Αντί ευχών ένα αφιέρωμα σκέφτηκα να ανοίξω, χρειαζούμενο και ελπίζω και γοητευτικό. Στον άγιο των ελληνικών γραμμάτων, τον αγαπημένο μας κυρ Αλέξανδρο.
Αρχή με τα Φορτωμένα Κόκαλα. ¶λλο πιο ταιριαστό δε γνωρίζω για τις μέρες αυτές. Και εξηγώ το γιατί με το απόσπασμα από τη Γκέμμα που μου έδωσε την αφορμή να το αναζητήσω:
ΦΟΡΤΩΜΕΝΑ ΚΟΚΑΛΑ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΚΕΜΜΑ
- Μα πριν ξεψυχήσει ματάλαβε. (σ.α. εννοεί τον Καβάφη) Λένε οι επίμονοι. Και μάλιστα από τα χέρια του πατριάρχη πάσης Αφρικής.
Μη δίνεις βάση. Σε κείνη την ώρα ο άνθρωπος δεν είναι ο εαυτός του. Ο Ρίλκε το 'ξερε αυτό. Γι' αυτό το 'γραψε στη διαθήκη του:
Τώρα που είμαι νηφάλιος, το ορίζω ρητά. Τις τελευταίες μου ώρες μη δείξετε την αφροσύνη να μου κουβαλήσετε δισκοπότηρα και ξεβασκαντές. Ακόμη, κι αν το ζητήσω. Σαν τον Οδυσσέα στο κατάρτι των Σειρήνων.
Γιατί δεν ξέρω, αν είναι ο εαυτός του ο άνθρωπος, την ώρα που ψυχομαχά. Ο φόβος, μπροστά στο θάνατο που τον βλέπει, μπορεί να τον έχει κάμει ποντίκι. Γράφει και εννοεί.
Και ο Καβάφης γνωρίζουμε από μαρτυρίες έγκυρες ότι εδείλιασε τις τελευταίες ώρες.
Το πρόβλημα της σχέσης του Καβάφη με το χριστιανισμό θα κατανοηθεί, μόνο όταν το ξεκινήσει κανείς από τις αρχές. Ο Καβάφης διακρίνεται στη ρίζα από όλους τους έλληνες ποιητές που ασπάζουνται το ελληνόρθοδοξο πνεύμα. Σολωμός λ.χ. Κάλβος, Μυριβήλης, Παλαμάς, Σεφέρης, Ελύτης, και άλλοι σημαντικοί.
Αν θέλεις ακόμη, και την ασύμμετρα ανισόρροπη περίπτωση του Καζαντζάκη, με σημείο αναφοράς το Χριστό και το χριστιανισμό σε σύγκριση με τον Καβάφη, όλα όσα γράφει μοιάζουνε τις χειρονομίες ενός νήπιου στην κούνια. Κυριολεκτώ.
Μόνο ο Παπαδιαμάντης ξεχωρίζει. Γιατί τούτον τον αγνό έλληνα πολίτη το πρόβλημα τον απασχόλησε κριτικά. Και ας μη φαίνεται. Καθώς διαβάζεις το διήγημά του Φορτωμένα κόκαλα , βλέπεις και ακούς τον καγχασμό του για ολόκληρο το παπαδαριό και την ουρανομήκη ψευτιά του.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ
ΓΚΕΜΜΑ "Οι Είρωνες", σελ. 245 - 246
_________________
ΦΟΡΤΩΜΕΝΑ ΚΟΚΑΛΑ
ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
ΕΛΙΝΑ Υποπλοίαρχος
Αριθμός μηνυμάτων : 327 Registration date : 31/10/2007
Το διήγημα ιδιαιτέρως αφιερούται από βάθους καρδίας εις όσους επιμένουν να φορτώνουν κόκαλα έστω και αν τα γαϊδουράκια σήμερα εξέλειπαν και στη θέση των αγαθών υποζυγίων φορτώνονται πλέον όσα άλλα η εποχή μας έχει εφεύρει και θέσει στη διάθεση του ανθρώπου.
Την ειρωνεία του Λιαντίνη όμως την ακούν; Τον συγκαγχασμό του μετά του αγίου Αμπέλη μπρος στην ουρανομήκη ψευτιά;
- Κρίμα μπρε τόσα κόκαλα!
Καλήν Λαμπρήν να έχουμε και ελπίζω να τιμήσετε το αφιέρωμα και με άλλες αναρτήσεις με διαμάντια του Παπαδιαμάντη.
ΔΑΝΑΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 8202 Registration date : 30/10/2007
Βαθείαν θυελλώδη νύκτα, προς όρθρον βαθύν, ο όμβρος εκόπασεν αίφνης, και δαιμονιώδης τυφών, κραταιός άνεμος εφύσησε, κ' έπαυσεν ο κατακλυσμός του νερού, αφού επί τρεις ώρας είχε κάμη να πλεύση όλον το χωρίον εις την κοιλάδα την παράλιον. Ο μέγας χείμαρρος εις το μέσον τής ωραίας λεκάνης, εξεχείλισε, παρέσυρε δύο γέφυρας, επλημμύρησεν εις όλα τα χαμόγεια και τα σπιτάκια τών πτωχών, κ' έκαμε να κολυμβούν γυναίκες και παιδία, και κτήνη εις τον καταρράκτην τον βαθύν. Το νερόν υψώθη έως τα πατώματα των πτωχικών οικιών, οι περισσότεροι τών κατοίκων επρόφθασαν να φύγουν εις τα υψηλά και τα μετέωρα. Ό,τι ηδύνατο να διακρίνη τις εις το στίλβον εκείνο σκότος, ήτο μόνον εν χάος πλωτόν. Δεν εφαίνετο πλέον άστρον ούτε πούλια, ούτε πετεινός ελάλει, ούτε ωρολόγι εσήμαινεν. Εφαντάζετο τις ότι η νύκτα εκείνη του φθίνοντος Νοεμβρίου δεν έμελλε ποτέ να τελειώση. Αίφνης, περί τα μεσάνυχτα, ηκούσθη μεγάλη, εξωτική κραυγή:
– Πι πι πι! πι πι! πι! πι!
Η φωνή εκείνη ήτο ανεξήγητος. Καμμία πτωχή γραία δεν θα ήτο ικανή να φωνάξη, τέτοιαν ώραν, τις πάπιες της, αίτινες, άλλως, θα είχον ευρεί την χαράν των, και, καθώς εβεβαίωνεν εις χωρικός, όστις έλεγεν ότι ηξεύρει απ' αυτά, βεβαίως «εκοιμώντο πλέουσαι εις το νερόν». Η φωνή, εκτάκτως οξεία, ήτο ίση με τον ήχον δέκα συρίγγων, και δεν ηδύνατο να είνε ανθρωπίνη. Κατά την λογικωτέραν φανείσαν τότε εξήγησιν, αυτός ο άρχων του σκότους είχε τολμήσει να προβάλη το άσχημον ρύγχος του από καμμίαν θυρίδα τού ζοφερού αγνώστου, μέσα εις το υγρόν εκείνο έρεβος, και μη δυνάμενος να κρύψη την μαύρην χαιρεκακίαν του, διότι έβλεπε τους ανθρώπους να πλέουν, ως να είχον μεταμορφωθεί εις το γένος τών νήσσων, έρρηξε την κραυγήν εκείνην του πικρού σαρκασμού προς την ταλαίπωρον ανθρωπότητα.
Τέλος, μετά μακράς ώρας, μέγας άνεμος τυφών μανιωδώς εφύσησεν. Εσίγησεν ο μονότονος ροίβδος της βροχής, ο βαθύς ρόχθος των κυμάτων αντήχει τώρα από τον λιμένα, και ο φρενιαστικός συριγμός των τροχαλιών, και η βάναυσος κλαγγή των αλύσεων, τας οποίας εξέσυρε κ' έπαιζεν η τρικυμία.
Σιμά εις πέντε ή εξ ογκώδη σκάφη, ασφαλώς αραγμένα, να μικρόν κόττερο, νέο σκαρί, εφαίνετο να σαλεύη εις τον γνόφον τον βαθύν, ανάμεσα εις το Δασκαλειό, το βραχώδες χθαμαλόν νησίδιον, και εις τον παλαιόν Μώλον, δίπλα εις τα ρηχά, τα απλούμενα εκείθεν των εκβολών τού χειμάρρου. Στιγμήν τινά, όταν ο άνεμος είχε φθάσει εις το έπακρον της λύσσης του, κρότος οξύς ηκούσθη από το κόττερον, όστις εξεχώριζε και από τον ρόχθον των κυμάτων, και από τους συριγμούς των τροχαλιών. Ήτον ως κραυγή αγωνίας.
Δύο ή τρεις θαλασσινοί κατοικούντες εις το παραθαλάσσιον, σιμά εις την προκυμαίαν, είχον ανοίξει τα παράθυρά των, κ' εκύτταζαν ανήσυχοι τα χειμαζόμενα πλοία. Ούτε ενόησαν τι εσήμαινεν η κραυγή ή ο κρότος αυτός. Ο εις τότε εφώναξε προς τον γείτονά του:
– Ποιός να πάη, καπετάν Στέργιο, να φωνάξη αυτόν τον Μήτρο, τον νειόγαμπρο; Δεν το βλέπω καλά το κόττερο.
– Ποιός να πάη, καπετάν Νικόλα; απήντησεν απαθής ο Στέργιος.
– Αλοία στον καϋμένον τον Φραγκούλα! είπεν ο πρώτος ομιλήσας.
Οι δύο ναυτικοί ήσαν με τα νυκτικά των. ¶λλως ήξευραν ότι ο ιδιοκτήτης του μικρού σκάφους είχε συνήθειαν να κοιμάται κατ' οίκον, η δε οικία του δεν είχε το πλεονέκτημα να είνε παραθαλασσία. Το κόττερο ήτον «νέο σκαρί», και ο καπετάνιος του ήτον «νειόγαμπρος». Μόνον υπήρχεν εντός του πλοίου ο σύντροφός του, γέρων ναυτικός, ο Κώστας Φραγκούλας, όστις είχεν έργον να φυλάγη το πλοίον.
Μόλις εξέφερεν ο ονομασθείς καπετάν Νικόλας τον ελαφρόν εκείνον ταλανισμόν, και ως απάντησις εις το αλοί εκείνο, φοβερός τριγμός και κρότος μετά οξέος συριγμού αντήχησε. Ήτον ως καγχασμός θαλασσίου δαίμονος εις το σκότος. Μέσα εις την πάλην των στοιχείων, και εις τον ποικίλον ορυμαγδόν, άπειρον όμμα και μη εξησκημένον ωτίον, τίποτε δεν θα ηδύνατο να διακρίνει. Μόνον οι δύο πλοίαρχοι, από τα παράθυρα των, πάραυτα ενόησαν και αφήκαν διπλήν κραυγήν.
– Πάει το κόττερο! είπε μετ' αληθούς πόνου ο Νικόλας. Κρίμα 'στο! κρίμα 'ς!
– Τύφλα! είπεν ανάλγητος, αυστηρός τιμητής ο Στέργιος.
Το πρωί, όλοι έμαθαν ότι η τρικυμία εξέσυρε τας αγκύρας του μικρού κοττέρου, και το πλοίον έγινεν άφαντον, μαζί με τον Κώτσον τον Φραγκούλαν, τον μόνον επ' αυτού ναυβάτην . Ευρέθησαν τινές διά να υπάγουν να κράξουν τον πλοίαρχόν του, του οποίου η οικία ευρίσκετο ένα δρομίσκον παραμέσα από την προκυμαίαν αλλ' ήτο αργά πλέον. Απόπειρα είχε γείνη, με μίαν μεγάλην σκαμπαβίαν, με εξ κωπία, να πλεύσωσι προς το νότιον μέρος, εις το στόμιον τού λιμένος, με τον λυσσώντα άνεμον τον πνέοντα από της ξηράς, αλλά δεν ημπόρεσαν να «μπουκάρουν», ήτοι να κατευθυνθώσι προς τα εκεί. Το πλοίον είχε γίνη άφαντον.
Την επαύριον, είχε γίνη ευδία. Δεν υπήρχε πλέον ή μικρά φουσκοθαλασσιά κ' ελαφρά πνοή, ομοία με τον πείσμονα γρυσμόν τού μετά κόπου κατασιγασθέντος σκύλου. Όλοι εσυλλυπούντο τον νεαρόν καπετάν Μήτρον, και όλοι έκαμνον, όπως συνειθίζουν οι ναυτικοί, ή κατά πρόσωπον, ή όπισθεν τών νώτων, τας αμειλίκτους εκ των υστέρων επικρίσεις των. Βέβαια, ο Μήτρος ήτο νέος κυβερνήτης. Έως τότε είχε ταξιδεύσει επί χρόνους ως ναύτης εις μεγάλα πέλαγα, με την σκούναν του πατρός του. Επόμενον ήτο να είνε «ατζαμής», και να μην ειξεύρη καλά ούτε από ακτοπλοΐαν, ούτε πώς να «σιγουράρη» το πλοίον του εις τον λιμένα, αφού μάλιστα εκοιμάτο κατ' οίκον. Νιόγαμβρος, νέο σκαρί. Αλοία! στον Φραγκούλα.
