1ο μάθημα Ιστορίας...

Στο μάθημα της Ιστορίας φέτος θα εξετάσουμε τα Αρχαία Χρόνια. Τα χρόνια αυτά τα διαιρούμε σε τέσσερις περιόδους:

5. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ (4ος - 1ος αιώνας π.Χ.)

Για τους μαθητές της Δ΄ δημοτικού οι έννοιες του χρόνου παρουσιάζουν αρκετές δυσκολίες στην κατανόηση και ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε στον ιστορικό χρόνο που αυθαίρετα αποκαλούμε π.Χ. και τον οποίο μετράμε ως γνωστόν ανάποδα.

Βέβαια ο χρόνος είναι έννοια δύσκολη ακόμη και για τους ειδικούς επιστήμονες, ας μην το ξεχνάμε αυτό καθώς και πως σήμερα θεωρείται ως η τέταρτη διάσταση γι' αυτό και μιλάμε για χωροχρόνο ή διαστολή του χρόνου, αντιστροφή του κλπ. Εξυπακούεται ότι στους μαθητές των δέκα ετών δεν έχει νόημα να επεκταθούμε σε τέτοιες λεπτομέρειες που αγνοούν ως και οι απόφοιτοι λυκείου και θα περιοριστούμε στην απλοϊκή γραμμική εξέταση του χρόνου, θεωρώντας τον ως ευθεία σε σημεία της οποίας εγγράφονται τα γεγονότα.

Ιστορική γραμμή

Τα μαθήματα της φετινής Ιστορίας αρχίζουν με την πασίγνωστη στους ενήλικες Κάθοδο των Δωριέων και την οποία οι ιστορικοί τοποθετούν περίπουν στα 1.100 π.Χ.

Όμως εκτός από τη χρονική τοποθέτηση των γεγονότων αξία τεράστια έχει κατά τη διδασκαλία της Ιστορίας και ο ορισμός του τόπου (του χώρου) που συνέβησαν, με την υπενθύμιση ότι το γεωγραφικό περιβάλλον ασκεί επίδραση στον άνθρωπο, τόση μάλιστα και τέτοια που ο Herder είπε ότι: "Η γεωγραφία είναι σιγώσα ιστορία, αλλά και η ιστορία συνεχής γεωγραφία."

Για το σκοπό αυτό δε νοείται διδασκαλία της Ιστορίας χωρίς τη χρήση χάρτη, τόσο στην τάξη όσο και στις σελίδες του βιβλίου των μαθητών.

Η Ιστορία όμως δεν είναι μια απλή απαρίθμηση γεγονότων. Είναι μεν η γνώση του παρελθόντος αλλά και η αναγωγή αυτής της γνώσης στο επίπεδο της σύγχρονης πραγματικότητας. Έτσι μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα να προσδιορίσουμε τις αιτίες που συνέβησαν τα διάφορα ιστορικά γεγονότα και να αποκομίσουμε χρήσιμα συμπεράσματα για τη δική μας ζωή. Ο καθορισμός της αιτίας κάθε γεγονότος δεν είναι πάντα εύκολος και συχνά οι ιστορικοί ερίζουν και διαφωνούν στο ζήτημα αυτό.

Σήμερα είναι γενικά παραδεκτό ότι η ιστορική πραγματικότητα διαμορφώνεται από πλήθος παραγόντων "που εγγράφονται στον ευρύ χώρο και ακολουθούν τη σιγηλή ροή του χρόνου", όπως αναφέρει το βιβλίο δασκάλου για μάθημα της Ιστορίας στην Τετάρτη δημοτικού.

Γίνεται λοιπόν κατανοητό έστω και με τα λίγα στοιχεία που αναφέρθηκαν για την Ιστορία και τη διδασκαλία της ότι το μάθημα αυτό παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες για τους μικρούς μαθητές, σε άλλους λιγότερες και σε άλλους περισσότερες, και θα χρειαστεί να καταβάλουν αρκετές προσπάθειες και οι ίδιοι και το σχολείο για να το προσεγγίσουν επιτυχώς.

Επίσης θα πρέπει να τονίσουμε ότι το μάθημα δε θα στηριχθεί στη στείρα απομνημόνευση γεγονότων, χρονολογιών, τοποθεσιών, προσωπικοτήτων κλπ αλλά θα ακολουθήσει διαδικασίες επιστημονικής μελέτης, προσαρμοσμένης βεβαίως στο επίπεδο των παιδιών.

