Η γιορτή που ετοιμάζουμε φέτος κινείται σε δυο άξονες. Ήδη σας έχουμε παρουσιάσει εκείνον που αφορά τον εθνικό μας ποιητή, το
Διονύσιο Σολωμό. Τον άνθρωπο που με την πένα του ύμνησε με απαράμιλλη τέχνη τα μεγάλο ξεσηκωμό του Γένους. Όπως όμως αναφέρεται και στο αφιέρωμα που ανεβάζουμε:
"Τι αξία έχουν τα λόγια όταν δε γίνονται πράξη;"
Έτσι, αναγκαστικά θα λέγαμε, το δεύτερο σκέλος της γιορτής μας οφείλει να υπηρετήσει αυτή ακριβώς τη διάσταση του μεγάλου αγώνα των παππούδων μας. Να υμνήσει τους ανθρώπους που έπραξαν. Που έδωσαν τη ζωή τους την ίδια για το μεγάλο σκοπό. Και υπέγραψαν με το αίμα τους την απόφαση για:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟ
Το έργο που επιλέξαμε έχει τίτλο: "Τα βαφτίσια των σκλάβων". Ο τόπος που διαδραματίζεται είναι η καρδιά της επανάστασης του '21: Ο Μοριάς. Χρόνος η τελευταία νύχτα... Η σκηνή διαδραματίζεται στο σπίτι του Σταμάτη και της Ανθής. Σταμάτης και Ανθή θα μπορούσε εκείνη την ώρα να είναι ο κάθε Έλληνας. Γιατί δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η Ιστορία σώζει τα ονόματα των μεγάλων ηρώων αλλά τα ιστορικά γεγονότα γράφονται από χιλιάδες ανώνυμους και απλούς ανθρώπους.
Εκεί λοιπόν, στο σπιτικό του κυρ Σταμάτη, θα παρακολουθήσουμε τις τελευταίες ετοιμασίες των σκλαβωμένων Ελλήνων λίγο πριν ανάψει η φωτιά της μάχης. Άντρες, γυναίκες ακόμη και μικρά παιδιά! Θα τους δούμε με όλο τον ενθουσιασμό αλλά και όλη την αγωνία, να ελπίζουν αλλά και να φοβούνται... Γιατί οι Τούρκοι έχουν δύναμη και οι φτωχοί ραγιάδες έχουν μόνο τη δύναμη της ψυχής τους. Λιγοστά τα καριοφίλια και τα μπαρουτόβολα. Μεγάλο το όνειρο και η αγάπη τους και η δίψα τους για λευτεριά.
Το έργο προβάλλει κυρίως το ρόλο της Φιλικής Εταιρείας που ήταν και ο καθοριστικός για να ξεκινήσει η επανάσταση του '21. Η ιδέα τριών μόλις ανθρώπων, του Νικόλαου Σκουφά, του Αθανάσιου Τσακάλωφ και του Εμμανουήλ Ξάνθου, για ίδρυση παράνομης και μυστικής οργάνωσης με την επωνυμία "ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ", στα 1814 στην Οδησσό της τότε Ρωσίας, ήταν ο θεμέλιος λίθος όλων όσων ακολούθησαν.
Τα κέρινα ομοιώματα των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας στο
Μουσείο Βρέλλη στα Γιάννενα.
Οι τρεις αυτοί άνθρωποι, έμποροι στο επάγγελμα, μπόρεσαν να επιστρατεύσουν το δαιμόνιο πνεύμα της φυλής, να αναστήσουν την πονηριά του ομηρικού Οδυσσέα, και να νικήσουν το φόβο των σκλαβωμένων Ελλήνων λέγοντας ένα ... ψέμα: Πως πίσω από εκείνους υπήρχε μια αόρατη και πανίσχυρη Ανώτατη Αρχή και η οποία στήριζε τους πόθους των Ελλήνων για λευτεριά. Δήθεν για λόγους συνωμοτικούς, ουδέποτε κατονόμαζαν αυτή την Αρχή. Όλων όμως ο νους πήγαινε στην κραταιά τότε Ρωσία που έχοντας κοινό θρήσκευμα με τους Έλληνες είχε αποκτήσει στα μάτια των Ρωμιών το ρόλο του "Μόσκοβου" που θα τους έφερνε το σεφέρι...
Ακόμα τούτη την άνοιξη
Ραγιάδες, ραγιάδες,
Τούτο το καλοκαίρι
Καημένη Ρούμελη,
Όσο να ’ρθή ο Μόσκοβος
Ραγιάδες, ραγιάδες
Να φέρει το σεφέρι
Μωρηά και Ρούμελη.
