Ο ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ: "ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΚΤΑΝΑ ΣΤΟ ΜΕΓΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ"
_______________

1. Συμποσίαρχοι και συνδαιτημόνες,

ο Εμπειρίκος είναι η αφορμή. Η αιτία όμως και ο σκοπός είναι ο έρωτας. Να μιλήσουμε λοιπόν σεμνά και με ευλάβεια. Για να μην τον ατιμάσουμε τον έρωτα και μας τυφλώσει, όπως εκινδύνεψε να τυφλωθεί ο Σωκράτης. Ο σοφός Σωκράτης, όταν εμίλησε κι εκείνος για τον έρωτα με τον ωραίο Φαίδρο. Εδώ λίγο πιο κάτω από μας. Στη ρίζα του Αρδηττού λόφου και στην κοίτη του Ιλισού ποταμού.

Ο έρωτας, λοιπόν, είναι η γνώση. Ο έρωτας είναι ο πόλεμος. Ο έρωτας είναι ο θάνατος. Ο έρωτας είναι η θεοτικιά στέρηση και η ουράνια πλησμονή.

Πως ο έρωτας είναι γνώση, μας το είπε ο συγγραφέας της Γένεσης. Όταν ιστόρησε το πρώτο σμίξιμο του άντρα και της γυναίκας. "Αδάμ δε έγνω την γυναίκα αυτού και συλλαβούσα έτεκε τον Κάιν." Ο Αδάμ εγνώρισε την Εύα, τη γυναίκα του, και έμεινε έγγυος και γέννησε τον Κάιν. Η πρόταση αυτή σημαίνει απλά ότι η βίωση του έρωτα είναι ένα φαινόμενο άπειρο. Ποτέ ο άνθρωπος δεν θα μπορέσει να φθάσει στην άκρη του. Γιατί η γνώση δεν έχει τέλος.

Πως ο έρωτας είναι πόλεμος μας το είπε ο Ηράκλειτος. Είναι ο πατέρας και ο βασιλιάς των πάντων. Αυτός γεννάει τον άνθρωπο και τα φυτά και τα ζώα με τη σύμπληξη της γενετήσιας γλύκας. Αλλά αυτός γεννάει τους γαλαξίες και τους αστέρες με την πάλη ανάμεσα στις ηλεκτρομαγνητικές και τις βαρυτικές δυνάμεις.

Πως ο έρωτας είναι θάνατος, μας το είπε ο Φρόυντ. Ολόκληρο το σύμπαν είναι μια άσπονδη διαλεκτική ανάμεσα στην ηδονή της ζωής, τη libido, και την ορμή για θάνατο, το Todestrieb.

Πως ο έρωτας είναι Πενία και Πόρος μας το είπε ο Πλάτων. Είναι η πιο ευγενική στέρηση και ζήτηση. Και μη χρησιμοποιείτε παρακαλώ, τη χυδαία και βλακώδη έκφραση "σεξουαλική πείνα". Και από την άλλη ο έρωτας είναι το ωκεάνειο συναίσθημα της κένωσης και της πλησμονής. Είναι η συμπαντική ευδαιμονία, που μας γεννάει πρόσκαιρα το ιλιγγιώδες βίωμα του αποκεφαλισμού.

Αυτά για την ύλη του φαινομένου, για να προχωρήσουμε τώρα στη μορφή.

2. Στα ελληνικά γράμματα ο Εμπειρίκος έχει κατακτήσει μια παγκόσμια πρώτη. Πρόκειται για τη Δεδηλωμένη ότι εξερεύνησε την άγνωστη ήπειρο της γλώσσας, αναφορικά με την ερωτική και τη γενετήσια πολιτεία μας.

Στα κείμενα του Εμπειρίκου προκειμένου να ιστορηθεί ο έρωτας ευρήκανε θέση όλα τα σημεία και όλα τα τέρατα της φωνής μας. Οι λέξεις οι απαγορευμένες, οι χυδαίες και οι πρόστυχες. Τα ανομολόγητα λόγια της φυλακής του σκότους και του λοιμοκαθαρτηρίου. Οι ήχοι της ενοχής, της ατιμίας, της δημόσιας διαπόμπεψης. Όλα τα έντρομα αναφυλλητά μας, και όλα τα θανατηφόρα μουγγρίσματα.

Δίκαια λοιπόν για την ερωτική μας γλώσσα ο Ανδρέας Εμπειρίκος είναι ο άλλος Ερρίκος Στέφανος. Στο δικό του Λεξικό αποθησαύρισε ολόκληρο τον πλούτο της Ουράνιας και της Πάνδημης ελληνικής Αφροδίτης.

