Οι κελητίζοντες αιώνες του Λιαντίνη

Και ξαφνικά - μελετώντας με τον κυριακάτικο καφέ Λιαντίνη, να ανεβαίνει η ψυχούλα μας από τα χθαμαλά στ' αστέρια, όσο της γράφτηκε βεβαίως - ήκουσα κρότον περίεργον και τους κελητίζοντες αιώνες του Λιαντίνη...

Και έχει χρόνους πολλούς που ο Δάσκαλος λείπει. Και στις 14 Ολυμπιάδες της ζωής του έχουν πλέον προστεθεί και 14 έτη. Πια να επαναλάβω το παλιό τερτίπι, να τρέξω στην έδρα να τον ρωτήσω για τη λέξη, δεν ημπορώ.

Αλλά και να μπορούσα. Το ίδιο λάθος δυο φορές; Να πάθω και δεύτερη φορά το ίδιο χουνέρι που έπαθα με το λέπας;

Ας ξεδιπλώσω όμως το μίτο από την αρχή. Παραθέτοντας ολάκερο το απόσπασμα από τη σελίδα 108 του Νηφομανή:

Παράθεση :

"... ετεροθαλής αδερφός των ευρωπαίων είναι και ο Λόρκα. (σ.σ. εννοεί όπως και ο Σεφέρης)

Η ποίηση του ανεξαγόραστου Λόρκα, παρά τη συγγένειά της με τα ρεύματα και τις τροπές της ποίησης στην Ευρώπη, έχει το δικό της οικόσημο. Είναι ένας επιτάφιος με όλα τα χρώματα και τα αρώματα της Ισπανίας. Το καθένα έχει αξιωθεί τη λιτή και αναγκαία του θέση:

Οι επιρροές του τσιγγάνικου ζώδιου. Ο(ι) κελητίζοντες αιώνες του Ισλάμ στις βυσσινιές εκτάσεις του θρύλου. Οι πορτοκαλιές και τα λιόφυτα που ανεβάζουν τη χτενισιά της Μεσογείου ως ψηλά στα καστέλλια των ερειπίων και στα χιόνια των προβάτων. Τα αναμμένα αγκάθια του ισπανικού ήλιου ριγμένα στα νερά του Γουαδαλκιβίρ. Ο αναίτιος ταύρος που κερατίζει την κόκκινη σημαία του θανάτου. Το στήθος της σελήνης στις κοιλάδες της νύχτας μαχαιρωμένο από τις ακίνητες λόχμες. Οι μανάδες με τα μαύρα μαντήλια στα λευκά τους μαλλιά. Οι κόρες με τα μαύρα μαλλιά στα ηλιοτρόπια του λαιμού και της πλάτης.

Η γραφή του Λόρκα είναι η υπογραφή της Ισπανίας."

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ: "Ο ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ", σελ. 108

Ιδού λοιπόν και τα συμφραζόμενα. Βοηθούν καθόλου; Εμένα πάντως όχι.

Αναγκάστηκα για πολλοστή φορά στη ζωή μου διαβάζοντας Λιαντίνη να ανοίξω λεξικό. Να κερδίσω κάτι από τη μέρα τη σημερινή. Να πω: Θησαύρισα μια λέξη!

Οι κελητίζοντες δεν ευρέθησαν. Βρέθηκε όμως ο κέλητας. Στις σελίδες του Μπαμπινιώτη. Να χλιμιντρίζει και να φρουμάζει. Γιατί ο κέλητας είναι το άλογο το κατάλληλο για ιππασία και τρέξιμο και όχι για εργασία...

Να, σαν ετούτο το άλογο του Γκόγια:


να ταιριάζει με τους κελητίζοντες αιώνες που διατρέχουν το έργο του συμπατριώτη του, του Λόρκα. Και κατέγραψε η γραφίδα του Λιαντίνη.

Κι έγινε ο χρόνος άλογο. Και οι αιώνες απέκτησαν καλπασμό. Δεν τους ακούς;

Άκου τουλάχιστον τη μάνα του Σολωμού:

Παράθεση :

Στο καλντερίμι, στο μαυρολίθαρο,

στην ακονόπετρα η καρδιά τους χτυπά σαν καβαλάρης,

όπως είπε κάποτε η μάνα του Σολωμού.»

