Όταν γεννήθηκε ο Ρίλκε

Τα ιντερνέτια σήμερα, 4 του Δεκέμβρη, επιμένουν πως γεννήθηκε ο Ρίλκε. Ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Στις 4 του Δεκέμβρη του 1875.

Ο Λιαντίνης όμως έχει άλλη άποψη. Ο Δημήτρης Λιαντίνης που στον ποιητή αυτό αφιέρωσε το πρώτο του βιβλίο, το Έξυπνον Ενύπνιον. Εκεί και διαβάζουμε τα ακόλουθα για τη γέννηση του Ρίλκε και όχι μόνο...

σελ. 17

Παράθεση :

"Εκείνο που ο Ρίλκε κατάστιξε στον ουρανό της τέχνης, ήταν ο αστερισμός του Ζυγού. Απάνου στη γλωσσίδα του Ζυγού όλα τα στοιχεία του κόσμου ξεφορτώθηκαν τη μονιστική αχρηστία της θέσης και της αντίθεσης και φανέρωσαν κρυμμένη τη σύνθεση.

Από την άποψη αυτή και μέσα στα σύνορα της τάξης του χρόνου ο Ρίλκε γεννημένος στα 1875 και πεθαίνοντας στα 1926 εκάλυψε ένα ημικύκλιο ζωής 51 χρόνων.

Σήμερα, στα 1977, καλύπτει το ίδιο ημικύκλιο θανάτου. Σύμφωνα με το νόημα της θεωρίας του, ότι η ζωή των νεκρών είναι η ανάποδη όψη του θανάτου των ζωντανών, δεν απαγορεύει τίποτα και τα πάντα υπαγορεύουν να θεωρήσουμε ότι το 1977 ο Ρίλκε γεννιέται σε ηλικία 51 χρόνων θανάτου, όπως το 1926 πέθαινε στην ίδια ηλικία ζωής.

Τέτοια στοχάζοντας μιλώ για το γεωμετρικό πνεύμα, που οικονόμησε τη γέννηση του βιβλίου μου τούτου. Το γεωμετρικό πνεύμα καθρεφτίζοντας την ανάγκη, που κρύβεται στα πράγματα του κόσμου, εμψυχώνει την αλήθεια, που φανερώνεται στα προβλήματα του ανθρώπου. Φτάνει η απορία του ανθρώπου να δένεται αναγκαία με τη γεωμετρία του κόσμου.

Η σάρκωση του πόθου του κλεινόταν στη βούληση, να ιστορήσει ποιητικά η διαλεκτική της κοσμικής αντίφασης, ώστε η φθαρτική θεωρία να μεταπηδήξει στην καρπωτική πράξη.

Στο σημείο αυτό ο Ρίλκε όφειλε να αναμετρηθεί με το ίδιο το πλάσμα της ζωής: Με το απρόβλεπτο της στιγμής, τα επικίνδυνα άγνωστα, την έκρηξη της ελπίδας και την τακτική ομοβροντία του μηδενισμού.

Ό,τι χρειαζόταν να ειπωθεί στεκόταν πέρα από το νόμο του Μωυσή και τον πόλεμο του Ηράκλειτου, πέρα από το τραγικό βίωμα της Αττικής και το μεταθανάτιο όραμα του Ντάντε, πέρα από τα τρία χρόνια διδαχής και τις τρεις ώρες πράξης του Ιησού, πέρα από το νεκρό θεό του Νίτσε και τον μελλοθάνατο άνθρωπο της κβαντομηχανής.

Ό,τι έπρεπε να δημιουργηθεί ήταν η παράσταση μιας σφριγηλής μετα-ιστορικής νεότητας, που την ξεπροβόδιζαν στο ανοιχτό πέλαγο του χρόνου θαλερά και δικαιωμένα τα ιστορικά γεράματα.

Τέτοιος ο πόθος του Ρίλκε ζητώντας πνευματική σάρκωση κατάφαγε ολόκληρο το σαρκικό του σώμα.

Απομένουμε άλαλοι παρακολουθώντας, πώς συντελέσθηκε βαθμιαία η εναλλαγή της ύλης και του πνεύματος και η γέννηση του ποιήματος εσύμπεσε με το θάνατο του ποιητή. Ο Ζυγός, ο αστερισμός της τέχνης του μεταμορφώθηκε σε οικόσημο της ζωής του.

