Η συντροφιά της Φρασίκλειας

Αυτό ακριβώς αναφέρει στη βάση του αγάλματος κι αφήνει τον περαστικό θέλοντας και μη να μοιραστεί τη θλίψης της Κόρης και να πλημμυρίσει τρυφερά αισθήματα για το ψυχρό άγαλμα λες και κορίτσι αληθινό να είναι μπρος του.

Γράφουν ακόμη για εκείνη οι επίσημες αρχαιολογικές υπηρεσίες:

Το άγαλμα αυτό είναι από τα ωραιότερα δείγματα του τύπου της κόρης της αρχαϊκής γλυπτικής. Ξεχωρίζει για την καλή κατάσταση διατήρησης και το ζωγραφικό διάκοσμο του, που σώζεται σε αρκετά σημεία.

Πρόκειται για επιτύμβιο μνημείο, στο βάθρο του οποίου έχει χαραχθεί επίγραμμα με το όνομα της νεκρής Φρασίκλειας και το όνομα του γλύπτη που το φιλοτέχνησε, Αριστίωνα του Πάριου.

Η γυναικεία μορφή έχει ραδινό εφηβικό σώμα και λεπτά χαρακτηριστικά. Απεικονίζεται σε μετωπική στάση και ντυμένη με μακρύ χιτώνα, που φέρει εγχάρακτα και ζωγραφισμένα κοσμήματα. Με το δεξί χέρι ανασηκώνει το χιτώνα στο πλάι και με το αριστερό κρατάει ένα μπουμπούκι λωτού μπροστά στο στήθος. Τα μαλλιά της είναι περίτεχνα χτενισμένα, φέρουν στεφάνι διακοσμημένο με άνθη, ενώ η κεφαλή και τα χέρια στολίζονται με πλούσια κοσμήματα.

Κι αν θέλεις την περιγραφή αυτή εικόνα να την κάμεις, να λάβεις υπόψη σου πως τα αγάλματα εκείνης της μακρινής εποχής που γέννησε και τη Φρασίκλεια, του 540 π. συγκεκριμένα, δεν ήταν άχρωμα όπως τα έχουμε σήμερα εμείς στα μουσεία μας. Έφεραν έγχρωμο διάκοσμο και μάλιστα η Φρασίκλεια διέθετε έναν από τους πλουσιότερους. Έχουν μάλιστα διασωθεί ίχνη χρώματος τόσα και τέτοια που οι ειδικοί να φτιάξουν στο χαρτί την παλιά μορφή της:


Τέτοια ομορφιά; Ναι. Τέτοια. Και όμως οι θεοί - ίσως και οι θεές από ζήλια... - την καταδίκασαν κόρη να μείνει πάντα. Κρατώντας ανέγγιχτο και σε αιώνια προσφορά το μπουμπουκάκι του λωτού της.

Για δες την με τι μπρίο και σκέρτσο το προτείνει. Και πώς ναζιάρικα τραβάει το χιτώνα της, τον χειριδωτό, έτοιμη λες για υπόκλιση ευγνωμοσύνης σε όποιον εκτιμήσει την αξία της προσφοράς...

Χάρη που δεν κατάφεραν τα χρόνια να σβήσουν έστω κι αν κατέστρεψαν την έγχρωμη μορφή της.

Εγώ, να ομολογήσω την αλήθεια, ούτε που είχα προσέξει μέχρι προχτές όχι μόνο τη χάρη και τις χάρες της Φρασίκλειας μα ούτε καν την ύπαρξή της καλά καλά. Ήτανε βλέπεις όλη μου η αγάπη μονόπλευρα δοσμένη στα άλλα μαρμάρινα κορίτσια, τις Κόρες της Ακρόπολης και προσπερνούσα πάντα βιαστική τούτη τη μοναχούλα του άλλου μουσείου. Μη σου πω ότι ενοχλιόμουν κιόλας με την παρουσία της - μια παραφωνία στην αντροπαρέα των κούρων... Τεράστιοι εκείνοι και γεροδεμένοι, λεπτεπίλεπτη και ταπεινή η καημενούλα η Φρασίκλεια. Αλήθεια λέγω πως αναρωτιόμουν κάθε φορά τι την θέλουν εκεί.

Τώρα, που έμαθα, αναρωτιέμαι άλλα... Να, για παράδειγμα. Πώς έγινε και την ξέχασε ολόκληρος Λιαντίνης από τον μακρύ κατάλογο των ονομάτων των "σημαντικών της δόξας"... Καταστέρισε την Αμφίκλεια του θηλυκού δισυπόστατου, την Κρατησίκλεια της επιβολής, τη Χαρίκλεια της αγαλίασης, την Πολύκλεια της αφθονίας, την Ιερόκλεια της ευσέβειας, την Πρόκλεια της τάξης, τη Ροδόκλεια της ευωδιάς, και την Ευρύκλεια και την άλλη Αμφίκλεια, τροφό και μάνα του Οδυσσέα. Και για τη Φρασίκλεια ούτε μια φράση... * Αν είναι δυνατόν!