Ναι, ο Φραγκούλας, ήτον γέρος, και ημπορεί να ήτον σχεδόν ανίκανος. Παράξενος, στραβός, μισοπάλαβος. Αλλοίθωρος, η γυναίκα του. Επί τινα χρόνον έμενεν εις ένα κατώγι, διά ψυχικόν. Επήγαινε με τις βάρκες, εις ψάρευμα ή μικρούς ναύλους, αλλά συνήθως εξενυχτούσε στο κατώγι. Τέλος, όταν έφτιασε το κόττερο ο Μήτρος, όστις ήτο δεύτερος ανεψιός του, τον προσέλαβεν ως τακτικόν συμπλωτήρα, άμα και νηοφύλακα. Προς τί να υποχρεώνεσαι, του είπε, «μπάρμπα», να κοιμάσαι στο ξένο κατώγι; αφού, «καλλίτερα για σένα» σ' έδιωξεν η γυναίκα σου; έλα να κοιμάσαι μεσ' το κόττερο, κάτω στην πλώρη, που κάνει μεγάλη ζέστη, ζέφκι, και καλοπερασιά.
Ο καϋμένος, ο Κώτσος, ολίγας ημέρας πριν, είχε συμβή, εις την κηδείαν ενός παλαιού γείτονός του, να εισέλθη εις τον ναόν, ενώ εψάλλετο η νεκρώσιμος ακολουθία. Δεν ήτο τακτικά φιλακόλουθος. Μερικοί τον επείραζαν, και τον έλεγαν «φαρμασώνον». Αλλ' αυτός ήτο εξ ιδιοσυγκρασίας σκωπτικός, ιδιότροπος εν τη ασυνειδήτω φιλοσοφία του. Διήλθεν άνωθεν του χορού, προ των βαθμίδων του βήματος κ' επλησίασεν εις ένα νέον δημοδιδάσκαλον, όστις εσυνείθιζε να ψάλλη, και κατά την κηδείαν αυτήν ίστατο αριστερά, βοηθών τους ιερείς, εις τον στίχον: «Κύριε ανάπαυσον την ψυχήν του δούλου σου», τον οποίον επανελάμβανεν εκ περιτροπής ο ψάλτης. Ο Φραγκούλας αλλοκότως εγέλασε, και είπε με φωνήν σχεδόν ακουστήν:
- Ανάθεμα στην ψυχήν του δούλου σου; Τι λες δάσκαλε;
Ο ψάλτης τού ένευσε μόνον να σιωπήση. Και με κυκλοτερές βλέμμα προς τους άλλους, τους εσύστησε να μη δώσουν προσοχήν, διά να μη γίνη χασμωδία.
Ο Φραγκούλας μετ' ολίγον και πάλιν επανέλαβε:
– Τι τους ψαίλνετε; ... Τι τους κάνετε νάνι-νάνι; ... Όλοι στ' ανάθεμα θα πάμε!...
Ο διδάσκαλος και πάλιν του ένευσεν αυστηρώς. Και ο Κώτσος απεμακρύνθη.
Και μετ' ολίγας ημέρας επέπρωτο, ο γέρων ούτος ναυτικός, όστις, την πρωΐαν εκείνην, –τίς οίδε;– με την πένθιμον εκείνην ευθυμίαν του, άλλην πρόθεσιν ίσως δεν είχεν, ειμή να υποδείξη το μάταιον, και το συνθηματικόν, και το αγοραίον πάσης ανθρωπίνης συνηθείας, ως και αυτής της νεκρωσίμου πόμπης· ο γέρων ούτος, όστις δεν ήτο ειμαρμένον ν' αξιωθή ούτε της εσχάτης παραμυθίας, ούτε της κηδεύσεως, έμελλε να ίδη όλην την φοβεράν, την δαιμονιώδη πομπήν, όλων τών στοιχείων τ' ουρανού, των ανέμων, των κυμάτων την φρικώδη συνοδίαν ορχουμένην μανιωδώς περί την γηραιάν κεφαλήν του, γύρω εις την λευκήν ακτένιστον κόμην του· κ' έμελλεν εν τριγμώ αλύσεων και τροχαλιών και αρμένων, να καταποντισθή εις το κύμα, «άψαλτος, ασαβάνωτος, αμοιρολόγητος».
ΔΑΝΑΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 8202 Registration date : 30/10/2007
Αφιερωμένο εξαιρετικά σε όλες τις καπετάνισσες του φόρουμ αλλά και στο Ζορμπά που πρόφτασε έστω και λίγο να γευτεί τη ζωή της θάλασσας.
Δε γράφουν συχνά οι καπετάνισσες εδώ. Στις κατ' ιδίαν κουβέντες μας έχουν κατά καιρούς εκφράσει επιφυλάξεις διάφορες μεταξύ των οποίων και δισταγμό να εκθέσουν απόψεις σε ένα χώρο που γράφουν τόσον ωραία οι άλλοι. ¶δικα προσπαθώ να τις πείσω πως τα δικά τους γραψίματα είναι αν όχι καλύτερα πολλών άλλων πάντως τεραστίας αξίας καθώς αποτελούν απόσταγμα ζωής και όχι αμπελοφιλοσοφίας.
Ας διαβάσουν λοιπόν προσεκτικά το διήγημα του Σκιαθίτη κοσμοκαλόγερου που φρόντισε με την πένα του να σώσει στους αιώνες ένα συνάδελφό τους, ένα ναυβάτη όπως τον αποκαλεί. Που με την ασυνείδητη φιλοσοφία του, αυτή τη φιλοσοφία που αποκτούν όσοι ζουν τη φύση από κοντά, κατάφερε να υποδείξει ακόμη και στους "μορφωμένους" του τόπου την πικρή μεγάλη αλήθεια:
ΟΛΟΙ ΣΤΟ ΑΝΑΘΕΜΑ ΘΑ ΠΑΜΕ!
Και πως είναι όλα άχρηστα. Νεκρώσιμες ακολουθίες και ψαλμωδίες και όλα τα υπόλοιπα που έχουν εφευρεθεί για να γεμίζουν τις τσέπες τους οι νεκροθάφτες και η κομπανία τους.
Είναι μια αλήθεια γραμμένη στο DNA όλων των ναυτικών. Χωρίς αυτή πώς να ταξιδέψεις καταμεσής του ωκεανού;
Και μια και μερικές καπετάνισσες έχουν ξεκινήσει να διαβάζουν Λιαντίνη - να καταλαβαίνουμε, είπαν, τι λέτε εδώ μέσα - ας ανοίξουν τη Γκέμμα στο ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. Σελίδα 158, πρώτη σειρά της τελευταίας παραγράφου. Θα ξαναβρούν εκεί το ναυβάτη, έναν ορεινό ναυβάτη.
Έτσι για να δουν και οι καπετάνισσες που ξεκίνησαν να διαβάζουν Λιαντίνη (σεμνά και ταπεινά και όχι με τυμπανοκρουσίες - όπως δηλαδή ταιριάζει σε τέτοια διαβάσματα) αλλά και όλοι οι άλλοι που ασχολούνται με Λιαντίνη, πώς πίσω ακόμη και από μια "αθώα" του λέξη κρύβεται ολάκερο πέλαγος νοημάτων. Και ειρωνεία ωκεανός αμέτρητος... Όση και η ειρωνεία του κυρ Αλέξανδρου και στο διήγημα αυτό, τον ¶ψαλτο.
Που πήγε και ασαβάνωτος και αμοιρολόγητος. Και κανείς δεν τον ξαναείδε. Και παραθέτω (έχω το λόγο μου) ολόκληρο το απόσπασμα από τη Γκέμμα:
Παράθεση :
Ο ορεινός ναυβάτης άφηκε το όνειρο Στους Τράφους, και πήρε να ανηφορίζει την πλαγιά. Όσο να στοχαστείς πάνω σε δύο φραγμέντα από τους Καθαρμούς του, το 124 και το 127 για παράδειγμα ( 1 ) , επάτησε ένα διάσελο λεγόμενο Το Καπετανάκι. Εκεί τον εχτύπησε το μεράκι της ερωτιάς. Ωσάν τα περιστέρια φτερούγισαν γύρω του οι μετρημένες μνήμες από τους καταρράχτες της νιότης του. Εθυμήθηκε την ώρα που οι νοικοκυρές έβγαζαν αχνιστό το ψωμί από το φούρνο. Πώς έσκαζε αγκάθι ο ήλιος, Οχτώβη μήνα, πίσω από τ' αμπέλια του Τίβουλλου και τον αντικρυνό κυπαρισσώνα. Και τους πεταλωτήδες τη μέρα που σέλλωναν τα ασέλλινα πουλάρια. Ξαναντίκρυσε τις καταλαμπές των διαττόντων από τον αστερισμό του Περσέα να χύνουνται πέντε δέκα οργιές αστέρια, και να βυθίζουνται στιλέτα στο αίμα του. Τις ζητωκραυγές των στρατιωτών για τον αρχηγό. Τον αχαμνό γίγαντα, τον Καραϊσκάκη τους:
- Ο άντρας, ο πελαγίσιος, ο αρχιδαράς!
Και από τα σχόλια της Γκέμμας, αυτά που συνήθως τα αφήνουμε αδιάβαστα... παραθέτω το σχόλιο του Λιαντίνη για τους Καθαρμούς του Εμπεδοκλή, το φραγμέντο 124 :
Ω πόποι, ω δειλόν θνητών γένος, ω δυσάνολβον, τοίων εκ τ' ερίδων εκ τε στοναχών εγένεσθε. (Ω κακότυχη γενιά των ανθρώπων, ω δύστυχη, ω ποιες έριδες, και ποιοι στεναγμοί σας γεννούν.)
Και το Φραγμέντο 127 :
Εν θήρεσσι λέοντες ορειλεχέες χαμαιεύναι γίγνονται, δάφναι δ' ενί δένδρεσιν ηυκόμοισιν. (Λιοντάρια γίνουνται στις φωλεές των ορέων, και δάφνες μέσα στα καλόκλαδα δέντρα οι δίκαιοι.)
Κι όλα αυτά με πρωταγωνιστή το ναυβάτη, τον ορεινό του Λιαντίνη και στην ίδια γραμμή πλεύσης με τον άλλο ναυβάτη από το διήγημα του Παπαδιαμάντη. Γιατί ένα ταξίδι είναι και το γράψιμο. Σε έναν μεγάλο ωκεανό που συναντιούνται και συνταξιδεύουν ή και ναυμαχούν ή και όλα τα άλλα του ταξιδιού... όχι τα αληθινά καράβια μα τα άλλα που αρματώνουν οι ποιητές. Είναι για τούτο που οι μεν ναυτικοί κρύβουν όλοι μέσα τους ένα ποιητή (μικρό ή μεγάλο δεν έχει σημασία - μόνο το ταξίδι μετράει) και όλοι οι μεγάλοι ποιητές λάτρεψαν τη θάλασσα. Με πρώτο τον Όμηρο...
Έτσι δεν πρέπει κανείς να απορεί πώς από τον ορεινό ναυβάτη φτάσαμε στον Καραϊσκάκη. Ο άντρας, ο πελαγίσιος, ο αρχιδαράς, δεν είναι παρά ένας ακόμη Οδυσσέας της φυλής. Και ας μην έφτασε στο παλάτι της Πηνελόπης. Ίδια καταπάλεψε και αυτός τα θηρία. Και με την ίδια λογική του παλιού Οδυσσέα. Και του άλλου, του παπαδιαμάντειου. Όλοι στο ανάθεμα θα πάμε! Ξέρετε ποια ήταν η τελευταία του κουβέντα όταν τον πυροβόλησαν; Για το Καραϊσκάκη μιλάω. Δείτε τη σχετική περιγραφή δια χειρός Λιαντίνη από το ανέκδοτο έργο του ΟΔΟΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ:
Παράθεση :
Λίγο αργότερα εκείνο που ΄καμαν στον Οδυσσέα, (σ.α. τον Οδυσσέα Αντρούτσο εννοεί) θα το κάμουν και στον Αη- Γιώργη Καραϊσκάκη τον Καβαλάρη. Θα τον σκοτώσουν ένα αγνάντεμα δρόμο πιο κάτου από τον τόπο που χάλασαν τον Αντρούτσο. Καθώς ο ατρόμητος έπεφτε από τ΄ άλογο, με την υποψία ότι βαρέθηκε από εδικόνε μας στα φτενά, το ξεστόμισε:
Τώρα κλάστε μου τον μπούτσον!
Να το ακούει όσο θα υπάρχει το έθνος και να ντρέπεται.
Ποιος ο μίτος που ενώνει όλα αυτά και όλους αυτούς; Η στάση τους απέναντι στο θάνατο. Στη βδομάδα ειδικά που διανύουμε, τη μεγάλη όπως την αποκαλούν, ο θάνατος είναι πρωταγωνιστής. Όχι όμως σε έργο γραμμένο από τη δική μας κουλτούρα, την ελληνική. Ο εβραίικος πολιτισμός είναι εκείνος που δημιούργησε ακόμη και τη λέξη ΠΑΣΧΑ. Από το εβραϊκό pasah που σημαίνει διάβαση. Και όπως σημειώνουν ακόμη και τα λεξικά πρόκειται για γιορτή των Εβραίων σε ανάμνηση της εξόδου τους από την Αίγυπτο. Πώς έγινε και στην πορεία με το ίδιο όνομα διασώθηκε η γιορτή της Ανάστασης είναι μεγάλη ιστορία και άλλο τόσο αξίζει να προβληματιζόμαστε. Και κυρίως πώς έγινε να ξεχάσουμε του δικού μας πολιτισμού, αυτού του λαμπρού κλασικού πολιτισμού τις γιορτές και όλα τα υπόλοιπα...
