ΕΔΩ ΣΑΓΙΑΔΑ

Εδώ είμαστε. Σαγιάδα. Παλιά Σαγιάδα.

Ο κόσμος έχει αρχίσει να μαζεύεται. Τα σχήματα να δοκιμάζουν φωνές και όργανα...

Ο Ηλίας με το ντέφι... Ο Θωμάς με το κλαρίνο. Οι κοπέλες από τη Βουλγαρία κάτω στην εκκλησιά ντυμένες τις στολές τους...

Στα παλιά πεζούλια άλλοι βλέπουν κάτω τις εκβολές του Καλαμά και πέρα την Κέρκυρα...

Δεν είναι όμως όλη η καρδιά μας εδώ πέρα... Ναι; Δεν είναι...

Άρτι αφιχθείσα στη βάση μου...

Τρεις χτες, τρεισήμιση σήμερα...

Μόνο που σήμερα γυρίσαμε από χαρά και γλέντι και από την τελευταία συνάντηση του πολυφωνικού καραβανιού. Χτες; Άστο καλύτερα...

Μια πανσέληνος κρυμμένη πίσω από τα δέντρα. Τζιτζίκια και ήχοι της νύχτας και της εξοχής. Και πίσω μου πια τα εξήντα τόσα χιλιόμετρα μέσα στη νύχτα. Στροφή, στροφή, στροφή, ω στροφές συνεχείς...

Και δυο σκοτωμένες αλεπούδες. Κουράστηκα να μετρώ τα σκοτωμένα αγρίμια στο οδόστρωμα. Είναι μια φρίκη που δε θα συνηθίσω... Ο δήθεν πολιτισμός μας και τα μοντέρνα επιτεύγματα που καθημερινά σκοτώνουν και αφανίζουν.

Κι απορούμε μετά που η φύση εκδικείται. Κι ας είναι και τους αθώους. Μα ξέρεις τι είναι να παίρνεις μια φλογέρα και να τραγουδάς στο ποτάμι και ξαφνικά να βρίσκεσαι στο μάτι του κυκλώνα; Απίστευτο. Και μικρή η παρηγοριά πως θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερα τα πράγματα.

Απόψε πάλι βρέθηκα στα όρη και στα βουνά. Το δικό μου προσωπικό απίστευτο... Αχ, Νηρέα. Με την άσφαλτό σου που έφτανε λέει ως το τέρμα. Και ξαφνικά ο χωματόδρομος και οι κοτρόνες. Και το σπινιάρισμα και η μπόχα... Αλήθεια, τι παθαίνει ένα αμάξι άμα σπινιάρει με την όπισθεν; Μένει να το μάθω...

Κι έπειτα το γνωστό αλωνάκι της Παλιάς Σαγιάδας. ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ!

Ο κύριος Δέδες παρών. Ο λεβέντης και ο έλληνας! Α, τι αγάπη που έχω γι' αυτό τον άνθρωπο. Άλλοι τον αγαπούν για το τραγούδι του. Εγώ για τις κουβέντες του που μυρίζουν ατόφια Ελλάδα. Την Ελλάδα που κουβανούν δεύτερο δέρμα όλοι οι αλύτρωτοι.

Η δική μου παρέα όμως σήμερα ήταν ο κύριος Βαγγέλης. Χλωμό Πωγωνίου. Οικοδόμος το επάγγελμα. Και φωνή; Βουνίσια και κρουσταλλένια. Μωρ, Μαρώ, μωρ' Μαρίνα... Ήθελα νά 'ξερα τι θα έκανα αν δεν τον είχα συνοδηγό ειδικά στο κατέβασμα από το βουνό. Εκεί που πέρναγα από στάνες και δεν ήξερα αν πήρα το σωστό δρόμο ή χάθηκα στα όρη και τα βουνά... Ναι, ήταν η αποψινή νύχτα... αυτό που λέμε: "καμία σχέση με τη μούχλα της Αθήνας". Δίπλα στα σύνορα χαμένος ώρα μία τη νύχτα επάνω στο βουνό. Εμπειρία, ε;

Ήταν εκεί και οι Βουλγάρες. Οι Βάι Ντουντουλέι, ο εστί μεθερμηνευόμενο ελληνιστί "ρίξε Θεέ μου μια βροχή"...

Και η ζυγιά του Γκιόκα με σκάρο που δεν έχουμε ξανακούσει. Κατά κοινή ομολογία.

Και ο Αλέξης και η Άννι, μοναχούλια τους απόψε. Μα το πολυφωνικό από τη Λιθουανία!!! το αποτόλμησαν και ήταν υπέροχο.