Κι όμως αυτή θα το άξιζε πιότερο από όλες τις άλλες μαζί. Και όχι από λύπηση. Γιατί και τη λύπηση την παραμέρισε η γνώση και έβαλε στη θέση της θαυμασμό απεριόριστο για την εκλεκτή της μοίρα. Έστω και μοίρα μετά θάνατο της άλλης κόρης, της συνονόματης του αγάλματος. Γιατί η ζωή και ειδικά για τη Φρασίκλεια, μπορεί να κράτησε λίγα μόλις χρόνια, μα ο θάνατος την αγκάλιασε για αμέτρητους αιώνες. Κι όσο η ζωή στάθηκε σκληρή μαζί της, τόσο ο θάνατος της χάρισε όσα η ζωή της αρνήθηκε!

Τι; Μα ακριβώς αυτό που πόθησε η ίδια η Κόρη. Τον σύντροφο! Το ταίρι. Την παρέα...

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Λίγο ακόμη να κρατήσω αναμμένη την περιέργεια όσων τουλάχιστον σαν εμένα αγνοούσαν ως τα σήμερα τη Φρασίκλεια και την ιστορία της.

Σήμερα και κυριολεκτώ ήταν η μέρα που είχα ραντεβού με τη Φρασίκλεια. Και με τη συντροφιά της. Από τη στιγμή και τον τόπο η επόμενη φωτογραφία:


Η ... συντροφιά που σας έλεγα. Η συντροφιά της Φρασίκλειας!

Έϊ, πού κοιτάτε; Δεν είναι ούτε ο κύριος με μπλε πουκάμισο - το πολύ ανοιχτό - ούτε το κορίτσι με την άσπρη τσάντα ούτε το άλλο με τη βυσσινί μπλούζα. Αυτοί είναι μόνο κάποιοι λίγοι από τους σημερινούς επισκέπτες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Διότι αυτοί περαστικοί ήταν, πέρασαν, θαύμασαν, έφυγαν... Οι αληθινοί όμως σύντροφοι μένουν δίπλα σου το κάθε λεπτό. Ακόμη κι όταν τα φώτα σβήνουν. Τότε που στο σκοτάδι ξυπνάει η αληθινή ζωή του μουσείου και μυστηριακές φωνές, τέτοιες που μόνο οι αλαφροΐσκιωτοι γροικούν και νιώθουν, πλημμυρίζουν τις σκοτεινές αίθουσες...

Εκεί και τότε - και είμαι απόλυτα σίγουρη, η κόρη Φρασίκλεια, δοξάζοντας το ίδιο της το όνομα, γράφει στον αιθέρα τους ωραιότερους ερωτικούς στίχους που ειπώθηκαν ποτέ. Για ποιον; Μα για ποιον άλλον; Τον είδατε κιόλας. Δεν τον είδατε;

Ναι, για τον ομορφονιό που στέκει πλάι της μιλώ.


Κι εσείς μη βιαστείτε να μιλήσετε για καλπάζουσα φαντασία. Ξέρω, σας λέω, πια. Δε μιλώ στον αέρα...

Είναι αυτός που οι θεοί της στέρησαν όσο ζούσε και της χάρισε ο θάνατος και οι ... άνθρωποι. Οι παλιοί και οι αρχαίοι άνθρωποι. Γιατί οι σημερινοί περιορίστηκαν να τον αφήσουν δίπλα της μα με το βλέμμα στο απέραντο κενό... Ούτε την Κόρη βλέπει πια, ούτε και το λωτό της. Τι άφρονη και άπονη πράξη!

Μα αρκετά θαρρώ σας παίδεψα. Και ήρθε η ώρα να δώσω εξήγηση σε όσα ισχυρίστηκα. Και όχι με λόγια. Με εικόνα:


Τι έχουμε εδώ; Μα την απάντηση. Και την απόδειξη...

Έχουμε ό,τι αντίκρυσε ο αρχαιολόγος Ευθύμιος Μαστροκώστας στις 18 Μαΐου 1972. Στην νεκρόπολη της Μυριννούντος και νυν Μερέντας της Αττικής. Μόλις 40 εκατοστά!!! κάτω από την επιφάνεια της γης.

Εκεί ακριβώς βρισκόταν για αιώνες η Φρασίκλεια. Και δίπλα της και αντικρυστά ο ίδιος νέος που τώρα στέκει στο διπλανό βάθρο του μουσείου. Ο Κούρος της Μερέντας.

