Πώς πέθανε ο Μπετόβεν;

Η κανονική ερώτηση είναι το πότε... Έτσι ξεκίνησα σήμερα να ψάχνω, πέφτοντας για μια ακόμη φορά σε λάθος του ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ... (Τελικά, καμιά σωστή ημερομηνία δημοσιεύεται εκεί;)

Βλέπω λοιπόν την είδηση:


το 1827... στη Βιέννη, 20 χιλιάδες άτομα συνοδεύουν τον Λούντβιχ φον Μπετόβεν στην τελευταία του κατοικία.


Και με όση αδυναμία έχω στη μουσική του είπα να μάθω κάτι περισσότερο για εκείνον σήμερα. Χρειάστηκαν λίγα λεπτά για να διαπιστώσω το λάθος. Ο Μπετόβεν δεν πέθανε στις 29... αλλά στις 26 του Μάρτη. Μα τι στο καλό. Αυτοί οι συντάκτες του ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ, δυσλεξία έχουν; Και βλέπουν το 6 για 9; Θα μου πεις, και τι σημασία έχει; Τι στις 29 και τι στις 26... Η ουσία είναι ο θάνατος αυτός καθαυτός. Κι αν κάτι ενδιαφέρει τόσα χρόνια μετά, είναι μονάχα το πώς. Θυμίζω εδώ και το σχετικό σχόλιο του Λιαντίνη για έναν άλλο μεγάλο γερμανό, τον Γκαίτε:

Παράθεση :

Πώς πέθανε ο ολύμπιος Γκαίτε; Εκείνος που έζησε στα ψηλά δώματα της τάξης κυκλωμένος από παραστάτες μαρμάρινους. Με τον κόσμο κάτωθέ του, τα δέντρα, τα χτηνά, τις πολιτείες να τραβούν και να χάνουνται στους Αποθέτες της πετρωτής σιωπής. Ξεψυχώντας ζήτησε, μας είπαν, ν' ανοίξουν τα παράθυρα, για να μπει περισσότερο φως:


Damit mehr Licht hereinkomme.

Αλλίμονο! το όνομά του ποτέ δε μας άφηκε να συλλογιστούμε ότι ο Ειρηνικός σηκώνει τα πιο άγρια κύματα. Ο Γκαίτε δεν πέθανε σαν ολύμπιος. Ξημερώνοντας η εικοστή Μαρτίου, εκείνη η εαρινή ισημερία, η σύμπτωση για το Σεφέρη διάλεξε τη φθινοπωρινή ισημερία, μέσα στην κάμαρά του ήταν να βλέπεις θέαμα που σου σκότωνε τα μάτια.

Τα χέρια του ένας ανεμόμυλος μυθικός. Τα πόδια τρέμανε την τρεμούλα των φύλλων, που τα φυσάει ο βοριάς και τα τινάζει στη λάσπη. Τα σημάδια του προσώπου του αρχοντικό που το θρουβούλιασε ο σεισμός. Η ανάσα του τρικυμία στις πέτρες. Η όψη του στάχτη.

Εστέναζε όλους τους τόνους του στεναγμού. Ικέτευε με της βροντής το φόβο. Κυκλογύριζε όπως το αναμμένο αίμα. Φώναζε από χιλιάδες μίλια. Για λίγη στιγμή που το βλέμμα του ξαναθύμιζε άνθρωπο, έμοιαζε να πασχίζει να πιαστεί από κάτι μακρυνό, όπως ο χειμώνας από το άνθι της μυγδαλιάς. Σε όλα του Ολύμπου ο Γκαίτε, στη σοφία στη ζωή και στην ποίηση, στο θάνατο ήταν του Άδη.


Νηφομανής, Δ. Λιαντίνη, 119

Αυτά μας άφησε ο Λιαντίνης για τον Γκαίτε. Σε μια μεγαλόπρεπη συναίνεση να μιλήσουν και για το δικό του θάνατο κάποτε οι βιογράφοι. Όπως και το "μηδένα προ του τέλους μακάριζε". Στο τέλος όμως μας άφησε ταπί και ρέστους... Τίποτα το σίγουρο δε γνωρίζουμε για το πώς πέθανε. Μόνο εικασίες. Έγραψε και κάτι για απόλυτα προσωπική βίωση του θανάτου... και κάτι για αίνιγμα και δώρο... και αυτό είναι όλο. Μα τότε γιατί τέτοια έκταση έδωσε για το πώς πέθαναν οι δικοί του αγαπημένοι; Στο Νηφομανή, στο συνέχεια του αποσπάσματος που λίγο πριν διαβάσατε, βρίσκει κανείς περιγραφές και για το θάνατο του Ρίλκε, του Καβάφη, του Σεφέρη. Αλλά και αναφορές στο θάνατο του Σωκράτη από τον Πλάτωνα. Είναι τα δομικά υλικά με τα οποία ο Λιαντίνης θα στηρίξει την ιδιαιτερότητα των ποιητών απέναντι στο θάνατο:

"Αγνάντια στο θάνατο οι ποιητές είναι οι πρωτόπλαστοι των ανθρώπων."

