔΣΕΝ). Την πρώτη και μεγαλύτερη της χώρας, τον Ασπρόπυργο, την Ελευσίνα και το Σκαραμαγκά. Πλοιάρχους - αν θυμάμαι καλά - είχε μόνο ο Ασπρόπυργος... Νομίζω πως οι άλλες δύο είχαν μόνο μηχανικούς ή ίσως και ασυρματιστές... Υπήρχε ακόμη σε κοντινή απόσταση η Ύδρα, που ήταν μόνο Πλοίαρχοι, και πιο πέρα η Σύρος, οι Οινούσες, η Μηχανιώνα στη Θεσσαλονίκη, τα Χανιά, η Πρέβεζα... Πιθανόν και άλλες... πέρασαν και τόσα χρόνια, πού να θυμάμαι.

Όλες αυτές οι σχολές ανήκαν όπως και σήμερα στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Το ΥΕΝ είχε την ευθύνη και τον έλεγχο σε όλα. Με το που πατάγαμε στη σχολή, μας παρέδιδαν και γραπτώς τους κανονισμούς:






Από το βιβλιαράκι αυτό και παραθέτω το ακόλουθο σχετικά με το ερώτημα της Χαλαρουίτας:




Όπως λοιπόν προκύπτει από το άρθρο αυτό του κανονισμού, οι σπουδαστές των ΑΔΣΕΝ έτρωγαν και κοιμόντουσαν εντός της σχολής... Εκτός αν ο κύριος Διοικητής αποφάσιζε αλλιώς... Και αυτό συνέβαινε όταν δεν υπήρχαν εγκαταστάσεις ανάλογες. Και μόνο τότε.

Για κακή του τύχη ο Ασπρόπυργος είχε. Κτίρια εννοώ. Οπότε και οι σπουδαστές ήταν μέσα και μόνο κάθε Τετάρτη απόγευμα έβγαιναν και κάθε Σάββατο απόγευμα και πάλι, έως Δευτέρα πρωί. Αυτό βεβαίως δεν ήταν και τόσο σίγουρο. Γιατί υπήρχαν και ποινές στέρησης εξόδου. Το γελοίο είναι το ακόλουθο:




Άλλες εποχές τότε και ποιος να μιλήσει που με τέτοια διάταξη παραβιαζότανε το Σύνταγμα της χώρας για ίσα δικαιώματα όλων των πολιτών; Σπουδαστές και του Ασπροπύργου, σπουδαστές και των άλλων σχολών που δεν ήταν εσωτερικοί... Όμως οι μεν ζούσαν τα δυο χρόνια στη σχολή σαν ποντίκια και δεν τολμούσαν να πάρουν ανάσα... Ενώ οι άλλοι σπούδαζαν με πολύ περισσότερη ελευθερία. Σχετικό βέβαια είναι και αυτό, γιατί ο Κανονισμός προέβλεπε πολλούς ακόμη περιορισμούς και άλλες τόσες ποινές...

Εμείς λοιπόν, οι πρώτες γυναίκες Καπετάνισσες, πέσαμε στη δεύτερη περίπτωση. Η ίδρυση της σχολής μας όπως αποδεικνύουν και τα μετέπειτα γεγονότα, δεν ήταν παρά ένα πείραμα. Και τα πειραματόζωα εμείς οι ίδιες... Ένα λοιπόν που έλαβαν υπόψη ήταν αυτό... Σιγά μη χαλάγαν λεφτά για κτίρια. Βεβαίως τους έλειπε και η εμπειρία και το ανάλογο προσωπικό για εσωτερική φοίτηση γυναικών.

Και για κοινή στέγαση με τα αγόρια στον Ασπρόπυργο, ούτε που να το συζητήσουν. Βάζεις μαζί σε μοναστήρι καλογέρους και καλόγριες παρέα; Σοφά έπραξαν, και το αποδεικνύουν και όσα έγιναν εκ των υστέρων... Σοφά δηλαδή ως προς τις δικές τους ευθύνες. Και πολύ σοφά και για το δικό μας συμφέρον... Έστω κι αν εμείς δεν το εκτιμήσαμε...

Από την άλλη, οφείλω να υπογραμμίσω ότι ήταν και γελοία η προφύλαξη για χίλιους δυο άλλους λόγους. Και πρώτον και κύριο γιατί ναυτικοί θα γινόμασταν. Που σημαίνει, όπως και το ζήσαμε οι περισσότερες στη συνέχεια, συμβίωση με ένα τσούρμο άντρες για βδομάδες μακριά από τη στεριά... Δυο μήνες κράταγε στο τελευταίο μου καράβι η απομόνωση. Και μόνο 48 ώρες μέναμε σε λιμάνι και πάλι ξανά μανά δυο μήνες ανάμεσα ουρανό και θάλασσα. Αν δεν μπορούσαμε να αντέξουμε εντός των τοιχών του Ασπροπύργου, τι θα κάναμε με τη λαμαρινίαση;

Φυσικά δε θέλω να σκέφτομαι εκείνο που κάποτε είπε η Θαλασσινή για έναν αρχιπλοίαρχο... Πως υπήρχε ακριβώς αυτή η σκοπιμότητα στην επιλογή για γυναίκες στα πλοία... Έστω και αν του συγκεκριμένου αρχιπλοίαρχου του έλαχε η τιμωρία να γίνει ναυτικός και η κόρη του. Άντε τώρα να ξαναπεί τα ίδια...