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ - ΡΕΚΒΙΕΜ (ανέκδοτο έργο για τον Καβάφη)

Έτσι και οι αιώνες να περνούν στης αστραπής το ακόνι. Και στο μεγάλο ρολόι της γης. Κελητίζοντες!

Κι αν πάλι δεν τους βλέπεις και δεν τους ακούς, θα αφήσω τον Αντρέα Μπρετόν να σε επιτιμήσει, με το δικό του ποιητικό αλλά και οργίλο τρόπο:

Παράθεση :

"Εξακολουθώ να επιμένω ότι είναι ηλίθιος εκείνος που συνεχίζει ν' αρνιέται να ιδεί ένα άλογο να καλπάζει πάνω σε μια ντομάτα."

Από τα Ελληνικά του Δημήτρη Λιαντίνη, σελ. 34

Ένας κέλητας κι εγώ να διατρέχω για μια ακόμη φορά και με το ίδιο αρχικό ερέθισμα, μια λέξη, το βαθυδίνη ωκεανό του Δημήτρη Λιαντίνη. (όπου κέλητας εδώ έχει τη δεύτερη έννοια, της λέμβου, μακρόστενης και με κουπιά, που καταφέρνει να κινείται ταχύτατα στο νερό... )

Δεν είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει αυτό. Και είναι πάντα μαγικό το ταξίδι. Μια λέξη αρκεί να πυροδοτήσει ολάκερο ηφαίστειο. Κάτι που δεν ξεκινά από μένα αλλά από την τακτική του συγγραφέα. Γιατί επίτηδες και με σκοπό το κάνει ο Λιαντίνης. Τη λέξη του την κάνει όπλο μυστικό. Στο χώρο του διαδικτύου θα τη λέγαμε σύνδεσμο. Ένα κλικ και φεύγεις και πας αλλού. Και μετά άλλο κλικ... Για να ανακαλύψεις έκθαμβος στο τέλος πως μπήκες σε ένα παιχνίδι μεθοδικά στημένο εξαρχής από το συγγραφέα. Με απόλυτα γεωμετρημένη λογική. Κι αυτό με ξετρελαίνει στο Λιαντίνη. Όχι μόνο το τι αλλά και πώς το λέγει. Δίχως να λείπουν οι περιπτώσεις που πλάθει λέξεις και φράσεις δικές του. Όπως τώρα με τους κελητίζοντες αιώνες.

Αξίζει μάλιστα να σημειώσω και την ετυμολογία που παραθέτει ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του. Από το "κέλλω" που σημαίνει δίνω κίνηση. Έτσι και ο Λιαντίνης με τις λέξεις του. Τις κελητίζουσες λέξεις του!

Ώρα καλή λοιπόν στην πρύμη μας και ο άνεμος Λιαντίνης στα πανιά μας. Αναζητώντας τα περί χρόνου στο έργο του Λιαντίνη. Και ιδιαίτερα για το χρόνο με τη μορφή του κέλητα!

Παράθεση :

Δημήτριος Λιαντίνης: HOMO EDUCANDUS σελ 59 – 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΦΥΣΗ
(Η ΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ)

Natura nihil facit frustra.

1. Η ΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΣΑΝ ΘΕΩΡΙΑ

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Ο κόσμος είναι παράξενο ζώο. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος επήρε στάση αντίκρυ του, και κερδίζοντας την απόσταση του θεωρού τον έκαμε στο μάτι του νου του θεώρημα, ως τα σήμερα που στο δρόμο της θεωρίας του έχει αφημένα πίσω του χιλιάδες μίλια, εξακολουθεί να τον αντικρύζει με τον πρώτο θαυμασμό της πρώτης ημέρας.

Ποια αιτία μπορεί να εξηγήσει αυτό το παρθενικό βίωμα που παραμένει απαραμείωτο. Πού οφείλεται αυτή η αφθαρσία της έκπληξης!

Ίσως είναι το μέγεθος, λέμε. Οι ποσότητες, οι ταχύτητες και τα διαστήματα. Ίσως είναι η ποικιλία, η ομορφιά, και οι ποιότητες. Ή ακόμα η διάρκεια, η αντοχή, και οι δυνάμεις του κόσμου. Η ηλικία του.