Κανένας άλλος έλληνας, αν εξαιρέσουμε βέβαια το Σολωμό ετούτο το αχώρητο και το ασύνορο εκτόπισμα της ποίησης και της ζωής μας, δεν ημπορεί να αξιώσει για τον εαυτό του την τιμή και την τόλμη ότι πρώτος εδιανοήθηκε και πρώτος μεταχειρίσθηκε την πίσω μεριά της σελήνης και την άλλη όψη του κεραυνού της γλώσσας μας, προκειμένου να μιλήσει για την "παλίμψηστη λιβιδώ και για τη Σαλμακίδα κοίτη", όπως θα 'λεγε ο Σεφέρης.

Και αυτή είναι η μεγάλη εφεύρεση του Εμπειρίκου. Μια ανακάλυψη πρώτης ποιότητας και πρώτης τάξης. Έτσι, στη δουλειά του και με τα όπλα του ο Εμπειρίκος στέκεται δίπλα στους κορυφαίους εφευρέτες της ιστορίας μας: Ηράκλειτος, Αισχύλος, Επίκουρος, Πλάτων, Σολωμός, Καβάφης, Δημόκριτος, Σωκράτης, Ευκλείδης, Αριστοτέλης, Εμπειρίκος.

Το προνόμιο του εφευρέτη, λοιπόν, είναι το πρώτο του μετάλλιο. Και το δεύτερο είναι ο τίτλος του καθαρού.

Είναι δύσκολο να αναλογισθούμε πόση λευκότητα και αγνισμό στοχασμού πρέπει να 'χει κατακτήσει μια ύπαρξη, για να μπορέσει με την αθωότητα του παιδιού να ξεδιπλώσει στο φως εκείνο το ανομολόγητο κομμάτι της ψυχής μας που δισεκατομμύρια άνθρωποι το κράτησαν ολοζωής ερμητικά κλεισμένο μέσα τους, και πεθαίνοντας το πήρανε αιώνιο μυστικό στον τάφο μαζί με το σκοτάδι και τη δυσωδία του νεκρού τους.

Μιλάμε για ένα ποιό καθαρότητας που δεν θα το συναντήσουμε πουθενά. Τι Εντελβάις στις Άλπεις, τι βάθη των βυθών, τι πάλλευκοι πόλοι! Εικασία και εικόνα αυτής της αγνότητας θα λάβουμε μόνο, όταν σηκώσουμε τα μάτια στον ουρανό και κοιτάξουμε τον κυανόλευκο Βέγα καταμεσίς στον αστερισμό της Λύρας.

Ο Εμπειρίκος με την ποίηση που μας άφηκε, μας άφηκε σύγκαιρα το μεγάλο εφευρέτη και τον αγνό άνθρωπο.

3. Αυτά ως την Οκτάνα. Αλλά με το Μέγα Ανατολικό τα πράγματα αλλάζουν. Γιατί τώρα συντελείται μια κατεβασιά στη φθορά που δεν έχει προηγούμενο. Παρακολουθούμε, θα ΄λεγα, τον ξεπεσμό από την χορτοφαγική και την υγιά στην κρεωφαγική και στη φλεγμαίνουσα πόλη του Πλάτωνα. Συμφορά και τρομάρα.

Γιατί ο Μέγας Ανατολικός και οι δυόμισυ χιλιάδες σελίδες του σαν γλώσσα, που σημαίνει και σαν περιεχόμενο, είναι η τούνδρα και η στέπα, και η σαβάνα. Έρημος της Αραβίας, και έρημος Σαχάρα και έρημος σελήνη. Είναι το άδενδρο και το άνυδρο, το άγονο και το άφτουρο της γης, της γλώσσας, της ψυχής μας.

Ο Μέγας Ανατολικός δεν είναι πια αποκάλυψη, αλλά επανάληψη. Δεν είναι νόστιμη τροφή, αλλά μυρηκασμός και εμέσματα. Όχι έκπληξη και μάγεμα, παρά νυστάλα και ναυτία. Ω της μουραχαυλίασης!

Εκείνοι που μας είπαν σκυλεύοντας το το Φρόυντ και κανιβαλίζοντας την βαθυψυχολογία πως πρόκειται για ποίηση προφητική και πρωτοπόρα είναι οι βιαστικοί και οι επιπόλαιοι. Κι όσο θα εμμένουν στην εμμονή τους τόσο ο χρόνος θα τους καταγγέλνει αδιάβαγους και ακαλαίσθητους και ιστορικά σκυλόσιτους.

Τι μας λέει ο Μέγας Ανατολικός; Μας μιλά τάχα και μας φωτίζει για τις κτηνοβασίες και τις σκυλογαμεύσεις; Αλλά αυτά είναι τέχνες και τεχνικές αρχαίες. Για ανοίξτε, σας παρακαλώ, την Παλαιά Διαθήκη στο Λευιτικό και στο Βασιλειών Β'.