Και προσέξτε. Προσέξτε παρακαλώ τα χέρια τους. Ή μάλλον προσέξτε της Φρασίκλειας το χέρι. Να το συγκρίνετε πρέπει με την άλλη εικόνα, την πρώτη. Το είδατε; Πουθενά ο λωτός!

Ποιος τον έκοψε; Ποιος τον πήρε; Α! ώρα να βάλετε και τη δική σας φαντασία να δουλέψει. Για να δικαιολογήσετε και να πιστέψετε όσα πριν έλεγα. Για τη μετά θάνατον δικαίωση στο πικρό της κόρης παράπονο. Που δυστυχώς δεν άρκεσε η ετυμολογία του ονόματός της για να ερμηνευτεί σωστά η επιγραφή που μας άφησε ο δημιουργός της, ο Αριστίων ο Πάριος.

Και πήραμε οι σημερινοί άνθρωποι τον κομμένο λωτό και τον κολλήσαμε και πάλι στο χέρι της Κόρης. Σβήνοντας άτεχνα τόσων αιώνων ιστορία του αγάλματος. Είναι γιατί σήμερα τα αγάλματα τα βλέπουμε πέτρες άψυχες. Τότε όμως, όχι. Τότε που έζησε η Φρασίκλεια και ο Αριστίων και όλη η υπόλοιπη συντροφιά τους. Εκείνοι, και το ξέρουμε έμπεδα και γεωμετρημένα, τις Κόρες και τους Κούρους ανθρώπους τους λογάριαζαν.

Ακριβώς γι' αυτό τους βρήκαμε εκεί που τους βρήκαμε. Και όπως τους βρήκαμε. Αγκαλιασμένους...

Η Φρασίκλεια, η κόρη η μικρή, όσο μικρά είναι και τα στηθάκια της που μαρτυρούν το νεαρό της ηλικίας της, πρόλαβε να ζήσει στην πιο αψηλή στιγμή των ελλήνων. Πριν ακόμη σημάνει η πτώση. Πριν το 476 π., όπως εξηγεί ο Λιαντίνης.**

Η μαρμάρινη όμως Φρασίκλεια, η από μάρμαρο της Πάρου κατασκευασμένη, έμελλε να ζήσει και μετά. Τότε που το σώμα της χώρας τραυμάτισαν και απείλησαν τα Μηδικά και οι Μήδοι...

Εκείνη λοιπόν την εποχή, στους Περσικούς πολέμους, όπως εικάζουν εκ των άλλων ευρημάτων οι αρχαιολόγοι, γύρω στα 490 με 480 π., οι κάτοικοι Μυριννούντος δε νοιάστηκαν να προστατέψουν μόνο τα δικά τους κορίτσια. Ίδια νοιάστηκαν και το μαρμάρινο κορίτσι. Το πήραν από τον τάφο που στόλιζε και σήμαινε και το "έθαψαν" στη γη. Να γλιτώσει από τη βάρβαρη μανία των εισβολέων.

Δίπλα της ακριβώς, λες και επενέβη η ίδια η Μοίρα, ξάπλωσαν τον Κούρο. Τα δυο τους συντροφιά στην αγκαλιά της γης και σε ένα ταξίδι που θα σταματούσε 25 σχεδόν αιώνες μετά... Ποια άλλη νυφική παστάδα κράτησε δυόμιση χιλιετίες;

Μια νυφική παστάδα που διέκοψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Φέρνοντας στο φως αυτά τα δύο έξοχα δείγματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής.

Δεν ξέρω πόσοι και ποιοι αγωνίστηκαν στη συνέχεια για να μπορούμε εμείς σήμερα να περνάμε από το μουσείο και να θαυμάζουμε ξανά στο φως φερμένους τη Φρασίκλεια και το λεβέντη της...

Όμως, να... πειράζει να πω πως θα προτιμούσα να τους αφήσουν στην ίδια στάση που βρέθηκαν; Επηρεασμένη ίσως και από τη βίαιη απόσπαση των αρχαιολογικών ευρημάτων της γειτονιάς μου πριν λίγους μήνες που τόσο με πόνεσε... Λέω λοιπόν πως μερικά αρχαιολογικά ευρήματα δεν είναι μόνο πέτρες ή έστω καλοδουλεμένα μάρμαρα. Έχουν πνοή ζωής. Κι οφείλουμε να τη σεβόμαστε. Να μην τα μετατρέπουμε στο υπ' αρίθμ. τάδε εύρημα λες και είναι μικρόβια στο μικροσκόπιο. Αλλά να βρίσκουμε τρόπο να διασώζουμε και όλη εκείνη την αιθέρια αύρα του μύθου και της ιστορίας που τα τυλίγει...

_______________________

* Γκέμμα, 149
** Homo Educandus, 97

Η Κόρη Φρασίκλεια και ένα μπουκέτο σημερινά κορίτσια.