Δεν ημπορεί ο άνθρωπος να διανοηθεί τη θέση του μέσα στον κόσμο σε αναφορά με τα απειρομέγιστα και τα απειροελάχιστα μεγέθη του. Την έκσταση που του προκαλεί η ποσοτική σύγκριση του εαυτού του με τις μονάδες του μικρόκοσμου την αποκαθιστά μόνον η έκσταση που του γεννά η ίδια σύγκριση με τις μονάδες του μακρόκοσμου.

Είναι τόσο το μικρό της φύσης, ώστε μόνο επειδή είναι τόσο μεγάλο το μεγάλο της ημπορεί να το συγχωρεί η άβολη θέση μας. Και αντίστροφα.

Το άπειρο της αναλογικής αμετρίας, αυτό μόνο, αναλαβαίνει ακατάπαυστα να εγκαθιστά το άπειρο της αναλογικής συμμετρίας.

Το χάος δεν είναι απλά το αντίθετο του κόσμου. Είναι παράλληλα ο ανυπόθετος όρος, ο γεννήτοράς του.

Έτσι, το θαυμασμό του ανθρώπου μπροστά στη διαπίστωση ότι η ακτίνα του όγκου ενός ατόμου ύλης είναι ίση με το ένα δεκάκις εκατομμυριοστό του χιλιοστομέτρου τον αποκαθιστά η αντίστοιχη διαπίστωση ότι ο ε του Ηνιόχου, το αστέρι που μόλις το βλέπουμε με γυμνό μάτι στην κορυφή του μικρού τριγώνου κάτω από την Αίγα, έχει διάμετρο όγκου ίση περίπου με τη διάμετρο του ηλιακού μας συστήματος ως την τροχιά του πλανήτη Κρόνου.

Τι σημαίνει αυτό μπορούμε να το νοιώσουμε κάπως, όταν συλλογιστούμε ότι, ενώ η γη είναι ένα εκατομμύριο τριακόσιες χιλιάδες φορές μικρότερη από τον ήλιο, ο ήλιος είναι οχτώ δισεκατομμύρια φορές μικρότερος από τον ε του Ηνιόχου.

Την ίδια εικόνα ιλίγγου αναφορικά με τις αποστάσεις, τα μεγέθη, και τις ταχύτητες των ουρανίων σωμάτων μας την δίνει το κοσμικό έτος. Ο χρόνος δηλαδή των διακοσίων πενήντα εκατομμυρίων γήινων χρόνων που χρειάζεται ο ήλιος, για να κάμει μια περιφορά γύρω από το κέντρο του Γαλαξία μας. Όταν μάλιστα συλλογιστούμε ότι η ταχύτητα του ήλιου είναι διακόσια πενήντα χιλιόμετρα στο δευτερόλεπτο.

Με τον ίδιο ρυθμό μετρητικού τρόμου προχωρεί η έρευνα του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν. Εκεί που εκτείνουνται τα σμήνη των γαλαξιών, τα πελάγη των σμηνών, τα αρχιπέλαγα από σμήνη γαλαξίες. Λέξεις και όρη που από μια άλλη εξωποσοτική διάσταση θυμίζουν εκείνο

το πολύ πέλαγος του καλού

του Πλάτωνα.

Αυτός ο μέγας Ειρηνικός των άστρων απλώνεται στις ουράνιες στοίβες που βρίσκουνται πέρα από την ελάχιστη γη, το ελάχιστο ηλιακό μας σύστημα, και τον ελάχιστο Γαλαξία μας με τα διακόσια δισεκατομμύρια άστρα του, που υπολογίζεται ότι τα περιέχει ένας χώρος με διάμετρο εκατό χιλιάδων ετών φωτός. (Υπενθυμίζεται πως η απόσταση γης-σελήνης είναι ένα δευτερόλεπτο φωτός).

Ο άπειρα άπειρος χώρος που περιέχει τα όντα και τις δράσεις του σύμπαντος, το κοσμικό κενό που οι Πυθαγόρειοι το είχαν φανταστεί σαν την αναπνοή του θεού –

sensorium dei

το αποκάλεσε αργότερα και ο Νεύτων – χρειάζεται πέντε ως δέκα δισεκατομμύρια γήινα χρόνια για να κάμει μια διαστολή, και άλλα τόσα για να κάμει μια συστολή σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Φρίεντμαν και του Αϊνστάιν. Τόσος είναι ο χρόνος που διαρκεί ο σφυγμός (Pulsation) του κοσμικού θεού των Πυθαγορείων.