Από κει και πέρα βέβαια υπάρχει και το δικαίωμα του ανθρώπου να χαρεί τον έρωτα όπου και όταν το αποφασίσει... Οι γυναίκες ναυτικοί είναι κι αυτές άνθρωποι. Ούτε "κοινές" για τις ανάγκες του πληρώματος, ούτε και καλόγριες. Άνθρωποι φυσιολογικοί είναι και έχουν το ανθρώπινο δικαίωμα και να ερωτευτούν, εντός και εκτός πλοίου και για την εποχή που μιλάμε, εντός και εκτός σχολής...

Έτσι λοιπόν όσο και αν το υπουργείο έλαβε τα μέτρα του, και γλιτώσαμε το μάντρωμα στον Ασπρόπυργο, η σχολή μας στεγάστηκε τελικά στο ΚΕΣΕΝ, στο Ρέντη, προέκυψε κάποια στιγμή η ανάγκη για πρακτική εκπαίδευση και αναγκαστικά βρεθήκαμε στον ίδιο χώρο με τα αγόρια. Φυσικά ως επισκέπτες. Ουδέποτε εμείς κοιμηθήκαμε εκεί... Με πούλμαν μας έπαιρναν από το ΚΕΣΕΝ, πηγαίναμε στον Ασπρόπυργο για ναυτική τέχνη (κόμπους, κωπηλασία κλπ) σωστικά, ηλεκτροκολλήσεις κλπ. Μάλιστα, όταν φτάναμε στον Ασπρόπυργο, επιστρατευόταν όλη η δύναμη του λιμενικού για να μας κρατήσουν μακριά από τα αγοράκια... Βγαίναν εκείνα τα κακόμοιρα στα παράθυρα, να δουν λίγο γυναίκα, να ξεμαυρίσει το μάτι τους, και οι λιμενικοί τσιρίζανε... Ούτε παρθεναγωγείο να ήμασταν.

Τι τα θες όμως και τι τα γυρεύεις... Κρατάνε μια χούφτα λιμενικοί εκείνο το διαολάκι το γιο της Αφροδίτης; Η απάντηση άλλη φορά... Αρκετά για σήμερα...

Ο φτερωτός γιός της Αφροδίτης δεν είναι υπό τον έλεγχο κανενός.

Άλλοι τον λένε τυφλό. Άλλα δεν έχει σημασία.

Σε ρώτησα γιατί στους καιρούς μας οι παλαιοί κοιτώνες έχουν μετατραπεί σε αίθουσες διδασκαλίας.

Κρύες που είναι... Άψυχες τελείως...

Και όμως αυτές οι αίθουσες κάποτε στέγαζαν τα όνειρα των σημερινών καπεταναίων. Στέγαζαν τα όνειρα νέων παιδιών που (αν όχι όλοι) θα κάναν πατρίδα τους την θάλασσα.

Είμαι σε διαδικασία αναζήτησης των σημερινών εσωτερικών κανονισμών. Εντός των ημερών θέλω να ελπίζω!

Βρήκα και άλλη μια διαφορά, τις ηλεκτροκολλήσεις! Ξέρω τι είναι και πως γίνοται από έναν εφαρμοστή που υπήρχε σε κάποιο καράβι.

Τώρα πλέον ο Ασπρόπυργος δεν αποτελεί σχολή εσωτερικής φοιτήσεως.

Οι υπάρχουσες σχολές αυτή τη στιγμή είναι οι ακόλουθες : ΑΕΝ / ΚΡΗΤΗΣ · ΑΕΝ / ΥΔΡΑΣ · ΑΕΝ / ΣΥΡΟΥ · ΑΕΝ / ΗΠΕΙΡΟΥ · ΑΕΝ / ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ · ΑΕΝ / ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ · ΑΕΝ / ΚΥΜΗΣ · ΑΕΝ / ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ · ΑΕΝ / ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ.

Τελευταίος ο Ασπρόπυργος! θέλω να ελπίζω last but not least!

Ανυπομονώ να ακούσω και άλλες ιστορίες-πραγματικότητες της εποχής εκείνης!

Η Κύμη... πωπώ... βεβαίως υπήρχε και τότε η Κύμη. Και είχα και φιλαράκι σε καράβι από τη σχολή της Κύμης.