Μας μιλά τάχα για αιμομιξίες και μηροσυμπλέγματα αδελφής και μάνας και πατέρα και γιου; Αλλά αυτά είναι τέχνες και τεχνικές αρχαίες. Για ακούστε, σας παρακαλώ, το Λωτ με τις θυγατέρες του, και την αττική τραγωδία στα θέατρα. Και τον πάπα Καίσαρα Βοργία στο Βατικανό.

Μας μιλά τάχα για αρσενοκοίτες και γλουτολαγνουργούς; Τέχνες και τεχνικές αρχαίες. Για γυρίστε, σας παρακαλώ, στον Πλάτωνα και στον Πίνδαρο και στο Θουκυδίδη και στο Φειδία.

Μας μιλά τάχα για λεσβίδες και φαινομηρίδες και σαλμακίδες; Τέχνες και τεχνικές αρχαίες. Για πηγαίνετε να ζητήσετε, σας παρακαλώ, την ηρωίδα Σαπφώ στο σπίτι της στη Λέσβο;

Μας μιλά τάχα για κοπρολαγνείες και κοπροφαγίες; Τέχνες και τεχνικές αρχαίες. Για επισκεφθείτε, σας παρακαλώ, το μαρκήσιο ντε Σαντ στη φυλακή του, την εποχή που έπεφτε η Βαστίλλη.

4. Ο Εμπειρίκος πέθανε προτού εκδοθεί ο Μέγας Ανατολικός του. Μακάρι να χαν λείψει μαζί του και οι κληρονόμοι. Οι εκδότες, οι επιμελητές του βιβλίου. Και το χειρόγραφο από κάποια τύχη αγαθή να 'χε αφανιστεί στη λησμονιά και στο χαμό.

Έτσι θα 'χαμε γλυτώσει από τούτη τη συμφορά και τη λεηλασία της ποίησης. Και ο Εμπειρίκος, αυτός ο εφευρέτης και ο αγνός, θα 'χε σώσει αλώβητη μέσα στο χρόνο την ποιητική του εικόνα.

Δυστυχώς όμως, οι συρμοί της εποχής μας σέρνουν αλλού. Σε κείνο το τέρμα, που με γεωμετρική αναγκαιότητα πια η οδηγία του Μέγα Ανατολικού οδηγεί την κοινωνία μας: στα βιντεοπορνό της μεταμεσονύκτιας αγυρτείας των ιδιωτικών τηλεοσταθμών. Στους σατανιστές. Και στους παιδοκτόνους αιμομίκτες της Ερμιόνης.

Ο Μέγας Ανατολικός είναι το σημείο του καιρού. Κι εμείς είμαστε οι αλλοίθωροι σιδεροντορήδες που τραβάμε το κάρρο του.

Βρε ουστ!

5. Γιατί η ποίηση του έρωτα δεν είναι καυλοομφαλοσκοπία. Αλλά είναι το σπάνιο πτηνό και το σπάνιο άνθος. Δύο στίχοι της δικάνε για να αποσβολώσουν εβδομήντα τόμους Μέγα Ανατολικό.

Δέδυκεν α σελάνα, μέσαι δε νύκτες,
παρά δ' έρχεται ώρα, έγω δε μόνα καθεύδω

τραγουδεί η Σαπφώ.

Η ποίηση του έρωτα λύνει τα γόνατά μας, και κάνει να καίουνται τα σπλάχνα και τα στοιχεία.

Ένθα δε δη αγών έσχατος πρόκειται τη ψυχή,

τραγουδεί ο Πλάτων.

Η ποίηση του έρωτα είναι σεισμός στο χωριό μας, γαρύφαλλο και Μάης στο παραθύρι μας, κι ένα βαθύ "ευχαριστώ" στο σύμπαν.

Για δέστε το μαργιόλικο και το μαργιολεμένο
πώς βάζει το φεσάκι του σα να 'ναι μεθυσμένο,
Κείνο κρασί δεν έπινε, ρακί για να μεθύσει.
Η αγάπη το βαλάντωσε.

τραγουδεί ο λαός μας.

Η ποίηση του έρωτα ξεδιπλώνει τη στιγμή σε αιώνα. Και στήνει κατά Γαβαών δαδούχο και ήλιο το νυκτέλιο Διόνυσο και τα όργιά του.

Της ηδονής μια νύχτα ή ένα πρωί της φεγγερό

τραγουδεί ο Καβάφης.

Η ποίηση του έρωτα καρατομεί τη ζωή μας με τη μουσική της πανδούρας και του άσκαυλου. Και μας κατασταίνει να περπατάμε έξυπνοι κοιμισμένοι. Στο καταχείμωνο την άνοιξη. Και με το φως του άστρου.

Και τέλος φθάνω στο γιαλό την αρραβωνιασμένη
την απιθώνω με χαρά κι ήτανε πεθαμένη,

τραγουδεί ο Σολωμός.

_______