Οι δειγματοληπτικές αυτές πληροφορίες αναφορικά με τη φυή και την υφή του κόσμου, εάν μας οδηγούν σε μια κατάσταση μυθικής υπνοβασίας, εξαιτίας της αριθμητικής και της γεωμετρικής τους απεραντοσύνης – και δεν είναι τυχαίο ότι ο άνθρωπος άρχισε να αστρονομίζεται με την ελληνική μυθολογία – από την άλλη πλευρά περικλείουν ένα νόημα έξοχα ρεαλιστικό για τη θέση, και συνακόλουθα για τη στάση, του ίδιου του ανθρώπου μέσα στον κόσμο.

Ο Μητρόδωρος, ο δάσκαλος του Επίκουρου, είχε κιόλας επισημάνει το πρόβλημα. Να υποθέσουμε, έλεγε, ατενίζοντας το σύμπαν ότι ο κόσμος όπως τον βλέπουμε γύρω μας, με τη δρόσο και την πάχνη του και τα φυτά και τα ζώα του, υπάρχει μόνο στη γη, και πουθενά αλλού, θα ‘ταν σα να ισχυριζόμαστε ότι σ’ έναν απέραντο κάμπο φυτρώνει ένα μονάχα αστάχυ.

Άτοπον είναι εν μεγάλω πεδίω ένα στάχυν γενηθήναι και ένα κόσμον εν τω απείρω.

Με αφορμή αυτόν το συλλογισμό του Μητρόδωρου, εάν εξετάσουμε μέσα από το ερμηνευτικό πρίσμα των τηλεσκοπίων της αστροφυσικής τον ισχυρισμό των διαφόρων θρησκειών, ότι ο θεός έπλασε τον άνθρωπο της γης μας σαν επιστέγασμα του έργου του, σαν κορωνίδα της δημιουργίας καθώς λεν, θα βρίσκαμε ότι ένας τέτοιος θεός θα ‘ταν λίγο τρανότερος από τους ιούς και τους βακίλλους της μικροβιολογίας.

Η πλάνη και ο οίκτος βέβαια δεν αντανακλά στους θεούς, αλλά στους ανθρώπους που δημιούργησαν τέτοιους θεούς.

Η αστροφυσική, είτε μας αρέσει είτε όχι, το Βοώτη τον σπουδάζει σαν Bootes και ποτέ σαν βουκόλο. Κι αν εξακολουθούσε να βλέπει στη Σελήνη την Άρτεμη, η αγορίστικη παρθένα θα ‘χε προ πολλού ξεπαρθενευτεί.

Μια ένδειξη ακόμη σχετική με το ολιγόβιο του ανθρώπου – σαν γένους, όχι σαν ατόμου – συγκριτικά με τον κοσμικό χρόνο αποτελεί το συμπέρασμα που μας δίνει παραστατικά η μικρογραφική κλίμακα του Ρύγκερ.

Σύμφωνα με την κλίμακα αυτή η ηλικία της γης που υπολογίζεται σε τρία περίπου δισεκατομμύρια χρόνια σμικρογραφείται σ’ ένα χρόνο.

Εάν υποθέσουμε λοιπόν πως η ιστορία της γης άρχιζε την πρώτη Ιανουαρίου αυτού του χρόνου, τότε η νεολιθική εποχή του ανθρώπου – η τελευταία δηλαδή βαθμίδα της αλλούβιας υποπεριόδου, της τεταρτογενούς περιόδου, του καινοζωικού αιώνα – που υπολογίζεται ότι άρχισε στα 18.000 π.Χ. θα συνέπεφτε με την 31 Δεκεμβρίου, ώρα 23 και 57΄. Και πιο πέρα ο Τρωικός πόλεμος που έγινε στα 1.100 π.Χ. περίπου, θα συνέπεφτε με την 31 Δεκεμβρίου, ώρα 23, 59΄ και 30΄΄.

Δηλαδή, από τη νεολιθική εποχή μέχρι σήμερα θα είχαν περάσει 3 λεπτά, και από τον Τρωικό πόλεμο ως το θάνατο του Ναπολέοντα στο ρολόι που μετρά την ηλικία της γης έχουν περάσει 30 μόλις δευτερόλεπτα.