Ανυπομονείς να ακούσεις ιστορίες πραγματικές; Χμ... Τι θα έλεγες για μια πραγματική περιγραφή μιας μέρας στον Ασπρόπυργο; Εννοώ με τα μάτια του τότε, όχι εξιδανικευμένα από τα τριάντα χρόνια απόσταση;




Όχι, που λένε τώρα μερικοί για Νέρωνες... Λοιπόν, έχω και φωτογραφία .. μόνο που...



ούτε από εκείνη τη συγκεκριμένη μέρα είναι... (είναι στο δεύτερο έτος, από την εκδρομή μιας εβδομάδας που μας είχαν πάει στη ... Μακεδονία!!!) και αφετέρου, αν προσέξει κανείς τα μπουκάλια κινδυνεύουμε από χειρότερους χαρακτηρισμούς ακόμη και από το "Νέρωνες"...

Με τα σακάκια (και καθιστές) είμαστε η "Αγία Τριάς", Κατερινόπλασμα, Αννούλα και η αφεντιά μου... Αχώριστες όχι μόνο στη σχολή αλλά εδώ και τριάντα χρόνια.

Όσο για την ηλεκτοκόλληση, όχι μόνο κάναμε αλλά και την απαθανατίζαμε, μην ξεχάσουμε την τέχνη:



Θρυλική γιατί όχι μόνο έκανε τέσσερα παιδιά, αλλά και γιατί έμεινε στο καράβι μέχρι και οκτώ μηνών στο τελευταίο της, το Στέφανο, που είναι τώρα ολόκληρος λεβέντης. Ξέρεις τι θα πει να είσαι σχεδόν ετοιμόγεννη και να είσαι σε καράβι και να δουλεύεις κανονικά, ματσακόνια και ανεμόσκαλες; Βέβαια οι άλλοι δεν το είχαν πάρει χαμπάρι, γι' αυτό και την άφηναν να δουλεύει. Και την Αντωνία δεν την άφηναν τα τόσα στόματα που περίμεναν πίσω... Ευτυχώς ήταν ψηλή και δε φαινόταν η εγκυμοσύνη. Και όταν οι άλλοι την πείραζαν πως πάχυνε, η Αντωνία απαντούσε με το χαρακτηριστικό της γέλιο...

Το ίδιο γέλιο που δεν κατάφερε να της κόψει ούτε ο διοικητής της σχολής όταν της έριξε αποβολή γιατί δεν φορούσε το ... καπέλο!!! στο δρόμο... Βέβαια αυτό ήταν μόνο η αφορμή. Η ουσία ήταν πως η πολυαγαπημένη μας Αντωνία ήταν ο ταμίας του "παράνομου" τότε συλλόγου σπουδαστών. Παράνομου γιατί απαγορευόταν από τον κανονισμό της σχολής ακόμη και η ομαδική υποβολή αιτήματος.

Εμείς όμως όχι μόνο αιτήματα είχαμε:



αλλά τα δημοσιεύαμε και σε εφημερίδες. Και όπως φαίνεται είχαμε φτιάξει και σύλλογο που η μεν σχολή δεν αναγνώριζε αλλά είχε την αναγνώριση του Πρωτοδικείου και επιπλέον είχαμε προχωρήσει και σε συντονιστικό όργανο όλων των συλλόγων σπουδαστών Ε.Ν.

Από τα βασικά μας αιτήματα η αποστρατιωτικοποίηση των σχολών και ο ελεύθερος συνδικαλισμός. Το ένα εν μέρει πέρασε. Τώρα πια τα παιδιά των σχολών Ε.Ν. δε φοράνε στολές και δε συμπεριφέρονται σαν στρατιωτάκια. Ούτε παίρνουν αποβολές γιατί δε φορέσανε το καπέλο στο δρόμο...

Το άλλο, ο ελεύθερος συνδικαλισμός, παραμένει ζητούμενο. Γιατί τότε είχαμε το βραχνά των λιμενικών και του Υπουργείου, σήμερα από όσα μαθαίνω υπάρχει έντονη κομματικοποίηση. Άρα η ελευθερία ακόμη μένει μακριά και παραπονεμένη. Και μαζί και τα αιτήματα των σπουδαστών...

Ανθρώπινες συνθήκες ζητούσαμε εμείς τότε, ανθρώπινες και τα σημερινά παιδιά. Τότε είχαμε το ΚΕΥ (Κανονισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας):



Τώρα έχουν το ΚΕΠ! Τα έμαθα και ανατρίχιασα. Με τις μεσαιωνικές συνθήκες που μόνο σε τριτοκοσμικές χώρες υπάρχουν. Θα τα πούμε αναλυτικά για το ΚΕΠ, δε θα το θάψουμε εδώ στις αναμνήσεις τις δικές μας. Πάντως, αν θέλετε να ακούσετε τη γνώμη των παλιών, η μόνη σας δύναμη είναι ο σύλλογος. Φροντίστε να παραμερίσετε τα κομματόσκυλα και πάρτε την κατάσταση στα χέρια σας. Γιατί και τότε και τώρα μία είναι η αλήθεια:



Το ίδιο θηρίο περίμενε κι εμάς και όταν του φανήκαμε άχρηστες μας ξέβρασε στυμμένες λεμονόκουπες στη στεριά... άνεργες να μην ξέρουμε πώς να βγάλουμε τον επιούσιο... και το ίδιο καρτερεί κι εσάς. Και τα θερία δεν παλεύονται με έναν έναν ξεχωριστά. Θέλει πολλοί μαζί και πάλι δε φτάνει.

