Ψίθυροι από το βυθό - του Κώστα Θωκταρίδη

Στο φως το ναυάγιο βρετανικού υποβρυχίου,

ξεχασμένο από το 1941 στο βυθό του Ιονίου

Συγκλονιστικά στοιχεία και άγνωστες πτυχές από το ναυάγιο του βρετανικού υποβρυχίου «Περσεύς», που εντόπισε ο ίδιος και η ομάδα του, στο βυθό του Ιονίου πελάγους, αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο ερευνητής-δύτης Κώστας Θωκταρίδης.

Ο γνωστός ερευνητής, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του «Υποβρύχιο Περσεύς- Ψίθυροι από το βυθό», απόψε, στη Θεσσαλονίκη, αναφέρθηκε στην ιστορία του βρετανικού υποβρυχίου, στη δύσκολη αποστολή του και τις αλλεπάλληλες καταδύσεις του στη θαλάσσια περιοχή της Κεφαλονιάς, καθώς και στο αίσιο τέλος, όταν εντόπισε τη «σιλουέτα» του σκάφους.

Το βρετανικό υποβρύχιο «HMS Perseus» ναυπηγήθηκε το 1930 στη Σκωτία . Ένα από τα μεγαλύτερα βρετανικά υποβρύχια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου με μήκος 79 μέτρα (κλάσση «Parthian»). Κατά την διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου είχε βάση την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και δρούσε κυρίως στην Αδριατική και το Αιγαίο Πέλαγος...

Επιθετικές περιπολίες στα στενά της Μεσσίνας και του Οτράντο το καλοκαίρι του 1940 , βύθιση τάνκερ κοντά στα Δαρδανέλια και επιθέσεις σε νηοπομπή πλοίων έξω από το «Benghast Channel»το φθινόπωρο του 1941 ήταν μερικές από τις πολεμικές του δράσεις .

Στις 24 Νοεμβρίου του 1941 αναχώρησε από τη Μάλτα για περιπολία στον κόλπο του Τάραντα στην Αδριατική θάλασσα και το Ιόνιο πέλαγος και επρόκειτο να επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια μετά το πέρας της αποστολής του. Σε αυτό επέβαιναν, εκτός από το πλήρωμά του, ο Βρετανός ναύτης John Hawtrey Capes και ο Έλληνας υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν.

Στις 6-12-1941 προσέκρουσε σε νάρκη ανοιχτά της Κεφαλονιάς και βυθίστηκε, παρασύροντας μαζί του 60 αξιωματικούς και ναύτες.

Ο μόνος που κατάφερε να απεγκλωβιστεί από το βυθισμένο υποβρύχιο και να σωθεί την τελευταία στιγμή, ήταν ο 'Αγγλος θερμαστής Τζον Kέιπς (John Capes). Με μία σχεδόν υπεράνθρωπη προσπάθεια και χρησιμοποιώντας την ειδική συσκευή Davis πραγματοποίησε μία διαφυγή μοναδική στα ναυτικά χρονικά και αφού εγκατέλειψε το «Περσεύς», αναδύθηκε στην επιφάνεια του Ιονίου.


Κολύμπησε ως την κοντινότερη ακτή της Κεφαλονιάς, όπου τον βρήκαν οι κάτοικοι του ιταλοκρατούμενου τότε νησιού, οι οποίοι τον περιέθαλψαν, τον προστάτευσαν και στο τέλος τον φυγάδευσαν, 18 μήνες αργότερα, στη Σμύρνη.

«Όλα ξεκίνησαν ένα φθινοπωρινό απόγευμα του 1997, όταν έπεσε στα χέρια μου ένα δυσεύρετο σύγγραμμα γύρω από τη δράση του Πολεμικού Ναυτικού κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν το βιβλίο του αντιναυάρχου Επαμεινώνδα Καββαδία "Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα"», εξηγεί ο Θωκταρίδης. Στο βιβλίο αυτό διάβασε για την ιστορία του υποβρύχιου Περσεύς και τού «κέντρισε» αμέσως το ενδιαφέρον του.

«Το μυστήριο γύρω από τη βύθιση του Υ/Β Περσεύς λειτούργησε ως μαγνήτης για μένα και την ομάδα μου», λέει ο κ. Θωκταρίδης και συμπληρώνει ότι η δημοσιογραφική και ιστορική έρευνα είχε πλέον αρχίσει.

Συγκρότηση ομάδας ερευνών

Επιστρατεύτηκαν βιβλία, αρχεία και κάθε είδους πηγές απ' όπου θα μπορούσε να αντλήσει πληροφορίες για το υποβρύχιο Περσεύς. Επόμενο βήμα ήταν η συγκρότηση της ομάδας ερευνών και η επαφή με τη βάση των εξερευνητικών δραστηριοτήτων, την Κεφαλονιά. Η επιχείρηση για τον εντοπισμό του υποβρυχίου αρχίζει.