Κάτω από αυτούς τους όρους αλλάζουν οι προοπτικές της θεωρίας του ανθρώπου. Αν αφήσουμε τον εαυτό μας να εκτεθεί ακάλυπτος στην κοσμική βλητική αυτών των σφοδρών δεδομένων που δεν είναι ένα και δύο, όπως συμβατικά και για παράδειγμα μού χρειάστηκε να δείξω, αλλά συγκροτούν το λόγο και την τάξη του κόσμου κατά την έννοια μιας χωρίς πάψη αβυσσαλέας μονοτονίας, νοιώθουμε ξαφνικά ένα είδος ενθουσιασμένου πανικού να ρίχνει στον αφανισμό όχι μόνο τη γλώσσα, αλλά και τη σκέψη μας.

Ολόκληρη η στοιχείωση και η ακολουθία των τύπων, που πάνω τους η πολιτισμική μας παράδοση έχτισε, με πανάκριβο λύτρο το μόχθο του ανθρώπου μέσα στον καιρό, τη γενική παράσταση του σκοπού, του ρυθμού και του λόγου της ζωής μας, μοιάζει με το φευγαλέο λίκνισμα του φτερού της πεταλούδας.

Μέσα στο κάτοπτρο του κοσμικού μοντέλου ο πλούτος και η χάρη της ζωής μας, η ιαχή ο κοπετός και η λάμψη της, και ολόκληρος ο καταρράχτης των ημερών και των έργων μας, μόλις που θα ‘φτανε να εξισωθεί με τον ολιγόστιγμο τριγμό ενός τριζονιού στη νύχτα.

Και για να το πω πιο απλά. Μπροστά στην παντοσύνη του κόσμου η Αθήνα σε όλα τα εκτάρια που την κατοικούμε, με τους δρόμους τα εμπορεία και τη βοή της, με την κίνηση τη δουλειά και το άγχος της, με τα έργα τις ελπίδες και τα φώτα της, και όλη μ’ ένα λόγο τη φανερή και τη κρυφή παρδαλοσύνη των ψυχών των μυαλών και των σωμάτων της, δεν είναι καθόλου μεγαλύτερη ούτε έχει τίποτα περισσότερο από το μυστήριο του σκοπού και της δράσης του πυρήνα ενός ατόμου ο υ ρ α ν ί ο υ, με τα 92 πρωτόνια και τα 146 νετρόνια που το συγκροτούν.

Και αν γινόταν να ιδούμε από κάποιο σημείο του ωραίου γαλαξία της Ανδρομέδας την εθνική μας διαφορά με τους γείτονες τούρκους – ένα πρόβλημα που μας έχει αφαιρέσει ησυχία και ύπνο – θα βλέπαμε ίσως ίσως και το πολύ πολύ... τη μεταπήδηση ενός ηλεκτρονίου από μια στοιβάδα στην άλλη, και τη δημιουργία ενός φωτονίου. Τέτοιος είναι περίπου αυτός

ο κόσμος ο μικρός ο μέγας.

Είναι προφανές ότι βλέπει αμέσως κανείς πόσο εύφλεκτος είναι ο κίνδυνος που απειλεί να ρίξει τον άνθρωπο στο λάκκο του μηδενισμού, εν όψει της απήχησης που είναι δυνατό να του αφήσει ο βυθισμός του στοχασμού του σε τέτοιο κοσμικό ρίγος.

Γιατί δεν γίνεται διαφορετικά. Όταν νοιώσουμε κάποτε ότι η ίδια δύναμη και ο ίδιος λόγος που σωρεύει τη διάταξη των κρυστάλλων και τυπώνει τα απολιθώματα στο δέρμα των αιώνων της γης, εφορεύει και το νεύμα της δικής μας ροής, είναι φυσικό ή ιστορία της ύπαρξής μας με όλη την τραγικότητά της να λάβει το νόημα και το σχήμα της ματαιότητας που περιγράφει ο Μ. Αυρήλιος:

Μυρμήκων ταλαιπωρίαι και αχθοφορίαι,

μυιδίων επτοημένων διαδρομαί,

σιγιλλάρια νευροσπαστούμενα.

