Στις 13 και 14 Νοεμβρίου 2007 διεξήχθη με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή πολλών διδασκόντων από όλες τις Σχολές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Συνέδριο με θέμα «Η διαχείριση και η προστασία του περιβάλλοντος μέσα από την έρευνα και τη διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών».
Από τη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου συμμετείχε με εισήγηση η Καθηγήτρια της Ιστορίας της Φιλοσοφίας και Εισαγωγής στη Φιλοσοφία του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας Κυρία Νικολίτσα Γεωργοπούλου με θέμα «Το περιβάλλον ως έννοια συνθετική και τα οικοσυστήματα». Η Κυρία Ν. Γεωργοπούλου διδάσκει Οικολογική Ηθική στους φοιτητές του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας στα πλαίσια του υποχρεωτικού μαθήματος Κοινωνική Ηθική.
Η ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Η δυναμική της οικολογίας εντοπίζεται στην έρευνα από το μέρος στο περιέχον όλο. Ενώ στις αρχές του 20ου αι. η εμβέλεια της οικολογίας κάλυπτε μόνο την έρευνα των σχέσεων των επί μέρους μορφών με το περιβάλλον τους, το ερευνητικό ενδιαφέρον στη συνέχεια στράφηκε σε αλυσίδες ειδών και πυραμίδες μορφών ως κοινωνίες ζωής. Στην καθημερινότητα ως οικολογία κατανοείται η επιστημονική ενασχόληση με το περιβάλλον των ζωντανών οργανισμών και οι συγγενείς όροι που χρησιμοποιούνται, όπως πράσινο, Greenpeace, προστασία του περιβάλλοντος, υγιεινός τρόπος διατροφής κλπ. προσδιορίζουν το περιεχόμενό της σε θεωρητική και πρακτική διάσταση.
Η οικολογία όμως ως επιστήμη δεν ενδιαφέρεται απλά για το περιβάλλον, αλλά για τις περιβαλλοντικές σχέσεις, για τις σχέσεις αλληλεπίδρασης των όντων, για κάθε τι που διαδραματίζεται μεταξύ οργανισμού και περιβάλλοντος. Η οικολογία δεν εξαντλείται στην περιγραφική ανάλυση μιας κατάστασης, αλλά το κύριο διαφέρον της στρέφεται στο γεγονός, στη διαδικασία και την αλληλεπίδραση μεταξύ του οργανισμού, που είναι αντικείμενο της Βιολογίας, και του περιβάλλοντός του, που είναι αντικείμενο της έρευνας της Φυσικής, της Χημείας, της Γεωλογίας και των Κοινωνικών Επιστημών.Ο όρος οικολογία χρησιμοποιείται επίσης για να χαρακτηρίσει την κοινωνική θέση σε περιβαλλοντικά θέματα. Οπωσδήποτε το ενδιαφέρον του επιστήμονα οικολόγου είναι πολύπλοκο και δύσκολο, γιατί η οικολογία εκφράζει βέβαια έναν αυτοτελή επιστημονικό προβληματισμό, από το αντικείμενό της όμως δεν μπορεί να προσδιορισθεί ως αυτόνομη επιστήμη, γιατί ο οικολογικός προβληματισμός μπορεί να υπάρξει σε όλους τους τομείς που αντικείμενό τους έχουν ζωντανές υπάρξεις, όπως Μικροβιολογία, Ιατρική, Κοινωνιολογία, Πολιτική, Ηθική.
Ο τρόπος με τον οποίο συλλαμβάνεται η έννοια της οικολογικής έρευνας εμπερικλείει, όπως κάθε έρευνα, τόσο το καινότροπο, το πρωτότυπο, την έκπληξη, το θαυμασμό, όσο και το φόβο για τη ζωή. Η συστηματική ενασχόληση με την οικολογία μπορεί να ερμηνευθεί ως αναζήτηση μέσων για καταστολή των δυσκολιών, ως ανάπτυξη μηχανισμών προσαρμογής του ανθρώπου στο περιβάλλον. Η οικολογία υποχρεώνει τον άνθρωπο να βλέπει την τάξη της ασύνορης πραγματικότητας, να αναπαράγει το άγνωστο και να το κατακτά, να απομακρύνει τις δεισιδαιμονίες του και να δαμάζει τους φόβους του, αλλά και να δημιουργεί νέους. Γιατί κάθε γνώση είναι πάντα συνειδητοποίηση της προηγούμενης και της επόμενης άγνοιας. Η οικολογία μετατρέπει σήμερα το βασικό φιλοσοφικό ερώτημα για τη φύση του ανθρώπου στο Οικοσύστημα.
