Παρυφές και Δειράδες

Βρέχει. Εδώ συνεχίζει να βρέχει. Κι εγώ με τη βροχή δεν τα πηγαίνω καλά. Σε κάποια ανεξερεύνητη πτυχή της παιδικής μου ηλικίας ίσως να κρύβεται η απάντηση και η ερμηνεία. Όπως τα μικρά εφήμερα και τα άλλα ζουλάπια του βουνού και του λόγγου αγαπούν να αποσύρονται, να αφανίζονται, στ’ απόσκια και στ’ απόμερα.

Ένα βουνό και η ψυχή μας. Με όλα τα πρεπά. Σαν εκείνο το θρυλικό βουνό που περιέγραψε ο Δημήτρης Λιαντίνης στο ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ της Γκέμμας. Ποιο άλλο; ναι, ποιο άλλο βουνό να συγκριθεί με τον τεράστιο φωτερό όγκο που έκοψε τα ήπατα του Εμπεδοκλή;

Εκεί, και στη σελίδα 145 συγκεκριμένα, καμαρώνει η λέξη με το μολυβάκι - ο πιστός μου σύντροφος, το μολυβάκι, σε κάθε ανάγνωση που είναι μελέτη - η λέξη «δειράδα».

Δεν είναι η μόνη. Δεκάδες, εκατοντάδες, οι λέξεις που αναγκάστηκα διαβάζοντας Λιαντίνη να σημειώνω και στη συνέχεια να αναζητώ σε λεξικά.

Και ήταν μεγάλη η χαρά όταν χτες διάβασα εκείνο το μέιλ. Ένα από τα κείμενα που δεν έχω την έγκριση να δημοσιεύσω, αν και πολύ θα το ήθελα... Γιατί προέρχεται από άνθρωπο που μελετά το Λιαντίνη, δεν τον διαβάζει απλά, και καταφέρνει έτσι να βλέπει σε βάθος εκείνα που για τους επιφανειακούς βολταδόρους είναι αόρατα. Θα μεταφέρω όμως την ουσία από το μήνυμα. Την παρατήρηση για τη γλώσσα του Λιαντίνη. Την τόσο ιδιόμορφη. Και μάλιστα με το πρίσμα του ειδικού σε θέματα γλωσσολογίας. Και που ακριβώς για τούτο αναγνωρίζει το μεγάλο μάστορα και διακρίνει το λεπτοδουλεμένο κεντίδι των λέξεων.

Κι ας μην έχει διαβάσει τα άλλα βιβλία του. Μόνο τη Γκέμμα.

Κρίμα. Κρίμα τέτοιος άνθρωπος και με το έργο που έχει αναλάβει να μην έχει μελετήσει ολάκερο το έργο του ποιητή. Αν τον γνώριζα και αν είχα τρόπο να επικοινωνήσω μαζί του θα του τόνιζα αυτό. Πως δεν μπορείς να βρεθείς στην κορφή του βουνού δίχως να γνωρίσεις τα ποδάρια που το συγκρατούν. Όπως δεν μπορεί να ανθίσει το λουλούδι αν δεν εργαστεί πρώτα η ρίζα.

«Περίμενε και θα δεις!»

Από πού ξεφύτρωσε πάλι ετούτη η φράση; Από ποια ακόμη πτυχή;

Και επανέρχομαι στην κανονική μου πορεία. Στη γλώσσα του Λιαντίνη. Και στη σχέση της με το κείμενο. Στον άγνωστό μου μελετητή του Λιαντίνη θα συνιστούσα να διαβάσει οπωσδήποτε τα Ελληνικά. Τουλάχιστον αυτά. Ακόμη και αν χρειαστεί να διακόψει την εργασία του στη Γκέμμα. Ο αποκωδικοποιητής της λιαντίνειας γλώσσας εκεί κρύβεται. Κι εκεί τεκμηριώνεται το ζήτημα της υλομορφικής ενότητας. Των όντων και των κειμένων των αληθινών ποιητών.