Αυτόν τον κίνδυνο του λάκκου οι έλληνες τον έχουν παραστήσει μ’ ένα συμβολισμό πολύ υποβλητικό. Κάποτε, λένε, κυττάζοντας ο Θαλής τ’ αστέρια έπεσε σ’ ένα «βόθρο». «Καημένε Θαλή», του πέταξε τότε κάποια γριούλα, «δεν κυττάς καλύτερα μπροστά στα πόδια σου, μόνε θέλεις να μας σπουδάξεις τα μυστήρια του ουρανού!»

«συ γαρ, ω Θαλή, τα εν ποσίν ου δυνάμενος ιδείν τα επί του ουρανού οίει γνώσεσθαι;»

Πρέπει να παραδεχτούμε ότι η γιαγιά είχε δίκιο. Όμως εκείνος που έπαθε ήταν ο Θαλής, ενώ εκείνος που έκρινε ήταν κάποια γερόντισσα από τη Θράκη.

Θράττα τις εμμελής και χαρίεσσα θεραπαινίς αποσκώψαι λέγεται.

Το πρόβλημα που μας απασχολεί έχει και την καταφατική του όψη. Η θέαση του σύμπαντος, η οργανική σύνταξη του ανθρώπου στις επιρροές του κοσμικού κυκλώνα στο βαθμό που μπορεί να εξωθήσει τον άνθρωπο στο στρόβιλο του μηδενιστικού καταποτήρα, μπορεί παράλληλα να λειτουργήσει και σαν αφετήριο εμψύχωσης, σαν καταλύτης δύναμης, και πόλος ρεαλιστικού προσανατολισμού.

Μπροστά δηλαδή στη βλοσυρή διαπίστωση ότι αυτός είναι ο κόσμος που μέσα του κληθήκαμε αναγκαστικά να ζήσουμε, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα της εκλογής να στυλωθεί στα πόδια του, να αντρειέψει το στοχασμό του μ’ έναν άνεμο περήφανης παραδοχής, που ξεπηδά από τη στερεότητα της φυσικής γνώσης, και να αντιμετωπίσει το βάναυσο νόμο της φύσης και της ζωής του ανεξωράιστο και αψιμυθίωτο, αλλά ακριβώς γι’ αυτό με τη διαμαντένια σκληρότητα που μπορεί να δώσει στο ήθος του η συνέπεια και η ομορφιά που πηγάζουν από την αλήθεια και την τάξη της φύσης.

Και αυτό ακριβώς έπραξαν οι άνθρωποι της εποχής του Θαλή.

Αυτά που γράφει ο Λιαντίνης παραπάνω για τη μικρογραφική κλίμακα του Ρύγκερ, θυμάμαι μας τα έδειξαν κάποτε οι Κύπριοι με πείραμα. Και τι εννοώ "οι Κύπριοι"... Λοιπόν, το Λιαντίνη το γνώρισα το 1992, τη χρονιά δηλαδή που πέτυχα στη Μετεκπαίδευση κι εκείνος ήταν καθηγητής μας στη Διδακτική της Γλώσσας. Δυο χρόνια κράτησαν οι σπουδές αυτές και αμέσως μετά η σχολή μας έδινε τη δυνατότητα να πάμε με υποτροφία για έναν ακόμη χρόνο στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Κύπρου. 10 άτομα, 10 ελλαδίτες εκπαιδευτικοί. Να επιμορφωθούμε κυρίως σε θέματα εκπαιδευτικής έρευνας. Έτσι βρέθηκα στην Κύπρο και έχοντας ήδη γνωρίσει το Λιαντίνη.

Οι Κύπριοι λοιπόν έχουν μια τρέλα με την τεχνολογία. Και βάλθηκαν να μας μάθουν κι εμάς πράγματα, που ακόμη στα σχολειά μας δεν είχαμε υπολογιστή ούτε για δείγμα. Μας έμαθαν για παράδειγμα πώς να διδάσκουμε Μαθηματικά με υπολογιστή. Και ανάμεσα στα άλλα μας έδειξαν και ένα πείραμα βασισμένο στην τεχνολογία που ταίριαζε απόλυτα στην κλίμακα του Ρύγκερ. Και εξηγώ:

Είχαν φωτογραφίσει τις διάφορες φάσεις ανάπτυξης ενός σπόρου φασολιού. Πώς βγάζει ρίζες, φυλλαράκια, ψηλώνει ο βλαστός του, ανθίζει, δένει ο καρπός και γίνεται φασολάκι. Όλες αυτές τις φωτογραφίες τις έκαναν βίντεο και μας το έδειξαν να συμβαίνει μέσα σε σε λίγα δευτερόλεπτα αντί για τον αληθινό χρόνο κάποιων εβδομάδων... Ήταν εκπληκτικό!