Ανοίγεις τα τελεβίζια αυτές τις μέρες και τρελαίνεσαι να παρακολουθείς την ιστορία των εβραίων. Και σε πιάνει βουβός καημός για τη δάφνη που κατεμαράνθη. Αντίδοτο; Οι ποιητές μας. Οι αληθινοί και οι γνήσιοι έλληνες ποιητές. Για προσέξτε εκείνο το φραγμέντο που ξέθαψε ο Λιαντίνης, το 127. Όχι, αγαπητοί μου. Η δάφνη δεν εξαφανίστηκε. Αρκεί να έχουμε τα ματάκια να δούμε τα καινούρια της μπουμπούκια. Να πατήσουμε οφ στα τηλεκοντρόλ και να ανοίξουμε τα έργα των ποιητών. Και του Παπαδιαμάντη. Και όλων των άλλων μεγάλων ποιητών μας. Και σίγουρα Σολωμό. Με τον υπέροχο στίχο του:
Έστησε ο Έρωτας χορό με τον Ξανθόν Απρίλη.
Ο στίχος που κλείνει όλη την Ελλάδα μέσα του. Και δίνει το νόημα Απρίλης ελληνικός τι σημαίνει.
Καλή Λαμπρή λοιπόν! Ελληνική και λεβέντικη!
ΔΙΩΝΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 884 Location : Όπου γη και πατρίς Registration date : 31/10/2007
Είναι κι αυτός συμπρωταγωνιστής στο γλέντι. Ή ελληνικότερα και ορθότερα: ΣΥΓΚΩΜΑΣΤΗΣ!
Το γνωρίζουμε τι σημαίνει; Ο ΚΩΜΑΣΤΗΣ και ο ΣΥΓΚΩΜΑΣΤΗΣ. Σας λέει μήπως τίποτε η λέξη ΚΩΜΟΣ;;;
Το ερωτώ και με προβληματίζει διότι συνηθίζουν σήμερα οι άνθρωποι και αυτό να το συμπεριλαμβάνουν στα ερμηνευτικά τους σχόλια. Ξέχασαν τους αρχαίους ΚΩΜΑΣΤΕΣ και τους χορούς τους, αναμενόμενο όταν ιδέα δεν έχεις από ελληνικούς χορούς και πιάνεις μονόπλευρα το Θάνατο.
Τέτοιο λάθος ας μη το κάνουμε κι εμείς. Ο Έρωτας λοιπόν, από ένα υπέροχο διήγημα του Παπαδιαμάντη θα έρθει να μας βρει και να μας ... λιβανίσει, μέρες που είναι! Πασχαλιάτικος και ελληνικός σε ούλα του, όπως και των Ελλήνων Πάσχα που ξεκόρμισε εδώ και αιώνες από το άλλο, το εβραϊκό και πορεύεται σε μοναχική πορεία όπως εξηγεί ο Λιαντίνης για την Ορθοδοξία και την ιδιαιτερότητά της. (Στο Νηφομανή και στη Φωτονερόπετρα παραδίπλα θα βρείτε τα σχετικά.)
Παρακαλώ ώσπου να τελειώσω την ανάρτηση μη διακόψει κάποιος με άλλη και χαθεί η ροή του διηγήματος. Είναι αρκετά μεγάλο και θα χρειαστεί να το ανεβάσω τμηματικά.
ΔΙΩΝΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 884 Location : Όπου γη και πατρίς Registration date : 31/10/2007
Αφού εβάδισαν επί τινά ώραν, ανά την βαθείαν σύνδενδρον κοιλάδα, η θειά Μολώτα, κ' η Φωλιώ της Πέρδικας, κ' η Αφέντρα της Σταματηρίζενας, τέλος έφθασαν εις το Δασκαλειό. Αι τελευταίαι ακτίνες του ηλίου εχρύσωναν ακόμη τας δύο ράχεις, ένθεν και ένθεν της κοιλάδος. Κάτω, εις το δάσος το πυκνόν, βαθεία σκιά ηπλούτο. Κορμοί κισσοστεφείς και κλώνες χιαστοί εσχημάτιζον ανήλια συμπλέγματα, όπου μεταξύ των φύλλων ηκούοντο ατελείωτοι ψιθυρισμοί ερώτων. Ευτυχώς το δάσος ενομίζετο κοινώς ως στοιχειωμένον, άλλως θα το είχε καταστρέψει κι' αυτό προ πολλού ο πέλεκυς του υλοτόμου. Αι τρεις γυναίκες επάτουν πότε επί βρύων μαλακών, πότε επί λίθων και χαλίκων του ανωμάλου εδάφους. Η ψυχή κ' η καρδούλα των εδροσίσθη, όταν έφθασαν εις την βρύσιν του Δασκαλειού.
Το δροσερόν νάμα εξέρχεται από μίαν σπηλιάν, περνά από μίαν κουφάλαν χιλιετούς δένδρου, εις την ρίζαν του οποίου βαθεία γούρνα σχηματίζεται. Όλος ο βράχος άνωθεν στάζει ωσάν από ρευστούς μαργαρίτας, και το γλυκύ κελάρυσμα του νερού αναμιγνύεται με το λάλον μινύρισμα των κοσσύφων. Η θεια Μολώτα, αφού έπιεν άφθονον νερόν, αφήσασα ευφρόσυνον στεναγμόν αναψυχής, εκάθισεν επί χθαμαλού βράχου διά να ξαποστάση. Αι δύο άλλαι έβαλαν εις την βρύσιν, παρά την ρίζαν του δένδρου, τις στάμνες και τα κανάτια, τα οποία έφεραν μαζύ των, διά να τα γεμίσουν. Είτα, αφού έπιαν και αυταί νερόν, εκάθισαν η μία παραπλεύρως της γραίας, η άλλη κατέναντι, κι' άρχισαν να ομιλούν.
– Πώς αλγεί παπάς; είπεν η Θεια Μολώτα.
Η γραία ήτο ιδιόρρυθμος εις την γλώσσαν της. Ετραύλιζε και απέκοπτεν όχι μόνον συλλαβάς, αλλά τα άρθρα και άλλα μόρια.
– Νύχτωσε, θα πω! προσέθηκεν η Φωλιώ.
– Τα, τι λογάτε; επέφερεν η Αφέντρα.
Ευρίσκοντο κ' αι τρεις, από της ημέρας εκείνης του Μεγάλου Σαββάτου, εις τον Αϊ-Γιάννη, στον Ασέληνο. Ήτον έρημον παλαιόν μοναστηράκι. Είχε γνωσθή ότι ο παπα-Γαρόφαλος ο Σωσμένος, εις εκ των ιερέων της πόλεως, θα ήρχετο εις τον Αϊ-Γιάννην, στον Ασέληνον, διά να κάμη Πάσχα εις τους αιγοβοσκούς των αγρίων εκείνων μερών. Αι τρεις αυταί, και τινά άλλα πρόσωπα από την πόλιν, αγαπώντα την εξοχήν, είχον έλθη, χάριν του Πάσχα, πριν να ξεκινήση ο παπάς. Αλλ' όμως ενύκτωνεν ήδη, και ο παπα-Γαρόφαλος δεν είχε φανή ακόμη.
– Είνε αργοστόλιστος, θα 'πω, επέφερεν η Φωλιώ η Πέρδικα.
– Ναι, είδες πώς αργεί να 'ντυθή; υπέλαβεν ερμηνεύουσα κατά γράμμα τον λόγον η Αφέντρα της Σταματηρίζενας. Και καμμιά φορά βάζει και στραβά την «αλλαή» του.
Ωνόμαζεν ούτω το φελόνιον. Αι τρεις γυναίκες είχον έλθη από τον Αϊ-Γιάννην, απέχοντα ως τετάρτου της ώρας δρόμον, διά να γεμίσουν τα σταμνιά στο Δασκαλειό, επειδή η μικρά βρύσις του παλαιού ησυχαστηρίου, κάτω από τον ναΐσκον, είχε χαλάσει, και σχεδόν είχε χαθή το νερόν. Έμελλον δε να επιστρέψουν αμέσως εις τον Αϊ-Γιάννην. Αλλά, με την ομιλίαν, αργοπορούσαν.
Τέλος, αι δύο εσηκώθησαν, έκυψαν διά να φορτωθούν τ' αγγεία, και ήσαν έτοιμαι προς αναχώρησιν.
Αλλά την στιγμήν εκείνην, ζωηρά φωνή ηκούσθη από το κάτω μέρος, ανάμεσ' από τα δένδρα.
– Σ' έσκιαξα, θεια Μολώτα! είπεν η φωνή.
Είτα καγχασμός ήχησε, κ' ευθύς επαρουσιάσθη εις νέος υψηλός, αμύστακος, ως δεκαέξ ετών, κρατών κάτω του στέρνου του κάτι ως διπλωμένον και τυλιγμένον πράγμα.
– Α! κακό να μην έχης! έκραξεν η Φωλιώ. Εσύ 'σαι, αρέ Σταμάτη;
Δεν είχε νυκτώσει ακόμη καλά, κ' αι γυναίκες είδαν τα χαρακτηριστικά του, αφού πρώτον είχαν γνωρίσει την φωνήν του. Ήτον ο Σταμάτης το Τρυγονάκι, μάγκας ορφανός παιδιόθεν, καλόκαρδος, βολικός, όστις έζη εκτελών θελήματα ανά την πόλιν. Όταν όμως ήτο πουθενά εξοχικόν πανηγύρι, άφηνεν όλες τις δουλειές του, κ' έτρεχε πρώτος μεταξύ όλων των πανηγυριστών.
– Να, απ' τον Ασέληνο έρχομαι, είπεν ο νέος... φορτωμένος πράμματα, θάμματα... κυττάξετε!
Έθεσε την δεξιάν χείρα εντός του τυλιγμένου πανίου, το οποίον εκράτει, έλαβεν ένα μαύρον πράγμα, και, θέλων να παίξη, το έρριψεν εις την ποδιάν της Μολώτας, ήτις εκάθητο ακόμη επί της πέτρας.
– ¶! φωτιά που σ' ε!... έκαμεν αύτη, αναπηδήσασα ορθή, και τινάζουσα την ποδιάν της.
Το πράγμα, το οποίον της είχε ρίψει ο Σταμάτης, ήτο τεράστιος ζωντανός κάβουρας. Ο νέος είχε κατέλθη προ δύο ωρών εις τον Μικρόν Ασέληνον. Ούτως ωνομάζετο ο δυτικός αιγιαλός, μικρά αγκάλη, αντικρύζουσα το Πήλιον. Εκεί είχε γεμίσει το προσόψιον, το οποίον είχε περιζωσμένον εις την μέσην του, από κοχύλια, πεταλίδες και καβούρια.
– Αρέ, ζουρλάθηκες; είπεν αυστηρώς η Αφέντρα. Να κάμης την οικοκυρά να κόψη το αίμα της!
Ο Σταμάτης και πάλιν εκάγχασε.
– Να με συμπαθάς, θεια Μολώτα, είπε. Σα χωριάτης πούμαι, έσφαλα. Θέλησα να σου χαρίσω αυτό το καβούρι, για να κάμης μεζέ απόψε, και με τον τρόπο που σου τώρριξα στην ποδιά σου, σ' ετρόμαξα.
– Δεν τλώου καβούλγια, είπεν η Μολώτα. Θα μεταλάβου!
– Αλήθεια; Τότε, το χαρίζω της Πέρδικας.
– Μεγαλοσαββατιάτικα, καβούρια θα φάω; είπεν η Φωλιώ.
– Τότε, ας το παρ' η Σταματρίζενα, είπεν ο Σταμάτης.
– Να καβουρώσης και κάβουρας να γένης! απήντησεν η Αφέντρα.
– Μωρέ, ευχή που μου δίνεις! είπεν ο Σταμάτης. Ακούς! να ήμουν κάβουρας! Πώς θα περπατούσα τάχα;
Και άμα είπεν, έκυψε και άρχισε να κάμνη λοξά πατήματα, μεταξύ των τριών γυναικών. Με την κεφαλήν του εκτύπησε το πλευρόν τής Μολώτας, με την πλάτην του έπληξε τον αγκώνα τής Φωλιώς, και με την πτέρναν του επάτησε την γόβα τής Αφέντρας.
Αι τρεις γυναίκες, μισοθυμωμέναι, εγέλασαν.
– Ζουρλάθηκες, βλέπω: δεν είσαι καλά! είπεν η Αφέντρα.
Και σηκώσασα με την αριστεράν χείρα το κανάτι της, εκολάφισεν ελαφρά την κεφαλήν του Σταμάτη, όστις εφάνη να εγοητεύθη.
Και πάραυτα εξεκίνησαν. Τότε ο Σταμάτης, αφού έδραξε, χωρίς να είπη τίποτε, την μεγάλην στάμναν, την οποία άλλως θα εφορτώνετο η Αφέντρα, εφιλοτιμήθη να τρέξη πρώτος, ως εμπροσθοφυλακή. Εις τον δρόμον άρχισε να διηγήται.
– Να ξέρατε ποιον ηύρα, τώρα, στο δρόμο π' ανέβαινα... πριν σας ενταμώσω στη βρύσι.