Και τα αδέρφια μου φυσικά, Νηρέας και Κωστάκης. Α, ναι, ο Κωστάκης είναι ίσον αδερφός πλέον. Κι αν δεν ήταν αυτός να μου λέει όλο δεξιά, έλα ίσιωνε τώρα, και λίγο πάλι δεξιά... θα το είχα κοπανήσει το αμάξι για τα καλά στα βράχια...

Στα ξεχωριστά της βραδιάς ο Μιχάλης. Ο εκλεκτός Μιχάλης με το τεράστιο έργο της προβολής του τόπου μας. Να μας κερνάει τσίπουρα, που ήπιαμε ακόμη και οι Νέρωνες...

Και η Χαρά εκεί, ξαδέρφη του Μιχάλη, και παλιά συνάδελφος από Αθήνα. Τώρα πια γύρισε στα πάτρια εδάφη. Έλαμπε ολόκληρη. Αχ, Χαρά μου, να ήξερες πώς ζήλεψα... Μωρέ το βλέπω να το παίρνω απόφαση, να ρίχνω δέκα φάσκελα σε όλα και να ανηφορίζω οριστικά για δω.

Πότε ήρθα; Ούτε βδομάδα δεν είναι. Και νιώθω πάλι άνθρωπος. Γιατί εκεί κάτω στην πόλη ζώα γινόμαστε. Και κτήνη...

Τι είναι η Παλιά Σαγιάδα; Ένα χωριό που εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του. Λίγοι λίγοι άφησαν το χωριό τους πάνω στο βουνό και κατέβηκαν κάτω, δίπλα στη θάλασσα.

Χάσκουν τώρα τα σπίτια τα παλιά, τα ακατοίκητα. Μάρτυρες μιας άλλης εποχής... Λες και είσαι σε μουσείο και περιμένεις άξαφνα να γυρίσει πίσω ο χρόνος και το έρημο χωριό να λάβει ζωή.

Κι αν αυτά μόνο στη φαντασία μπορούν να συμβούν, ευτυχώς υπάρχουν και οι άλλοι τρόποι να ζωντανεύει το παρελθόν και να γίνεται κτήμα για τους νεότερους.

Η Σαγιάδα έχει ευτυχώς φωτισμένους ανθρώπους που αγαπούν και τον τόπο και την παράδοσή του, φροντίζοντας με κάθε τρόπο να κρατούν ζωντανά και τα δύο. Επικεφαλής ο δήμαρχος, ο κ. Μάστορας.

Συμπαραστάτες στον ίδιο αγώνα και πολλοί άλλοι. Ξεχωρίζουμε τον Μιχάλη Πασιάκο με το πολυετές και πολυσχιδές έργο του.

Σήμερα η καρδιά της Παλιάς Σαγιάδας χτυπά εδώ, στο πάλαι ποτέ αλώνι. Ένα χώρο που θυμίζει ιδιότυπο αρχαίο θέατρο. Με ορχήστρα και κερκίδα μία και μοναδική, το πεζουλάκι που διατρέχει το αλώνι γύρω γύρω.

Εδώ ακριβώς γίνονται οι εκδηλώσεις πολιτισμού αλλά και το πανηγύρι της γειτονικής εκκλησίας.

Στο βάθος τα φουκαριάρικα τα αμαξάκια μας που είδαν και έπαθαν να βγάλουν το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής. Τι καλά που θα ήταν αν η άσφαλτος έφτανε μέχρι επάνω. Αν και καταλαβαίνω πως προέχει η διατήρηση του οικισμού με την παραδοσιακή του μορφή. Ίσως η λύση θα ήταν να αφήνουμε κάτω χαμηλά τα αυτοκίνητα και να διαμορφωθεί κατάλληλα ο υπόλοιπος δρόμος για ασφαλή πεζοπορία και στο σκοτάδι...

Κάτω χαμηλά ο κάμπος, η θάλασσα και τα κεντίδια του Καλαμά. Οι εκβολές του, που δεν ήταν πάντα στο ίδιο σημείο, έχουν κατεβάσει λίγο λίγο και αργά τα μαλακά μόρια των ορέων φτιάχνοντας αμέτρητες "γλώσσες" μέσα στη θάλασσα.

Η παλιά εκκλησιά, μαυρισμένη πια από το χρόνο. Αν δεν κάνω λάθος πρέπει να είναι αγια - Παρασκευή, έτσι τουλάχιστον άκουσα να λένε...

Απέξω οι Βάι Ντουντουλέι, τα κορίτσια από τη Βουλγαρία, ετοιμάζονται για τη συναυλία.

