Από τον Κούρο του Πτώου ως τον Παίδα του Κριτίου

Στη λαχανιασμένη πάλη του Οδυσσέα με τα φυσικά στοιχεία και τα ανθρώπινα τέρατα υποδηλώνεται συμβολικά ο αγώνας του να γνωρίσει και να γνωριστεί με τους νόμους της φύσης για να πάει με το ρυθμό τους.

Το αποτέλεσμα αυτού του αγώνα είναι ότι καταφέρνει "να βγάζει την κάπα του γέρου", γιατί μεταχειρίζεται τη μαστοριά του ήλιου και ποτέ την άγαρμπη φούρια του βοριά.

Πίσω από την τακτική αυτή - το μόνο σταθερό σημείο στην ευέλικτη φύση του Οδυσσέα - κρύβεται όλη εκείνη η γνώση της φύσης, που μας περιγράφει ο προσωκρατικός στοχασμός. Και παράλληλα όλη εκείνη η άμετρη δύναμη του μετρημένου τρόπου του ανθρώπου που γνωρίζει να συνοδοιπορεί με το ρυθμό του κόσμου όπως ακριβώς δίδαξαν οι Προσωκρατικοί.

Την πηγή ή την εστία αυτής της ακτινοβολούσας σοφίας και δράσης θα την λέγαμε μονολεκτικά ευλάβεια προς τη φυσική τάξη ή ευσέβεια προς τους θεούς.

Ο Οδυσσέας, τη στιγμή που έχει κιόλας τοξέψει τον Αντίνοο, τοξεύει και μια φράση στο υπόλοιπο ατάσθαλο σκυλομάνι



που είναι πολύ πιο φαρμακερή από τα φαρμακερά βέλη:



______________

ΜΝΗΣΤΗΡΟΦΟΝΙΑ.mp3

Με τη φωνή του Λιαντίνη το απόσπασμα της Μνηστηροφονίας

ΡΑΨΩΔΙΑ Χ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

"ω κύνες, ού μ' έτ' εφάσκεθ' υπότροπον οίκαδε νείσθε δήμου από Τρώων, ότι μοι κατεκείρετε οίκον δμωήσιν τε γυναιξί παρευνάζεσθε βιαίως αυτού τε ζώοντος υπεμνάασθε γυναίκα, ούτε θεούς δείσαντες, οι ουρανόν ευρύν έχουσιν, ούτε τιν' ανθρώπων νέμεσιν κατόπισθεν έσεσθαι. νυν ύμιν και πάσιν ολέθρου πείρατ' εφήπται."

Ο Οδυσσέας. Να έρχεται και να επανέρχεται στο λόγο του Λιαντίνη.

Ο Οδυσσέας να έρχεται και να επανέρχεται στη διαδρομή των ελλήνων...



"Το σημείο πάνω στο οποίο εντοπίζει την αιτία του ξολοθρεμού των μνηστήρων ο Όμηρος είναι το ίδιο σημείο πάνω στο οποίο στηρίζει τη λύση του δράματος των Μηδικών η ανθρωποφυσική ερμηνεία του Αισχύλου και του Ηροδότου. Μία είναι η διαφορά: ότι στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για μυθική σύλληψη ενώ στη δεύτερη για ιστορική πράξη. Ήλοι και τύποι, που λένε. Και δύσκολη πίστη.

Ο αρχαϊκός τύπος του "ομηρικού μαραθωνομάχου" για να φτάσει στην καιρική ετοιμότητα του οπλίτη και του ναυβάτη της εποχής των Μηδικών πέρασε πολλά στάδια ειδολογικών ανακαταδιατάξεων.

Όσα, θά 'λεγα, είναι και τα στάδια της καλλιτεχνικής ανέλιξης στην ελληνική πλαστική από τον "Κούρο του Πτώου"


ως τον "Παίδα του Κριτίου":


Δύναμη ποιητική αυτής της ψυχοσωματικής κατεργασίας των ελλήνων είναι κύρια ο παιδευτικός λόγος των πολιτευμάτων, που υπερβαίνοντας συνεχώς τα σύμφυτα στο φαινόμενο παρενεργήματα των τυραννιών, θα λάβει τελικά το σχήμα εκείνο, που η εντελέχειά του εκφράστηκε στην πολιτική παλιντροπία των νομοθεσιών του Λυκούργου και του Σόλωνα.