Και λίγο παρακάτω θα μας δώσει τη συγκλονιστική περιγραφή:

Παράθεση :

Έτσι περίπου γίνεται κι όταν πεθαίνει ένας ποιητής. Όταν πεθαίνει, δηλαδή, η συνείδηση που σαρκώνει την αρχανδρική εικόνα του ανθρώπου. Η στιγμή είναι ανυπολόγιστη. Για να προσεγγίσουμε γνωστικά αυτή την οδό αβύσσου, την "παναπευθέα αταρπόν" όπως θα 'λεγε ο Παρμενίδης, τον ανιχνήλατο δηλαδή και ανεξιχνίαστο δρόμο, πρέπει να αντιστρέψουμε τη μέθοδο μέτρησης.


Όταν πεθαίνει ο ποιητής, ο κάθε άνθρωπος που έσωσε να γίνει άνθρωπος δηλαδή, στην πραγματικότητα πεθαίνει το σύμπαν. Ό,τι αφανίζεται είναι ό,τι υπάρχει στη συνείδηση του ανθρώπου.

Εκείνο που θα μείνει όταν εγώ πεθάνω, ο κόσμος δηλαδή που θα εξακολουθεί να υπάρχει, έξω από τη δική μου συνείδηση, ούτε υπήρξε ούτε θα υπάρχει. Τα φυτά που τον ζουν και τα βουνά με τ' αγρίμια τους δε θα δείξουν ουτε θα πείσουν κανέναν πως υπήρξε κάποτε. Τα μετά και τα πριν από μένα, εκείνο που ο Μ. Αυρήλιος το ονόμασε "αχάνειαν του οπίσω και του πρόσω αιώνος", εάν το φανταστώ έξω από τη δική μου συνείδηση, τα καλύπτει το απόλυτο μαύρο της ανυπαρξίας. Είναι το ίδιο απόλυτο μαύρο, όπως και στη συνείδηση του παιδιού ενός άκληρου. Δεν υπάρχει ο κόσμος για κείνον που δεν εγεννήθηκε.

Όταν στοχάζεσαι πώς πεθαίνει ένας άνθρωπος, στην ουσία στοχάζεσαι πώς πεθαίνει το σύμπαν. Μόνον αυτός ο χαλασμός απομαγνητίζει το βάρος του θανάτου. Ο θάνατος του ποιητή ισοδυναμεί με τη Συντέλεια του κόσμου. Στη διπλή όψη του αρχαίου στίχου:

εγγύς μεν η ση περί πάντων λήθη,
εγγύς δε η πάντων περί σου λήθη.
(λίγο ακόμη, και θα τα ξεχάσεις όλα.
λίγο ακόμη, και θα σε ξεχάσουν όλα).

αυγάζει η ιδέα της χειραψίας που δίνουν βουβοί ο θνήσκοντας ποιητής και ο θνήσκοντας κόσμος.

Νηφομανής, Δ. Λιαντίνη, 121-122

Ίσως με το δεύτερο αυτό απόσπασμα να δίνεται και η απάντηση στο ακαδημαϊκό ερώτημα που έθεσα παραπάνω. Γιατί ο Λιαντίνης μας άφησε αίνιγμα το δικό του θάνατο... Ίσως, λέω, για να αναγκάσει, να σκεφτούμε το θάνατο με τον τρόπο που εδώ περιγράφει. Και όχι με την περιέργεια - τη χαιρέκακη όπως θα την ονομάσει στη Γκέμμα - για το δικό του προσωπικό θάνατο. Σαφώς τούτη η έλλειψη εμποδίζει να τον μακαρίσουμε... Και δε νομίζω ότι τον αδικώ με τέτοια κουβέντα. Μάλλον το αντίθετο.



Βέβαια, η δική μου πρόθεση σήμερα ήταν να μάθω πώς πέθανε ο Μπετόβεν. Και μέχρι στιγμής δεν είπα τίποτε για τούτο. Ή και να τα είπα κιόλας όλα. Γιατί ο Μπετόβεν υπήρξε κι αυτός ένας ποιητής. Από τους μεγάλους που αξιώθηκε να χαρεί η ανθρωπότητα. Και θα θυμίσω εδώ πως ο Λιαντίνης στο Μπετόβεν αναζήτησε τους τελευταίους ήχους που συνόδευσαν τον Εμπεδοκλή του στο Εδώ Μεσολόγγι:

Παράθεση :

Ο Εμπεδοκλής ανεβαίνει τα ύψη σε τέμπο ανήμερο. Μουσική με εξαίσια όργανα συνοδεύει το δρόμο του. Είναι εκείνη η άλλη Eroica. Ο μεγάλος Κωφός δεν έχει χρεία πια να σκίσει την αφιέρωσή του. Γιατί ο ήρωας δε θα φενακίσει τώρα την ελπίδα των ανθρώπων. Και το marcia funebre ακούγεται για πάντα τραγούδι του πένθους. Στο δρόμο θανάτου που δεν έχει γυρισμό.



Γκέμμα, Δ. Λιαντίνης, 166

Ο μεγάλος Κωφός δεν είναι άλλος από τον Λούντβιχ Φον Μπετόβεν που γεννήθηκε στη Βόννη στα 1770 και πέθανε τις τελευταίες μέρες του Μάρτη του 1727, στη Βιέννη. Τι σημασία έχει το ακριβές "πώς"; Η ουσία είναι στο γεγονός και μόνο. Ή ακόμη είναι στο πώς η ζωή του φύλαξε τέτοιο άδικο με το ταλέντο του μαρτύριο. Αυτός που τον αγάπησαν οι Μούσες και λάτρεψε τη μουσική να έχει τη σκληρή τιμωρία της κώφωσης.