Ο αληθινός λογοτέχνης, γράφει ο Λιαντίνης, στη σελίδα 45 των Ελληνικών, «λογαριάζει και το τι θα ειπεί και το πώς θα το ειπεί. Πέρα όμως και πάνω από τούτη τη διπλή έγνοια, η προσοχή του είναι μαγνητισμένη από την τρομώδη συναρπαγή του μέσα στο λόγο των πραγμάτων. Τον συνέχουν και τον σφυροκοπούν εκείνα τα αφανή νοήματα και νεύματα, τα numina, που είναι ό,τι ονομάζουμε απλά η εμορφιά του κόσμου.»

Η γλώσσα είναι ένα κομβικό σημείο στη μελέτη του Λιαντίνη. Και ο ίδιος στα Ελληνικά και πάλι (σελ. 40 ) λέγει:

«Η γλώσσα είναι ο δημιουργός και ο κληροδότης του πολιτισμού. Είναι το κύριο όργανο που μάχεται και νικά την ωκεάνεια δύναμη της κοσμικής λήθης.

Ο Χαίλντερλιν, σε μια στιγμή κάθετης ανάβασης, έγραψε πως εκείνο από τα ανθρώπινα έργα που μένει μόνιμα ενάντια στη ροή του χρόνου και την αλλαγή των πραγμάτων είναι ό,τι ιδρύουν οι ποιητές με τη γλώσσα: Was aber bleibet, stiften die Dichter.»

Ο Holderlin... που στο Χάσμα Σεισμού (σελ. 16 ) ο Λιαντίνης θα του πλέξει τον ακόλουθο ύμνο:

«Ο Holderlin, ο αγαπημένος ποιητής της θεάς Παραφροσύνης, που κατέβηκε ως την άτρεμη διαύγεια αυτού του βάθους, είδε στη γλώσσα τη χαρισματική πρωτοδύναμη, που της έχει ταχθεί ν’ ανασέρνει το ον από τη χαοτική άβυσσο της αοριστίας στη φωτερή μονιμότητα της μορφής. Οι ποιητές, ιερατικοί καθιδρυτές και πρωτεργάτες της γλώσσας, είναι οι σωτήρες του όντος. Οι ποιητές, είναι salvatores dei και μονίμου χριστοί:

Ο Holderlin. Που δεν είχε ποτέ επισκεφθεί την Ελλάδα. Μα στη σελίδα 35 της Γκέμμας είναι δική του η προμετωπίδα που διαβάζουμε στα Κατά Κίρκην του Λιαντίνη:

Τι σημαίνει; Θα εκπλαγείτε. Όπως κι εγώ που δε γνωρίζω γερμανικά όταν μου δόθηκε έτοιμη η ερμηνεία μια μέρα του περσινού Απρίλη:

«Εσείς οι μάκαρες στον Ισθμό και στον Κηφισό και στον Ταΰγετο.»

Ή μήπως Κηφισός (γιατί όχι και Κηφισιά), Ταΰγετος, Ισθμός; Μια διαδρομή είναι κι αυτή. Και τι διαδρομή!

Για βουνά δε μιλάγαμε; Ιδού το βουνό!

Και δεν είναι άλλο. Μη γελαστείτε.

Είναι το ίδιο βουνό. Που αρχίζει από την κοιλάδα του Κολωνού, αυτήν που ο Λιαντίνης στο ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ (σελ. 152 ) μας θυμίζει ότι αρχίζει από την Κηφισιά... εκεί ακριβώς που τονίζει ότι:

«Την ώρα που θα ζήσει ο άνθρωπος την απόλυτα προσωπική βίωση του θανάτου, θα είναι απόλυτα μόνος και θα αφανίσει το σώμα του σε άφαντο τόπο.»

Και ψάχναν μετά κάποιοι φουκαράδες εις μάτην στον Ταΰγετο...

Κι έπειτα ολοφύρονταν για το Σήμα στον Ισθμό.

Εκείνος όμως, ο Λιαντίνης, κλείνοντας τη Γκέμμα, τους προειδοποίησε:

«Ταΰγετον εραννόν εκλιπώα.»

Ζώντας την αλήθεια. Που μοιάζει με ψέματα. Αυτός...

