ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ

Συμπτωματικά έπεσα σήμερα σε ένα παλιό άρθρο του Βήματος. Το πρώτο που πρόσεξα ήταν η χρονιά. 1998. Μετά ο τίτλος:

Του Παναγιώτη Νούτσου. Καταλαβαίνετε ότι ήταν αδύνατον να μη σκύψω με ενδιαφέρον. Η χρονιά που έφυγε ο Δάσκαλος. Και το βάρος των διανοουμένων;

Από τις πρώτες μάλιστα γραμμές πρόσεξα μια ακόμη σημαντική παράμετρο:

Παράθεση :

Άφησα να καταλαγιάσει κάπως ο εκκωφαντικός επετειακός θόρυβος για τους «διανοούμενους» που προήλθε με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από το «Μανιφέστο των διανοουμένων», όπως τιτλοφορήθηκε η πρωτοβουλία «ανθρώπων των επιστημών και των γραμμάτων» (κατά τη διευκρίνιση της ίδιας περιόδου) για την αναψηλάφηση της υπόθεσης Dreyfus. Ανανώθηκε και φέτος η ευφορία των γάλλων ιστορικών των ιδεών, με επιπλέον ώθηση που τους δόθηκε λόγω του εορτασμού των τριάντα χρόνων από τον παρισινό «Μάη», για την πανοραμική (και επομένως όχι εντελώς ακριβή) θεώρηση της γένεσης των «διανοουμένων». Για παράδειγμα, ο Michel Winock, στο πολυσέλιδο βιβλίο του «Le siecle des intellectuels» εντάσσει την υπόθεση Ντρέιφους στην «εποχή Μπαρές» (Barres), όταν φαίνεται να εισέρχεται καίρια ο επιστημονικός λόγος στους θεσμούς της δημοσιότητας.

Ας δούμε όμως από κοντά τα γεγονότα και τη σημασία τους. Το «Κατηγορώ» του Ε. Ζολά δημοσιεύθηκε στις 13 Ιανουαρίου του 1898 και απευθύνθηκε στους ομοτέχνους του για την ανακίνηση της υπόθεσης Ντρέιφους και συναφώς για την ευαισθητοποίηση της «κοινής γνώμης» στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ακριβώς την επόμενη μέρα εμφανίζεται το «Μανιφέστο των διανοουμένων», με την υπογραφή του ίδιου του Ζολά, του Αν. Φρανς και μακράς σειράς «διανοουμένων».

..... ΔΕΙΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΕΔΩ

Ειλικρινά δεν ξέρω αν δημοσιεύω στη σωστή θέση του φόρουμ αυτό το άρθρο, ξέρω μόνο ότι το βρίσκω σημαντικό να το διαβάσετε και να το συσχετίσετε με το Λιαντίνη. Έστω και σημειολογικά.

Ποιο είναι το αληθινό βάρος των διανοουμένων; Και πώς αποδεικνύεται; Με συλλογές υπογραφών; Και μανιφέστα; Ή με επετειακούς εορτασμούς;

Ιδιαίτερα υπογραμμίζω την παρακάτω φράση του Νούτσου:

Κι ακόμη θα μεταφέρω και την παρακάτω παράγραφο:

Παράθεση :

Στην εκτύλιξη λοιπόν αυτής της προβληματοθεσίας, όπου μία μόνο πτυχή υπήρξε η διαμαρτυρία των γάλλων διανοητών πριν από εκατό χρόνια, διευκρινίζεται τόσο ο ευρύς ορισμός των «διανοουμένων», που περιλαμβάνει ως ιδιαίτερη κοινωνική κατηγορία όσους εργάζονται διανοητικά, όσο και ο στενός ορισμός που καλύπτει αντίστοιχα τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Λόγω της συνάφειας των δύο προσεγγίσεων, ως προς τη δεύτερη περίπτωση ειδικότερα, οι καταξιωμένοι στο επιστημονικό ή στο καλλιτεχνικό τους πεδίο παρεμβαίνουν στην τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα με γνώμονα «αξίες» που την υπερβαίνουν. Ετσι ακριβώς εξηγείται η περιφρονητική αντιμετώπιση των «διανοουμένων» από συντηρητικούς κύκλους, όπως για παράδειγμα τους εξέφραζε ο Φρ. Μωριάκ. Από διαφορετική σκοπιά ο Σεφέρης διαπίστωνε, ήδη στη μεσοπολεμική περίοδο, ότι «οι διανοούμενοι σκαρφάλωσαν στο ίδιο τους το κεφάλι».

Δεν μπορώ φυσικά να γνωρίζω αν ο Λιαντίνης είχε υπόψη του το θέμα αυτό. Κι επομένως δε θα κάνω αυθαίρετες υποθέσεις συσχετισμού της πράξης του ως συνέχεια και απάντηση εκείνης της παλιάς διαμαρτυρίας έστω και αν ο ίδιος στο τελευταίο του γράμμα μίλησε για "διαμαρτύρηση".

Όμως δεν μπορώ να μην επισημάνω ότι το άρθρο γράφτηκε από το Νούτσο λίγους μήνες μετά τη διαμαρτύρηση του Λιαντίνη. (Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 1998 - Αρ. Φύλλου 12498)

Απορώ λοιπόν πως ο αρθρογράφος καθόλου δε συσχέτισε το ένα γεγονός με το άλλο. Αφού μάλιστα κατέχει και επιστημονική θέση ανάλογη.

( Ο κ. Παναγιώτης Νούτσος είναι καθηγητής της Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπως αναφέρει η εφημερίδα. )

Αυτό και μόνο το γεγονός έρχεται να αποδείξει όχι το βάρος των διανοουμένων μας μα την αβάσταχτη ελαφρότητα της ελληνικής διανόησης. Που δυστυχώς συνεχίζεται στο θέμα του Λιαντίνη. Καθόλου δεν ίδρωσε το αυτάκι τους που ένας "ομότεχνός τους", ένας συνάδελφός τους, έδωσε τέλος στη ζωή του διαμαρτυρόμενος για το έγκλημα κατά της αθώας νέας γενεάς;

Απογοητευτικό και θλιβερό το γεγονός αλλά και συνάμα απόδειξη του πόσο μακράν στάθηκε ο Λιαντίνης από τους υπόλοιπους διανοούμενους της γενιάς του. Και πόσο αυτοί οι υπόλοιποι, κάθονταν και ανέλυαν ένα γεγονός του παρελθόντος και τους διέφευγε το επίκαιρο και το ζωντανό.

Αχ, Σεφέρη μου. Πόσο δίκαια έκρινες ότι:

«οι διανοούμενοι σκαρφάλωσαν στο ίδιο τους το κεφάλι»

Και μάλιστα όχι εκ των υστέρων όπως κάνω εγώ. Εκ των πολύ προτέρων. Προφητικά και όπως μόνο οι ποιητές μπορούν να κάνουν. Οι γνήσιοι και οι αληθινοί ποιητές.

Που όπως είπε και ο Λιαντίνης είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα. Δηλαδή, ο Σεφέρης το είπε πρώτος και ο Λιαντίνης φρόντισε να το ξαναπεί στα Ελληνικά του, σελίδα 56. Έτσι σημειολογικά επικυρώνοντας και την άλλη κουβέντα του ποιητή...