Τέτοια θηρία λογαριάζουν μόνο με μονέδα... Δολάρια τότε, ευρώ σήμερα... Και καθόλου δε λογαριάζουν τον άνθρωπο. Κιμάς στα δόντια τους γινόμαστε και δε πα να αγαπάμε τη θάλασσα, δε πα να έχουμε σπάσει το κεφάλι μας να μάθουμε τη δουλειά μας, ακόμη και αν τα τρυφερά μας χεράκια έμαθαν ηλεκτροκόλληση:



ή και αν τραβήξαμε κουπί (κυριολεκτικά και όχι μόνο μεταφορικά)



Τα θηρία αυτά δε μασάνε παρά μόνο τα όνειρά μας. Και η αμοιβή μας;



Εκείνοι το σακί με το χρήμα και εμείς να ψαχνόμαστε να πάρουμε πίσω τουλάχιστον τις κρατήσεις που μας έγιναν για όσο διάστημα τους δουλέψαμε. Τότε, κοριτσάκι ακόμη στη σχολή, δέχτηκα πολλές απειλές που φώναζα μαζί με τις συσπουδάστριές μου. Και ποινές... Για ανάρμοστη συμπεριφορά μη τήρησης των κανονισμών πειθαρχίας.

Γι' αυτό και γελάω γέλιο μεγάλο όταν τώρα - κοντά στα 50 πια - οι διάφοροι τζιτζιφιόγκοι του διαδικτύου εξαπολύουν "μύδρους" εναντίον μου... Σαφώς και δεν μπορούν να ξέρουν πόση "τρέλα" κουβαλάω, γιατί δεν ξέρουν ούτε και όσα έχω περάσει. Ας μην τα περάσει κανείς άλλος. Αλλά, είχε δίκιο ο μετέπειτα Δάσκαλός μου, ο Λιαντίνης, να γράφει:




Κι εμάς τότε στη σχολή αλλά και στα καράβια μετά, μας περίμεναν πολλές συμφορές και πολλές λαχτάρες. Δε μετανιώνω λοιπόν ούτε για το τόσο δα που φώναξα τότε. Μόνο που δε φώναξα περισσότερο. Ποιος θα μας δώσει εμάς πίσω τα χρόνια που χάσαμε στη θάλασσα; Και τα χρόνια στη σχολή. Αφού η πατρίδα δεν ήταν έτοιμη να δεχτεί γυναίκες στα πλοία, γιατί τέτοιο βάρβαρο πείραμα με τις ζωές μας;

Και καλά εγώ.. η Σοφία... η Άννα... καταφέραμε να σταθούμε στα πόδια μας. Υπάρχουν όμως και τα κορίτσια που η ζωή στάθηκε ιδιαίτερα σκληρή μαζί τους. Δεν είναι σωστό να αναφέρω ονόματα. Είναι όμως σωστό, ακόμη και τώρα ως πρόεδρος του τότε συλλόγου μας να υψώνω φωνή διαμαρτυρίας. Μας αδίκησε πολύ η Πολιτεία εμάς τις πρώτες γυναίκες αποφοίτους της Δημόσιας Σχολής Πλοιάρχων... Μας άφησαν τελείως απροστάτευτες να τα βγάλουμε πέρα μόνες μας. Και ειδικά εκείνες που λόγω μητρότητας αναγκάστηκαν να μείνουν έξω. Ανασφάλιστες, να καθαρίζουν σκάλες (καμία υπερβολή σε αυτό) και να μην ελπίζουν σε σύνταξη...

Εύχομαι και ελπίζω τα σημερινά κορίτσια να σταθούν τυχερότερα. Για μας, την παλιά γενιά, είναι όλες τους παιδιά μας. Και θα σταθούμε με όλες μας τις δυνάμεις στο πλευρό τους. Η δική τους επιτυχία θα δικαιώσει τα δικά μας όνειρα που μείναν δεμένα στο μουράγιο...

Μια εικόνα που προκαλεί θλίψη:






Κι όμως εκεί δίπλα λειτουργεί ένα ίδρυμα της τριτοβάθμιας παιδείας της χώρας...