Το πόσο βασανίστηκε ο άνθρωπος αυτός από την πάθησή του, μπορεί κανείς λίγο να το αντιληφθεί αν διαβάσει το άρθρο:



"Ο Μπετόβεν και οι θεράποντες ιατροί του"



Πόσοι γιατροί, πόσες θεραπείες, πόσες απογοητεύσεις... Κι όμως εκείνος να μη σταματά ποτέ να γράφει μουσική. Αντίθετος με την εντολή της φύσης να μην ακούει όσα ο ίδιος δημιουργεί. Να μην ακούει; Α, αυτό είναι μεγάλο ζήτημα. Και απόλυτα σχετικό με όλους εκείνους που πεισματικά αρνούνται να ακούσουν τα βροντερά μηνύματα των καιρών. Ποιος είναι τελικά ο αληθινά κουφός; Εκείνος που έχει τα αυτιά του να στέκουν άχρηστα εξαρτήματα; Ή εκείνος που χωρίς αυτιά καταφέρνει να γράφει μουσική;



Και ποιος είναι κι ο Εμπεδοκλής. Που με τη μουσική ενός κωφού ανεβαίνει τα ύψη κάθετα; Ο ένας συνθέτει χωρίς αυτιά. Ο άλλος γιατί πρέπει να ανεβαίνει με πόδια στο κακοτράχαλο το βουνό;

Αγαπητέ και σεβαστέ μας Δάσκαλε, Δημήτρη Λιαντίνη, κανέναν άλλο μουσικό δε σκέφτηκες εκεί και τότε να ακούσεις; Πόσο πια πρέπει να βροντοφωνάξεις την αλήθεια για να την ακούσουμε εμείς οι θεόκουφοι;

Αγαπητέ φίλε,

μέρα που είναι σήμερα, μαύρη επέτειος της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη, φοβάμαι πως δεν μπορώ να διαβάσω νηφάλια το ερώτημα που μας θέτει η ανάρτησή σου.

Δίπλα στους θανάτους των ποιητών στέκουν πολύ πιο τρομακτικοί οι θάνατοι εκείνων που η εποχή τους δεν τους άντεξε και τους εκτέλεσε. Και δε λέμε με το συμβολικό τρόπο που ο ποιητής πεθαίνει νέος. Αλλά κανονική εκτέλεση. Στήσιμο στον τοίχο και πυροβολισμός. Ή κώνειο παλιότερα. Ή ηλεκτρική καρέκλα σήμερα σε κείνη τη μεγάλη χώρα που καυχάται ότι είναι η νέα Ρώμη.

Μια άλλη μέρα, μια άλλη στιγμή, μπορεί και να το έβλεπα αλλιώς. Όχι σήμερα.

Θα μου πεις ότι ο θάνατος είναι πάντα θάνατος. Όπως κι αν έρθει. Μα είναι άλλο να σε σκοτώνουν.

Θα σταθώ μόνο στην εύστοχη παρατήρηση του καπταν -Νέμου χωρίς να παραγνωρίζω και τη σοβαρότητα του ζητήματος που έθιξε η Διώνη:

Παράθεση :

Και ποιος είναι κι ο Εμπεδοκλής. Που με τη μουσική ενός κωφού ανεβαίνει τα ύψη κάθετα; Ο ένας συνθέτει χωρίς αυτιά. Ο άλλος γιατί πρέπει να ανεβαίνει με πόδια στο κακοτράχαλο το βουνό;

Αγαπητέ και σεβαστέ μας Δάσκαλε, Δημήτρη Λιαντίνη, κανέναν άλλο μουσικό δε σκέφτηκες εκεί και τότε να ακούσεις; Πόσο πια πρέπει να βροντοφωνάξεις την αλήθεια για να την ακούσουμε εμείς οι θεόκουφοι;

Προφανώς είναι αστείο μιλώντας για ένα φιλόσοφο όπως υπήρξε ο Δημήτρης Λιαντίνης το να επιχειρεί κανείς μέσα από το Εδώ Μεσολόγγι να προσεγγίσει το γεγονός του θανάτου του ερμηνεύοντας κατά λέξη.

Τις προάλλες σοφά η Φωτεινή έθεσε ζήτημα για την πρώτη σελίδα του κεφαλαίου.

Παράθεση :

Βλέπεις λοιπόν πόσο δύσκολο είναι να γράψεις για Λιαντίνη ή πολύ περισσότερο να τον ερμηνεύσεις. Άσε που πρέπει να διαθέτεις προσωπική βιβλιοθήκη σε κλασικούς κλπ. κλπ. τεράστια σαν τη δική του!!! Κρίνε λοιπόν τα τερατολογήματα που γράφονται στις γωνίες π.χ. του Internet από τους δήθεν λιαντινολόγους. Για να προσπαθήσει κάποιος π. χ. να προσεγγίσει τη σελ. 143 στη ΓΚΕΜΜΑ και το νόημά της ως προς τις ακόλουθες σελίδες στο ΕΔΩ ΜΕΣΣΟΛΟΓΓΙ! Σίγουρα, αν τα καταφέρει, θα τον κτυπήσει κάτι σαν κεραυνός σε σχέση με κείνα που νόμιζε ότι είχε καταλάβει από τη σελ. 145 και εξής.
Το αίνιγμα πιστεύω στο Λιαντίνη δεν είναι ένα, τα αινίγματα είναι ζείδωρα στη γραφή του και το δώρο το βρίσκεις, αν ερευνήσεις επιστημονικά και μεθοδολογικά. Ο ίδιος ποτέ δεν θα στο δώσει στο πιάτο.