– Ποιον ηύρες, είπεν η Αφέντρα. Τον Μπαμπάο, ή τον Αράπη, ή τον Εξαποδώ;
– Ηύρα τον Αλιβάνιστο!
– Αλήθεια; για 'πές μας.
¶μα ήκουσε το όνομα τούτο η θεια Μολώτα, έκαμεν ακούσιον κίνημα, και με δύο βήματα ήλλαξε θέσιν εις τον δρόμον, κ' ετάχθη εξ' αριστερών του Σταμάτη, διά ν' ακούη καλλίτερα, επειδή ήτο κωφή από το εν ους. Ο νέος διηγήθη ότι εις την άκρην του βουνού, όχι μακράν τής ακτής, είχε περάσει από την κατοικίαν του αλλοκότου εκείνου ανθρώπου, όστις από τριάκοντα ετών δεν είχε κατέλθη εις την πόλιν, κ' εμόναζεν εις μίαν καλύβην, ή μάλλον σπηλιάν, της οποίας το στόμιον είχε κτίσει με τας χείρας του. Έβοσκεν ολίγας αίγας, και δεν συνανεστρέφετο κανένα άνθρωπον, παρά μόνον τον Μπαρέκον, τον μέγαν αιγοτρόφον του βουνού, όστις είχε κοπάδι από χίλια γίδια. Εις αυτόν έδιδε το ολίγον γάλα του, λαμβάνων ως αντάλλαγμα ολίγα παξιμάδια, παστά οψάρια, και πότε κανέν τρίχινον φόρεμα ή μάλλινον σκέπασμα.
– ¶μα με είδεν, είπεν ο Σταμάτης, έκαμε να κρυφτή. Εγώ έτρεξα κατόπι του, τον εχαιρέτισα, και, για να τον φουρκίσω, άρχισα να τον λιβανίζω μ' αυτήν την πετσέτα, που κουδούνιζαν μέσα οι πεταλίδες... Να, πώς του έκαμα!
Και αποσπάσας την ποδιάν, την περιέχουσαν τα θαλασσινά είδη, από την μέσην του, έκαμε πως λιβανίζει μ' αυτό την θειά Μολώτα, ήτις αφήκεν άναρθρον κραυγήν διαμαρτυρίας.
– Έλα! θα ησυχάσης, βρε πειρασμέ; έκραξεν οργίλη η Αφέντρα.
Εις τον Αϊ-Γιάννην, άμα ενύκτωσε, είχε φθάσει με όλον το ασκέρι του, γυναίκα, παιδιά και παραγυιούς του, ο μεγαλοβοσκός Γιάννης ο Μπαρέκος, καθώς κι ο Κώστας ο Πηλιώτης, άλλος τσομπάνος με την φαμίλια του, κι' ο Αγγελής ο Πολύχρονος, με όλον το όρδινό του. Είχαν ανάψει μεγάλην φωτιά, κ' εκάθισαν εις το ύπαιθρον, παρά τον βόρειον τοίχον του ναΐσκου, και διηγούντο παλαιά χρονικά του ποιμενικού κόσμου, κ' εκύτταζαν τους αστερισμούς και την Πούλια, πότε θα φθάση στην μέσην τ' ουρανού, διά να είνε μεσάνυχτα, και πότε θα φθάση, εις εν δυτικόν σημείον, διά να φέξη. Κ' επερίμεναν τον παπάν, πότε να έλθη, διά να τους κάμη Ανάστασιν. Ήτον δε μεσάνυχτα ήδη, και ο παπάς δεν είχεν έλθη.
– Καθώς τ' ομολογάει η φλάσκα... έλεγεν ο Αγγελής ο Πολύχρονος.
– Να τώξερε κανείς, να πήγαινε στη χώρα, είπεν ο Κώστας ο Πηλιώτης.
– Ο παπα-Γαρόφαλος, αν θα 'ρθη με το φεγγάρι, παρετήρησεν ο Μπαρέκος. Για κυττάξτε!
Έδειχνεν υψηλά εις το βουνόν, όπου αι κορυφαί των δένδρων είχαν αρχίσει να καταλάμπωνται από το αργυρούν φέγγος. Ήτο ήδη περί το τελευταίον τέταρτον.
Την ιδίαν στιγμήν έφθασεν ο Σταμάτης. Ούτος προ ώρας είχε γείνη άφαντος, χωρίς κανείς να προσέξη εις τούτο. Ο νέος είχεν αναβή υψηλά εις το βουνόν, διά να κατοπτεύση και ακροασθή αν θα ηκούετο ή θα εφαίνετο πουθενά ο παπάς.
¶μα επέστρεψεν, ένευσεν εις τον Μπαρέκον και τους άλλους να εξέλθουν μαζύ του από το περίβολον.
– Τι τρέχει;
– Ελάτε· κάτι φωνές ακούω. Βάζω στοίχημα!...
Ο Μπαρέκος και ο Κώστας ο Πηλιώτης τον ηκολούθησαν, και απεμακρύνθησαν διακόσια βήματα, κατά τον ανήφορον. Εκεί ήκουσαν τω όντι ήχους τινάς να ανέρχωνται βαθειά από το ρεύμα κάτω, προς το Δασκαλειό και τον Ασέληνον.
– Τί να είνε;
– Βάζω στοίχημα πως ο παπα-Γαρόφαλος έχασε το δρόμο, είπεν ο Σταμάτης.
– Τί θέλει αποκεί, κατά τον Ασέληνο;
– Γνώρισα τη φωνή του, είπεν ο Σταμάτης. Θα ήρθε από τον άλλον δρόμο, απ' τα χωράφια, κ' ύστερα έπεσε μέσα στ' ορμάνι, κ' εχάθηκε.
Οι δυο βοσκοί κι' ο Σταμάτης, κι' ο Πολύχρονος, όστις έτρεξε κατόπιν των, ανήλθον την οφρύν του βουνού, και απήντησαν διά φωνών εις τας ηχούς τας οποίας ήκουον.
– Ελάτε!... Εδώ είμαστε!... έκραξε με στεντορείαν φωνήν ο Σταμάτης.
– Μα πώς, δεν βλέπουν κοτζάμ φωτιά; είπεν εν απορία ο Πηλιώτης.
– Θα έχουν πέση μέσα 'σε κακοτοπιά, στον ήσκιο του βουνού. Το φεγγάρι δεν ψήλωσε ακόμα.
– Πάω να φέρω το φανάρι! έκραξεν ο Σταμάτης.
Κ' έτρεξε κάτω, εις τον περίβολον του Αϊ-Γιαννιού, οπόθεν επανήλθε μετ' ολίγον φέρων φανάρι αναμμένον. Ο Σταμάτης κρατών τούτο, επροπορεύθη, και οι τρεις άνδρες τον ηκολούθησαν εν μέσω του δάσους.
ΔΙΩΝΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 884 Location : Όπου γη και πατρίς Registration date : 31/10/2007
Μετ' ολίγα λεπτά αι φωναί ηκούοντο πλησιέστεραι, και τέλος, εφάνη ο παπάς, ακολουθούμενος από τον ανεψιόν, τον βοηθόν του, σύροντα από την τριχιάν ένα γαϊδουράκι, επάνω εις το οποίον ήσαν φορτωμένα τα «ιερά» του παπά. Αλλά τελευταία όλων εφάνη και μία σκιά, ήτις εφαίνετο αποφεύγουσα ν' αντικρύση το φως του φαναριού.
– Μπα! έκαμε γελών ο Σταμάτης. Και σιγά προς τον Μπαρέκον εψιθύρισεν:
– Ο Αλιβάνιστος!
– Μεγάλο θάμμα! είπεν ο Μπαρέκος.
– Πώς έκαμες, βλοημένε κ' έχασες τον δρόμο; ηρώτησε τον παπάν ο Αγγελής ο Πολύχρονος.
– Μη ρωτάτε... θέλησα να πάω απ' τον άλλο δρόμο,... απ' τα 'Ρόγγια... είπεν ασθμαίνων ο παπάς· ήθελα να ιδώ το χωράφι·... είπε να το σπείρη, κείνος ο Ντανάκιας και τ' άφησε άσπαρτο... κ' εγώ χαμπάρι δεν είχα, τόσους μήνες τώρα... Ας είνε καλά ο άνθρωπος... Είχα και δυο τρεις αγιασμούς να κάμω, κ' ενύχτωσα... Καλά που έπεσα κοντά στο καλυβάκι του μπαρμπα-Κόλια εδώ (δεικνύων τον καλούμενον Αλιβάνιστον), και μ' εβοήθησε να βρω το δρόμο! ...Ας έχη την ευχή!
Ο παπα-Γαρόφαλος εδείκνυεν εκείνον, τον οποίον απεκάλει μπαρμπα-Κόλιαν, όστις όμως, ως αληθής σκιά είχεν αρχίσει να γλιστρά όπισθεν των δένδρων, και ν' απομακρύνεται.
Ο Μπαρέκος, τρέξας, τον έδραξεν ισχυρώς από τον βραχίονα.
– Πού πας, μπαρμπα-Κόλια; είπε. Τώρα δε σ' αφήνουμε... τελείωσε! Φέτος θα κάμωμε Ανάστασι μαζύ!...
Ο Σταμάτης, μη δυνάμενος να κρατήση τα γέλοια, άρχισε να κάμνη με το φανάρι το οποίον εκράτει, κινήματα ως να ελιβάνιζε, προς το βάθος εις το μέρος όπου ίστατο το σύμπλεγμα του Μπαρέκου και του μπαρμπα-Κόλια.
Ο γέρων εφαίνετο αληθής λυκάνθρωπος. Εφόρει είδος ράσου, απροσδιορίστου χρώματος, και μαύρην σκούφιαν, είχε μακράν κόμην, μαύρην ακόμη, και ψαρά, σγουρά γένεια. Εδυσανασχέτει διότι τον εκράτει με την ρωμαλέαν χείρα του ο Μπαρέκος, κ' ήθελε να φύγη.
– ¶φσε με, να ζήσης! Δεν μπορώ!... τι Ανάστασι να κάμω 'γω... τι με θέλετ' εμένα... Εσείς κάμετε Ανάστασι. Με γεια σας, με χαρά σας!... Πάω στο καλύβι μου, 'γω!
Τότε ο παπα-Γαρόφαλος έλαβε τον λόγον·
– Νάχης την ευχή του Χριστού, παιδί μου! Έλα! ... Να πάρης ευλογία! ... Να μοσχοβολήσ' η ψυχή σου! Έλα ν' απολάψης τη χαρά του Χριστού μας! Μην αδικής τον εαυτόν σου! Μην κάνης του εχτρού το θέλημα! ... Πάτα τον πειρασμό! Έλα, Κόλια! Έλα, Νικόλαε, έλα! Νικόλαε μακάριε! Ο άγιος Νικόλαος να σε φωτίση!
Ο μπάρμπα-Κόλιας ήθελε να έλθη, αλλ' εντρέποντο. Επαραξενεύετο πολύ. Θα επεθύμει να τον απήγον διά της βίας.
Ο Μπαρέκος, ως να είχεν εισδύσει εις τα ενδόμυχα τής ψυχής του, έκραξε τους δύο άλλους βοσκούς πλησίον του. Ούτοι, ημιπαίζοντες, ημισπουδάζοντες, έβαλαν τας χείρας των εις τους βραχίονας και τας ωμοπλάτας του Κόλια. Εν πομπή και παρατάξει τον απήγαγον, κάτω νεύοντα, επιθυμούντα ν' ακολουθήση, και τείνοντα ν' αποσκιρτήση.
ΔΙΩΝΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 884 Location : Όπου γη και πατρίς Registration date : 31/10/2007
Όταν έφθασαν εις τον Αϊ-Γιάννην, παράδοξον πράγμα συνέβη. Η θεια Μολώτα, καθώς εκάθητο έξωθεν του ναού, άμα είδε τον Κόλιαν, εταράχθη νευρικώς, εστράφη βιαίως προς τον τοίχον του ναού. Η Αφέντρα, ήτις ήτον στο πλάγι της, την είδε, και ενόησεν ότι κάτι συνέβαινε·
– Τι έχεις, θεια Μολώτα;
Η γραία τής ένευσε να σιωπήση. Εν τοσούτω, αφού η συνοδία επροχώρησεν εις το κέντρον του περιβόλου, η Μολώτα έρριψε πλάγιον βλέμμα προς το σύμπλεγμα των ανδρών, κ' εκατέβασε χαμηλά την μαύρην μανδήλαν της, έκρυψε τα οφρύδια, τους κροτάφους, και με τα τσουλούφια της κόμης της, και με τα κλωνιά της μανδήλας, εκάλυψε το κατωσάγονον και τα μάγουλα.
Η Αφέντρα την εκύτταζε με άπληστον περιέργειαν.
– Τι έπαθες, θεια Μολώτα; ηρώτησε και πάλιν.
– Σώπα, σ' λένε! εψιθύρισεν η Μολώτα.
Ευθύς τότε ο παπάς εισήλθεν εις τον ναΐσκον, τον οποίον ο Σταμάτης, από την ημέραν, πριν να πάγη ακόμα διά πεταλίδας και καβούρια, είχε στολίσει με δάφνας και μυρσίνας, και όστις ήστραπτεν από κοσμιότητα και καθαριότητα.