Εκείνο που δεν ήταν εκπληκτικό ήταν που γυρίσαμε μετά στην Ελλάδα και ο χρόνος ήταν και πάλι μεσαίωνας σε θέματα τεχνολογίας. Και μπήκαν στο ράφι όσα μάθαμε στην Κύπρο. Πώς να διδάξεις Μαθηματικά με υπολογιστή όταν δεν έχεις υπολογιστή;

Και βέβαια πώς να κάνεις έρευνα σε μια χώρα που κανείς δε νοιάζεται να στηρίξει την έρευνα.

Απορούμε τώρα γιατί κατέρρευσε το σύστημα. Μα για κάτι τέτοια. Που δόθηκαν χρήματα αβέρτα για επιμορφώσεις προσωπικού χωρίς στη συνέχεια να αξιοποιηθούν στην πράξη. Μόνο στα χαρτιά...

Θα μου πεις: Εδώ αυτή η χώρα είχε έναν Λιαντίνη και δεν κατάφερε να τον αξιοποιήσει.

Σωστό.

Αλλά μήπως και όλοι εμείς αξιοποιήσαμε έστω το συγγραφικό έργο που μας άφησε;

Έφυγε ο Λιαντίνης το 98. Κι έχουν περάσει από τότε 14 χρόνια. Τι έγινε όλα αυτά τα χρόνια;

Χαζαμάρες. Που έφτασαν να παρουσιάζουν το Λιαντίνη ακόμη και ως γραφικό. Πχ φτάσαμε να ασχολούμαστε με τις γκόμενες του Λιαντίνη. Και χρησιμοποιώ πρώτο πληθυντικό γιατί και όσοι βλέπαμε πως είναι λάθος κάτι τέτοιο, δεν καταφέραμε να σταματήσουμε το φαινόμενο. Δεν καταφέραμε να πείσουμε τους ανθρώπους να πάρουν τα βιβλία του Λιαντίνη και να μελετήσουν τη φιλοσοφία του.

Έγινε δηλαδή με το Λιαντίνη το ανάλογο που συνέβη κάποτε με το Χριστό. Οι άνθρωποι πήραν από τη διδασκαλία τους ό,τι τους βόλευε. Και έφτιαξαν το χριστιανισμό για το Χριστό και ένα αντίστοιχο ρεύμα πιστών για το Λιαντίνη. Κατάντια και απογοήτευση.

Από την άλλη η μικρογραφική κλίμακα του Ρύγκερ μού επιτρέπει να διατηρώ κάποιες ελπίδες. Τι είναι τα 14 χρόνια μπρος στην αιωνιότητα;

Θα έρθουν λοιπόν χρόνοι και άλλοι χρόνοι. Και η κουβέντα του Λιαντίνη:

" Έγραψα τα Ελληνικά και τη Γκέμμα σε εφτά χρόνους.

Από οργή για τους αιώνες που δε θα υπάρχω."…

θα βρει τη δικαίωσή της. Ω... το πιστεύω. _ που θα έλεγε κι εκείνος...

Κι αν δεν; τότε σημαίνει πως έτσι πρέπει να γίνει. Να χαθούν οι γραφές του. Σαν να μη γράφτηκαν ποτέ. Μπορεί λοιπόν να πιστεύω πως θα έρθει η μέρα που η φιλοσοφία του Λιαντίνη θα γίνει κτήμα της ανθρωπότητας μα δεν είμαι και μάντης να προβλέψω το μέλλον.

Ο χρόνος λοιπόν θα αποφασίσει και για το θέμα αυτό. Ο μέγας δικαστής. Αν θα αφήσει τη μιλιά στα έργα του Λιαντίνη ή θα τα δικάσει σε σιωπή αιώνια. Αν δηλαδή θα αναδείξει το Λιαντίνη ως ποιητή και τι μεγέθους. Αφού:

«Ποίηση έχουν όλα τα γραπτά που η νεράιδα του χρόνου δεν τους πήρε τη μιλιά.» (HOMO EDUCANDUS, σελ 147)