Ας δούμε πχ τα μήδεα λαχνήεντα... Δε χρειάζεται να εξηγήσω τι σημαίνει. Μας πρόλαβε ο ίδιος ο Λιαντίνης γνωρίζοντας τη φτωχή μας μόρφωση σε αρχαία ελληνικά:

"αρχίδια βαρβάτα και βάρβαρα εξηγάνε"

Έτσι έγραψε στον πρόλογο του κεφαλαίου του. Πάρε εσύ τώρα και διάβαζε όλο το υπόλοιπο κεφάλαιο... Αλλά κάθε γραμμή να επαναλαμβάνεις αυτό που ο ίδιος ο συγγραφέας πρόταξε:

"μήδεα λαχνήεντα"...

Κι όταν τελειώσει η περιγραφή, κάτσε και αφουγκράσου και τον τελευταίο απόηχο:

"Αίνιγμα"

Έχετε ακούσει αινίγματα στη ζωή σας ή χρειάζεται να σας πω κανένα για να θυμηθείτε τη συμβολική τους γλώσσα;

"Ψηλός ψηλός καλόγερος και κόκαλα δεν έχει".

Άντε ψάξε για καλογέρους εσύ... Αμ δε. Γι' αυτό σας λέω. Η παρατήρηση του Νέμου είναι ενδιαφέρουσα. Και έρχεται να υποστηρίξει πολλούς άλλους προβληματισμούς.

Είδα και μια ακόμη σημείωση της Φωτεινής. Για τα ζάρια που αναφέρονται στον επίλογο του κεφαλαίου. Ζάρια... Τυχαιότης... Απροσδιόριστο αποτέλεσμα. Και θα πέσω... Όπου η πτώση σαφώς και δε σημαίνει θάνατο βιολογικό.

Τι σημαίνει;;; Υπομονή... "Κάτσε και θα δεις" που έγραψε και η Φωτεινή; Μακάρι να είχα τόση υπομονή. Ώρες ώρες με ζώνει τέτοια ανυπομονησία κι έπειτα πάλι γίνεται απογοήτευση καθώς βλέπω ότι χτυπάω τοίχο που δεν έχει πόρτα. Είναι δοκιμασία όλο αυτό ε; Κι εκείνος το έχει γράψει για το πονητικό σύνδρομο. Από ποιον να ζητήσεις να σε λυπηθεί; Απλώς αναρωτιέσαι αν αντέχεις. Και συνεχίζεις. Κομματάκι το κομματάκι, λιθαράκι το λιθαράκι. Όχι απαντήσεις εύκολες, όχι συμπεράσματα αυθαίρετα.

Σαφώς - και πάντα ως προς την παρατήρηση του Νέμου - ο Λιαντίνης ανέβαινε στον βουνό του. Έχουμε αρκετές μαρτυρίες ώστε να το δεχτούμε. Ξέρετε όμως τι με δαιμονίζει; Γιατί βρε παιδιά να πάρει ένα ταξί και να πάει ως εκεί;;;

Έκανε μέτοχο τον ξάδερφό του στο σημείο που θα τον βρουν. Δεν μπορούσε κάποιον άλλον έμπιστο να πάρει και να τον οδηγήσει ως εκεί; Ή δεν μπορούσε να πάρει ένα αυτοκίνητο και να φτάσει ως εκεί κοντά... Όχι το δικό του. Ένα αυτοκίνητο άλλο. Κάπου δε μου κολλάει αυτή η ιστορία με το ταξί... Άσε που το ταξί δε φτάνει στο καταφύγιο. Δύο φορές επεχείρησε η Δανάη με ταξί να πάει στο καταφύγιο και οι ταξιτζήδες αρνήθηκαν γιατί ο δρόμος είναι δύσβατος. Για τον Τσούνη δεν ήταν; Χάλασε μετά; Μπορεί...

Θυμάμαι επίσης τις προάλλες που έγινε λόγος για τα παπούτσια. Με λευκά αθλητικά τον είδε ο Τσούνης. Αλλά τέτοια παπούτσια δε φορούσε εκείνος που βρέθηκε στη σπηλιά. Πού καταλήγουμε; Μα φυσικά στο ίδιο σημείο:

Καπετάνιε σε ξαναδιάβασα και στάθηκα στην πρόταση που παραθέτεις: Γιατί ο ήρωας δεν θα φενακίσει τώρα την ελπίδα των ανθρώπων.
Το ρήμα φενακίζω έχει τόσες πολλές ερμηνείες που σε συνάρτηση με την ελπίδα, καμιά δεν σου λέγει κάτι. Ποια είναι η ελπίδα των ανθρώπων; Σε τι ελπίζουν οι άνθρωποι σχετικά με τον ανεβαίνοντα στα ύψη;
Θεωρώ ότι είναι από τις πλέον δυσερμήνευτες προτάσεις της Γκέμμας.
Ποιος είναι ο ήρωας; Είναι ο Γκαίτε ή ο υποτιθέμενος Εμπεδοκλής; Ή είναι και αυτή η πρόταση Μήδεα λαχνήεντα;