Ο ιερεύς έβαλεν Ευλογητόν, και μαζύ με τον ανεψιόν του άρχισε να ψάλλη το «Κύματι θαλάσσης». Η Αφέντρα, η Φωλιώ, κ' αι γυναίκες και τα θυγάτρια των ποιμένων, εισήλθον εις τον ναόν, κ' εκόλλησαν πολλά κηρία εις τα μανουάλια.
Η Μολώτα έμενε παραπίσω. Ήθελε να ιδή αν ο μπαρμπα-Κόλιας, ο Αλιβάνιστος, θα εισήρχετο εις τον ναόν ή όχι. Ο Κόλιας καταρχάς επέμενε να μένη έξω, επί προφάσει ότι θα εβοήθει τους δύο παραγυιούς του Μπαρέκου εις το σούβλισμα και ψήσιμον των αρνίων, διά τα οποία ετοίμαζαν μεγάλην φωτιάν. Ο Μπαρέκος όμως εφοβήθη μήπως «το στρίψη», και τον εβίασε να εισέλθη εις τον ναόν μαζύ του, λέγων ότι «ο μουσαφίρης δεν κάνει 'πηρεσία».
Τότε η Μολώτα έμεινεν απ' έξω, μισοκρυμμένη εις τον παραστάτην της θύρας του ναού και κυττάζουσα λαθραίως μέσα. Όταν εβγήκαν όλοι λαμπαδηφορούντες εις το ύπαιθρον, διά να κάμουν Ανάστασιν, αύτη απελθούσα εκρύβη εις την βορειανατολικήν γωνίαν, σιμά εις την θυρίδα τής Προσκομιδής. Εκείθεν ήκουσε κι' αυτή το «Χριστός ανέστη».
Όταν το πλήθος εισήλθε πάλιν εις τον ναόν, με το «Αναστάσεως ημέρα», το γοργόν εμβατήριον, η Αφέντρα της Σταματηρίζενας έμεινε παραπίσω και ήλθε πλησίον τής Μολώτας.
– Γιατί δεν έρχεσαι μέσ' στην εκκλησιά; της είπε. Λεχώνα είσαι;
– Σύλε, πιδί μ', ακούσης καλό λόγο· της είπεν η Μολώτα. ¶φσ' εμένα.
– Μα τί έχεις;
– Τίποτα.
– Επέμεινε.
– Θα μου πης τί έχεις;
Η γραία ανένευσε, και απεμακρύνθη απ' αυτής. Η Αφέντρα ηναγκάσθη ν' απέλθη. Μετ' ολίγην όμως ώραν, όταν άρχισεν ο Ασπασμός, η Μολώτα επλησίασεν εις την θύραν του ναού, κ' ένευσεν εις την Αφέντραν να εξέλθη. Την έφερεν εις την ιδίαν και πριν θέσιν, αριστερόθεν του ναού.
– Τώλα, εγώ πώς θα μεταλάβου; της λέγει.
– Γιατί; τί τρέχει;
– Τώλα, δε φιλούν Βγαγγέλιο κι Ανάστασι;
– Ναι.
– Πώς να πάω 'γω ν' ανησπαστώ;
– Πώς θα πας; Με τα ποδάρια σ', είπεν η Αφέντρα.
– Είδες κείνον άθλωπο;
– Ποιόν;
– Κόλια;
– Τον Αλιβάνιστο; Ε, τί;
Η Μολώτα έκυψεν, εταπείνωσε την φωνήν και είπε:
– Σαν ήμουν εγώ μικλό κολίτσι, αυτός μ' ήθελε γυναίκα. Πλιν αλλωστήσω, κι πιαστή φωνή μου, μ' ηύλε σουλουπώματα, πηγάδι, στενό σοκάκι, μ' ε... (έκυψεν εις το ους της Αφέντρας, κ' εψιθύρισε με φωνήν μόλις ακουομένην) μ' εφίλησε...
Η Αφέντρα έπνιξε βαθύν, αργυρόηχον γέλωτα. Η γραία επανέλαβε:
– Πατέλας δεν τον ήθελε γαμπλό. Πήλα άλλον. Χήλεψα. Αυτός, είπαν, πήλε καϋμό, πήγε βουνά, αγλίεψε, δεν πάτησ' εκκλησιά... Εγώ έχω το κλίμα.
Η Αφέντρα ενόησεν αμέσως την απλοϊκήν ευσυνειδησίαν της γραίας.
– Ε, καλά, είπε· να που τον ηύρες τώρα, στην Ανάστασι. Ώρα του Ασπασμού, της αγάπης είναι. Να σχωρεθής, να το πης του παπά, και θα σ' αφήση να μεταλάβης.
Η Μολώτα ηκολούθησε κατά γράμμα την συμβουλήν τής Αφέντρας. Εισήλθεν εις τον ναόν, ησπάσθη το Ευαγγέλιον και την Ανάστασιν, είτα εζήτησε συγχώρησιν από τον Κόλιαν.
Ακολούθως, την ώραν του Κοινωνικού, επλησίασε μαζύ με τας αλλάς γυναίκας εις την βορείαν πύλην του ιερού, όπου ο ιερεύς ανέγνωσεν επί των κεφαλών των την συγχωρητικήν ευχήν, ενώ ο μικρός ψάλτης εμινύριζε το «Σώμα Χριστού μεταλάβετε».
Μετά την Απόλυσιν, άμα οι άνδρες εξήλθον, ο Σταμάτης συναντήσας τον Κόλιαν τον εχαιρέτισε:
Ελπίζω να σας άρεσε αφενός και αφετέρου να στρέψει το νου σας σε όλους τους αλιβάνιστους του κόσμου και ιδιαίτερα σε όσους έχουν καταγραφεί στα προσωπικά τεφτέρια του καθενός...
Έτσι κι εγώ... Για τους αλιβάνιστους του έρωτα ξεχωρίζω το ακόλουθο από τη δεύτερη συνέχεια του διηγήματος:
Έδειχνεν υψηλά εις το βουνόν, όπου αι κορυφαί των δένδρων είχαν αρχίσει να καταλάμπωνται από το αργυρούν φέγγος. Ήτο ήδη περί το τελευταίον τέταρτον.
Εύχομαι λοιπόν από βάθους καρδίας να τους λιβανίσει επιτέλους ο έρωτας και να τους χαρίσει τα φεγγιά του. Να μη χρειαστεί άλλη φορά ακόμη και αυτά να τα δίνουν προς ερμηνεία λες και μιλάνε σε κογκολέζους και όχι σε έλληνες. (υπόψη ότι αγαπώ πολύ τους κογκολέζους... μη μου την πει κανείς για ρατσισμό και άλλα χαζά)
Η λέξη όχι μόνο είναι ελληνική ως το βαθύτερο μεδούλι της, λέξη αρχαία μεν που όμως "γέννησε" τεράστιο αριθμό παραγώγων και ενδεικτικά σημειώνω τη Φεγγαροντυμένη του Σολωμού. Την αδερφούλα της Μοσχούλας του Παπαδιαμάντη - δείτε σχετικά στο Χάσμα Σεισμού σελ. 127. Από κει και αντιγράφω τα εξής:
Παράθεση :
"[...] ο κόσμος της αλήθειας είναι το όνειρο, κι ότι ο γνήσιος κατοικητής του είναι ο αλαφροΐσκιωτος. Τη βαθύτερη ουσία τους οι Μισολογγίτες μόνο στην ονειροφαντασιά τους γίνεται να την φανερώσουν στον ποιητή. Η ίδια η φεγγαροντυμένη ζωντανεύει στα όνειρα. Τα μάγια και τα θαύματα της ζωής δεν τα βλέπει άλλος εκτός από τον αλαφροΐσκιωτο. Αυτή η ιδέα, που φανερώνει τη συνάντηση του με το Σολωμό στον τελευταίο σταθμό της οδοιπορίας προς την καλλιτεχνική άσκηση, εμφανίζεται και στον Παπαδιαμάντη. Το άλλο κοινό σημείο τους, δείγμα και τούτο της αγιωσύνης και της μύησης, είναι η αγάπη τους για το κρασί. Αγάπη στο διονυσιακό πνεύμα της τέχνης ή στη ... μεθυστική δύναμη της ζωής. Και στις δύο περιπτώσεις αγάπη στου οίνου το πνεύμα που γεννάει το όνειρο. Όνειρο στο κύμα είναι και η Μοσχούλα του Παπαδιαμάντη και η φεγγαροντυμένη του Σολωμού.[...]"
Αν ξαναδιαβάσετε το διήγημα ΑΛΙΒΑΝΙΣΤΟΣ και προσέξετε τα σημεία που τόνισα (και όχι μόνο) θα δείτε το κυρ Αλέξανδρο να ζωντανεύει όλους τους αρχαίους μύθους με απαράμιλλο ταλέντο. Ποιος είναι ο νέος που προβάλλει αίφνης μέσα από το δάσος; Ο νέος ο αμύστακος ο αψηλός και ο καγχάζων; Αυτός πια ο καγχασμός!!! Διάχυτος και εδώ όπως και στα προηγούμενα διηγήματα.
Και δείτε τι ωραία νοητική εποπτεία, τι άγαλμα στήνει ο Παπαδιαμάντης στον Αλιβάνιστο. Που όταν του δοθεί η συγνώμη της γραίας πλέον Μολώτας, ανασταίνεται αληθώς και αλιβάνιστος πια δεν είναι...
Όσο για το φέγγος το άγνωστο στους σημερινούς συμπολίτες μας παραθέτω και το ακόλουθο:
Παράθεση :
Και δίπλα τους, σαν μια αναφορά στην απαρχή μιας παλαιότατης μουσικής γέφυρας στο Ιόνιο, ένα ηπειρώτικο πολυφωνικό σύνολο, η "ΧΑΟΝΙΑ" να ανοίγει τη συναυλία. Οι Χάονες πρώτοι έσμιξαν τις δύο αντικρινές ακτές του Ιονίου πριν από 2.500 χρόνια, όταν από την ¶πειρο Χώρα μετοίκησαν στην Κάτω Ιταλία μετονομαζόμενοι σε Χώνες. Στην παρουσία τους στη Σικελία αποδίδεται η ρίζα του τοπωνυμίου Χάος που έδωσε το όνομά στη αγαπημένη, ποιητική ταινία των αδελφών Ταβιάνι ...
Μια σπάνια σύναξη, σαν μια γιορτή της Ιώς, της θεάς που έδωσε το όνομά της στο πέλαγος που σμίγει την Ήπειρο, την ¶πειρο Χώρα, με τη χώρα του Salento, εκεί όπου την αγάπη τη λένε αγκάπη, το καληνύχτα καλινίφτα, το φεγγάρι φέγγο.
Κρίμα βρε... λέξη που την κρατούν ακόμη ζωντανή εκεί στην άλλη όχθη του Ιονίου οι έλληνες της Γκρέτσια Σαλεντίνα, να την κατατάσσουν στις άγνωστες οι έλληνες της μητρόπολης...
Με την ευκαιρία θυμίζω πως το ΕΑΡΙΝΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΛΥΦΩΝΙΑΣ έχει κιόλας σηκώσει άγκυρα και ετοιμάζεται με το καραβάνι του για καινούρια ταξίδια. Πάρτε αν θέλετε και τον Παπαδιαμάντη μαζί και το Λιαντίνη και το Σολωμό και ακολουθήστε τους. Συγκωμαστές κι εσείς στη μεγάλη γιορτή, την ελληνική λαμπρή. Την ολόλαμπρη. Αυτή που έχει ήλιους και φεγγάρια. Και θάνατο και έρωτα. Απολλώνιο και Διονυσιακό στοιχείο. Και ποτέ το ένα χωρίς το άλλο.
Τον κώμο τον βρήκατε ή ακόμη;;;
Πάντως τους κωμαστές θα τους βρείτε στο σπίτι του Αγάθωνα να συμποσιάζονται και στη Γκέμμα, σελίδες 72 (συγκωμαστές) και 73 (κωμαστές). ¶ντε, μέρες που είναι, να τους συναντήσετε και να τους μάθετε για να μπορείτε να ακολουθήσετε τον αντρειωμένο χορό. Ως έλληνες. Που δε χρειάζονται λεξικά για να καταλάβουν την ελληνική...
ΕΛΙΝΑ Υποπλοίαρχος
Αριθμός μηνυμάτων : 327 Registration date : 31/10/2007
Ευχαριστώ θερμά που δώσατε συνέχεια και ζωή στο αφιέρωμα. Ως αντίδωρο και "ξόρκι μαγικό" ανέβασα παράλληλα αφιέρωμα στο Σολωμό μας. Μαζί να τους γιορτάσουμε τούτες τις μέρες.
Και για δω θεωρώ πρέπον να παρεμβάλλουμε και βιογραφικό του αγίου των ελληνικών γραμμάτων. Γραμμένο από τον ίδιο:
"Ο Ιακώβ ωδύρετο του Ιωσήφ την στέρησιν, και ο γενναίος εκάθητο άρματι, ως βασιλεύς τιμώμενος".
Τοιαύτα ψάλλει σήμερον η Αγία του Χριστού Εκκλησία μνείαν ποιουμένη του παρά των ιδίων αυτού αδελφών πωληθέντος Ιωσήφ του Παγκάλου, ου παθητικωτάτη η ιστορία εν ταις Ιεραίς Γραφαίς.