Που διάλεξε να μιλήσει με κώδικες. Τους στρατιωτικούς κώδικες των Λακεδαιμονίων. (Γκέμμα, σελ. 255 ) Και όχι απλά με μία κάποια γλώσσα έστω και ποιητική.

Γι’ αυτό και στο Λιαντίνη δεν περισσεύει ούτε μία λέξη. Όπως δεν περισσεύει στους κώδικες ακόμη και η υπογεγραμμένη.

Θυμάστε τι έγραφε ο Πλάτων στη μετόπη της Ακαδημίας του; Το «μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω»; Αυτό έχει νόμο και ισχύ και σε όποιον θυροκουρταλεί το έργο του Λιαντίνη.

Μόνο που η δική του γεωμετρία δε γράφεται με αριθμούς. Αλλά με λέξεις. Και λέξεις – έννοιες. Ίδια με τα Μαθηματικά του Σωκράτη:

«Η διαλεκτική μέθοδος του Σωκράτη είναι καθαρά Μαθηματικά. Που γίνουνται ακόμη πιο δύσκολα, γιατί δεν προχωρούν με αριθμούς και σχήματα, αλλά με έννοιες. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι προσπαθείς να χτίσεις ένα χτίριο όχι με πέτρες και σίδερα, αλλά με ζώα και πουλιά.» (Γκέμμα, σελ. 68 )

Ποιος ανόητος θα προσπαθούσε να λύσει μια μαθηματική εξίσωση και δε θα αντέγραφε με τη μέγιστη δυνατή προσοχή τον τύπο που του δόθηκε; Και ποιος θα αντικαθιστούσε αυθαίρετα τα αθροίσματα και τα γινόμενα της εξίσωσης με αριθμούς στην τύχη;

Και όμως. Στο αίνιγμα του Λιαντίνη ήταν και είναι πολλοί εκείνοι που προχωρούν ξεβράκωτοι στ’ αγκάθια. Χλεχλέδες και θαμώνες της πλατείας Κολωνακίου που πασαλείβουνται αντηλιακά για να σκαρφαλώσουν τρομάρα τους στον Ταΰγετο. Μπλέκοντας το γεωγραφικό όρο με την ακρώρεια που ο Εμπεδοκλής – Λιαντίνης αναζητούσε δάνεια τιτάνα για να κατακτήσει.

Και είναι να κλαις και να γελάς με όλους αυτούς τους τουρίστες του Ταϋγέτου. Ακόμη και όταν έχουν καλές και τίμιες προθέσεις. Κυρίως τότε...

Να, σαν εκείνη την περίπτωση που αντίκρισα σήμερα. Με τις παρυφές του Ταϋγέτου όπου βρέθηκε λέει το πτώμα του Λιαντίνη. Ας μη σκανδαλίσω ρωτώντας ποιο πτώμα. Δικαιούμαι όμως να διαμαρτυρηθώ για τις παρυφές. Γιατί άλλο παρυφές και άλλο κορυφές. Ουδόλως είναι συναφές το ένα του άλλου. Κι ας σημαίνουν και τα δύο τις άκρες.

Οι παρυφές ενός βουνού βρίσκονται στους πρόποδες. Στα κατώμερα. Τι σχέση έχει λοιπόν με τα κατώμερα του Ταϋγέτου και με τους πρόποδές του εκείνη η σπηλιά που σύμφωνα με τις αρχές βρέθηκε ο σκελετός του Δημήτρη Λιαντίνη; Για μια ακόμη φορά ζωντάνεψε μπροστά μου η Γκερνίκα του Πικάσο. Κι εκεί που το κεφάλι περιμένεις να δεις, βλέπεις τα ποδάρια να ξεφυτρώνουν.

Κι ας μιλάμε για εκείνον που μας δίδαξε τις δειράδες. Περνώντας πρώτα από τις υπώρειες. Και τραβώντας για την ακρώρεια. Και το μαρμάρινο ώμο του λευκού θεού. (Γκέμμα, σελ. 145 )

Εκείνον που μας εξομολογήθηκε το μυστικό. Πως πρέπει πρώτα να κρατήσεις στους ώμους σου το βουνό και μετά να το ανεβείς.