Θα πρέπει να τονίσω από την αρχή ότι οι δύο αυτές μορφές πολιτικής σύνταξης και πολιτικής ζωής ποτέ δεν θα γίνει δυνατό να περιγραφούν ολοκληρωτικά. Ούτε να αξιολογηθούν τελεσίδικα. Ανήκουν σ' εκείνη τη φυλή των δημιουργημάτων του ανθρώπου, που το σπέρμα τους κλείνει το στοιχείο της αέναης ανανέωσης.

Καταντά σχεδόν γεγονός της λογικής και της φαντασίας υπέρτερο η απόπειρα αναστύλωσης του παιδαγωγικού ιδρύματος - ενός νοητού κυβερνείου θεσμών και κανόνων κατορθωμένου από όλους τους παράγοντες της αγωγής - που ανάθρεψε τις δύο γενεές στην Αθήνα από το θάνατο του Σόλωνα ως την αυγή της προέλασης στο Μαραθώνα, ή τις εφτά ( ; ) γενεές στη Σπάρτη από την "αποκαρτέρηση" του Λυκούργου ως τη μάχη των Πλαταιών.

Αυτό τον τίτλο θέλησα να βάλω εστιάζοντας, ελπίζω όχι λανθασμένα, στην βαθύτερη ουσία του κειμένου αλλά και της αφορμής της περιήγησης.

Αγαπητοί φίλοι,

λίγες μέρες πριν ασχοληθήκαμε σε βάθος με τη φωτογραφία του Δημήτρη Λιαντίνη στο οπισθόφυλλο του κύκνειου άσματός του, της πασίγνωστης πλέον Γκέμμας.

Η συζήτηση εκείνη παρά την τεράστια έκταση που έλαβε φυσικά και δεν έφτασε σε τέλος. Τέλος δεν έχει η βιογραφία του αληθινού ποιητή. Μας έδωκε όμως την ευκαιρία για ωραία ταξίδια. Δικά μας... Αυτό είναι και ο σκοπός, όχι το ρεπορτάζ για το Λιαντίνη.

Σε κείνη λοιπόν τη συζήτηση έγινε κάποια στιγμή λόγος και για την αποκαρτέρηση του Λυκούργου. Σε αντιπαραβολή με το ρήμα "αποκαρτερώ" που ο Λιαντίνης αναφέρει και μας προβληματίζει (καθώς μάλιστα το χρησιμοποιεί στον αρνητικό τύπο) στο δωρικό του βιογραφικό στη Γκέμμα.

Να λοιπόν που βρισκόταν η αποκαρτέρηση του Λυκούργου. Στο Homa Educandus. Και στο μύθο των Μηδικών. Αφετηρία προ εφτά γενεών ( ; ) η αποκαρτέρηση του Λυκούργου και νικητήριο τέρμα η μάχη των Πλαταιών.

Παραμονή της εθνικής γιορτής βρήκα αναγκαίο να ξανασκύψουμε στους μύθους της φυλής. Να βυθιστούμε για μια ακόμη φορά στο νέκταρ τους. Να μεθύσουμε με τους αθάνατους χυμούς τους... Θέλετε εσείς να το πείτε και αναβάπτιση; Πείτε το. Προσωπικά σε μέθεξη διονυσιακή το ανάγω κατά του ποιητή το πρόσταγμα:

Και ο άλλος ποιητής το επέκτεινε σε ουρανομήκη προφητεία:


Ένας ακόμη Οδυσσέας και αυτός της φυλής... Δικό του και το κολάζ και ο λόγος που το ταξιδεύει στις αμμουδιές του Ομήρου. Ένα καράβι η γλώσσα, μια Αργώ, που αέναα λάμνει μπρος πίσω στο χρόνο μην αποκαρτερώντας μπρος στη μάταιη ελπίδα να τον καθυποτάξει και να τον κυριεύσει.