Μόνο το έξω τους αλλάζει και διαφέρει...

Ο καλός της. Ο καλός της Φρασίκλειας. Εκείνος που την κράτησε αγκαλιά όσα κανένας άλλος δεν κράτησε γυναίκα.

Παγερά αδιάφορος για κάθε άλλο θηλυκό που τον τριγυρίζει.

Και μην κοιτάτε που στέκει ακίνητος, μακριά από την καλή του. Είναι που τον αφήκαν δίχως χέρι... Ειδεμή θα το άπλωνε, είμαι σίγουρη, και θα την έφερνε και πάλι κοντά του.

Τουλάχιστον μοιράζονται την ίδια αίθουσα. Κάτι είναι κι αυτό...

Για φαντάσου λέει να τους είχαν χωρίσει;

Κι εγώ που αναρωτιόμουν κάποτε τι θέλει εκεί μια Κόρη ανάμεσα σε τόσους Κούρους, να μη μάθαινα ποτέ την υπέροχη και ζηλευτή ιστορία τους...

Μια ιστορία σαν παραμύθι που μόνο όσοι έζησαν τέτοια παραμύθια ξέρουν πως παραμύθι δεν είναι. Είναι Μοίρα...

Ώρα να συνεχίσουμε την παρουσίαση της υπόλοιπης συντροφιάς. Με αρχή από τους άλλους Κούρους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Είναι ετούτος ο ψηλότερος και πρώτος δικαιωματικά στη σειρά. Ο Κούρος του Σουνίου. Εκεί βρέθηκε, μέσα σε αποθέτη, δηλαδή σε πηγάδι, τοποθετημένος και αυτός από τα αρχαία χρόνια στο σημείο όπου βρέθηκε.

Δεν ήταν τόσο τυχερός όσο ο άλλος, της Μερέντας. Κόρη δε βρέθηκε δίπλα του. Μόνο θραύσματα άλλων Κούρων.

Κι ο ίδιος όμως φέρει τραύματα ανεξίτηλα του τι "έζησε". Γιατί άτυχος υπήρξε και σε αυτό... κανείς δεν τον έκρυψε πριν φτάσουν οι Πέρσες στο ιερό του Ποσειδώνα.

Τα 3,05 μέτρα του ύψους του δυστυχώς δε φάνηκαν αρκετά να τον προστατέψουν.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι έμεινε έπειτα και αρκετά χρόνια στο ύπαιθρο πριν τον τοποθετήσουν στον αποθέτη.

Θα κάνω εδώ υπέρβαση παραλείποντας τους επόμενους Κούρους του μουσείου και φτάνοντας κατ' ευθείαν στον τελευταίο. Είναι ο φουκαράς ο Αριστόδικος, όπως μαρτυρά η επιγραφή στη βάση του.

Γίνεται αυτό για να σας δοθεί η ευκαιρίε να συγκρίνετε την εξέλιξη της ελληνικής γλυπτικής. Από τον πρώτο της σειράς ως τον τελευταίο.

Από τα υπερφυσικά αγάλματα τα χοντροκομμένα στη φάση που σηματοδοτεί τη λήξη της αρχαϊκής εποχής και το πέρασμα στην κλασική τελειότητα.

Στον Αριστόδικο αξίζει να προσέξετε όχι μόνο την κατά πολύ περισσότερο απόδοση της ανατομίας του σώματος αλλά και τα χέρια που έχουν πλέον απομακρυνθεί από τον κορμό και την κοντή πλέον κόμη.

Ο Αριστόδικος που σε ένα χωράφι βρέθηκε. Μα πριν οργώθηκε το μουτράκι του ξανά και ξανά από το άροτρο των γεωργών...

Η γαργαλιστική λεπτομέρεια που οι ξεναγοί σχολικών ομάδων αναφέρουν ως προς τον Αριστόδικο, προσπαθώντας ίσως να αποφορτίσουν την ατμόσφαιρα από το σοκ των μικρών μαθητών μπρος στη θέα των γυμνών σωμάτων, είναι το αστεράκι...

Κι εξηγούν στα παιδιά πως ο γλύπτης κατέφυγε στη λύση αυτή όχι για άλλο λόγο παρά μόνο για να αποφύγει τη δυσκολία να παραστήσει την περιοχή αυτή.

Αργότερα, στην κλασική εποχή, τέτοια αστεράκια δε συναντάμε πια καθώς η πλαστική τέχνη έχει προοδεύσει και δεν υφίσταται λόγος:

Μια ενδιαφέρουσα πτυχή στο θέμα τόσο της "Συντροφιάς της Φρασίκλειας" όσο και γενικότερα των αρχαιοελληνικών γλυπτών είναι το υλικό κατασκευής τους.