Οι Σχολές που ετοιμάζουν αξιωματικούς για την Εμπορική Ναυτιλία μας. Μιας ναυτιλίας που θεωρείται ακόμη από τις μεγαλύτερες της γης. Τι ψυχολογία να αναπτύσσουν οι δόκιμοι που εκεί σπουδάζουν; Ας αφήσουμε τον ποιητή να μας το περιγράψει:


Παραλληλισμοί

Τρία πράματα στον κόσμο αυτό, πολύ να μοιάζουν είδα.
Τα ολόλευκα μα πένθιμα σχολεία των Δυτικών,
των φορτηγών οι βρώμικες σκοτεινιασμένες πλώρες
και οι κατοικίες των κοινών, χαμένων γυναικών.

Έχουνε μια παράξενη συγγένεια και τα τρία
παρ' όλη τη μεγάλη τους στο βάθος διαφορά,
μα μεταξύ τους μοιάζουνε πολύ, γιατί τους λείπει
η κίνηση, η άνεση του χώρου και η χαρά.

ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Και να σκεφτείς πως ο ποιητής μιλά για ολόλευκα σχολειά... Για τους μαύρους αυτούς τοίχους και τα σκουριασμένα και σπασμένα παράθυρα ακόμη και οι κατοικίες των κοινών, χαμένων γυναικών αδυνατούν να δώσουνε περιγραφή...

ΚΡΙΜΑΑΑΑΑΑΑΑ!!!!

Για τη σύγκριση του τότε με το τώρα ξαναδημοσιεύω τη φωτογραφία που υπάρχει παραπάνω από το ίδιο κτίριο... Τότε ακόμη που είχε τουλάχιστον χρώμα λευκό:

Εμείς, όπως έχει ήδη αναφερθεί, δεν είχαμε δικό μας κτίριο. Η πρώτη σχολή που λειτούργησε για γυναίκες πλοιάρχους στεγάστηκε στο ΚΕΣΕΝ. Στην οδό Φλέμινγκ στο Ρέντη.

Το ΚΕΣΕΝ είναι κέντρο επιμόρφωσης στελεχών εμπορικού ναυτικού (δεν παίρνω και όρκο για την απόδοση του αρκτικόλεξου...). Πιο απλά: Εκεί σπουδάζουν οι αξιωματικοί του εμπορικού ναυτικού (γέφυρας και μηχανής) για να αποκτήσουν διπλώματα καπετάνιου και πρώτου μηχανικού.

Από την άποψη αυτή υπήρξαμε πολύ τυχερές. Η σχολή διέθετε και αξιόλογο προσωπικό αλλά και εξοπλισμό. Αυτό που δε διέθετε ήταν εξωτερικούς χώρους... Μόνο μια ταράτσα της συμφοράς.


Βέβαια το δικό μας κέφι δεν επηρεαζόταν στο παραμικρό και στην πρώτη ευκαιρία το στήναμε στο χορό. Και όχι μόνο:


Το ζόρι ήταν μόνο στις ώρες της "στρατιωτικής" εξάσκησης. Κάθε πρωί στην ταράτσα αυτή παρατασσόμασταν ως έφεδροι και οι βαθμοφόροι έδιναν αναφορά στην αρχηγό για παρόντες και απόντες.

Αρχηγός ήταν η κοπελιά με τα μακριά ξανθά μαλλιά στο αριστερό μέρος της προηγούμενης φωτογραφίας. Υπαρχηγός στον πρώτο χρόνο η αφεντιά μου. Έτσι, ήμουν υποχρεωμένη να μετρώ τα κορίτσια και μετά με στρατιωτικό βήμα να κατευθύνομαι μπροστά στην αρχηγό, να της απευθύνω τη γνωστή χαιρετούρα με χτύπημα του ποδιού και να λέω: "Ευπειθώς αναφέρω παρούσες τόσες... απούσες τόσες."

Και μη μας βλέπετε γελαστές την ώρα του χορού. Την ώρα των στρατιωτικών γυμνασίων καμιά δεν τολμούσε να βγάλει κιχ. Ακόμη και όταν συνέβη μια σκηνή απείρου κάλλους...

Οι λιμενικοί μας ετοιμάζουν για την πρώτη μας επίσημη εμφάνιση. Και ο υποδιοικητής διατάζει έναν κατώτερο αξιωματικό να μας δείξει πως χαιρετάμε. Υπογραμμίζει πως πρέπει να υπάρχει τέτοια ένταση που "να σκιστεί το παντελόνι"! Τι το ήθελε να το πει; Αυτό ακριβώς έπαθε ο καημένος ο λιμενικός... Όσο για μας, δαγκωθήκαμε τόσο που έβγαλαν αίμα τα χείλη μας για να μη γελάσουμε...