"Ο Θεός ελεήσαι σε, τέκνον", είπεν ο Ιωσήφ, άγνωστος εισέτι, προς τον ομοθαλή αυτού αδελφόν Βενιαμίν. Τούτ' αυτό μοι φαίνεται επαναλαμβάνει σήμερον και η αρχαία άμεμπτος Εκκλησία προς τους σημερινούς ανίπτους και αμυήτους λειτουργούς αυτής. "Ο Θεός ελεήσαι σε, τέκνον"...
Αλλά και της ξηρανθείσης συκής η ιστορία έπρεπε να παραδειγματίση πάντας ημάς, κληρικούς και λαϊκούς, αν όχι όπως "ποιήσωμεν καρπούς αξίους της μετανοίας", τουλάχιστον, όπως προσεκτικώτερον και ευλαβέστερον δρέπωμεν τα σεμνοπρεπέστατα άνθη της ιεράς λατρείας εν ταις ημέραις της Μεγάλης Εβδομάδος. Τω όντι δε αν υπάρχη τι λυπηρότερον, τολμώ ειπείν, της άκρας περί τα θρησκευτικά πράγματα ψυχρότητος, ήτις επικρατεί εν Αθήναις, τούτο είναι η επίπλαστος και τυπική ευλάβεια, η άνευ τάξεως και κόσμου συρροή πολλού πλήθους εις τους ιερούς ναούς, κατά την εβδομάδα ταύτην και μόνην, ήτις έμεινεν ως μόνη ορθή διαμαρτύρησις και αντίφασις άμα της διαγωγής ημών των Ορθοδόξων χριστιανών λεγομένων. Το κατ' εμέ, λογικωτέρους θεωρώ τους libres penseurs* εν τη Εσπερία, τους διαρρήξαντας απλώς και καθαρώς πάσαν μετά της Εκκλησίας σχέσιν και συνάφειαν, ή ημάς αυτούς, οίτινες εξακολουθούμεν να πιθηκίζωμεν τα της χριστιανικής λατρείας άνευ πίστεως και χρηστού συνειδότος.
Από της σήμερον δε άρχεται αναγινωσκομένη εν ταις Προηγιασμέναις και η βίβλος του Ιώβ, η μεγαλοπρεπέστατη αύτη εποποιϊα, η εμποιούσα ρίγος και κατάνυξιν μετά θαυμασμού εις τους αναγινώσκοντες. Ανέγνωτέ ποτε την σκηνήν των αγγέλων και του Σατάν παρά τω Θεώ, και παρεβάλετε ταύτα προς τα του Δάντου, του Μίλτωνος και του Γκαίτε, και προς παν ό,τι υψηλότερον έχει η νεωτέρα ποίησις; "Πόθεν ήκεις συ;" ερωτά ο Ύψιστος τον Εωσφόρον. "Διελθών την υπ' ουρανόν, και εμπεριπατήσας την σύμπασαν, πάρειμι", απαντά θρασέως ο αρχηγός της κακίας. "Είδες, είπεν ο Κύριος, άνθρωπον ως τον θεράποντά μου Ιώβ, άμεμπτον, δίκαιον, αληθινόν, θεοσεβή, απεχόμενον παντός πονηρού πράγματος;" Και πάλιν ο διάβολος θρασύνεται: "Μη δωρεάν Ιώβ σέβεται τον Θεόν;
Σύ τα έργα των χειρών αυτού ευλόγησας, και τα κτήνη αυτού επλήθυνας επί της γης. Και είπεν ο Κύριος τω διαβόλω: Ιδού πάντα όσα έστιν αυτώ, εν τη χειρί σου δίδωμι· αλλ' αυτού μη άψη".
Μόλις εξήλθεν ο διάβολος από προσώπου Κυρίου, και ιδού αγγελιοφόρος έρχεται προς τον Ιώβ, απαγγέλλων την αρπαγήν των βοών και των όνων, και την σφαγήν των βοσκών "και εσώθην εγώ μόνος και ήλθον του απαγγείλαί σοι". Έτι αυτού λαλούντος, ήλθεν έτερος άγγελος: "Πυρ εκ του ουρανού έπεσε, και κατέκαυσε τα πρόβατα και κατέφαγε τους ποιμένας". Τρίτος άγγελος αγγέλλει την διαρπαγήν των καμήλων, και τέταρτος τον εκ του σεισμού θάνατον των υιών και των θυγατέρων του Ιώβ. Ταύτα ακούσας ο πολύαθλος, αναστάς, διέρρηξε τα ιμάτια αυτού, και εκείρατο την κόμην, και πεσών χαμαί προσεκύνησε, και είπε το πολυθρύλητον εκείνο:
"Γυμνός εξήλθον εκ κοιλίας μητρός μου, γυμνός και απελεύσομαι· ο Κύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλατο· ως τω Κυρίω έδοξεν, ούτω και εγένετο. Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον". Αλλά το συμπέρασμα του ιερού βιβλίου, υψηλόν και παρήγορον, έχει ως εξής: "Ευλόγησε Κύριος τα έσχατα Ιώβ μάλλον ή τα πρώτα, και εγένοντο τα πρόβατα αυτού μύρια τετρακισχίλια, κάμηλοι εξακισχίλιαι, ζεύγη βοών χίλια, όνοι θήλειαι νομάδες χίλιαι. Γεννώνται δε αυτώ υιοί επτά και θυγατέρες τρεις. Και ετελεύτησεν Ιώβ πρεσβύτερος και πλήρης ημερών. Γέγραπται δε πάλιν αναστήσεσθαι αυτόν". Ως τύπον άρα του Κυρίου, του παθόντος και αναστάντος, προβάλλεται αυτόν η Αγία του Θεού Εκκλησία.
Εν τω Νυμφίω της χθες εσπέρας, όστις είναι ο Όρθρος της σήμερον Μ. Δευτέρας, ψάλλεται δε αφ' εσπέρας κατ' οικονομίαν και συγκατάβασιν, συμφώνως τω νέω Τυπικώ, μελωδικώτατα είναι πλην του τροπαρίου (Ιδού ο Νυμφίος) τα Καθίσματα (τον Νυμφίον, αδελφοί), το Εξαποστειλάριον (τον Νυμφώνά σου βλέπω) και τα ιδιόμελα των Αίνων και Αποστίχων (Ερχόμενος ο Κύριος). Τέλειον δε υπό φιλολογικήν και καλλιτεχνικήν έποψιν είναι το τριώδιον του ιερού Κοσμά (Τω την άβατον), ενός των δοκιμωτάτων ποιητών της Εκκλησίας, και εκ της σειράς του τριωδίου διαπρέπει πάλιν ο ειρμός της Η' ωδής: "Έφριξε παίδων ευαγών, το ομόστολον ψυχής άσπιλον σώμα, και είξε το τραφέν, εν απείρω ύλη, ακάματον πυρ, αειζώου δε εκμαρανθείσης φλογός, διαιωνίζων ύμνος ανεμέλπετο:
Τον Κύριον πάντα τα έργα υμνείτε, και υπερυψούτε, εις πάντας τους αιώνας".
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, 1887
Loukia Sofou Υποπλοίαρχος
Αριθμός μηνυμάτων : 377 Registration date : 10/12/2007
Αγαπητή Ελίνα, Ευχαριστώ και εγώ για το αφιέρωμα. Μόνο αν θέλετε κάντε τις απαραίτητες διορθώσεις στο κείμενο το ίδιο και ο Captain Nemos ώστε να μην παρουσιάζει δυσκολία στην ανάγνωση.
Loukia Sofou Υποπλοίαρχος
Αριθμός μηνυμάτων : 377 Registration date : 10/12/2007
Εν τη παννυχίδι της χθες, ήτις είναι ο Όρθρος της Μ.Τρίτης, αναγινώσκονται εκ του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου οι ταλανισμοί των Γραμματέων και Φαρισαίων.Ψάλλονται δ' εν τοις Αίνοις κατανυκτικώτατα ιδιόμελα, ανακαλούντα την των Δέκα Παρθένων παραβολήν, ης ανάμνησιν ποιούμεθα τη σήμερον Μ.Τρίτη: "Εν ταις λαμπρότησι των Αγίων σου", "Ο Νυμφίος ο κάλλει ωραίος παρά πάντας αθρώπους". "Δεύτε πιστοί επεργασώμεθα προθύμως τω Δεσπότη" κτλ. Συντομώτατον δε είναι το διώδιον του ιερού Κοσμά, "Το δόγματι τω τυραννικώ". Απόψε δε ψάλλεται ο Όρθρος της Μ. Τετάρτης, λεγομένου τρίτην και τελευταίαν φοράν του αργού τροπαρίου: "Ιδού ο Νυμφίος". Είτα ψάλλονται τα Καθίσματα, "Η πόρνη εν κλαυθμώ" κτλ. Ευθύς κατόπιν αναγινώσκεται εκ του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου η περικοπή, εν η ιστορείται προς τοις άλλοις η πρώτη προσέγγισις των Ελλήνων εις τον Ιησούν Χριστόν. "Ήσαν δέ τινες Έλληνες εκ των αναβαινόντων εις την εορτήν• ούτοι προσελθόντες Φιλίππω λέγουσιν αυτώ, Κύριε, θέλομεν τον Ιησούν ιδείν• έρχεται Φίλιππος και λέγει τω Ανδρέα, και πάλιν Ανδρέας και Φίλιππος λέγουσι τω Ιησού. Είπεν ουν ο Ιησούς. Ελήλυθεν η ώρα, ίνα δοξασθή ο υιός του ανθρώπου", κ`εξ. Έπεται το τριώδιον "Της πίστεως εν πέτρα με στερεώσας", το Εξαποστειλάριον, και οι Αίνοι: "Σε τον της Παρθένου υιόν, πόρνη επιγνούσα Θεόν έλεγεν, εν κλαυθμώ δυσωπούσα, ως δακρύων άξια πράξασα. Διάλυσον το χρέος, ως καγώ τους πλοκάμους, αγάπησον φιλούσαν, την δικαίως μισουμένην• και πλησίον τελωνών σε κηρύξω, ευεργέτα φιλάνθρωπε". "Το πολυτίμητον μύρον η πόρνη έμειξε μετά δακρύων". "Ότε η αμαρτωλός προσέφερε το μύρον", τα Απόστιχα "Σήμερον ο Χριστός". "Η απεγνωσμένη διά τον βίον" κτλ. Των Αποστίχων Δοξαστικόν είναι το περιλάλητον ιδιόμελον Κασσιανής μοναχής "Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις, περιπεσούσα γυνή", όπερ οι πολλοί των εν Αθήναις ψαλτών καλώς εν γένει φιλοτιμούνται να μέλπωσιν, ως και παν ό,τι από διφθέρας ψάλλουσιν. Τα ποιητικώτατα όμως και μελωδικώτατα τριώδια του ιερού Κοσμά, δεν ηξίωσαν ποτέ να μελετήσωσιν, αταλαιπώρως έχοντες και ολιγώρως προς τα τοιαύτα. Εν γένει δε τα του Τυπικού δεν τηρούνται αυστηρώς εν Αθήναις. Ηξεύρω τας επιπροσθούσας δυσκολίας, και δεν αγνοώ τας αντιρρήσεις, ας δύναται να προτείνη τις προς τα λεγόμενα. Εις τους εν Αθήναις ναούς συρρέει πολύ πλήθος τας ημέρας ταύτας, θορυβώδεις είναι οι ομηγύρεις, τάξις πολλή και ακρίβεια αδύνατον να τηρηθή. Συνομολογώ. Αλλά τα εν λόγω τροπάρια, συντομώτατα όντα, και ειρμολογικώς ψαλλόμενα, δεν απαιτούσιν ή πέντε λεπτά της ώρας. Η Μ. Εκκλησία προείδε πάντα και περιέκοψεν εκ του Τυπικού ό,τι ήτο δυνατόν να περικοπή, παρέλιπε τας στιχολογίας και τας αναγνώσεις, και ηλάττωσεν από ιβ' εις ς' τα τροπάρια εκάστης ωδής του Κανόνος. Περισσότερον δεν ηδύνατο να πράξη, ουδ' επιτρέπεται να λέγηται το Δόξα Πατρί ευθύς μετά τον ειρμόν εκάστης ωδής. Όστις δε άλλως θεσπίζει, αυθαιρέτως πράττει και σφετερίζεται ξένα δικαιώματα, ανώτερον της Μ.