Όσο και αν ψέματα δεν πρέπει να λέμε, οφείλουμε να παραδεχθούμε πως το "ψέμα" αυτό που επινόησαν οι Σκουφάς, Τσακάλωφ και Ξάνθος, στάθηκε σωτήριο. Κι άλλο τόσο έξυπνη ήταν η ιδέα για θέσπιση συνωμοτικών κανόνων. Η Φιλική Εταιρεία υπήρξε μυστική οργάνωση με αυστηρούς κανόνες πειθαρχίας και με κώδικες επικοινωνίας ώστε να μείνει κρυφό το μεγάλο μυστικό μέχρι και την τελευταία στιγμή... Για να γίνει κάποιος μέλος της έπρεπε να δώσει τον περίφημο όρκο:
Ένας όρκος που προέβλεπε αγώνα μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος για την ελευθερία της δούλης πατρίδος... και θάνατο για όποιον δεν τηρούσε τον όρκο του.
Στο έργο που ανεβάζουμε, μία από τις σημαντικότερες σκηνές του είναι ακριβώς αυτός ο όρκος. Όχι μόνο για να ζωντανέψουμε την ιστορική μνήμη αλλά και για να αναθερμάνουμε τον όρκο αυτό στις καρδιές όλων μας. Μπορεί η πατρίδα μας σήμερα να είναι λεύτερη αλλά για να μείνει η λευτεριά στον τόπο μας, αρκεί να ρίξουμε το βλέμμα πρόχειρα στα τρεις χιλιάδες χρόνια της ιστορίας μας, οφείλει η κάθε γενιά τον ίδιο όρκο να υπηρετεί. "Μολών Λαβέ" στις Θερμοπύλες, "Πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν" στα χρόνια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, "Ελευθερία ή Θάνατος" το '21, "ΟΧΙ" το 1940... Οι λέξεις αλλάζουν μα ο όρκος μένει πάντα ίδιος. Και πρέπει να μένει.
Τα παιδιά που θα ενσαρκώσουν τους ήρωες στη γιορτή που ετοιμάζουμε, αυτό ακριβώς υπηρετούν. Δε θα ανέβουν στη σκηνή για να τα τραβήξουν αναμνηστικές φωτογραφίες και βίντεο. Αλλά για να βιώσουν τα ίδια τα συναισθήματα εκείνων των ανθρώπων που έκαναν παρανάλωμα τη ζωή τους για να αναστήσουν την πατρίδα. Δε θα βαφτίσουν απλώς ένα ψεύτικο μωράκι με το όνομα της λευτεριάς. Θα βαφτιστούν τα ίδια στα μεγάλα ιδανικά της φυλής και θα αναβαφτίσουν και τις δικές μας ελπίδες πως ποτέ δεν έπαψε το Ελληνόπουλο να τραγουδά:
"Άμες δε γεσόμεθα πολλώ κάρρονες"
Γι' αυτό και ο κεντρικός ήρωας του έργου είναι ένα μικρό παιδί, ο Νικολός. Με τα δικά του λόγια αρχίζει το έργο και με τα δικά του τελειώνει. Γιατί τα παιδιά δεν είναι μόνο οι πρωταγωνιστές της μικρής σχολικής γιορτούλας μας. Είναι το αύριο του λαού και του τόπου μας. Και θέλουμε, και πρέπει, να τα γαλουχήσουμε με όλα εκείνα τα ιδανικά που θα εξασφαλίσουν φωτεινό και ευτυχισμένο το μέλλον της Ελλάδας μας. Να μάθουν από μικρά πως τίποτα δεν καταχτιέται χωρίς αγώνα και προσπάθεια.
Το έργο έχει όμως και έναν ακόμη ήρωα. Είναι ο μοναδικός επώνυμος ήρωας, ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας στην Πελοπόννησο, ο γνωστός σε όλους μας Παπαφλέσσας.
Ο Παπαφλέσσας, ο Γρηγόριος Δικαίος όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ήρωες της ελληνικής ιστορίας. Είναι αυτός που έφερε το μήνυμα από την Ανώτατη Αρχή στην Πελοπόννησο, αυτός που οργάνωσε τα πάντα με απόλυτη μυστικότητα αλλά και αυτός που στις 20 Μάη του 1825 βάδισε στο θάνατο για να κρατήσει ζωντανή την επανάσταση. Η τραγική θυσία του στο Μανιάκι ανάγκασε ως και τον εχθρό, τον Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου, να του αποδώσει τιμή με το περίφημο "Φίλημα".
Ο Παπαφλέσσας στο έργο μας και στη γιορτή που θα παρουσιάσουμε είναι ο αντίποδας κατά κάποιον τρόπο του Σολωμού. Είναι αυτός που θα δώσει το τραγικό νόημα στην πρόταση: "Τι αξία έχουν τα λόγια αν δε γίνονται πράξη"!