Και μια άλλη ερώτηση σε συνέχεια εκείνων της Ελίνας: Τις φορές σύμφωνα με το Ορειπορικόν που πήγαινε στον Ταύγετο με τον κ. Τσούνη πήγαινε ή με κάποιο άλλο ταξί, ή άφηνε το δικό του BMW στο τελευταίο χωριο και ανηφόριζε τόσο δρόμο; Και γιατί δεν πήγε πάλι με τον ίδιο τρόπο.
Έπρεπε φαίνεται στο σκηνικό να υπάρξει κάποιος Τσούνης. Και ο ευλογημένος στις 4 Ιουνίου βγήκε και το δήλωσε. Δεν είχε λέει μέχρι εκείνη την ημέρα πληροφορηθεί τίποτα απόλύτως... Οι τηλεοράσεις δυο μέρες και τα ραδιόφωνα του ταξί βούιζαν και στη Σπάρτη σε όλα τα σημεία είχαν αναρτηθεί φωτογραφίες του Καθηγητή και ο Τσούνης δεν είχε πάρει χαμπάρι!!!

φενακίζω = αρχ. φενακίζω ( φέναξ = απατεώνας) - ρ. εξαπατώ με κολακείες ή υποσχέσεις, παραπλανώ: Πώς την εγέλασαν! Πώς την φενάκισαν! (Κ. Καβάφης) - σημασία έχει να τον φενακίζετε προσφέροντάς του, χωρίς αντιδράσεις ή μεμψιμοιρίες, εκείνο που ζητάει από σας (Άγγ. Βλάχος)

ΠΗΓΗ: Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου - Φυτράκη

_______________

Νομίζω ότι το "φενακίζω" στη συγκεκριμένη παράγραφο έχει ξεκάθαρο νόημα. Αλλά η ελπίδα των ανθρώπων όντως μένει έωλη και με πολλαπλές ερμηνείες να ελλοχεύουν. Πάντως η όποια προσέγγιση δεν μπορεί παρά να στηριχτεί στα συμφραζόμενα τουλάχιστον της παραγράφου. Κι αυτά έχουν να κάνουν με την ιστορία της Ερόικα του Μπετόβεν και ειδικά με την αφιέρωση που εκεί υπήρχε αλλά αργότερα ο συνθέτης έσκισε καθώς φενακίστηκαν οι ελπίδες του... Θυμίζω δε ότι:

Παράθεση :

http://www.6gymnasio.gr/EFIMER_1/politist.htm

... την 3η του συμφωνία, την <<Ηρωική>>. Τη συμφωνία αυτήν ο Μπετόβεν την προόριζε για το Μ. Ναπολέοντα, που τότε η φήμη του σα στρατηγός της δημοκρατίας όλο κι ανέβαινε. Όταν όμως είδε, πως ο μεγάλος Κορσικανός εξελίσσεται σε αυτοκράτορα, έσχισε την αφιέρωση με αγανάκτηση.

Τούτο γιατί ο Μπετόβεν, δίπλα στον μεγάλο του ταλέντο, είχε και ένα άλλο χάρισμα, που σπάνια παρουσιάστηκε τόσο έντονα σε άλλες προσωπικότητες ο γίγαντας της μουσικής λάτρευε με πάθος τη λευτεριά κι από τότε που άρχισε να αποχτά συνείδηση του εαυτού του του έβαλε πιο πάνω από όλα την αξιοπρέπεια του.

Θα θυμίσω όμως και κάτι ακόμη σημαντικό:

Παράθεση :

Από την άλλη ο Στρατής Μυριβήλης τον λέει «Αρσενικό» βουνό και τον συνδυάζει με την Ηρωική συμφωνία του Μπετόβεν:

«Ο Ταΰγετος είναι απερίγραπτος, αδύνατον να εκφραστεί χωρίς τη μουσική τού Μπετόβεν. Τόσο πυκνή, τόσο κυριαρχική είναι η επιβολή του πάνω στην ψυχή του ανθρώπου. Είναι το ίδιο όπως αντικρύζεις ένα τεράστιο μνημείο μεγαλοφυΐας. Η εντύπωση είναι ακαθόριστη στις λεπτομέρειες, όμως το νόημά του είναι όρθιο. Σε αναγκάζει να σταθείς και να το δεχθείς και συ όρθιος. Να το δεχθείς κατάστηθα σα μια μεγάλη ευτυχία ή μια θεομηνία που σου κρούει την ψυχή και σου γυρεύει προσταχτικά μιαν απάντηση».

ΠΗΓΗ: http://www.mani.org.gr/taigetos/diadromes/mon_nea/ntren.htm

Κι εδώ έχει επίσης νόημα να θυμηθούμε ότι ο Δημήτρης Λιαντίνης φεύγοντας τον Ιούνιο του 98 από το σπίτι του άφησε ένα βιβλίο του Μυριβήλη, Τη Ζωή εν Τάφω, με σημειώσεις χαρακτηριστικές των αποφάσεων που είχε λάβει και όσων σκόπευε να κάνει.