Εκκλησίας εαυτόν ποιών. Βεβαίως οι ψάλται δεν πταίουσι πολύ, μη έχοντες αυτοβουλίαν. Ελλείψει εκκλησιάρχου ή τυπικάρη, ο δεξιός ψάλτης εκάστου ναού έπρεπε να διευθύνη αυτός τα της ακολουθίας, παρά μόνου του προεστώτος των εφημερίων ακούων παρατηρήσεις και λαμβάνων διαταγάς. Αλλ' ουχ ούτως έχει το πράγμα εν Αθήναις. Μόνο οι επίτροποι των ναών επιβάλλουσι θέλησιν, ιερείς δε και ψάλται εκλείπουσι προ αυτών. Πού ηκούσθη τούτο, και πώς είναι δυνατόν οι επίτροποι, λαϊκοί άνθρωποι, έργον έχοντες το πωλείν κηρία και περιφέρειν τους δίσκους, πώς είναι δυνατόν ν' αναμειγνύωνται εις καθαρώς πνευματικά πράγματα; Και άνθρωποι αμαθείς περί τα εκκλησιαστικά, ως είναι οι πλείστοι, ποίον κύρος και ποίαν αρμοδιότητα έχουσι να επεμβαίνωσιν εις τα τοιαύτα; Είδον πολλάκις εν Αθήναις επιτρόπους επιτάττοντας των εφημερίω να παραλίπη την Εκτενή, μετά το Ευαγγέλιον εν τη Λειτουργία, και να εκφωνήση ευθύς "Όπως υπό του κράτους σου", είδον καί τινας απαγορεύοντας τω εφημερίω να εκφωνήση λόγον επ' εκκλησίας. Προδήλως οι τοιούτοι επίτροποι αντιποιούνται αυτόχρημα επισκοπικής εξουσίας, και καθ' υπέρβασιν μάλιστα. Αλλά τις θα είπη, ότι δεν πταίουσιν οι ιερείς, δεχόμενοι ούτως ευκόλως τοιούτον ζυγόν; Ίλεως γένοιτό μοι ο Κύριος, εν ταις αγίαις ταύταις ημέραις, αλλά δεν επεμβαίνω εις τα του ιδιωτικού βίου του Κλήρου. Τα της εκτελέσεως όμως της εξωτερικής λατρείας, δημόσιον έχοντα χαρακτήρα, νομίζω ότι υπόκειται εις συζήτησιν. Περισσοτέρα τάξις, μεγαλυτέρα ευπρέπεια και ευκοσμία επ' εκκλησίας, δεν θα εζημίου αυτούς ούτε υλικώς. Οι ποιμένες πρέπει να κατέχωσι την τέχνην του προσελκύειν το ποίμνιον. Εάν τολμήση τις ν' αποτείνη κατ' ιδίαν φιλικήν παρατήρησιν πρός τινα των ιερέων, θα ακούση παρ' αυτού, άλλοτε ότι πταίουσιν οι επίσκοποι, και άλλοτε ότι πταίει ο λαός. Τις πταίει; Βεβαίως πρώτον οι επίσκοποι, είτα οι ιερείς, και τελευταίος ο λαός. ¶λλο το ζήτημα αν η Πολιτεία εν Ελλάδι διέφθειρε και υπεδούλωσε την Εκκλησίαν. Εάν όμως υπήρχεν ολίγη καλή προαίρεσις, πολλά άτοπα ηδύναντο να διορθωθώσιν. Παραπονείται ο Κλήρος κατά του λαού, ότι δεν φοιτά εις τας εκκλησίας, και ο λαός πάλιν παραπονείται κατά του Κλήρου ότι δεν φυλάττει τα χρέη του. Αλλ' οι ιερείς, αφού τοιούτον εξελέξαντο έργον, ας τελώσι καλώς τα νενομισμένα, και ας μη συρρέη ο λαός. Δια τί είναι αυτοί; Δια να προσεύχωνται υπέρ του λαού, είτε προσερχομένου εις τους ναούς, είτε απέχοντος. Ας πράττωσι το καθήκον των, και αν δεν σώσωσιν όλους, θα σώσωσι δύο ή τρεις ή ένα μόνον, τόσον αρκεί. Αλλά μηχανικώς, απροσέκτως, ραθύμως, και ως αγγαρείαν τινά εκτελούντες τα τυπικά χρέη των, οσημέραι αποξενούσι πλείονας από της Εκκλησίας. Και μη νομίση τις, ότι ηξεύρουσι μόνον πώς να συντέμνωσι τας ακολουθίας, ηξεύρουσι και πώς να τας μηκύνωσιν ενίοτε. Προ δύο ή τριών ετών, εις ένα των πρωτίστων ναών της πρωτευούσης, κατά την Β' Ανάστασιν, εις το "Κύριε εκέκραξα" οι ψάλται ήρχισαν την στιχολογίαν, του "Θου Κύριε", το οποίον παραλείπουν οπόταν αυτοίς δόξη, έψαλλον δε τότε, ότε απαγορεύεται. Ηξεύρετε δε ποίος ο λόγος; Ιερεύς τις είχεν εξέλθει με την εικόνα, και διήρχετο τας τάξεις του λαού, ποιών τον ασπασμόν, όστις, ειρήσθω εν παρόδω, τελείται κανονικώς εις τα Απόστιχα. Αλλ' έστω. Ο αγαθός ιερεύς ήθελε να προλάβη να περιέλθη όλους τους εκκλησιαζομένους, και δια τούτο διέταξε τον ψάλτην να βάλη την στιχολογίαν, δηλ. μας έφερεν οπίσω την Τεσσαρακοστήν, ήτις μόλις είχε τελειώσει. Και όμως πόσον ευλογώτερον ηδύνατο να διατάξη όπως ψαλώσιν αργότερον του συνήθους τα στιχηρά της Οκτωήχου "Τον προ αιώνων εκ Πατρός γεννηθέντα", και ούτω... τούτο ποιήσαι, κακείνο μή αφιέναι...
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, 1887
ΔΑΝΑΗ Admin
Αριθμός μηνυμάτων : 8202 Registration date : 30/10/2007
Τα κείμενα αγαπητή Λουκία του Νέμου και της Ελίνας διαβάζονται σωστά όταν έχει κάποιος τις ανάλογες γραμματοσειρές στον υπολογιστή του. Είναι πολυτονική γραφή και αυτό δημιουργεί πρόβλημα. Όμως αν διορθωθούν θα χαθεί και η αυθεντικότητά τους.
Σε ευχαριστώ θερμά που συμμετέχεις στο αφιέρωμα. Γιατί εσύ περισσότερο από όλους μας γνωρίζεις τον Παπαδιαμάντη. Περιμένουμε με ακόρεστη δίψα και τις επόμενες αναρτήσεις σου. Μεγαλυνάρια της δικής μας Μεγάλης βδομάδας. Της ελληνικής.
Loukia Sofou Υποπλοίαρχος
Αριθμός μηνυμάτων : 377 Registration date : 10/12/2007
Από της εσπέρας ταύτης παύουσι τα Μεγάλα Απόδειπνα εν ταις εκκλησίαις, ήτοι σώνεται το Κύριε των Δυνάμεων, παύουσιν αι μετάνοιαι, και αναγινώσκεται απόψε το Μικρόν Απόδειπνον "Ανώγεων εστρωμένον", ποίημα του Αγίου Ανδρέου Κρήτης, όστις εποίησε και τον Μ.Κανόνα, το αριστούργημα τούτο της Ιεράς Μούσης.
Εν τω απόψε ψαλλομένω Όρθρω της Μ.Πέμπτης, η στιχολογία του ιερού Ψαλτηρίου, κατά τα αρχαία Τυπικά, αργεί, ήτοι διακόπτεται από της ημέρας ταύτης μέχρι της Κυριακής του Θωμά. Όθεν και αναγινώσκεται το Ευαγγέλιον, ιστορούν την παράδοσιν των φρικτών μυστηρίων εν τω Δείπνω, ευθύς μετά το τέλος του αργού τροπαρίου, "Ότε οι ένδοξοι Μαθηταί", δεν μεσολαβούσι δηλ. Καθίσματα ψαλτά, άτινα ουδέν άλλο είναι ή μεταβατικός τρόπος και ανάπαυσις των χύμα λεγομένων Καθισμάτων του Ψαλτηρίου. Μετά δε την συμπλήρωσιν του ιερού Ευαγγελίου, αρχόμεθα του Κανόνος.
Ιστέον δε, ότι πρώτην φοράν τη Μεγάλη Πέμπτη λέγεται, εν τη Μεγάλη Εβδομάδα, πλήρης και τέλειος Κανών. Μέχρι τούδε είχομεν απλούν τριώδιον. Σημειούμεν δε χάριν των αγνοούντων, ότι πας Κανών σύγκειται εξ εννέα ωδών, τα δε τριώδια, κλάσματα Κανόνος όντα, επεκράτησε να ψάλλωνται πένθους ένεκα κατά την Μ.Τεσσαρακοστήν, όθεν και ωνομάσθη Τριώδιον όλη η περίοδος, καθ' ην ψάλλονται ταύτα.
Εκ δε των εννέα ωδών αι μεν οκτώ ανήκουσιν εις την Παλαιάν, η δε ενάτη και μόνη εις την Καινήν Διαθήκην. Εκ των οκτώ, η α' είναι εις ανάμνησιν της εξόδου και της διαβάσεως της Ερυθράς, η β', παραλειπομένη συνήθως, πλην εν τοις άγαν κατανυκτικοίς ως εν τω Μ. Κανόνι, εις ανάμνησιν του Δευτερονομίου, η γ' είναι προσευχή ¶ννης της μητρός Σαμουήλ, η δ' Αββακούμ του προφήτου, η ε' Ησαϊου, η ς' Ιωνά, η ζ' προσευχή των Τριών Παίδων, η η' ύμνος των αυτών. Η θ' ωδή, της Νέας Διαθήκης, είναι ωδή της Υπεραγίας Θεοτόκου, "Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον", και προσευχή Ζαχαρίου του πατρός του Προδρόμου "Ευλογητός Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ". Η κατά Κυριακήν ψαλλομένη Τιμιωτέρα ανήκει εις την θ' ωδήν. Δια τον λόγον τούτον, η Υπεραγία Θεοτόκος και Παρθένος Μαρία τάσσεται πρώτη χρονολογικώς συγγραφεύς της Νέας Διαθήκης.
Σύντομον ανάλυσιν του Κανόνος της Μ. Πέμπτης, εξόχου καλλιτεχνήματος του Αγίου Κοσμά, επισκόπου Μαϊουμά, θετού αδελφού του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού, ομοζήλου αυτώ και εφαμίλλου, καλόν νομίζομεν να παραθέσωμεν ενταύθα. Η πρώτη ωδή λαμβάνει την υπόθεσιν εκ του γνωστού κεφαλαίου των Παροιμιών του Σολομώντος, "Η Σοφία ωκοδόμησεν εαυτή οίκον", όθεν και ψάλλει ο ιερός μελωδός: "Η πανταιτία, και παρεκτική ζωής, η άπειρος Σοφία του Θεού, ωκοδόμησε τον οίκον εαυτής, Αγνής εξ απειράνδρου Μητρός". Είτα επιφέρει: "Μυσταγωγούσα φίλους εαυτής, την ψυχοτρόφον ετοιμάζει τράπεζαν, αμβροσίας δε η όντως, Σοφία του Θεού, κιρνά κρατήρα πιστοίς", κτλ. Και πάλιν, "Ακουτισθώμεν πάντες οι πιστοί, συγκαλουμένης υψηλώ κηρύγματι, της εμφύτου και ακτίστου, Σοφίας του Θεού". Εν τη γ' ωδή εξαίρεται η άπειρος οικονομία του Θεού, και εισάγεται ο Χριστός καλών τους πιστούς εις μετάληψιν του Μυστικού Δείπνου. Είτα ψάλλονται τα Καθίσματα. Ιστέον δε ότι πας Κανών διαιρείται εις τρία μέρη, στάσεις λεγόμενα, και εις το διάλειμμα της μεν πρώτης στάσεως ψάλλεται κάθισμα, της δε δευτέρας λέγεται το Κοντάκιον και ο Οίκος μετά του Συναξαριστού. Η δ' ωδή, παθητικωτάτη ούσα, στρέφεται περί τα ρήματα του Χριστού, ά είπεν εν τω Μυστικώ Δείπνω, "Μεθ' υμών, του Πάσχα μετασχείν, τούτου επεθύμησα" και "Γεννήματος αμπέλου δε, πίομαι λοιπόν, ουκέτι μεθ' υμών βιοτεύων, τον Μονογενή επεί με ιλασμόν, ο Πατήρ, εις τον κόσμον απέστειλεν". Εν τη ε' ιστορείται ο ιερός Νιπτήρ: "Η το άσχετον κρατούσα, και υπερώον εν αιθέρι ύδωρ, η αβύσσους χαλινούσα, και θαλάσσας αναχαιτίζουσα, Θεού Σοφία, ύδωρ νιπτήρι βάλλει, πόδας αποπλύνει δε, δούλων δεσπότης". Η ς' ωδή, συντομώτατα και καιριώτατα, αναφέρει τας προς ταπείνωσιν προτροπάς του Χριστού.
Είτα μετά το διάλειμμα άρχεται η ζ' ωδή, εν η εκτίθενται αι περί του προδότου ενδείξεις του Σωτήρος. Το πρώτον μετά τον ειρμόν τροπάριον ταύτης, "Νευστάζων κάραν Ιούδας, κακά προβλέπων", ηρανίσθη ο μελωδός εκ του ομηρικού στίχου της Οδυσσείας:
Νευστάζων κεφαλήν, δή γάρ κακόν όσσετο θυμώ.