«Ήταν Δεκέμβρης του 1997, μες στην καρδιά του χειμώνα και ο καιρός δεν βοηθούσε καθόλου. Έβρεχε ασταμάτητα και η θάλασσα ήταν αγριεμένη. Έτσι, οι έρευνες είχαν αρχικά περιοριστεί στην ξηρά. Τα τηλέφωνα είχαν πάρει φωτιά. Σύντομα, βρήκαμε κάποιους από τους Κεφαλλονίτες, που φιλοξένησαν τον 'Αγγλο ναύτη Τζον Kέιπς, που ήταν ο μόνος διασωθείς από το ναυάγιο. Ορισμένοι από αυτούς είχαν σχεδόν ξεχάσει την ιστορία του Βρετανού ναυαγού. 'Αλλοι την διηγούνται μέχρι σήμερα στα εγγόνια τους», είπε ο κ. Θωκταρίδης.

Παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, γίνονται κάποιες απόπειρες ερευνών στη θάλασσα, χωρίς όμως σημαντικά αποτελέσματα. Εντοπίζονται ενδιαφέροντες στόχοι μέσω του ηχοβολιστικού συστήματος (σόναρ) που διαθέτει το ερευνητικό σκάφος, η υποβρύχια κάμερα, όμως, δείχνει ότι πρόκειται για άλλα ναυάγια. Παρά την απογοήτευση, ο Θωκταρίδης και η ομάδα του, συνεχίζουν τις έρευνες.

Ήταν παραμονή Χριστουγέννων, όταν ένας από τους πιο έμπειρους ψαράδες της Κεφαλονιάς, ο καπετάν Λεγάτος, θυμήθηκε ότι τα δίχτυα του είχαν αρκετές φορές πιαστεί σε κάτι βαρύ, ογκώδες και αμετακίνητο. «Οι ελπίδες μας αναπτερώθηκαν. 'Αλλο ένα στοιχείο που επιβεβαίωνε ότι οι έρευνές μας είχαν επικεντρωθεί στη σωστή θαλάσσια περιοχή», λέει ο γνωστός δύτης.

Η «σιλουέτα» ενός ναυαγίου

Στις 25 Δεκεμβρίου του 1997, ο κ. Θωκταρίδης και η ομάδα του επιβιβάζονται στο σκάφος από νωρίς το πρωί, με σκοπό να ψάξουν τον τομέα του ναρκοπεδίου που έχει μείνει ανεξερεύνητος. «Έχει πλέον σκοτεινιάσει για τα καλά, όταν ξαφνικά βλέπουμε τη «σιλουέτα» ενός ναυαγίου να διαγράφεται στην οθόνη του ηχοβολιστικού. Το σχήμα του, το μήκος του, ο συνολικός του όγκος, όλα ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά του υποβρυχίου», λέει.

Το επόμενο πρωί θα γινόταν η πρώτη κατάδυση για την επαλήθευση του στόχου. Είχαν περάσει είκοσι ημέρες καθημερινής θαλάσσιας έρευνας, μέχρι να βρεθούν τα πρώτα ενθαρρυντικά στοιχεία.

«Στις 26 Δεκεμβρίου, η αγωνία μας έχει κορυφωθεί. Βρισκόμαστε από νωρίς στη θαλάσσια περιοχή, όπου έχουμε εντοπίσει τον νέο υποβρύχιο στόχο» λέει ο κ. Θωκταρίδης και προσθέτει: «Ετοιμάζομαι για την κατάδυση που θα αποκαλύψει αν όντως έχουμε βρει το υποβρύχιο Περσεύς».

Ελέγχει τον εξοπλισμό του και καταδύεται στα καταγάλανα νερά. Για τα μέλη της ομάδας που μένουν στο σκάφος, ο χρόνος κυλά βασανιστικά αργά, μέχρι τη στιγμή που ο κ. Θωκταρίδης επιστρέφει από τη διερευνητική του κατάδυση. Όταν βγάζει τη μάσκα, το χαμόγελο στο πρόσωπό του τα λέει όλα: «Επιτέλους, το Υ/Β Περσεύς έχει εντοπιστεί σε βάθος 52 μέτρων, νότια της Κεφαλονιάς».

Μαζί με τον δύτη, αναδύονται και οι πρώτες συγκλονιστικές εικόνες από το ναυάγιο. Το υποβρύχιο Περσεύς κείτεται στο βυθό, με κλίση 18 μοιρών προς τα δεξιά. Από την πρόσκρουση της πλώρης του υποβρυχίου στο βυθό, έχει δημιουργηθεί στον πυθμένα ένας κρατήρας δύο μέτρων, ενώ η πλώρη έχει υποστεί μία στρέβλωση προς τα αριστερά.