Η κύρια εργασία θα γίνεται μέσα στην τάξη. Το μοντέλο της πολύωρης μελέτης στο σπίτι έχει εδώ και χρόνια καταργηθεί και οι οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στο θέμα αυτό είναι ιδιαίτερα σαφείς για αποφυγή τέτοιων μεθόδων που όχι μόνο ταλαιπωρούν τα παιδιά αλλά και δεν προσφέρουν τίποτε το σημαντικό στην παιδευτική διαδικασία.

Αντίθετα προβάλλονται ως ιδιαίτερα εποικοδομητικές διάφορες νέες - παράλληλες δράσεις με το κλασικό πρότυπο της διδασκαλίας. Πχ συνδυασμός του μαθήματος με κατάλληλες διδακτικές επισκέψεις, διαθεματικές προσεγγίσεις, μελέτη πηγών και άλλων κατάλληλων κειμένων κλπ.

Σκοπός σε κάθε περίπτωση δεν είναι τα παιδιά να παπαγαλίσουν το μάθημα (όπως συνέβαινε παλιότερα) αλλά να καταστήσει τους νέους αντικειμενικούς κριτές της κοινωνικής πραγματικότητας μέσα από τη μετάδοση των ιστορικών γνώσεων και κατ' επέκταση παραγωγικούς πολίτες αύριο. Στοχεύουμε επίσης να φέρουμε τους μαθητές σε επαφή με τις θεωρίες και τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι ιστορικοί.

Καταλαβαίνουμε ελπίζω ότι μια τέτοια σκοποθεσία απαιτεί ειδικές γνώσεις και σε πολλούς τομείς για να επιτευχθεί και επομένως είναι αδύνατον το βάρος της μαθησιακής διαδικασίας να μεταφερθεί στο σπίτι. Δεν υποτιμούμε με αυτό τους γονείς, ίσα ίσα... Ο δικός τους ρόλος είναι αναντικατάστατος μόνο που δεν αφορά το θέμα της διδασκαλίας των μαθημάτων του σχολείου ή τη μελέτη, εκτός αν διαθέτουν ειδικές γνώσεις οπότε και θα είναι χαρά μας να μας βοηθήσουν στο έργο μας όπου και όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο.

Θέλουμε επίσης τους γονείς αρωγούς στην προσπάθεια του σχολείου σε όλους εκείνους τους τομείς που θα υποστηρίξουν την πετυχημένη συμμετοχή του παιδιού στη σχολική ζωή. Και το σημαντικότερο όλων είναι η συχνή και συστηματική συνεργασία με το σχολείο, ώστε οι γονείς να είναι πάντα ενήμεροι για όσα κάνουμε και γιατί γίνεται τούτο ή το άλλο καθώς και για το τι μπορούν εκείνοι να προσφέρουν. Αντίστοιχα και το σχολείο χρειάζεται συνεχή ενημέρωση εκ μέρους των γονέων ώστε να προσαρμόζει κατάλληλα τις μεθόδους του στο κάθε παιδί σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητές του.

Στα πλαίσια αυτά και αξιοποιώντας και το διαδίκτυο για συνεχή επαφή με τα σπίτια των παιδιών, ενημερώνουμε ότι φέτος συχνά θα χρησιμοποιούμε φύλλα εργασίας της ακόλουθης μορφής:

Η ονομασία ενός τέτοιου σχεδιαγράμματος είναι χαρτογράφηση και στηρίζεται στις αρχές της ψυχολογίας της μάθησης. (Περισσότερα στοιχεία για τη χαρτογράφηση μπορεί κανείς να βρει στο βιβλία της καθηγήτριας ψυχολογίας στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και άλλες σχολές κ. Μαγδαληνής Αγραφιώτη, "Μελετώ Αποδοτικά - σε λιγότερο χρόνο", εκδόσεις Δίοδος )

Στην αρχή οι χαρτογραφήσεις θα δίνονται έτοιμες στα παιδιά, σιγά σιγά όμως θα βοηθηθούν κατάλληλα ώστε να μπορούν να τις κατασκευάζουν μόνα τους.

Αντίστοιχα με τις χαρτογραφήσεις προτείνονται και από το βιβλίο δασκάλου οι εννοιολογικοί χάρτες, καθώς η μέθοδος αυτή έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα αποδοτική σε μαθήματα όπως η Ιστορία, τα Θρησκευτικά κλπ.