Από παλαιότερο άρθρο της Δανάης αντιγράφω (όπως και τα παραπάνω παραθέματα) τα εξής:

Παράθεση :

Ο Στρατής Μυριβήλης... Το δικό του βιβλίο άφησε ανοικτό ο Λιαντίνης εκείνο το τελευταίο πρωί. Τη Ζωή εν Τάφω. Με υπογραμμισμένη την τελευταία φράση:

"Ες αύριον, λοιπόν, και ως τότε γεια σου. Αγαπημένη, γεια σου."

Είναι ο Μυριβήλης που αποκαλεί τον Ταΰγετο Αρσενικό Βουνό. Και ο Λιαντίνης που τον προσφωνεί στο Εδώ Μεσολόγγι:

"Έλεος βουνέ. δε σε υποφέρω."

Ο Μυριβήλης που χτυπά τα πλήκτρα της Ηρωικής Συμφωνίας του Μπετόβεν. Και ο Λιαντίνης που αποκρίνεται:

"Ο Εμπεδοκλής ανεβαίνει τα ύψη κάθετα. Σε τέμπο ανήμερο. Μουσική με εξαίσια όργανα συνοδεύει το δρόμο του. Είναι εκείνη η άλλη Eroica. Ο μεγάλος Κωφός δεν έχει χρεία πια να σκίσει την αφιέρωσή του."

Στο ίδιο άρθρο η Δανάη κατέληγε τότε στο εξής συμπέρασμα:

Παράθεση :

Όμως αυτή τη φορά ο ήρωας δε θα φενακίσει την ελπίδα των ανθρώπων.

Έτσι απαντά ο Λιαντίνης...

Και ο Μπετόβεν, ο μεγάλος Κωφός δε θα χρειαστεί να σκίσει την αφιέρωση.

Θαρρώ πως εδώ εξορκίζει το φάντασμα του μεγάλου Ουτοπικού. Του Ιησού. Ο Λιαντίνης ανεβαίνει στον δικό του βουνό, στον Ταΰγετο. Όχι σε Γολγοθά που έδωσε μια θρησκεία. Θα σώσει τον άνθρωπο σε τούτη την πράξη. Και θα αρνηθεί τον υπεράνθρωπο και τους οπαδούς.

Ίσως λοιπόν η αναφορά στον Μπετόβεν να αφορά το απόσπασμα του Μυριβήλη και μόνο και όχι τον ίδιο τον Μπετόβεν και την αφιέρωση που είχε γράψει στην Ερόικα. Ίσως πάλι να αποτελεί και μια αριστουργηματική σύνδεση και των δύο. Ποιος μπορεί να ξέρει; Μπορεί κανείς να μπει στο μυαλό ενός ανθρώπου; Και μάλιστα του Λιαντίνη; Καταδικασμένοι να κάνουμε υποθέσεις είμαστε χωρίς απαντοχή να δροσίσει τα χείλη μας η βεβαιότητα. Και έπειτα από τις τόσες φορές που σκάλωσα στα ρουμάνια του και τόσες που μάτωσα πατούσες και γόνατα στα αγκαθόφραχτα μονοπάτια του, αρχίζω να βάζω πια μυαλό και να υποψιάζομαι πως αυτός ήταν και ο στόχος του. Η έλλειψη κάθε βεβαιότητας. Αλλά για να καταλήξεις εκεί ούτε που μπορώ να απαριθμήσω τα "ορειπορικά" που απαιτούνται.

Φυσικά όχι με τον Τσούνη... Είναι πολύ παράξενο πρόσωπο στην ιστορία του Λιαντίνη αυτός ο Σπαρτιάτης ταξιτζής. Να δεχτώ ότι φοβήθηκε στην αρχή μην μπλέξει και μόλις στις 4 Ιουνίου εμφανίστηκε. Αν και βούιζε όχι μόνο η Σπάρτη αλλά το πανελλήνιο με την εξαφάνιση του Λιαντίνη. Αλλά πώς να δεχτώ ότι ο ίδιος ο Λιαντίνης αν τα πράγματα έχουν όπως τα διηγήθηκε ο ταξιτζής, άφησε πίσω του τέτοιο μάρτυρα για το πού πήγε;

Και είναι και ο τρόπος που τον πλησίασε. Δεν πήγε στην πιάτσα και πήρε ένα ταξί... Όχι. Καιρό νωρίτερα είχε κρατήσει κάρτα του συγκεκριμένου ταξιτζή και του τηλεφώνησε για να κλείσει το ραντεβού της μοιραίας μέρας.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, τακτική που σίγουρα θα βοηθούσε τον ταξιτζή να τον θυμηθεί, του έδωσε και το όνομα: Λιαντίνης...

Είναι προφανές ότι χρειαζόταν έναν αξιόπιστο μάρτυρα. Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει κάτω από τέτοιες συνθήκες τον ταξιτζή; Δεν ήταν ένα τυχαίο αγώι... Δεν μπήκε τυχαία στο ταξί. Και δεν πέρασε σαν ένας ακόμη ανώνυμος επιβάτης. Σχέδιο αρχιστρατηγικό και που λογική εξήγηση άλλη δεν έχει εκτός από το να βγει ο Τσούνης και να πει αυτά που είπε και όχι για να φτάσει ο Λιαντίνης εκεί που ήθελε.