Άλλος τρόπος δεν υπάρχει!

Γιατί: «Είναι μεγάλος ο κόσμος. Και το σώμα μας να τον χωρέσει τόσο μικρό. Είναι πλατιά η σκέψη μας. Όμως δε φτάνει να διοδέψει τον άπειρο ουρανό. Και το μέτρο της ύπαρξής μας της φωτεινής είναι η γνώριμη πυγολαμπίδα μέσα στην ατελεύτητη λάμψη του ήλιου.» (Γκέμμα, σελ. 146 )

Ο Δημήτρης Λιαντίνης, με τη νοητική εποπτεία του Εμπεδοκλή αναρριχάται στις σελίδες του ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ έναν ιδιότυπο Ταΰγετο. Έναν Ταΰγετο που κανείς άλλος πριν απ’ αυτόν και κανείς έπειτα δε θα μπορέσει να κατακτήσει. Όπως κανείς ποτέ δεν μπορεί να ζήσει τη ζωή ενός άλλου.

Και όλοι όσοι ασχοληθήκαμε μαζί του ξέρουμε πως η παράλληλη περιγραφή στην πλέον δωρική μορφή του ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ είναι το περιλάλητο ΟΡΕΙΠΟΡΙΚΟ του. Με τους 14 σταθμούς. Όσες και οι Ολυμπιάδες που έζησε ο Εμπεδοκλής του. Ο πολεμιστής.

Ο Εμπεδοκλής, που όπως παραδέχεται ο Λιαντίνης στη Γκέμμα, (σελ. 147 ) θέλησε να αφήκει τη δόξα του ανώλεθρη στη μνήμη των ανθρώπων:

«Όσο χρόνο, εννοείται, θα υπάρχουν οι άνθρωποι σε τούτο το γαλαζοπράσινο πλανήτη, που χορεύει στα κοντινά κράσπεδα του αστέρα μας.»

Κι από το αγαπημένο λεξικό του Τεγόπουλου – Φυτράκη αντιγράφω το λήμμα κράσπεδο:

Και θέλουν μετά να λύσουν το αίνιγμα του Λιαντίνη. Να βρούνε θέλουν τι απέγινε. Θαρρούν τον ακολουθούν. Μα ενώ εκείνος καβαλάει δειράδες, κείνοι μένουν καρφωμένοι στις παρυφές.

Δε διαφέρουν και πολύ από τους άλλους. Που βλέπουν το τρομακτικό μέγεθος του Λιαντίνη. Μα δεν αντέχουν να το διοδέψουν υπομονετικά. Και φουσκώνουν αερόστατα. Να σκαρφαλώσουν κατευθείαν στην κορφή.

Κι ενώ αντιλαμβάνονται πως κάτι περίεργο τρέχει με τη γλώσσα του Λιαντίνη, αποφεύγουν να γνωρίσουν όλο το κόρπους του γλωσσικού του όγκου. Μοιραία σκοντάφτουν στον Χαίλντερλιν. Τον γνώριζε; αναρωτιούνται.

Ε, ναι. Τον γνώριζε. Και είχε από νωρίς καταδυθεί στην άτρεμη διαύγεια του βάθους του. Για να μπορέσει έπειτα να αναδυθεί σε κείνο το άπιαστο, το Μόνιμο, που μόνο οι ποιητές το ιδρύουν.

Και βρέχει, βρέχει, βρέχει. Στον τόπο που τώρα ζω. Βάλθηκε ο ουρανός να πλύνει τα εφτά στρώματα της σκόνης. Και τελειωμό δεν έχει.

Δε μου αρέσει η βροχή. Μα να συνεχίσει να βρέχει. Ίσως, ποιος ξέρει; και να καθαρίσει κάποτε η κόπρος του Αυγεία. Και ο κόσμος ν’ αστράψει καθαρός και νέος.

Ως τότε φρύνοι κι εμείς. Να βουλιάζουμε στις λάσπες.

Και στα βαλτονέρια. Και στα τυφλοκάντουνα της γλωσσικής μας αρρώστιας.