Η κατασκευή στηρίζεται κυρίως στις λέξεις - κλειδιά, κάτι που επίσης πρέπει να διδαχτεί στα παιδιά ώστε να μπορούν να τις εντοπίζουν στο κείμενο. Συνοδεύεται επίσης η χαρτογράφηση και από κατάλληλα σκίτσα και σύμβολα που βοηθούν στην κατανόηση αλλά και στη δυναμική διασύνδεση των εννοιών.

Στο κέντρο συνήθως της χαρτογράφησης τοποθετούμε τον τίτλο του μαθήματος.

Και γύρω από τον τίτλο ακτινωτά και ακολουθώντας τη φορά των δεικτών του ρολογιού τοποθετούμε τις λέξεις κλειδιά, τα σκιτσάκια κλπ. Να σημειώσουμε ότι στόχος είναι η κάθε χαρτογράφηση να μη μοιάζει με τις άλλες ώστε η ομοιομορφία να προκαλεί στα παιδιά ανία και παράλληλα θέλουμε να υπηρετεί την ενότητα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεν υπάρχουν λοιπόν πάγιοι κανόνες κατασκευής. Εκείνο που ενδιαφέρει είναι να δοθεί σχηματικά και περιληπτικά το μάθημα ώστε να βοηθηθούν τα παιδιά και στην κατανόηση αλλά και στην εκμάθηση γενικότερα.

Έχοντας δηλαδή το παιδί μπροστά του την χαρτογράφηση μπορεί πιο εύκολα να διηγηθεί με δικά του λόγια το μάθημα αλλά και στην πορεία να συγκρατήσει ως νοητική εικόνα τη χαρτογράφηση και να μπορεί να πει το μάθημα τελείως απέξω. Φυσικά όχι παπαγαλία...

Μπορεί επίσης να εργαστεί πάνω στη χαρτογράφηση συμπληρώνοντας τα σημεία που ο δάσκαλος επίτηδες άφησε κενά. (Έτσι η χαρτογράφηση μπορεί να αξιοποιηθεί και για αξιολόγηση.)

Μια ακόμη μέθοδος είναι να κατασκευάσει ερωτήσεις που τα στοιχεία της χαρτογράφησης να αποτελούν απάντηση. Πχ στην προηγούμενη χαρτογράφηση θα μπορούσαν να γίνουν οι εξής ερωτήσεις:

Τι χρησιμοποιούσαν ως όπλο οι Μακεδόνες;

Και πέρα από τις απλές ερωτήσεις που αρχίζουν με "ποιος, πότε, πού, πώς, τι... " μπορούν να γίνουν και πλέον σύνθετες ερωτήσεις που ξεκινούν με το "γιατί" ή και το "τι θα γινόταν αν... " κλπ που κινητοποιούν ανώτερες από τη μνήμη νοητικές λειτουργίες και συμβάλλουν στην ουσιαστική και βαθύτερη γνώση.

Κλείνοντας την πρώτη αυτή αναφορά στο μάθημα της Ιστορίας, θα επαναλάβουμε ότι θα αξιοποιηθούν και πολλές άλλες μέθοδοι και προσεγγίσεις όπως για παράδειγμα η διδακτική επίσκεψη που θα πραγματοποιήσουμε στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού την ερχόμενη Τρίτη, 22 Σεπτεμβρίου. (Σχετική ανακοίνωση έχει ήδη δοθεί στους μαθητές.)

_______________

Αναδημοσίευση από blog Δ΄ τάξης δημοτικού σχολείου.

Ελπίζουμε όσα αναφέρονται στο άρθρο αυτό να φανούν χρήσιμα τόσο σε γονείς μαθητών δημοτικού σχολείου όσο και σε μαθητές μεγαλυτέρων τάξεων... ειδικά όσα αναφέρονται για τη χαρτογράφηση, την ιδιαίτερα αυτή πετυχημένη μέθοδο να μελετά κανείς αποδοτικά και σε λιγότερο χρόνο.

Τη μέθοδο της χαρτογράφησης τη διδάχτηκα από την αγαπημένη μου καθηγήτρια στο Μαράσλειο, την κ. Φωτεινή Αγραφιώτη και εφάρμοσα στη συνέχεια επί σειρά ετών κατά τη διδασκαλία στις μεγάλες κυρίως τάξεις του δημοτικού.

Θεωρώ πως πρόκειται για μέθοδο ιδιαιτέρως πετυχημένη, κρίνοντας βεβαίως από τα αποτελέσματα στους μαθητές μου, γι' αυτό και τη συνιστώ ανεπιφύλακτα τόσο σε συναδέλφους όσο και σε κάθε άλλο ενδιαφερόμενο.