Θα μπορούσε να πάει εκεί πάνω και με άλλον τρόπο; Σιγά που δε θα μπορούσε. Τι λέτε; Να φοβήθηκε μην κουραστεί; Μην περπατήσει λίγο παραπάνω;

Ξέρετε, τη διαδρομή από το καταφύγιο του Ταϋγέτου ως την κορφή την κάνουν τους καλοκαιρινούς μήνες εκατοντάδες και όχι μόνο εξασκημένοι ορειβάτες. Ακόμη και παιδιά σκαρφαλώνουν εκεί πάνω ή και αγύμναστοι άνθρωποι της πόλης. Τι θα ήταν για το Λιαντίνη να ξεκινήσει την πεζοπορία του από άλλο σημείο που σε κανέναν δε θα δημιουργούσε υποψίες;

Πάντως, έχοντας σχετική εμπειρία, θα αμφισβητήσω ότι ο Τσούνης δεν μπορούσε να φτάσει στο καταφύγιο. Και ως απόδειξη καταθέτω την παρακάτω φωτογραφία:


Ανάμεσα στα αγροτικά και στα φορτηγάκια, διακρίνουμε και απλά γιωταχί. Άρα γιατί όχι και ένα ταξί να μην μπορεί να φτάσει ως εκεί; Το ότι δε δέχονται οι ταξιτζήδες να σε πάνε δε σημαίνει και τίποτε... Αν τους πληρώσεις έξτρα; Άσε που είναι και θέμα οδηγού. Ξέρω εγώ ανθρώπους που ανεβάζουν ακόμη και μερσεντές στα βουνά χωρίς να λογαριάζουν κοτρόνια. Κι άλλους που μόλις δουν χωματόδρομο και μόνο, στρίβουν το τιμόνι.

Πάντως θέλει λίγο ψαξιματάκι αυτή η ιστορία. Και ξέρετε τι μου κάνει φοβερή εντύπωση; Που στο βιβλίο που γράφτηκε για το Λιαντίνη, έχουν μιλήσει ακόμη και κοριτσόπουλα που τον ήξεραν τριάντα χρόνια πριν... αλλά συνέντευξη του ανθρώπου που υποτίθεται είδε τελευταίος το Λιαντίνη, δεν υπάρχει. Όσο για το διάλογο που παρατίθεται στις πρώτες σελίδες, υπάρχει όλος σε βίντεο από τις ειδήσεις εκείνων των ημερών και μάλιστα μόνο μικρό απόσπασμα δημοσιεύεται στο βιβλίο.

Διώνη, εν τάξει κατανοητά τα γνωστά από Μπετόβεν και Μυριβήλη. Το θέμα είναι όμως η πρόταση «ο ήρωας δεν θα φενακίσει (εξαπατήσει) τώρα την ελπίδα των ανθρώπων». Το ρήμα είναι ενεργητικό, έχει υποκείμενο. Εξαπατάει κάποιος μόνον ένα ον (άνθρωπο) που μπορεί να παρασυρθεί και να πιστέψει σε κολακείες. Γιατί η συνήθης χρήση του φενακίζω είναι εξαπατώ με πλανερά λόγια ή κολακείες. Να εξαπατήσει την ελπίδα, να κολακεύσει την ελπίδα; Το σωστό γραμματικά και εννοιολογικά θα ήταν «ο ήρωας δεν θα φενακίσει τώρα τους ανθρώπους». Η ελπίδα είναι έννοια, δεν δρα η ίδια.Η δράση της υπάρχει μόνο μέσω του ανθρώπου. Γι’αυτό σου λέγω: ΜΗΔΕΑ ΛΑΧΝΗΕΝΤΑ

Σ' αυτή τη χειρουργική θα έλεγα παρατήρηση της Φωτεινής διαβάζω ένα δεύτερο μήνυμα. Πόσο τρομακτικά δύσκολο είναι να προσεγγίσει κανείς σε όλο του το βάθος και σε όλο του το πλάτος το λόγο του Λιαντίνη. Το λιγότερο λιγότερο οφείλει να γνωρίζει ελληνικά απταίστως.

Το περιστατικό μου θύμισε τη γνωστή ιστορία που μας έχει διηγηθεί η Δανάη για το λέπας. Τότε που πήγε και ρώτησε το Λιαντίνη τι σημαίνει η λέξη αυτή κι εκείνος αντί απάντησης την έστειλε να συμβουλευτεί λεξικό. Κι εκεί υπήρχε το ίδιο μήνυμα που διέκρινα παραπάνω. Η γνώση της γλώσσας είναι προαπαιτούμενο.

Εξάλλου αυτό το τονίζει και ο Λιαντίνης σε αρκετά σημεία του έργου του. Την αξία της γλώσσας και μάλιστα για όσους ασχολούνται με τη φιλοσοφία. Πχ.

Παράθεση :

Ο Heideegger σημειώνοντας τον άμεσο δεσμό της γλώσσας με την αλήθεια ονομάζει τη γλώσσα κατοικία του Είναι και τους ποιητές φύλακες της αλήθειας.


Ο Holderlin, ο αγαπημένος ποιητής της θεάς Παραφροσύνης, που κατέβηκε ως την άτρεμη διαύγεια του βάθους, είδε στη γλώσσα τη χαρισματική πρωτοδύναμη, που της έχει ταχθεί ν' ανασέρνει το ον από τη χαοτική άβυσσο της αοριστίας στη φωτερή μονιμότητα της μορφής.