Ιδιαίτερα θα σταθώ στο μάρμαρο. Είναι σημαντικό να προσέχουμε τι είδους μάρμαρο έχει το κάθε γλυπτό, διότι μαρτυρά πολλές φορές πρόσθετες πληροφορίες για το έργο και ενδεικτικά παραθέτω:

Παράθεση:

Στα γλυπτά της έκθεσης συγκολλήθηκαν θραύσματα που συμπληρώνουν την εικόνα τους και βοηθούν στην επιστημονική τους κατανόηση. Αναφέρω τον ιππέα Rampin στον οποίο αναγνωρίστηκε και συγκολλήθηκε ένα θραύσμα στο σπασμένο λαιμό του ίππου. Εξ αιτίας μιας φλέβας γκρίζας που παρουσιάζει το μάρμαρο στο τμήμα αυτό μπορεί να αποδοθεί σε αυτόν τον ιππέα το θραύσμα της χαίτης που έχει την ίδια γκρίζα φλέβα και που αποτελούσε ένα από τα κομμάτια που στήριζαν την υπόθεση για την ύπαρξη ενός δεύτερου ιππέα, ζεύγους με αυτόν.

Σημειώνω επίσης τα ακόλουθα:

Τα μάρμαρα στα οποία είναι λαξευμένα τα πιο γνωστά αρχαϊκά γλυπτά είναι το ναξιώτικο, το παριανό και το αττικό, υμήττιο ή πεντελικό.

Το ναξιακό μάρμαρο είναι χοντρόκοκκο, με κόκκους ανισομεγέθεις σαν πατημένους κρυστάλλους, το παριανό είναι επίσης χοντρόκοκκο λευκό και διάφανο, ενώ το πεντελικό και το υμήττιο είναι ψιλόκοκκα μάρμαρα, το πεντελικό κατάλευκο συνήθως, το υμήττιο γκριζωπό.

Η προέλευση του καλλιτέχνη δεν ταυτίζεται πάντα με την προέλευση του μαρμάρου. Παράδειγμα έχουμε τον ιππέα του Rampin που αν και κατασκευάστηκε από μάρμαρο Πάρου αποτελεί αττικό έργο.

Ο ιππέας Rampin :


Ο ιππέας του Ραμπέν που πολύ κακώς λέγεται έτσι, όπως παλιότερα λέγαμε τα κλεμμένα μάρμαρα του Παρθενώνα με το όνομα του κλέφτη: "ελγίνεια"!!! είναι έργο της ίδιας εποχής με την κόρη Φρασίκλεια αφού όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Μουσείου του Λούβρου έχει κατασκευαστεί γύρω στα 550 π.Χ. και η Φρασίκλεια μόλις 10 χρόνια αργότερα (δείτε σχετικά εδώ) Μάλιστα από μάρμαρο Πάρου είναι σμιλεμένη και η Φρασίκλεια. Παιδιά δηλαδή κοινής καταγωγής, της ίδιας εποχής και γεννημένα στον ίδιο τόπο.

Μπορεί εκείνη να διάλεξε τελικά τον κούρο της Μερέντας για να μοιραστεί τον αιώνιο ύπνο της και μαζί του να συνεχίζει την επαναφορά της στο φως, όμως δικαιωματικά στην παρέα της, στους κολλητούς της όπως θα έλεγαν οι σημερινοί νέοι, ανήκει και ο ιππέας του ... Ραμπέν. Που Ραμπέν, πρέπει να εξηγήσω ήταν ο συλλέκτης που είχε στην κατοχή του πάλαι ποτέ μέρος του γλυπτού που έμεινε στα κιτάπια της αρχαιολογίας με το ίδιο όνομα.

Συγκεκριμένα όπως αναφέρει το μουσείο του Λούβρου: Στα 1877 το γλυπτό βρέθηκε στην Ακρόπολη και αγοράστηκε!!! από το Ζωρζ Ραμπέν. Εκείνος με τη σειρά του το δώρισε στο μουσείο του Λούβρου στα 1896.

Δέκα όμως χρόνια νωρίτερα είχε βρεθεί και άλλο θραύσμα γλυπτού στην Ακρόπολη, το οποίο ευτυχώς δεν αγόρασε κανένας και έμεινε κτήμα του ίδιου λαού που το δημιούργησε.

Στα 1936 ένας Άγγλος αρχαιολόγος, ο Humphry Payne, απέδειξε ότι το θραύσμα αυτό ανήκει στο ίδιο γλυπτό που αποκαλούμε ιππέα του Ραμπέν.

Τι θέλω να πω με όλα αυτά... και γιατί το ενδιαφέρον μου για τον ιππέα, που θα πρέπει να πω ότι απεικόνιζε μάλλον κάποιον γιο του Πεισίστρατου, ή τον Ιππία ή τον Ίππαρχο:

Μην κλαίτε τη Φρασίκλεια που δεν μπορεί να αγκαλιάσει το αγόρι της. Αυτοί οι δυο τουλάχιστον είναι δίπλα δίπλα. Και στο κάτω κάτω η απουσία στον έρωτα είναι που ζωντανεύει το συναίσθημα.