Και η συναυλία αρχίζει. Οικογένεια Δέδε από την απέκει Ήπειρο. Ταξίδεψαν ειδικά για την εκδήλωση στη Σαγιάδα από την Αλβανία. Μέσω Κακαβιάς, Γιάννενα μετά, Εγνατία μέχρι Ηγουμενίτσα και μετά Φιλιάτες - Σαγιάδα. Δυο ώρες δρόμος μόνο εντός ελληνικού εδάφους.

Ξημερώματα πια, μετά και το αποχαιρετιστήριο δείπνο, ζήτησαν να μη μείνουν σε ξενοδοχείο και να γυρίσουν στο χωριό τους. Άνθρωποι εβδομήντα σχεδόν χρονών. Μα τι ψυχή έχουν και τι αντοχές;

Και είπαν, πόσα μας είπαν πάλι όταν καθίσαμε στο τραπέζι... Μνήμες από τη μέρα που μπήκε η Ελλάδα, ναι, η Ελλάδα, στον τόπο τους. Χειμώνα του 41. Κι ας ήταν νήπια τότε.

Έπιασαν μετά και τραγούδησαν το Πήραν την Πόλη... Ασύγκριτο άκουσμα να το ακούς από ανθρώπους που ζουν σε αλύτρωτες πατρίδες.

Οι διεθνείς συνθήκες σου λέει. Και τα φιλειρηνικά μας και οι σχέσεις καλής γειτονίας με τους άλλους λαούς. Εντάξει, κι αυτά καλά είναι. Αλλά να μην ξεχνάμε πως οι άνθρωποι αυτοί είναι έλληνες. Και δεν το διάλεξαν να βρεθούν έτσι, εκτός Ελλάδας. Οι δυνατοί της γης το αποφάσισαν πριν απ' αυτούς γι' αυτούς.

Μα το πολυφωνικό καραβάνι ζωντανεύει τις μνήμες όχι για να χωρίσει τους ανθρώπους, μα για να τους ενώσει. Κι αυτή είναι η μεγάλη διαφορά από τις άρρωστες εκδοχές του εθνικισμού.

Ο κόσμος... Άλλοι σε καρέκλες, άλλοι σε πεζούλια, άλλοι όρθιοι. Προσηλωμένοι στη μαγεία που συνέβαινε στο μικρό αλώνι. Στο ιδιότυπο αρχαίο θέατρο...

Σαγιαδινοί που ανηφόρισαν στο παλιό χωριό των παππούδων τους, Ηπειρώτες από άλλες γωνιές της Ηπείρου, ακόμη και Αθηναίοι που ταξίδεψαν για το χατίρι του καραβανιού της πολυφωνίας εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Και όχι μόνο μία φορά. Γιατί η αίσθηση της συμμετοχής είναι ασύλληπτης εμορφιάς και δεν χορταίνεται όσο και αν τη βιώσεις. Σαν το νεράκι. Πίνεις, ξεδιψάς προσώρας, και πάλι το λαχταράς να το πιεις και να σου δώσει ζωή.

Άκουσαν, άκουσαν οι Σαγιαδινοί τους ξενομερίτες που ήρθαν να τους τραγουδήσουν. Κι έπειτα έδωσαν απόκριση με τα δικά τους τραγούδια, πώς αλλιώς;

Στο βάθος ο δήμαρχος της Σαγιάδας, ο κ. Μάστορας, να καμαρώνει τους συντοπίτες του. Μπροστά του ο Μιχάλης Πασιάκος με τη φωτογραφική μηχανή, αυτό το θησαυρό που μας χαρίζει φωτογραφίες ανεπανάληπτες του τόπου μας και των ανθρώπων του.

Με την πλάτη ο Νηρέας. Με όλη την κούραση τόσων ημερών καραβανιού αλλά και με την τεράστια ευχαρίστηση. Μα δεν είναι λίγο να φτάνεις ένα θεσμό στα 11 χρόνια του. Και δίχως άλλη στήριξη εκτός από εκείνη που οι φωτισμένοι άνθρωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης προσφέρουν... Δίχως να λησμονούμε κι εκείνους τους λίγους τρελούς, τους εθελοντές, που ακολουθούν κατά πόδι το καραβάνι, έτσι για τη χαρά της συμμετοχής και μόνο.

Θα ήταν παράλειψη αν στο θέμα ΕΔΩ ΣΑΓΙΑΔΑ, αφήναμε μόνο φωτογραφίες από την Παλιά Σαγιάδα. Διότι υπάρχει και η νέα Σαγιάδα, η δίπλα στη θάλασσα. Μια μικρή άποψη από το χαρακτηριστικό της λιμανάκι και την όμορφη τουριστική γωνιά με τα καφέ και τις ψαροταβέρνες...