Ήταν τότε που ετοιμάστηκαν οι στολές μας. Σχεδιαστής ο γνωστός Τσεκλένης. Αν δεν κάνω λάθος θα πρέπει να πλησίαζε Μάρτιος. Ναι, είχαμε τη μεγάλη ευτυχία η πρώτη φουρνιά να περάσουμε αρκετούς μήνες με τα κανονικά μας ρουχαλάκια σαν άνθρωποι και όχι σαν φαντάροι:


Όπως είχαμε και την ευτυχία να πηγαίνουμε πολλές επισκέψεις, ακόμη και εκδρομές. Στη συγκεκριμένη περίπτωση βρισκόμαστε στην κουβέρτα του ιστιοφόρου Ευγένιος Ευγενίδης και που ήταν από τους πιο αγαπημένους μας προορισμούς. Χαρά μεγάλη είχε το πλήρωμα όταν κατέφθαναν τα κορίτσια... Κι άλλο τόσο εμείς που νιώθαμε επιτέλους πως βρισκόμαστε στο στοιχείο μας.

Η ώρα στον Ευγενίδη δεν ήταν μόνο εκπαίδευση. Υπήρχαν και ελεύθερες ώρες κι εκεί κάναμε τα πάντα. Από χαβαλέ πως θα πετάξουμε κάποια στη θάλασσα:


έως και σκηνοθεσία "ξεμαλλιάσματος" για να κοροϊδέψουμε όσους μας έλεγαν ότι δε θα καταφέρει ποτέ ένα καράβι να ταξιδέψει μόνο με γυναίκες γιατί θα μαλλιοτραβηχτούν:


Η αλήθεια όμως είναι πως ήμασταν πάρα πολύ δεμένες και αγαπημένες μεταξύ μας. Οι περισσότερες τουλάχιστον. Γι' αυτό και διατηρήσαμε στενούς δεσμούς φιλίας ακόμη και κουμπαριές προέκυψαν... Και μια ακόμη κουμπαριά είναι στα σκαριά για τους επόμενους μήνες που θα παντρέψω την κολλητή μου, την Αννούλα. Πρώτος όμως γάμος και μάλιστα πριν αποφοιτήσουμε, ήταν της Ν....


Ένας θυελλώδης έρωτας... Εκείνος από Ασπρόπυργο. Είπαμε, όσο και να προσπαθούσαν οι λιμενικοί να μας κρατήσουν σε απόσταση, σαν θέλει η νύφη και ο γαμπρός... τύφλα να 'χει το λιμενικό!!!

Βέβαια υπήρχαν και άλλες σχολές... Πχ Σύρος... Που κάποτε εδέησε το ΥΕΝ να τους φέρει επίσκεψη στη σχολή μας. Δύο από τα κορίτσια της φωτογραφίας είναι σήμερα παντρεμένα με παλικάρια από την τότε φουρνιά της Σύρου... Κι άλλη μια, αν δεν κάνω λάθος, τον διάλεξε στη μία και μοναδική επίσκεψη που πήγαμε στην Ύδρα. Με τη συγκεκριμένη έχουμε χρόνια να τα πούμε και δεν παίρνω και όρκο...

Πάντως οι δεσμοί με τον Ασπρόπυργο, αν και είχαμε πολλά περισσότερα πάρε δώσε, στάθηκαν όλοι άτυχοι. Ακόμη και όσοι έφτασαν στο γάμο... Ε, ξέρετε πώς είναι αυτά τα πράγματα. Είσαι νέος, βράζει το αίμα σου, νομίζεις πως βρήκες τον άνθρωπο της ζωής σου. Το μόνο κακό είναι όταν το "λάθος" αφήνει πίσω του παιδιά. Αλλιώς, τι είχαμε, τι χάσαμε... Αν και είναι πολύ χειρότερο όταν "θυσιάζονται" για τα παιδιά και για το τι θα πει ο κόσμος. Και μένουν μαζί - δυο ξένοι στο ίδιο σπίτι - και βασανίζονται και καταστρέφουν τη ζωή τους. Όπως και να έχει, ισχύει και εδώ η παροιμία "Αν οι νέοι ήξεραν, αν εμείς οι γέροι μπορούσαμε..." θα ήταν καλύτερα τα πράγματα.

Προσωπικά βέβαια δε μετανιώνω για τίποτε. Η θέση του ποιητή πως κάθε πράγμα που γίνεται εδώ κάτω είναι πάντα στον καιρό του, με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Το μόνο πρόβλημα, κι αυτό το λέω με την πείρα του τωρινού επαγγέλματος, είναι όταν μένουν πίσω παιδιά. Δεν είναι και το καλύτερο πράγμα στον κόσμο να μεγαλώνει ένα παιδί με χωρισμένους γονείς. Και δυστυχώς στην περίπτωση τη δική μας έμειναν αρκετά παιδιά... Και αρκετές κοπέλες αναγκάστηκαν να τα μεγαλώσουν μόνες τους. Μόνο οι ίδιες μπορούν να μας πουν το γολγοθά που ανέβηκαν.