Δείτε την τραγική μοίρα του άλλου της παρέας που ο μισός είναι στο Παρίσι (Louvre Ma 3104) και ο άλλος μισός στην Αθήνα (Μουσείο Ακρόπολης 590) . Δείτε επίσης που κανένας δε νοιάζεται και κανένας δε ζητάει τη δική του επανένωση. Ένας κομματιασμένος ιππέας που εκτίθεται μισός στο Λούβρο και μισός στο μουσείο Ακροπόλεως - με συμπληρωμένα τα τμήματα που λείπουν στο Παρίσι με γύψο...

Ένας ιππέας που αγνοούμε τον καλλιτέχνη που τον δημιούργησε και τον βαφτίσαμε με το όνομα του Γάλλου διπλωμάτη που τον αγόρασε!!!

Ξέρουμε όμως χάρη στις άοκνες προσπάθειες των αρχαιολόγων πως ο ίδιος καλλιτέχνης φιλοτέχνησε χρόνια αργότερα (530 π.Χ. ) την Πεπλοφόρο κόρη της Ακρόπολης (αριθμ. Μουσείου Ακρόπολης 679 ):

Παράθεση:

Μία από τις ωραιότερες αρχαϊκές κόρες που είχαν αφιερωθεί στην Ακρόπολη. Το πρόσωπό της ζωντανεύει με το έντονο κόκκινο χρώμα στα μάτια, το στόμα και τα ωραία κυματιστά μαλλιά της που είναι δεμένα με ταινία στο πίσω μέρος και στολισμένα με χάλκινο διάδημα, στερεωμένο σε οπές. Παριστάνεται όρθια κατ' ενώπιον, με το δεξί της χέρι τεντωμένο πλάι στο σώμα. Το αριστερό, που έχει χαθεί, ήταν δουλεμένο από ξεχωριστό κομμάτι μαρμάρου και ένθετο στον αγκώνα, απλωμένο μπροστά κρατώντας κάποιο αντικείμενο. Φοράει μακρύ χιτώνα με λεπτές πτυχές στο κάτω μέρος και από πάνω ένα απτύχωτο ένδυμα (''πέπλος'') στερεωμένο με μεταλλικές πόρπες στους ώμους. Σύμφωνα με την ανασύσταση των χρωμάτων στα ενδύματα και των αντικειμένων που κρατούσε, η μορφή έχει ερμηνευθεί ως Άρτεμη που κρατούσε βέλη στο δεξί της χέρι και τόξο στο αριστερό. Είναι έργο κάποιου σπουδαίου Αθηναίου καλλιτέχνη, πιθανόν του ίδιου που φιλοτέχνησε τον ιππέα Rampin και ορισμένα άλλα αρχαϊκά γλυπτά που βρέθηκαν στην Ακρόπολη (530 π.Χ.).

Σαν να λυπήθηκε τον ιππέα και θέλησε να του χαρίσει σύντροφο... Το έχουν φαίνεται αυτό οι δημιουργοί - κάθε είδους.

Στον ίδιο επίσης καλλιτέχνη αποδίδεται και το κυνηγάρικο σκυλί (αριθμ. Μουσείου Ακροπόλεως 143) που οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι φύλαγε την είσοδο του ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος.

___________

Πληροφορίες αντλήθηκαν από τους συνδέσμους που αναφέρθηκαν καθώς και από το βιβλίο του Γεωργίου Δοντά: "Η Ακρόπολις και το μουσείο της", εκδόσεις Κλειώ, Αθήνα 1997 - σελ. 77 και εικόνες 71, 72, 74

Ευχαριστούμε για τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες, έστω και αν μας πρόσθεσαν μια πίκρα ακόμη.

Και διαμέλισαν το σώμα της αρχαίας Ελλάδας στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα...

Με αφορμή όμως την αναφορά στο μάρμαρο, θέλω εδώ να αποθέσω ένα από τα πολυαγαπημένα μου εκθέματα που από μάρμαρο δεν είναι αλλά από ταπεινό πηλό:


Ένα αρκουδάκι πήλινο με απλοϊκό διάκοσμο που κρατά με τα μπροστινά του ποδαράκια (χεράκια πες) μια λεκανίτσα...

Το αρκουδάκι αυτό ανήκει στην προϊστορική συλλογή του μουσείου και θα το βρείτε στην αίθουσα 6 του ισογείου.

Προέρχεται από τη Σύρο (άρα κυκλαδικό) και χρονολογείται κάπου ανάμεσα στα 2.800 π έως 2.300 π.