Ο λόγος, η γλώσσα. Που όχι τυχαία ο Λιαντίνης της απέδωσε δύναμη πλαστουργική και σμίλη αγαλμάτων τη θέλησε στην ανώτερη μορφή της.

Εδώ όμως το ... καράβι μας θα αλλάξει λιμάνι. Θα ταξιδέψει στα Ελληνικά του Δημήτρη Λιαντίνη... Λιμάνι; Λάθος λέξη. Και λάθος ασυγχώρητο θα έλεγα. Ωκεανός. Μόνο ο βαθυδίνους ωκεανός τολμά να συγκριθεί με το λόγο του Δημήτρη Λιαντίνη. Και από τους αχανέστερους ωκεανούς του ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ του. Πλασμένος μόνο για νέους... να έχουν μπρος τους χρόνο να τον αρμενίσουν. Όσο τουλάχιστον γράφτηκε του καθενός.

Θα εξομολογηθώ εδώ τι αύριο πολύ θα με πονέσει. Για μια ακόμη φορά. Όταν αρχή της μνήμης και του αφιερώματος στο '21, θα γίνει με μία προσευχή και όχι με ένα λόγο του Ομήρου... Σέβομαι το θρησκευτικό συναίσθημα του καθενός συνανθρώπου μου. Εκείνοι γιατί δε σέβονται το τραγούδι της φυλής μου;

Αυτό μόνο. Για όσα πολύ μας πονάνε τα λόγια αγκουσεύονται. Και τότε παίρνουμε τους δρόμους αλητεύοντας. Αναζητώντας την παγάν λαλέουσαν να γιατροπορέψουμε τον καημό μας...

Στα Ελληνικά λοιπόν. Ερχόμαστε στο ελληνικό που έγραψε και ο Λιαντίνης από το εβραϊκόν.

Και δε θα αναζητήσουμε φολκλόρ και γραφικότητες. Φουστανέλες και φέσια στη Μελβούρνη και στην Πέμπτη Λεωφόρο...

αχ, μωρέ... για τα Ελληνικά κινήσαμε και είδες πού φτάσαμε;

Εγώ φταίω; Συνειρμοί αγαπητέ αναγνώστη είναι αυτοί. Έτσι βρίσκεσαι στη Γκέμμα και στον Ελληνοέλληνα ξαφνικά και από κει στην είδηση που διάβασες πριν λίγες ώρες για τη μεγάλη παρέλαση στη Μελβούρνη. Η άλλη, της Πέμπτης Λεωφόρου, δεν έγινε ακόμη. Την ετοιμάζουν όμως πυρετωδώς. Προς το παρόν έχουν πάντως να τοιμαστούν για την επίσκεψη στο Λευκό Οίκο ανήμερα της εθνικής γιορτής. Τους κάλεσε λέει ο νέος πλανητάρχης, ο Ομπάμα. Όσο για την παρέλαση μπορεί να περιμένει για τον άλλο μήνα. Έτσι κι αλλιώς δεν έχουν ολοκληρωθεί οι γιγαντιαίες προετοιμασίες. Εκεί να δεις φιέστα και να τρίβεις τα μάτια σου. Σύνθημα φέτος: Ένας λαός 9.000 χρόνια ιστορίας και πολιτισμού!!! Ποιος Όμηρος καλή μου;; Στον Όμηρο έμεινες εσύ;; Οι ομογενείς φτάνουν ως τη νεολιθική εποχή.