Το νόημα της λέξης «περιβάλλον» είναι πολυδιάστατο. Οι περιεχόμενες σημάνσεις και η εννοιολογική περιεκτικότητα του όρου αξιώνουν ερμηνευτική προσέγγιση. Στον πυρήνα της λέξης «περιβάλλον» αναγνωρίζονται από συγγραφείς και πολιτικούς συνήθως μόνο τα στενά φυσικά - βιολογικά δεδομένα και αγνοούνται οι ουσιώδεις διαστάσεις και το πυκνό νοηματικό πλέγμα του όρου. Το «περιβάλλον» με την έννοια της νοηματικής παραπομπής μόνο σε φαινόμενα αναμφίβολης βέβαια αλήθειας, όπως μόλυνσης του εδάφους, νερού και αέρα, της αδυναμίας απομάκρυνσης των πάσης φύσεως λυμάτων, της ραδιενεργού και τοξικής μόλυνσης του σύνολου ζωτικού χώρου και όλων των άλλων απειλητικών παρακολουθημάτων διαταραχής της φυσικής ισορροπίας αποτελεί οντολογική ανεπάρκεια προσέγγισης της συνολικής κατηγορίας και μυωπική οπτική του στοχασμού. Με τέτοια στενή κατανόηση του όρου είναι φυσικό να κηρύσσεται η αφελής ελπίδα και πίστη ότι οι οικολογικές φθορές, ζημίες και καταστροφές του τεχνοκρατικού πολιτισμού είναι δυνατόν να αποκατασταθούν μόνο με νέες τεχνολογικές προοπτικές.
Ο ορίζοντας της επιστημονικής οικολογίας εκτείνεται από τις σχέσεις, εξαρτήσεις, συνάφειες και επαφές των ζωντανών οργανισμών με τον περιβάλλοντα χώρο της ζωής μέχρι τη γνώση και πράξη του ανθρώπου. Πολύ περισσότερο περιλαμβάνει το καθήκον του ανθρώπου να οργανώσει δίκαια τη ζωή του και να προσδιορίσει τις δυνατότητες που συνδέονται με την εξάρτησή του τόσο από το υπάρχον φυσικό πλέγμα όσο και από τις προϋποθέσεις που ο ίδιος δημιούργησε μέσα στην πορεία της ιστορίας. Είναι φανερό ότι λόγω της γνωστικής του δυνατότητας ο άνθρωπος κοινωνικά, οικονομικά αλλά και γενετικά αγωνίστηκε επίπονα μέσα στην ιστορία να αλλάξει και να προσαρμόσει το σύνολο περιβάλλον του σύμφωνα με προτεραιότητες που εκείνος έθεσε και να δημιουργήσει καταστάσεις που δοκιμάζουν την αντοχή της ύπαρξής του στο τέλος των ορίων.
Η βιολογική επιθυμία του ανθρώπου για πολλαπλασιασμό του γένους του, η βιολογική του συνάφεια με τις άλλες μορφές ζωής, ο συνεχώς αυξανόμενος καταναλωτισμός, η λησμοσύνη πολλές φορές ότι η τάξη της φύσης οικονομείται από μία οργανική νομοτέλεια και κρυφή αρμονία, οι διάφορες ιστορικές ταραχές που προς στιγμή φάνηκε να οδηγούν τον άνθρωπο στο μηδενισμό, και ο αχαλίνωτος ευδαιμονισμός μετέτρεψαν τη φιλία του προς τη φύση σε επιθετικότητα και επιδίωξη οικειοποίησης και μεταχειρισμού της φύσης.
Ο άνθρωπος γεωμέτρησε τη διάθεσή του προς την κοσμική δομή σύμφωνα με την επιθυμία του για βελτίωση της δικής του ζωής και φερόμενος από το συναίσθημα της παντογνωσίας και της έλλειψης ελέγχου για σώφρονα πράξη οδηγήθηκε βαθμιαία στην εξάντληση των φυσικών πηγών. Ο οντολογικός οίκος του ανθρώπου με συνειδητή του ασέβεια επικαλύφθηκε, και μάλιστα κατακλυσμιαία στο σύγχρονο κόσμο από έναν νέον «οίκο» που δημιούργησε η δική του υπέρβαση. Ο άνθρωπος διολισθαίνει χωρίς παύση από το φυσικό του οίκο, γιατί υιοθέτησε τον επικίνδυνο δρόμο της ευκολίας. Ο νέος τρόπος ζωής, σύμφωνα με το ιδανικό που κάθε φορά δημιούργησε, τον απομάκρυνε με μαθηματική ακρίβεια από τις σχέσεις της κοσμικής φυσικής τάξης και τον οδήγησε σήμερα να αισθάνεται έγκλειστος σε ένα ασφυκτικό θερμοκήπιο τρόμου, όπου το αίσθημα της διανοητικής του πλέον ανεπάρκειας για έξοδο αυξάνει καθημερινά.