Ώρα να σας αποκαλύψω τι το ιδιαίτερο παρουσιάζει αυτό το αρκουδάκι και το κάνει ξεχωριστό...

Παρατηρήστε στη φωτογραφία τη λεκανίτσα που κρατά. Έχει μια οπή στον πυθμένα της. Μια τρύπια λεκανίτσα; Ναι, μια τρύπια λεκανίτσα... Γιατί άραγε;

Την εξήγηση την άκουσα πριν μερικά χρόνια όταν με τους μαθητές μου επισκεφθήκαμε το μουσείο και πήραμε και ξεναγό για να μας βοηθήσει... Ελπίζω να ευσταθεί διότι δεν την έχω διασταυρώσει ως τώρα παρά τις προσπάθειες που έκανα...

Η τρυπούλα λοιπόν στο λεκανάκι οδηγεί στην κοιλίτσα του ζώου. Λένε λοιπόν πως ετούτο το αρκουδάκι σκοπό είχε να πείσει τα δύστροπα παιδάκια της αρχαίας εκείνης εποχής να πιουν το γάλα τους!

Έβαζε η μητέρα γάλα στο κύπελλο του κανακάρη της και έβαζε και λίγο γάλα στη λεκανίτσα που κρατά το αρκουδάκι. Κι έπειτα έμπαινε το στοίχημα. Ποιος θα πιει πιο γρήγορα το γάλα του...

Δεν είναι συγκινητικό; Και δεν είναι το πιο τρυφερό πραγματάκι του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου; Τι κι αν φτιάχτηκε από πηλό; Και τι σημασία έχει που απλοϊκά διακοσμήθηκε;

Τα αντικείμενα δεν παίρνουν αξία μόνο από την ύλη τους αλλά και από τη συναισθηματική τους σημασία.

Αν λοιπόν ποτέ πάτε με παιδιά στο Εθνικό Αρχαιολογικό, βάλτε τα στην περιέργεια να ανακαλύψουν το αρκουδάκι. Και διηγηθείτε τους μετά την ιστορία που το συνοδεύει.

Θα μπορέσουν έτσι να νιώσουν πολύ πιο κοντά τους εκείνη τη μακρινή εποχή και να συνειδητοποιήσουν πως όσοι αιώνες και αν πέρασαν από τότε, υπάρχουν και πράγματα που παραμένουν ίδια...

Μερικά ακόμη πήλινα εκθέματα του μουσείου, τα οποία επίσης δεν πρέπει να υποτιμούμε. Ανήκουν όλα στην κατηγορία "πλαστικά" καθώς δημιουργήθηκαν με "πλάσιμο" της πρώτης ύλης.

Η αξία αυτής της διαδικασίας είναι ανυπολόγιστη στην πορεία εξέλιξης προς τα μεγάλα γλυπτά... Όση και η αξία της πρώτης δημοτικού στη μετέπειτα εξέλιξη ενός μαθητή.

Ένα από τα διάσημα πήλινα ειδώλια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Είναι ο περίφημος "Στοχαστής", όνομα που κέρδισε χάρη στο χέρι που στηρίζει το κεφάλι του και παραπέμπει σε άνθρωπο που στοχάζεται.

Βρέθηκε στην Καρδίτσα, και ανήκει στην τελική νεολιθική περίοδο (4.500 - 3.300 π. )

Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού , πρόκειται για:

Παράθεση :

Μοναδικό μνημειακό ειδώλιο της νεολιθικής εποχής, που παριστάνει ανδρική ιθυφαλλική μορφή σε θρόνο. Το μέγεθός του ξεπερνάει τα όρια της συνηθισμένης ειδωλοπλαστικής της περιόδου, αν και ο τύπος αυτός ανδρικού ειδωλίου είναι αρκετά διαδεδομένος. Ο άνδρας εικονίζεται καθισμένος σε θρόνο, που είναι συμφυής με το σώμα του. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του αποδίδονται με πλαστικότητα, ενώ τα γένεια, το θωρακικό τόξο και η ηβική χώρα αποδίδονται με εγχαράξεις.

[...] Ανήκει σε μια ομάδα γλυπτών που συνεχίζουν την ειδωλοπλαστική παράδοση της Μέσης Νεολιθικής, στην οποία τα ανδρικά ειδώλια κάθε είδους διακρίνονται κυρίως από τον προεξέχοντα φαλλό και πιθανότατα σχετίζονται με τη λατρεία της γονιμότητας.

Από πηλό είναι και τούτο το γουρουνάκι.

Δεν ξέρω τίποτε ιδιαίτερο να σας πω, ούτε το πού ούτε το πότε φτιάχτηκε πρόλαβα να συγκρατήσω...