Το ποίημα όμως γεννημένο στο κάστρο του Ντουίνο είχε το ίδιο για τον κάθε άνθρωπο γενεί πια

... ένα κάστρο
που να το πολεμάς
σαράντα χρόνους και να πας
να γίνεις ήρωας κι άστρο.*

Αλαγονία

29 Δεκέμβρη 1977


* Γ. Σεφέρη, Οι σύντροφοι στον Άδη"

Στις 29 Δεκέμβρη του 1977 λοιπόν. Γεννιέται ο Ρίλκε σε ηλικία 51 χρονών θανάτου. Έτσι γράφει ο Λιαντίνης. Κι έτσι υπογράφει, με την ίδια ημερομηνία, το προλόγισμα του βιβλίου που αφιέρωσε στον ποιητή και στις ελεγείες του.

Να σημειωθεί ότι ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε απεβίωσε στις 29 Δεκέμβρη. Του 1926. Σε ηλικία 51 χρονών. Χρονών ζωής, όπως η γραφίδα του Λιαντίνη κάμει τη διάκριση. Λεπτές, χειρουργικές διακρίσεις, που μόνο η δική του γραφίδα μπορούσε να πραγματοποιήσει. Κι όχι μεταφορικά και ποιητικά, μα εντελώς γεωμετρημένα και αρμενίζοντας πλησίστιος στο ανοιχτό πέλαγο του χρόνου.

Άφετε λοιπόν να εορτάζουν την ημέρα τη σημερινή οι ανίδεοι ως γενέθλιον του Ρίλκε. Ου γαρ οίδασι τι ποιούσι. Και όμοια αγνοούν τον ίδιο το Ρίλκε.

Το Ρίλκε που τον κατάφαγε ο πόθος του, όπως και κάθε αληθινό ποιητή, βαθμιαία μεταλλάσσοντας την ύλη του σε πνεύμα. Έτσι εξηγεί ο Λιαντίνης. Και λίγο αργότερα, στο Χάσμα Σεισμού, θα γράψει και τούτο:

Παράθεση :

"Ο ποιητής δεν προετοιμάζει το θάνατό του με την σπατάλη της ζωής του, όπως συμβαίνει με τους πολλούς, αλλά πραγματοποιεί τη ζωή του με την σπατάλη του θανάτου του. Σαν τον μυθικό Ερυσίχθονα, τρέφεται με τις σάρκες του κι όταν σπαράξει και το τελευταίο κομμάτι τους, πεθαίνει. Ακριβώς την ώρα που ο θάνατος δεν βρίσκει τίποτα να του πάρει" (σελ. 105)

Το αντίστοιχο - για την αναγκαία σύνθεση - το βρίσκουμε στο Νηφομανή του, του Λιαντίνη εννοείται:

Παράθεση :

"Όπως γεννιέται δύσκολα ο ποιητής, παρόμοια δύσκολα και γίνεται. Ακολουθώντας τον αγνό νόμο της φύσης θα τραβήξει με τον τρόπο του την κύκλια πομπή των πραγμάτων του κόσμου και θα γίνει ποιητής, εάν κάποτε αρχίσει.Αυτή η αρχή είναι εξαιρετικό γεγονός. Μοιάζει με το σεισμό που βουλιάζει μια θάλασσα και γεννάει μια χώρα. Το πράγμα υποβάλλει ένα δεύτερο είδος προπατορικής παρακοής. Μια δεύτερη έξωση, όχι από τον τόπο του ζώου αυτή τη φορά, αλλά από τον τόπο του ανθρώπου." (σελ. 36 - 37)

Δεν είναι οι ποιητές ένας ακόμη αύξων αριθμός στα ληξιαρχεία. Ο ποιητής, λόγο του Λιαντίνη και πάλι θα αναφέρω, "είναι ο γειτονικότερος ομότεχνος του Θεού - δημιουργού της Γένεσης". (ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ, σελ. 54)

Κι αν τέλος πάντων θέλουμε ντε και καλά να τους εντάξουμε σε πίνακες ληξιαρχείου, ειδικά για τους ποιητές θα πρέπει να προτάσσουμε την ημερομηνία που για τους άλλους ανθρώπους λέμε ημερομηνία θανάτου.