Το δε τρίτον περιέχει τολμηρόν, αλλά χαριέστατον υπερβατόν. "Μεθ' όστις εμού την χείρα, τρυβλίω βάλη θρασύτητι", αντί, Όστις μετ' εμού την χείρα, κτλ. Η η' ωδή αντιπαραβάλλει ζωηρότατα την πίστην των Αποστόλων, και την εσωτερικήν ανάπαυσιν της συνειδήσεως αυτών,προς την ελεεινότητα του προδότου Ιούδα. "Οι δαιτυμόνες οι μακαριστοί, εν τη Σιών τω λόγω προσκαρτερήσαντες, οι Απόστολοι παρείποντο των ποιμένι ως άρνες", και "Νόμου φιλίας ο δυσώνυμος Ισκαριώτης, γνώμη επιλαθόμενος, ούς ενίψατο ηυτρέπισεν, εις προδοσίαν πόδας", κτλ. Εν τη θ' ωδή, εισάγεται ο Χριστός πρωτοπροσώπως και βροντοφώνως εκφωνών υπεράνθρωπα και ουράνια έπη: "Δημιουργόν ο Πατήρ, προ των αιώνων Σοφίαν, γεννά αρχήν οδών με εις έργα έκτισε". Και είτα: "Ως άνθρωπος υπάρχω, ουσία ου φαντασία, ούτω Θεός, τω τρόπω της αντιδόσεως, η φύσις η ενωθείσά μοι∙ Χριστόν ένα διό με γνώτε", κτλ. και λήγει ο Κανών.
Μετά το Εξαποστειλάριον, "Τον νυμφώνά σου βλέπω", τελευταίαν φοράν αδόμενον απόψε, άρχονται οι Αίνοι εις β' ήχον, "Συντρέχει λοιπόν", "Ιούδας ο παράνομος Κύριε", "Ιούδας ο δούλος και δόλιος" κτλ. Δόξα, "Όν εκήρυξεν αμνόν Ησαϊας". Έπονται τα Απόστιχα. "Σήμερον το πονηρόν συνήχθη συνέδριον", κτε. Δόξα, "Ο τρόπος σου δολιότητος γέμει". Το Και νύν, περιπαθές και κατανυκτικόν, εις ήχ.πλ.α', έχει ως εξής: "Μυσταγωγών σου Κύριε, τους μαθητάς, εδίδασκες λέγων. Ώ φίλοι, οράτε, μηδείς υμάς χωρίση μου φόβος∙ ει γαρ πάσχω, αλλ' υπέρ του κόσμου∙ μη ουν σκανδαλίζεσθε εν εμοί, ου γαρ ήλθον διακονηθήναι, αλλά διακονήσαι, και δούναι την ψυχήν μου, λύτρον υπέρ του κόσμου. Ει ουν υμείς φίλοι μου εστέ, εμέ μιμείσθε∙ ο θέλων πρώτος είναι, έστω έσχατος, ο δεσπότης ως ο διάκονος∙ μείνατε εν εμοί, ίνα βότρυν φέρητε∙ εγώ γαρ ειμι της ζωής η άμπελος".
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, 1887
Απολυτίκιον ήχος πλ. δ’
Ότε οι ένδοξοι Μαθηταί, εν τώ νιπτήρι τού Δείπνου εφωτίζοντο, τότε Ιούδας ο δυσσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας εσκοτίζετο, καί ανόμοις κριταίς, σέ τόν δίκαιον Κριτήν παραδίδωσι. Βλέπε χρημάτων εραστά, τόν διά ταύτα αγχόνη χρησάμενον, φεύγε ακόρεστον ψυχήν τήν Διδασκάλω τοιαύτα τολμήσασαν. Ο περί πάντας αγαθός, Κύριε δόξα σοι.
Loukia Sofou Υποπλοίαρχος
Αριθμός μηνυμάτων : 377 Registration date : 10/12/2007
Το αφιέρωμα της Ελίνας στον Παπαδιαμάντη μου έδωσε την αφορμή να ανατρέξω στο διήγημα του Παπαδιαμάντη Ιερείς των Πόλεων και Ιερείς των χωρίων που έγραψε το 1896. Αναφέρεται σε ένα πραγματικό συνειδητό και άοκνο ιερουργό που με την απεριόριστη καλοσύνη του, την υπερβολική του αφιλοχρηματία, το ακτινοβόλο ιερατικό του ήθος, την ταπείνωσή του, καταξιώθηκε στη συνείδηση του λαού ως ¶γιος πολυαγαπημένος και θαυματουργός. Ένα πρότυπο ιερέα, απλό, γνήσιο, αληθινό. Ο πρώτος που δίνει γραπτές μαρτυρίες για τον παπά - Νικόλα είναι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Στα Αθηναϊκά του διηγήματα γράφει για τον ταπεινό ιερέα που γνώρισε στο παρεκκλήσι του Αγίου Ελισαίου, στην Πλάκα, τα όσα έζησε μαζί με τον εξάδελφό του Αλέξανδρο Μωραϊτίδη, στις ακολουθίες, εσπερινούς, όρθρους και αγρυπνίες, στις οποίες έψαλλαν οι ίδιοι (ο Παπαδιαμάντης ως δεξιός και ο Μωραϊτίδης ως αριστερός ψάλτης). Τον ονομάζει "άξιο λειτουργό του υψίστου" και τον αντιπαραβάλλει με τους "επαγγελματίες ιερείς".
Το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, που χρονολογείται στα μέσα του 16ου αιώνα, αποτέλεσε τα χρόνια από το 1885 έως το 1943 «στέκι» λογοτεχνών και λογίων της εποχής. Εκεί εκκλησιάζονταν, εξαιτίας της εμβληματικής μορφής του Παπαδιαμάντη και «εκ περιεργείας», για ν' ακούσουν τη «φωνή γεμάτη ευλάβεια», ο Παύλος Νιρβάνας, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ο Γιάννης Βλαχογιάννης, ο Γεράσιμος Βώκος κ.ά.
Ο Παπαδιαμάντης πέθανε το 1911, αλλά οι αγρυπνίες συνεχίστηκαν από τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη, ο οποίος το 1925, τέσσερα χρόνια πριν πεθάνει, πρόλαβε και εξέδωσε την Ακολουθία του Αγίου Ελισσαίου. Απ' όσα γράφει στον πρόλογο φαίνεται ότι οι αγρυπνίες ξεκίνησαν γύρω στο 1885 και σύντομα άρχισαν να συμμετέχουν ο ίδιος και ο Παπαδιαμάντης.
ΙΕΡΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΙΕΡΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ (απόσπασμα). Πρώτη δημοσίευση στο λεύκωμα Η Ελλάς κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας του 1896, με την υπογραφή Α.Παπαδιαμάντης. Πρώτη αναδημοσίευση στα ¶παντα του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΛΕΤΑ (Ε').
..... "Mεταξύ των υπαρχόντων ιερέων υπάρχουσιν ακόμη πολλοί ενάρετοι και αγαθοί, εις τας πόλεις και εις τα χωρία. Είναι τύποι λαϊκοί, ωφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ας μην εκφωνώσι λόγους. Ηξεύρουσιν αυτοί άλλον τρόπον πώς να διδάσκωσι το ποίμνιον.
Γνωρίζω ένα ιερέα εις τας Αθήνας. Είναι ο ταπεινότερος των ιερέων και ο απλοϊκότερος των ανθρώπων. Δια πάσαν ιεροπραξίαν αν του δώσης μίαν δραχμήν ή πενήντα λεπτά ή μίαν δεκάραν, τα παίρνει. Αν δεν του δώσης τίποτε, δεν ζητεί. Διά τρεις δραχμάς εκτελεί ολόκληρον παννύχιον ακολουθίαν. Απόδειπνον, Εσπερινόν, Όρθρον, Ώρας, Λειτουργίαν. Το όλον διαρκεί εννέα ώρας. Αν του δώσης μόνον δύο δραχμάς, δεν παραπονείται.
Κάθε ψυχοχάρτι, φέρον τα μνημονευτέα ονόματα των τεθνεώτων, αφού άπαξ του δώσης, το κρατεί διά πάντοτε. Επί δύο, τρία, τέσσαρα, πέντε έτη εξακολουθεί να μνημονεύη τα ονόματα, δι' είκοσι λεπτά τα οποία του έδωκες εισάπαξ. Εις κάθε προσκομιδήν μνημονεύει δύο ή τρεις χιλιάδας ονόματα. Δεν βαρύνεται ποτέ. Η προσκομιδή παρ' αυτώ διαρκεί δύο ώρας. Η Λειτουργία άλλας δύο. Εις την απόλυσιν της Λειτουργίας, όσα κομμάτια έχει εντός του ιερού, από πρόσφορα ή αρτοκλασίαν, τα μοιράζει όλα εις όσους τύχουν. Δεν κρατεί σχεδόν τίποτε.
Μίαν φοράν έτυχε να χρεωστή μικρόν χρηματικόν ποσόν, και ήθελε να το πληρώση, είχε δέκα ή δεκαπέντε δραχμάς, όλα εις χαλκόν, επί δύο ώρας εμετρούσεν, εμετρούσε και δεν ημπορούσε να τα εύρη πόσα ήσαν. Τέλος είς άλλος χριστιανός έλαβε τον κόπον και του τα εμέτρησεν.
Είναι ολίγον τι βραδύγλωσσος, και περισσότερον αγράμματος. Εις τας ευχάς, τας περισσοτέρας λέξεις τας λέγει ορθάς, εις το Ευαγγέλιον τας περισσοτέρας εσφαλμένας. Θα ειπήτε, διατί η αντίθεσις αυτή; Αλλά τας ευχάς τας ιδίας απαγγέλλει καθ' εκάστην, ενώ την δείνα περικοπήν του Ευαγγελίου θα την αναγνώση άπαξ ή δις ή, το πολύ, τρις του έτους, εξαιρέσει ωρισμένων περικοπών συχνά αλλ' ατάκτως επανερχομένων, ως εις τους Αγιασμούς και τας Παρακλήσεις.
Τα λάθη, όσα κάμνει εις την ανάγνωσιν, είναι πολλάκις κωμικά. Και όμως εξ όλων των ακροατών του, εξ όλου του εκκλησιάσματος, κανείς μας δεν γελά. Διατί; Τον εσυνηθίσαμεν, και μας αρέσει. Είναι αξιαγάπητος. Είναι απλοϊκός και ενάρετος. Είναι άξιος του πρώτου των Μακαρισμών του Σωτήρος .
Τώρα, υποθέσατε δύο υποθέσεις, μίαν αδύνατον, και μίαν δυνατήν, υποθέσατε ότι αυτός ο ίδιος ιερεύς είχεν εξέλθει από ιεροδιδασκαλείον, παλαιόν ή νέον∙ θα είχε διαφοράν επί το βέλτιον;
Θα ήτο πασσαλειμμένος με ολίγα ατελή, κακοχώνευτα και συγκεχυμένα γράμματα, με περισσότερον οίησιν και αξιώσεις. Θα ήτο δια τούτο καλύτερος;...."
0 Παπαδιαμάντης αναφέρεται επίσης και σε άλλο διήγημά του στον Παπα-Νικόλα, αυτή τη φορά ονομαστικά. Γράφει ότι η μικρή Κούλα πέθανε και οι ψάλτες μαζί με τους ιερείς έψαλλον το "δεύτε τελευταίον ασπασμόν" και συνεχίζει λέγοντας χαρακτηριστικά: "Μόνος ο παπα-Νικόλας από τον ¶η-Γιάννη του Αγρού, ο Ναξιώτης, εφαίνετο ότι έπιανε χωριστήν ακολουθίαν, εμουρμούριζε μέσα του, και τα όμματά του εφαίνοντο δακρυσμένα. "Τι μουρμουρίζεις παπά;", του είπα από το όπισθεν του στασιδίου, όπου είχεν ακουμβήσει. "Λέγω την ακολουθίαν των νηπίων μέσα μου", είπεν ο παπα-Νικόλας. Εις αυτό το άκακον αρμόζει η ακολουθία των νηπίων". (Τα Τραγούδια του Θεού, 1908)
Αερικό Τζόβενο
Αριθμός μηνυμάτων : 38 Registration date : 30/11/2007
Οι διακοπές αυτών των ημερών για πολλούς από μας είναι δεμένες με τον ποιητικό λόγο του Παπαδιαμάντη. Με τον ποιητικό όμως. Όχι με την περιγραφή των τυπικών που ακολουθούν αυτές τις μέρες στις εκκλησίες τους οι χριστιανοί. Χάρηκα όσο δε λέγεται τα διηγήματα που προηγήθηκαν αλλά τι σχέση έχουν οι χριστιανικοί ύμνοι και οι άγιοι; Δεν ξέρω. Ίσως να κάνω και λάθος και να βοηθά και αυτή η σκοπιά να προσεγγίσουμε τον Παπαδιαμάντη και την εποχή του. Αλλά και πάλι υπάρχουν τόσα έξοχα δείγματα των ηθογραφικών του διηγημάτων που μας μιλούν για τον άνθρωπο κάθε εποχής και έχουν διαχρονική αξία να διαβάζονται. Και για να μην είμαι μόνο λόγια, θα φροντίσω να συμβάλω κι εγώ με τη σειρά μου στη συνέχεια αυτής της μορφής του αφιερώματος. Και πάλι συγνώμη αλλά ελπίζω να εκτιμηθεί ως έκφραση ελεύθερης σκέψης, δεν είναι σκοπός μου να προσβάλω κανέναν και ειδικά τη Λουκία που εκτιμώ βαθύτατα για τη συνεισφορά της στο φόρουμ. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να μην το παρεξηγήσει και να καταλάβει σε ποια πλαίσια το είπα.
Θέμα: Πασχαλινές διακοπές σημαίνουν Παπαδιαμάντης! 
Σαβ Απρ 11, 2009 7:19 pm