Γιατί ο
Παπαφλέσσας υπήρξε ένας άνθρωπος χείμαρρος. Αν και κληρικός, ήταν πάντα έτοιμος να λύσει το ζωνάρι του για καυγά. Ακόμη και στη Φιλική Εταιρεία μπήκε με το έτσι θέλω και μετά από χειροδικία με τον εκπρόσωπο των Φιλικών, τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο. Από το λαιμό τον έπιασε ο Παπαφλέσσας όταν κατάλαβε ότι υπάρχει κάποια οργάνωση και τον ανάγκασε να τον οδηγήσει μπροστά στην ... Ανώτατη Αρχή. Δηλαδή στον Τσακάλωφ και τον Ξάνθο, αφού ο Σκουφάς είχε ήδη πεθάνει. Τη θέση τη δική του κατέλαβε σύντομα ο φλογερός επαναστάτης. Αυτός με το Γεώργιο Λεβέντη καταστρώσανε στη συνέχεια το "γενικόν σχέδιον" της επανάστασης, ορίζοντας την έναρξή της στη Μολδοβλαχία με τον Υψηλάντη ως αντιπερισπασμό και σχεδόν ταυτόχρονα έναρξη ένοπλου αγώνα στην Πελοπόννησο κάτω από την καθοδήγηση του ίδιου του Παπαφλέσσα.
Εκείνος που έγραψε το έργο "Τα βαφτίσια των σκλάβων" θα πρέπει να γνώριζε καλά τις λεπτομέρειες της ζωής του ήρωα. Δυστυχώς εμείς δε γνωρίζουμε το δικό του όνομα. Το έργο πάντως βρίσκεται στο βιβλίο:
"Η γιορτή μας" του Ν. Σκόπα, εκδόσεις Λουκόπουλου.
Η πολυτονική του μορφή αλλά και οι ανάγκες της τάξης μας μας ανάγκασαν να το διασκευάσουμε ανάλογα. Όμως στις βασικές του λεπτομέρειες έμεινε το ίδιο και ο προσεκτικός θεατής που γνωρίζει και το βίο του Παπαφλέσσα, θα αναγνωρίσει στο μικρό Νικολό, τον ίδιο τον Παπαφλέσσα στα νιάτα του... Γεννήθηκε στα 1788 στην Πολιανή της Μεσσηνίας και σπούδασε στη σχολή της Δημητσάνας. Η μόρφωση που έλαβε έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Ήταν αυτή που άναψε μέσα του τη φλόγα να φωτίσει τα σκλαβωμένα αδέρφια του... όπως και η μάνα του έργου παραγγέλνει στο γιο της, το Νικολό. Και όπως πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι συμβαίνει με τη μόρφωση και τη γνώση.
Είναι αυτό ακριβώς το σημείο του έργου που δημιουργεί το δεσμό με το αφιέρωμα στο Σολωμό και καθιστά τα δύο μέρη της γιορτής μας ένα σύνολο οργανικό και υπογραμμίζει την αναγκαιότητα για ροή αέναη ανάμεσα στο λόγο και το έργο του ανθρώπου. Τα λόγια δεν έχουν αξία αν δε γίνουν πράξη αλλά και οι μεγάλες πράξεις προϋποθέτουν νου και γνώση και Λόγο... Ούτε το ένα ούτε το άλλο μπορούν μόνα τους να μας οδηγήσουν στη νίκη και στο ποθητό αποτέλεσμα. Χρειάζεται το μέτρο και η χρυσή τομή των δύο. Το ίδιο μέτρο που φλόγισε και τις καρδιές των επαναστατημένων Ελλήνων όταν βροντοφώναξαν το ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ.
Δε βάδισαν στο θάνατο για να πεθάνουν, αλλά για να ξαναγεννηθεί η πατρίδα. Για να γυρίσει στον τόπο η Λευτεριά... Με το δικό τους θάνατο πότισαν το δέντρο της ζωής. Γιατί ζωή δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς θάνατο... Όσο σκληρό και αν ακούγεται αυτό. Είναι όμως και αληθές.
Κι ο Παπαφλέσσας το γνώριζε καλά. Όταν λοιπόν χρειάστηκε, την ώρα που η επανάσταση κρεμόταν από μία τρίχα, στάθηκε με 300 μόλις παλικάρια στο Μανιάκι, ως νέος Λεωνίδας, και έκανε το σύνθημα πράξη ζωής και θανάτου. Έμεινε εκεί και πολέμησε έως τελευταίας ρανίδας του αίματός του. Για την ελευθερία της δούλης πατρίδος. Όπως ορκίστηκε όταν μπήκε στη Φιλική Εταιρεία. Όπως και στο έργο μας θα βάλει τους Έλληνες να ορκιστούν.
____________
Θέμα: Γιορτή 25ης Μαρτίου συνέχεια... 
Δευ Μαρ 10, 2008 11:55 pm
