Gleyre: Ο Παράδεισος προ της πτώσεως

Απόσπασμα ομιλίας του Δημήτρη Λιαντίνη:

Από τη ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

"... Αυτό το δεύτερο είναι εκείνο  που μας δημιουργεί το φόβο του θανάτου, το οποίον ήρθε - έχουμε ωραίες σημάνσεις από το παρελθόν, φιλοσοφικούς μύθους -  η πρώτη ένδειξη σαφής είναι στην Παλαιά Διαθήκη, εκεί στο Γ΄Γενέσεως, γίνεται μία ωραία περιγραφή του φαινομένου.

Λέει ότι όταν ο θεός έπλασε τους Πρωτόπλαστους και τους είπε.. τους  έβαλε στον Παράδεισο, ανάμεσα στους τέσσερους ποταμούς, Φισών, Γεών, Τίγρης και Ευφράτης, λέει "από παντός ξύλου του εν τω παραδείσω βρώσει φαγή". (Απ' όλα θα φάτε). "Από δε του ξύλου έστι εν μέσω του Παραδείσου, του γινώσκειν αγαθόν και πονηρόν, ου φάγητε απ' αυτού ου δε μη άψεσθαι, ή δ’ αν ημέρα φάγητε απ’ αυτού, θανάτω αποθανείσθε".

Κούνησε το δάχτυλο έντρομα ο Δημιουργός και τους λέει:

"Την ημέρα που θα φάτε από το δέντρο της γνώσης, θα πεθάνετε!"

Τισιάνο:

Αδάμ και Εύα: Το Αμάρτημα

Εμείς ξέρουμε ότι έφαγαν, αλλά δεν πέθαναν. Αυτή είναι η εξωτερική όψη.

Τι θα πει "θανάτω αποθανείσθε"; Που είναι και η μόνη τιμωρία. Γιατί το άλλο, η έξωση του Παραδείσου είναι... η έξωση από τον Παράδεισο κτλ είναι απλοϊκά πράγματα, απόκτησε τη γνωστική συνείδηση ο άνθρωπος, τη γνώση δηλαδή, και αμέσως βγήκε έξω από τη φύση, απ' την οποία δεν έχει βγει κανένα άλλο έμβιο ον, μένει μέσα ακόμη, το σπουργιτάκι, ο λαγός, το πουλί κτλ... Ο άνθρωπος βγήκε έξω και έκανε τον κόσμο αντικείμενο και τον εξετάζει. Κι από δω αρχίζουν και τα βάσανά του πια, το "ακάνθας και τριβόλοις", (...)

Αλλά η τιμωρία η μεγάλη που τους απείλησε ο θεός είναι ότι "θα πεθάνετε". Η γνωστική μας συνείδηση λοιπόν είναι που μας κάνει να ξέρουμε το θάνατο και μας δημιουργεί αυτή την οδύνη κι αυτόν τον πόνο.

Αυτό αποδεικνύεται και γεωμετρικά, πάντα στην ίδια αυτή σήμανση από την Παλαιά Διαθήκη, στο Δ΄ Γενέσεως, και μην ακούτε αυτά που λένε ότι το δέντρο της γνώσης είναι σεξουαλική (...) κι όλες αυτές οι ανοησίες που λένε στις τριόδους. Το δέντρο της γνώσης αυτό είναι ότι ο άνθρωπος απόκτησε τη γνωστική συνείδηση. Ο εγκέφαλός του καθώς μεγάλωσε, να το πούμε με τη θεωρία της εξέλιξης, έχουμε εδώ και νευροχειρουργούς, η κρανιακή κάψα από τα 250 κυβικά εκατοστά που ήταν ο homo habilis και ο homo erectus, του 2,9 εκατομμύρια χρόνια με τη φοβερή αυτή εξέλιξη, έγινε στα 1200 κυβικά εκατοστά και κάποτε έγινε η φοβερή εκείνη έκρηξη μέσα στο μυαλό του, ένα φωτόνιο συνείδησης διατύπωσε την πρώτη απορία. Ξέφυγε από τα ζώα κτλ.

Έτσι ερμηνεύει, απομυθοποιεί, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος, Ιμμάνουελ Καντ, το μύθο της ... αυτής... ότι ο όφις, λέει, είναι το πρώτο "γιατί".

Έγραψε μια εργασία στη μέση ηλικία του ο Καντ, με τίτλο "Μικρή". Υποθετική αρχή της ανθρώπινης ιστορίας. Πώς αρχίζει ο άνθρωπος και η ιστορία του.

Και λέει, ο όφις που μας λέει το Γ΄Γενέσεως, είναι το πρώτο "γιατί". Η πρώτη απορία που έγινε στον άνθρωπο. Λοιπόν...

Πώς αποδεικνύεται τώρα γεωμετρικά ότι την ημέρα που θα φάνε θα πεθάνουν; Αυτό μας το λέει αμέσως στο Δ΄  Γενέσεως που διηγείται την ιστορία του Κάιν και του Άβελ. Οι δύο γιοι του Αδάμ, ο ένας σκότωσε τον άλλον. Έτσι;

Δοκίμασαν κι οι Αμερικανοί να το κάνουν φιλμ. "Ανατολικά της Εδέμ". Βέβαια, ωχρά υποκατάστατα σ' αυτά τα μεγαλεία, το μόνο που έσωσε αυτό το φιλμ είναι εκείνος ο ωραίος Τζέιμς Ντιν, που πέθανε νέος. Γιατί πέθανε νέος στα (...) του χρόνια; Νέοι πεθαίνουν... "Νέος πεθαίνει ον τινα φιλεί θεός."

Στο Δ΄ Γενέσεως λοιπόν μας λέει ότι ο ένας σκότωσε τον άλλον. Ο ένας ήταν ποιμένας, ο άλλος ήταν γεωργός, φθόνησαν εκεί με τις θυσίες κτλ Σήκωσε το αξινάρι, του 'δωσε μία, τον σκότωσε.

Και τότε, λέει, τον σημάδεψε εδώ ο θεός, μ' ένα κεραυνό, να φαίνεται στο μέτωπό του ότι έχει σκοτώσει.

Έτσι βγήκε ο θάνατος στον κόσμο.

Αυτό δε σημαίνει ότι ο  πρώτος άνθρωπος που πέθανε ήταν ο Άβελ. Ή ο πρώτος φονιάς ήταν ο Κάιν. Εκατομμύρια είχαν πεθάνει και είχαν σκοτώσει ως τότε. Αλλά τώρα που απόκτησε τη γνωστική συνείδηση, έμαθε τι είναι θάνατος!