Η φωτογραφία έχει ως μοναδικό σκοπό να "τσιγκλίσει" κάποια ύπαρξη που τάχα μου θα ερχόταν να μας βρει στο μουσείο προχτές αλλά τελικά την κέρδισαν οι αγκάλες του Μορφέως! Και που συμβαίνει να λατρεύει τα γουρουνάκια...

Από τον πηλό περνάμε στο άλλο άκρο, στο χρυσάφι.

Δεν είναι φωτογραφία από προθήκη σύγχρονου κοσμηματοπωλείου, φωτογραφία από τη μυκηναϊκή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου είναι.

Τα μυκηναϊκά ευρήματα ανήκουν στην εποχή από το 1.600 π. έως το 1.100 π. που κατέβηκαν οι Δωριείς από την Πίνδο και σταμάτησε η ανάπτυξη του μυκηναϊκού πολιτισμού.

Όταν λέμε μυκηναϊκά ευρήματα δεν εννοούμε ευρήματα από τις Μυκήνες και μόνο αλλά από όλα τα κέντρα που ο πολιτισμός τους αγκάλιασε. Έτσι στο μουσείο θα βρείτε εκθέματα όχι μόνο από την Αργολίδα αλλά και από τη Λακωνία, τη Μεσσηνία, την Αττική και άλλες περιοχές της Ελλάδας.

Δες και θαύμασε... Όχι μόνο τον πλούτο του υλικού αλλά και την τέχνη του μάστορα.

Στο κέντρο και πάνω διακρίνεται ένα χρυσό διάδημα. Ποιος άραγε το φόραγε;

Χρονολογείται από τον 16ο αιώνα π. και βρέθηκε στις Μυκήνες (Ταφικός κύκλος Α, Τάφος ΙΙΙ )

Διαβάστε περισσότερα για τη μυκηναϊκή συλλογή στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού. Από αυτήν και υπενθυμίζουμε ότι:

"Πρόκειται για ευρήματα κάθε είδους, που προέρχονται κυρίως από τάφους και σπανιότερα από οικιστικά σύνολα, [...] Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ενότητα αποτελεί το σημαντικό σύνολο των πολύτιμων κτερισμάτων των βασιλικών τάφων των Μυκηνών, που ανέσκαψε ο Ερρίκος Σλήμαν στο τέλος του 19ου αιώνα."

Μερικά ακόμη δείγματα της μυκηναϊκής τέχνης.

Άραγε κάποιο από τα κοσμήματα αυτά να στόλισε και το λαιμουδάκι της ωραίας Ελένης; Πάντως τα κοσμήματα που βλέπουμε είναι αντάξια της εμορφάδας της όπως τουλάχιστον την ύμνησε ο Όμηρος.

Χρυσάφι, χρυσάφι, χρυσάφι...

και μυκηναϊκή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Φανταστείτε όμως και πόσος κόπος και χρόνος χρειάστηκε για να βρεθούν όλα αυτά και να μπορούμε εμείς να τα απολαμβάνουμε στις προθήκες του μουσείου. Ή και τη συγκίνηση και την απερίγραπτη ηδονή εκείνων που τα έφεραν στο φως μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια...

Ο χρυσός δεν ήταν μόνο για τα κοσμήματα.

Εδώ βλέπουμε αγγεία κάθε είδους από ατόφιο χρυσάφι!

Χρυσάφι και για τους νεκρούς τους ακόμη.

Αυτό το εύρημα είναι μία από τις προσωπίδες από χρυσό σφυρήλατο έλασμα, με τις οποίες κάλυπταν τα πρόσωπα των νεκρών Μυκηναίων ηγεμόνων.

Διαβάστε περισσότερα για τη συγκεκριμένη προσωπίδα στην ιστοσελίδα του υπουργείου πολιτισμού:

http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=4503

Λένε πως ίσως φορέθηκε στον νεκρό του Αγαμέμνονα...

Και είναι και για τούτο το διασημότερο ίσως εύρημα του Σλήμαν.

Χρονολογία: 1600 π.

Μια ακόμη χρυσή προσωπίδα. Χωρίς γένεια... Η προηγούμενη είναι η μοναδική που απεικονίζει γενειοφόρο άντρα.

Ένας ενδιαφέρων ιστοχώρος με φωτογραφίες των τάφων που βρέθηκαν αυτές οι προσωπίδες:

http://www.galenfrysinger.com/tombs_mycenae_greece.htm

Αργυρό ρυτό, σε σχήμα κεφαλής ταύρου με κέρατα και ροδάκια στο μέτωπο. Το ρύγχος, με οπή εκροής είναι επίχρυσο όπως αρχικά ήταν τα μάτια και το εσωτερικό των αυτιών. Βρέθηκε στον Ταφικό Ά κύκλο και χρονολογείται τον 16ο αιώνα π.Χ.

ρυτό = δοχείο για σπονδές