Στην αριστερή πλευρά του υποβρυχίου, κοντά στην πλώρη του, υπάρχει ένα ρήγμα που προήλθε από την έκρηξη της νάρκης. Αυτή είναι και η μοναδική σημαντική του φθορά. Το υπόλοιπο σκαρί του, στέκει «αγέρωχο», σε πολύ καλή κατάσταση. Πάνω από μισό αιώνα στο βυθό, σαν να περίμενε κάποιον να πει την ιστορία του...

Η εξερεύνηση του υποβρυχίου

Η συγκλονιστική αφήγηση του Θωκταρίδη συνεχίζεται: «Πρώτος σταθμός της εξερεύνησης, η γέφυρα του υποβρυχίου. Το τιμόνι μοιάζει να αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου και του νερού. Οι πυξίδες του δείχνουν πορεία 107 μοιρών. Και οι δύο έχουν σταματήσει στην ίδια ένδειξη, καταγράφοντας τη μοιραία πορεία που είχε χαράξει το υποβρύχιο στις 6 Δεκεμβρίου του 1941.

Το επιβλητικό του πυροβόλο προκαλεί δέος. Τα περισκόπια παρατήρησης και μάχης είναι κατεβασμένα, γιατί το υποβρύχιο περιπολούσε στην επιφάνεια όταν προσέκρουσε στη νάρκη. 'Αθικτα παραμένουν και τα κρύσταλλα των περισκοπίων που τώρα αντανακλούν τον τελευταίο προορισμό του βρετανικού υποβρυχίου….».

Με την ολοκλήρωση των ναυαγιοκαταδύσεων περιμετρικά του υποβρυχίου, κλείνει και ο πρώτος κύκλος της εξερεύνησης του υποβρυχίου «Περσεύς».

Η διείσδυση στο ναυαγισμένο υποβρύχιο

Ακολουθεί η «διείσδυση» στο ναυαγισμένο υποβρύχιο, η οποία αρχίζει από το πρυμναίο διαμέρισμα, στο οποίο βρισκόταν ο Τζον Kέιπς, όταν το υποβρύχιο προσέκρουσε σε νάρκη.

Από την ανοιχτή ανθρωποθυρίδα, ο κ. Θωκταρίδης μπαίνει στο εσωτερικό του διαμερίσματος. Μια συσκευή Ντέϊβις, φόρμες αγγαρείας και άρβυλα είναι τα πρώτα αντικείμενα που διακρίνει. Η πόρτα που οδηγεί στο μηχανοστάσιο είναι κλειστή. Διακρίνονται οι αριθμοί των τορπιλοσωλήνων επτά και οκτώ. Στο δάπεδο υπάρχει μία ανοιχτή καταπακτή, που οδηγεί σ' ένα χώρο με μπαταρίες ή κάτι παρόμοιο. Η ορατότητα είναι περιορισμένη. Στο κέντρο του διαμερίσματος, ξεχωρίζει το τιμόνι. Μέσα στη λάσπη που έχει καλύψει το δάπεδο του διαμερίσματος, ο δύτης διακρίνει ξύλινα, σφραγισμένα κιβώτια διασκορπισμένα στο χώρο. Στο δωμάτιο δεν υπάρχουν ανθρώπινοι σκελετοί, κάτι που επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του Kέιπς ότι βοήθησε όλους τους τραυματίες που ήταν κοντά του να βγουν από την έξοδο διαφυγής και εκείνος έφυγε τελευταίος.

«Οι καταδύσεις στο πρυμναίο διαμέρισμα, ήταν διαφωτιστικές, όσον αφορά τη διαφυγή που πραγματοποίησε απ' αυτό ο Βρετανός ναύτης, Τζον Kέιπς. Διαφυγή που έγινε κάτω από τόσο αντίξοες συνθήκες, το χειμωνιάτικο εκείνο βράδυ της βύθισης του υποβρυχίου», λέει ο κ. Θωκταρίδης.

Η ανοιχτή ανθρωποθυρίδα του πρυμναίου διαμερίσματος, όπου βρισκόταν κατά τη βύθιση του σκάφους ο Kέιπς και τα ευρήματα μέσα σ' αυτή, απέδειξαν ότι «ο άνθρωπος αυτός πραγματοποίησε τη δυσκολότερη διαφυγή από υποβρύχιο, που έχει καταγραφεί στα ναυτικά χρονικά, εν καιρώ πολέμου», καταλήγει.

Φωτο: Ο Άγγλος θερμαστής John Capes ήταν ο μόνος που κατάφερε να απεγκλωβιστεί από το βυθισμένο υποβρύχιο και να σωθεί κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή.
__________________________

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ e-igoumenitsa