Και ξέρετε, διαζύγια υπάρχουν και στους στεριανούς. Όταν όμως είναι ναυτικοί και οι δύο, ένα μέρος της ευθύνης το έχει και το ίδιο το επάγγελμα. Κι αυτό θα πρέπει να προβληματίσει την Πολιτεία. Δεν είναι για κουτσομπολιό που έθιξα το ζήτημα. Μα για προβληματισμό. Και όχι για τους ενήλικες. Για τα παιδιά και μόνο. Έτσι κι αλλιώς, για τις καπετάνισσες μιλώντας, δε νομίζω καμιά να μην μπόρεσε να "ξαναφτιάξει" τη ζωή της. Εκτός αν δεν ήθελε... Αυτό όμως είναι άλλη ιστορία.

Η ουσία είναι πως η γυναίκα ναυτικός είναι τελείως απροστάτευτη σε τέτοια θέματα. Όπως και η οικογένεια των ναυτικών. Ακόμη δηλαδή και όταν δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στο ζευγάρι και πάλι η οικογένεια και ειδικά τα παιδιά αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις μακρόχρονες απουσίες των γονιών.

Η συμβουλή μου σε όσα παιδιά τώρα ξεκινάνε τους δρόμους της θάλασσας είναι να φροντίσουν να αποκτήσουν τέτοια επαγγελματικά εφόδια που όταν χρειαστεί να μπορούν να βγάλουν για ένα διάστημα το ψωμάκι τους και στη στεριά. Να μη χρειαστεί να καθαρίζουν σκάλες... Ούτε να αυτοξεφτιλίζονται απλώνοντας χέρι στο σύζυγο για τα ατομικά τους έξοδα. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί αυτό να μην είναι και τόσο υποτιμητικό, αλλά για κορίτσια που ανέβηκαν σε γέφυρες είναι μεγάλο μαρτύριο. Δεν μπορεί τη μια να είσαι αντρογυναίκα στα πέλαγα και την άλλη η καλή νοικοκυρά που είναι δούλα και κυρά. Μαραζώνει η ψυχή και τότε στάζει δηλητήριο.

Όπως θα πρέπει και να αγωνιστούν για να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα μητρότητας. Δεν μπορεί η ναυτικός να γυρνοβολάει στα πέλαγα με ένα παιδί στην κοιλιά. Το έκαναν αρκετές και όχι για κανένα άλλο λόγο παρά για οικονομικούς και μόνο. Εδώ είναι που η Πολιτεία θα πρέπει να δώσει λύση. Ή είμαστε μια χώρα που μαστίζεται από υπογεννητικότητα και παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να στηρίξει το θεσμό της μητρότητας ή ... "Μωραίνει ο θεός ους βούλεται απωλέσαι!"

Είναι εκπληκτική η αλλοτρίωση που έχουν υποστεί οι κτιριακές εγκαταστάσεις. Άλλα και απολύτως φυσικό ο χρόνος δεν περνάει χώρις να αφήσει το στίγμα του.

Όσο για το θέμα της οιογένειας σε σχέση με την θάλασσα, προσωπική μου άποψη είναι ότι είναι αδύνατος ο συγκερασμός της εργασίας στην θάλασσα και της οικογένειας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχουν ναυτικοί που δεν το έχουν καταφέρει αυτό.

Απλά, στην προοπτική της οικογένειας (και φταίει η ανατροφή μου γι'αυτό) θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει συνοχή και διαρκής-ουσιατική επικοινωνία. Λυπάμαι, άλλα αν φανταστώ τον εαυτό μου σε αντίστοιχη κατάσταση δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να ανταπεξέλθω με ένα τηλέφωνο κάθε Κυριακή. Δεν θα μπούσα να δεχτώ να μην είμαι στα υπερηχογραφήμματα της γυναίκας μου, ή στη γέννηση του παιδιού μου, ή ακόμα στο συνάχι της γυναίκας μου ή του παιδιού μου. Δεν θα μπορούσα να συμβιβαστώ στην ιδέα ότι θα φύγω και θα έχω ένα πιτσιρίκι και όταν γυρίσω πίσω να με κοιτάει με τρόμο, χωρίς να αναγνωρίζει ποιόν κοιτάει.

Και μου προκαλούν έκπληξη οι άνθρωποι που ζούν αυτές τις καταστάσεις. Σίγουρα οι απαιτήσεις της συγχρονης κοινωνίας επιβάλουν κάποιες καταστάσεις. Εξαρτάται λοιπόν στην ιδιοσυγκρασία του καθενός και σαφώς στις αντοχές του καθενός.

Στο θέμα αυτό χωράει μεγάλη συζήτηση. Και δε θα μιλήσω θεωρητικά αλλά με όλη την εμπειρία της επαφής με εκατοντάδες οικογένειες που έτυχε να έχω τα παιδιά τους μαθητές και να ξέρω κάτι παραπάνω για τις συνθήκες ανατροφής.