Αυτό βεβαίως δε σημαίνει πως δεν τιμούν τον Όμηρο. Και όχι μόνο τον τιμούν αλλά και έχουν θεσπίσει και ειδικό βραβείο με το όνομά του. Το Ομήρειο Βραβείο! Τι είναι αυτό;

Παράθεση :

Το Ομήρειο Βραβείο που καθιερώθηκε το 1977 απονέμεται σε εξέχουσες προσωπικότητες που έχουν εργασθεί για τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδος, την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ιδεωδών καθώς και σε άτομα που έχουν διακριθεί για την πνευματική προσφορά τους. Με το Ομήρειο Βραβείο έχουν τιμηθεί, μεταξύ άλλων, ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμυ Κάρτερ, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, ένας μεγάλος αριθμός μελών του αμερικανικού Κογκρέσου και διπλωμάτες.

Είδες; Είδες που στα έλεγα; Και πού να σου πω σε ποιον θα δώσουν φέτος το Ομήρειο Βραβείο:

Στην Εκκλησία της Ελλάδας!

Λοιπόν. Ξαναγυρίζω στο άλλο. Άλλαξα γνώμη. Μια χαρά είναι να ακουστεί σκέτη η προσευχή. Άσε τον Όμηρο να τον ψιθυρίζω από μέσα μου. Γιατί καλά να τον αλλάξουν οι Τούρκοι σε Ομέρ Βρυώνη (δες Γκέμμα, σελ. 108 ) αλλά για αύριο προτιμώ να ακούσω σκέτο τον Ομέρ Βρυώνη και όχι και για κανέναν άγιο Όμηρο... Αρκεί και περισσεύει η αγία Πηνελόπη (Γκέμμα και πάλι, 114 ) για να καταλάβετε από τι κίντυνο με βγάζει η σκέτη προσευχή... Θα την ακούσω με τον προσήκοντα σεβασμό - όπως χρωστάμε στους συνανθρώπους μας που προσεύχονται στο θεό τους και θα κρατήσω κι εγώ αμόλευτα στην ψυχή μου τα δικά μου ιερά.

Έτσι κι αλλιώς θα έχω τα μικρά μου κλεφτόπουλα να μου τραγουδήσουν το τραγούδι της φυλής. Το άμες δε γεσόμεθα πολλώ κάρρονες. Αυτό θα τιμήσουμε αύριο. Στο μικρό αφιέρωμα της τάξης μας. Τίτλος:
Λόγος παιδικός στην αρχή, όπως ακριβώς μου τον υπαγόρευσε με τα 42 της χρόνια στην εκπαίδευση η μανούλα μου, με ελληνόπουλα ένα κι ένα διαλεχτά και προκομμένα που έχουν όλα στην καρδιά τους την Ελλάδα τη γλυκιά τους. Κι αν εχθρός μας έρθει πάλι, με σκοπό να την προσβάλει, όχι, δεν θα τον αφήσουν, και θα του φωνάξουν "Πίσω". Ααααα... πρέπει να τα δείτε πώς το λένε!

Και μετά η μνήμη γίνεται λόγος του λαού μας γνήσιος. Δημοτικό τραγούδι αθάνατο. Και μάνα μου τα κλεφτόπουλα!!! Και ειδικά το μικρό. Ένα ξανθό και καταγάλανο που μόνο τα άρματά του κοιτάζει. Και πετιέται μετά ολόρθο και φωνάζει λεβέντικα: Γεια σου Κίτσο μου λεβέντη!

Έτσι εμείς θα τιμήσουμε αύριο το '21. Σήμερα όμως στην τάξη γυρίσαμε ως την αρχή. Ξεκινήσαμε από Σολωμό και Ύμνο στην Ελευθερία και φτάσαμε στην αρχαία Σπάρτη. Να μάθουμε το ταν επί τας και να φωνάξουμε το Άμες δε γεσόμεθα.

Λέω κάτι να τους μείνει από όλα αυτά. Κι όταν μεγαλώσουν να κρατήσουν τον όρκο που έδωσαν στα έξι τους χρόνια. Να κρατηθεί ζωντανή και η παράδοση της φυλής...

Κι αν χρειαστεί (που το βλέπω, θα χρειαστεί) να μπορέσουν να κρατήσουν Θερμοπύλες.

Αυτά και σας ασπάζομαι για απόψε. Ες αύριον τα υπόλοιπα...