Χάσμα Σεισμού, 16

Ακόμη και σημειολογικά να το δεις ως προς τα βιβλία που άφησε πίσω του ο Λιαντίνης... Από τα όσα έγραψε ξεχώρισε δύο, προφανώς γιατί τα άλλα αποτελούν επιστημονικές μελέτες για άλλους ποιητές (Ρίλκε, Σολωμό, Σεφέρη, αρχαίους έλληνες φιλοσόφους, Στοά και Ρώμη). Και από αυτά τα δύο το ένα είναι για τη γλώσσα και το άλλο η φιλοσοφική του θεώρηση.

Η Φωτεινή είναι προφανές ότι διαθέτει βαθύτατη γνώση της γλώσσας για να κάνει τέτοιες επισημάνσεις. Είναι εξαιρετική τιμή για μας που βρίσκεται κοντά μας και πολύτιμη η κάθε της παρέμβαση.

Φωτεινή, σε ευχαριστώ από καρδιάς.

Πριν την αναφορά στην Eroica του Μπετόβεν στο ΕΔΩ ΜΕΣΣΟΛΟΓΓΙ (Γκέμμα, σελ. 166) ο Λιαντίνης θα αναφερθεί σε στίχους «χρηστηριασμένου ποιητή», χωρίς να αναφέρει το όνομά του, ή έστω κάτι στα «σχόλια». Πρόκειται για στίχους του ποιητή Arthur Rimbaud (γεν. 20. 10. 1854 + 10. 11. 1891) από το βιβλίο του «Εκλάμψεις - Les Illuminations», που θεωρείται ότι γράφτηκε από το 1873 ως το 1875. Συγκεκριμένα από το Τμήμα του βιβλίου «Πόλεις»:

«Ερωτικές γιορτές κουδουνίζουν πάνω στα κανάλια κρεμασμένα πίσω από τα ορεινά σπιτάκια...Στις μικρές γέφυρες της αβύσσου και στις στέγες των πανδοχείων η λαύρα του ουρανού σημαιοστολίζει τα άλμπουρα. Η κατάρρευση των αποθεώσεων ανταμώνει τους αγρούς των υψωμάτων όπου σεραφικές* γυναίκες-κένταυροι ξετυλίγονται («ελίσσονται» είναι η κυριολεκτική μετάφραση από το γαλλικό κείμενο) ανάμεσα στις χιονοστιβάδες. Πάνω από τη στάθμη των πιο υψηλών βουνοκορφών, μια θάλασσα ταραγμένη από την αιώνια γέννηση της Αφροδίτης, φορτωμένης ωδικούς στόλους και από τη χλαλοή των μαργαριταριών και των πολύτιμων κοχυλιών, - η θάλασσα σκοτεινιάζει καμιά φορά με θανάσιμες λάμψεις... Από τα κάστρα χτισμένα με κόκαλα βγαίνει η άγνωστη μουσική... Ο παράδεισος των καταιγίδων καταρρέει…»

«Des fêtes amoureuses sonnent sur les canaux pendus derrière les chalets… Sur les passerelles de l’ abîme et les toits des aubrges l’ ardeur du ciel pavoise les mâts. L’ écroulement des apotheoses rejoint les champs des hauteurs où les centauresses séraphiques évoluent parmi les avalanches. Audessus du niveau des plus hautes crêtes, une mer troublée par la naissance éternelle de Vénus, chargée de flottes orphéoniques et de la rumeur des perles et des conques précieuses, - la mer s’ assombrit parfois avec des éclats mortels… Des châteaux bâtis en os sort la musique inconnue… Le paradis des orages s’ effondre…"

Η λέξη «χρηστηριασμένος» είναι ανύπαρκτη σε ελληνικά λεξικά, είναι λιαντίνειος νεολογισμός και πρέπει μάλλον να την παράγει από τη ρίζα του «χρησμός» ως συνώνυμη των «μαντευτικός, προφητικός». Πάντως ο Rimbaud, ανεξάρτητο πνεύμα από την παιδική του ηλικία, στη σύντομη ζωή του, αφού πέθανε 37 ετών, έζησε τυχοδιωκτικά, πέρασε νέος (1871) μια βίαιη κρίση αντιχριστιανισμού, που εκδηλώνεται στα ποιήματά του, λίγες μέρες όμως πριν το θάνατό του δέχθηκε να εξομολογηθεί και να μεταλάβει.

Ένα ερώτημα ερμηνευτικό που προκύπτει είναι το εξής: Ναι μεν δεν αναφέρεται το όνομα του Μπετόβεν, αλλά ο αναγνώστης και από τη λέξη Eroica και από τον προσδιορισμό «Ο μεγάλος κωφός» αντιλαμβάνεται αμέσως ότι πρόκειται για το Μπετόβεν. Για τους στίχους όμως του «χρηστηριασμένου» ποιητή δεν είναι αυτονόητο. Γιατί δεν αναφέρεται το όνομα του ποιητή, τη στιγμή μάλιστα που στη δίπλα σελίδα 167 αναφέρεται το όνομα του δικού μας Κάλβου;

Ψάξε Δανάη σου λέγει, όπως για το «λέπας».

* Το επίθετο "Σεραφικός" παράγεται από την αγγελική τάξη των Σεραφείμ και είναι συνώνυμο με το "αγγελικός, χερουβικός".