Οι ναυτικοί (γυναίκες και άντρες) δε θα πρέπει να έχουν τόσες ενοχές για το επάγγελμά τους και όσα τους στερεί από την οικογένεια. Διότι το ίδιο συμβαίνει σε δεκάδες άλλα επαγγέλματα σήμερα. Όπως εξάλλου συνέβαινε και παλιότερα... Πχ. Μετανάστες στη Γερμανία στη μεταπολεμική Ελλάδα. Θυμίζω το τραγούδι του Μαρκόπουλου: "Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω"...

Αλλά και πολλοί άλλοι λόγοι μπορεί να αναγκάζουν μια οικογένεια να ζουν χωριστά οι γονείς με τα παιδιά τους... Πχ υπάλληλοι που αναγκάζονται να υπηρετούν μακριά από το σπίτι τους. Κι εδώ έχω δυστυχώς και προσωπική εμπειρία. Σαν παιδί ελάχιστα έζησα και με τους δύο γονείς μου και ας μην ήταν ναυτικοί. Εκπαιδευτικοί ήταν οι άνθρωποι και λόγω επαγγέλματος υπηρετούσαν πότε εδώ και πότε εκεί. Ειδικά τα χρόνια του δημοτικού τα πέρασα χωρίς ... μάνα... Εκείνη ήταν νηπιαγωγός, ο πατέρας δάσκαλος και έτσι πήραν την απόφαση πως το καλύτερο θα είναι να μένω στο χωριό που υπηρετούσε ο πατέρας μου για να έχω καλύτερη πρόοδο στα μαθήματά μου. Και βεβαίως γιατί η μητέρα μου δεν μπορούσε να έχει και τα δύο παιδιά μαζί της και μάλιστα στο παραμεθόριο χωριό που τότε υπηρετούσε.

Στην αρχή μάλιστα την πλήρωσε ο αδερφός μου και ας ήταν μικρότερος. Τον άφησαν στη γιαγιά μας στην Αθήνα, μωράκι ακόμη, και έμεινα εγώ με τη μάνα μας στα χρόνια του νηπιαγωγείου και στην πρώτη δημοτικού.

Αργότερα, όταν μεγαλώσαμε, πάλι η οικογένεια χωρίστηκε στα δυο γιατί ο πατέρας μας πήρε προαγωγή και βρέθηκε να υπηρετεί ως επιθεωρητής στην αρχή στη Σιάτιστα και αργότερα ως Σχολικός Σύμβουλος στην Ηγουμενίτσα. Εμείς τότε σπουδάζαμε στην Αθήνα και φυσικά καμία δυνατότητα δεν υπήρχε να τον ακολουθήσουμε.

Τα ίδια έχω δει να συμβαίνουν και σε πολλούς άλλους συναδέλφους... πότε γιατί δεν καταφέρνουν να διοριστούν στον τόπο κατοικίας τους και πότε για άλλες ανάγκες της υπηρεσίας. Πχ. Επιμόρφωση... Η φίλη μου Σοφία, συναδέλφισσα εις διπλούν (καπετάνισσα και δασκάλα κι εκείνη) έχει συχνά αναγκαστεί να αποχωριστεί τα παιδιά της. Πρώτα γιατί διορίστηκε κάπου στο Καρπενήσι και πρόσφατα γιατί έκανε μετεκπαίδευση για δυο χρόνια στην Κρήτη. Ο άντρας της καπετάνιος, οπότε και εκείνος έλειπε συχνά... Παρόλα αυτά έβγαλαν δυο θαυμάσια παιδιά και είναι πολύ δεμένη σαν οικογένεια.

Και μην ξεχνάμε πως δεν έχει σημασία να κοιμόμαστε απλώς στο ίδιο σπίτι. Όταν οι γονείς είναι υπεραπασχολημένοι και γυρνάνε αργά τη νύχτα όταν τα παιδιά κοιμούνται και πριν εκείνα ξυπνήσουν φεύγουν πάλι για τη δουλειά... είναι ακόμη χειρότερη περίπτωση. Μπορώ να πω ότι η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών σήμερα μεγαλώνει βλέποντας ελάχιστα τους γονείς. Και όταν τους βλέπει, τρέχουν οι έρμοι και δε ... φτάνουν. Γιατί φαντάσου μια εξαθλιωμένη από την κούραση μάνα που γυρνά κατάκοπη και ορμά να μαγειρέψει και να πλύνει και να σιδερώσει...

Όλα σχετικά λοιπόν είναι. Και αν υπάρξει κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση δε θα είναι τόσο τραγικά τα πράγματα και για τους ναυτικούς γονείς. Πχ ρύθμιση να απασχολούνται οι μανάδες σε καράβια της ακτοπλοΐας. Ή μείωση του υποχρεωτικού χρόνου παραμονής στο καράβι και για τους δυο γονείς. Βέβαια όσα μέτρα και να πάρουν, το πρόβλημα δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανιστεί. Αλλά όπως είπαμε αυτή η κατάσταση αφορά σήμερα πολλά άλλα επαγγέλματα.