Κάποτε, μη έχοντας ακόμη μελετήσει το Έξυπνον Ενύπνιον, σκάλωσα επικίνδυνα σε μία φράση του Λιαντίνη από το Χάσμα Σεισμού:

Το αληθινώτερο ποίημα στο γνήσιο ποιητή είναι η ίδια η ζωή του. (σελ. 24)

Αναρωτιέμαι τώρα πια τι είναι η ζωή του ποιητή... Η αληθινή του ζωή.

Έγκριτος προβληματισμός, λαμβάνοντας υπόψη αντίστοιχες επισημάνσεις του Λιαντίνη για ανατροπή απόψεων (Νηφομανής, σελ. 98 ) και που έρχονται να υποστηρίξουν τη δυσνόητη θέση του για γέννηση του Ρίλκε στα 1977, 51 χρόνια μετά το θάνατό του. Αλλά και τη θεωρία του για την ενδοκοσμική αθανασία. Παραθέτω δε ερμηνευτικά τα εξής από τα Ελληνικά του:

Παράθεση :

"Υπάρχουν ποιητές που γίνουνται αμέσως γνωστοί. Ο κόσμος τους μαθαίνουν, τους γνωρίζουν, τους αγαπούν. Καμιά φορά τους κάνουνε και είδωλα. Ανάμεσα σ' αυτούς οι λίγοι θα δικαιώσουν τη φήμη τους. Οι πολλοί ωσάν περνούνε το δρόμο, ή εμφανίζουνται στα σαλόνια των φιλολογουσών κυριών, τους κοιτάνε και λένε: αυτός είν' εκείνος. {...} Οι περισσότεροι από τους ποιητές αυτούς, όταν πάψουν να ζουν, παύει να ζει και η φήμη τους. Ωσάν η δόξα του ζωντανού να 'τανε το σάβανο του νεκρού. Πεθαίνοντας την παίρνει μαζί του στον ανήλιαγο τάφο. {...}

Και υπάρχουν ποιητές που όσο ζούνε δε γίνουνται γνωστοί. Τουλάχιστον στους ευρύτερους κύκλους, περνούν τη ζωή τους με τη δραματική αίσθηση, ότι περπατάνε έξω από το δέρμα τους. Γιατί βλέπουν και ξέρουν πως άλλο κάνουνε, κι άλλο φαίνουνται πως κάνουνε. {...} Γι' αυτούς, λοιπόν, τους ποιητές που ζήσανε και πεθάνανε άσημοι, έρχεται κάποτε Ανάσταση. Ξαφνικά τους ανακαλύπτουνν, και αρχίζουν να τους μελετούν. Απότομα η λάμψη τους τινάζεται σαν έκρηξη αστέρα σουπερνόβα που εμφανίζεται κάθε εξήντα ή διακόσια χρόνια και λάμπει στον ουρανό και τη μέρα. Αρχίζουν τότε και τους κουβεντιάζουν από το Τόκυο στη Χιλή, και από την Πετρούπολη στην Κοπεγχάγη." (σελ. 77 - 79)

Να γιατί:

«Είναι ασύλληπτη υπόθεση η βιογραφία του αληθινού ποιητή.» (Λιαντίνης, Τα Ελληνικά, σελ 84)

Πώς να τον βιογραφήσεις; Με ποια μέτρα; Γεννήθηκε τότε, πέθανε τότε; Σπούδασε εκεί, παντρεύτηκε ή δεν παντρεύτηκε και έκανε και τόσα παιδιά; Μα τέτοιες μέθοδοι είναι για τους κοινούς ανθρώπους, όχι για τους ποιητές.

Κι αν για οτιδήποτε άλλο έχει αξία να συμβουλευόμαστε τους ειδικούς, για τη βιογραφία των ποιητών μόνο οι ποιητές είναι αρμόδιοι να μιλούν.

Για τούτο και κάναμε σήμερα αυτό το αφιέρωμα. Να αποσείσουμε το λάθος για το πότε γεννήθηκε ο Ρίλκε. Με το λόγο ενός άλλου ποιητή ως απόδειξη. Του Δημήτρη Λιαντίνη.

Και διορθώνουμε την ημερομηνία γέννησης του Ρίλκε: 29 Δεκεμβρίου 1977...