Με τέτοιες αναμφισβήτητες διαπιστώσεις ο λόγος για «προστασία του περιβάλλοντος» τις περισσότερες φορές είναι ύποπτα παραπλανητικός και απύθμενα μηδενιστικός, γιατί ο ήχος του πνίγει μεν το φόβο του ανθρώπου, αλλά δεν φαίνεται να υπηρετεί την ανάγκη του μεταπλασμού της στυγνής πραγματικότητας. Εξασφαλίζεται μεν μια προσωρινή επιβίωση, αλλά η αληθινή σωτηρία δεν προβάλλει ούτε στο μακρινό ορίζοντα. Και αυτό γιατί η ισχύουσα περιβαλλοντική πολιτική αποβλέπει ισοδύναμα στη διατήρηση της ισχύουσας μεταβολής του φυσικού περιβάλλοντος και στην επαναδημιουργία φυσικών συνθηκών. Η οικολογική θεραπεία που υπόσχεται σήμερα η περιβαλλοντική πολιτική είτε με την απόμακρη ελπίδα είτε με τη βεβαιότητα της αναγκαιότητας προσκρούει στον αναυθεντικό και μηδενιστικό τρόπο ζωής που υιοθέτησε ο σύγχρονος άνθρωπος.
Η βιοτική σκοποθεσία του ανθρώπου τόσο ατομικά όσο και συλλογικά προσδιορίστηκε πάντα σε όλους τους πολιτισμούς από την επιθυμία του να παραμείνει κάτοικος αυτού του πλανήτη, για τούτο και προσπάθησε να διατηρήσει φυσικά δεδομένα και να δημιουργήσει νέα με δικές του επεμβάσεις. Οπωσδήποτε ο λόγος αυτός διευρυμένος πρέπει να ισχύει κατ’ εξοχήν σήμερα, όπου ο ρυθμός της ζωής, όπως τον δείχνει ο πρακτικός τρόπος της καθημερινότητας, έχει οδηγήσει τον άνθρωπο στο κενό και την ανία. Εκεί όπου οι σκοποί ξέπεσαν σε σκοπιμότητες και η γοητεία της φύσης τείνει να γίνει όνειρο.
Το «περιβάλλον» είναι λοιπόν έννοια συνθετική, της οποίας η παράσταση συλλαμβάνεται ως το πλήρες σύνολο των φυσικών και κοινωνικοπολιτικών οικολογικών δεδομένων εκείνων που συνιστούν την οντολογική θέση του ανθρώπου για βιολογική και διανοητική εκδίπλωση των φυσικών του δυνατοτήτων. Η ερμηνευτική αυτή θεώρηση του περιβάλλοντος σημαίνει ότι η «περιβαλλοντική πολιτική» οφείλει να επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην πρακτική εκείνη σκοπιμότητα που θα εξασφαλίζει τη φυσική κατοικία του ανθρώπου και θα εγγυάται τις δυνατότητες της οντοποίησής του. Σήμερα είναι συρμός πλέον η έκφραση «ποιότητα ζωής». Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά εκείνα που πλειοδοτούν σ’ αυτή την επιθυμία του ανθρώπου;
Το «περιβάλλον» ως συγκεκριμένο εννοιολογικό περιεχόμενο εκτείνεται χωροταξικά σ’ όλους τους χώρους της καθημερινής δράσης, από το χώρο διαβίωσης και τον εργασιακό χώρο μέχρι το χώρο των ιδιωτικών και δημόσιων μεταφορικών μέσων. ΄Ετσι το σπίτι, ο κήπος, το σχολείο, το νοσοκομείο, το εργοστάσιο, το γραφείο, οι δρόμοι, η πόλη ως όλο είναι μέρη του περιβάλλοντος· στη συνέχεια η φύση με την έννοια του φυσικού τοπίου μέχρι το σύνολο του πλανήτη μας. Η έννοια του χώρου εν προκειμένω χρησιμοποιείται όχι στατικά αλλά δυναμικά ως παράγοντας αλληλεξάρτησης ανθρώπων και λοιπών όντων. Τα διάφορα «περιβάλλοντα» των πολλών όντων αποτελούν τις αναγκαίες κοινότητες ζωής, τα «οικοσυστήματα», όπου συνυπάρχουν πολλές μορφές ζωής με πολυάριθμες σχέσεις συνεξάρτησης. Το σύνολο δε των οντολογικών προσδιορισμών όλων των όντων, το σύνολο δηλαδή των οικοσυστημάτων αποτελεί τη βιόσφαιρα. Η ποιότητα ζωής διαμορφώνεται τόσο από τους μικροκοσμικούς όσο και από τους μακροκοσμικούς δυναμογόνους παράγοντες, δηλαδή τους καθαρά φυσικούς και τους κοινωνικοπολιτικούς.
Οι φυσικοί παράγοντες αποτελούν το υπάρχον καθαρά υλικό στοιχείο, μέσα στο οποίο κλήθηκε να ζήσει ο άνθρωπος, αλλά και να το αξιοποιήσει συνετά για τη διατήρηση της ζωής του: Πρόκειται για το επίγειο και θαλάσσιο έδαφος με τις ανάλογες πηγές ενέργειας, τη χλωρίδα και την πανίδα, για το σύνολο της υδρόσφαιρας και ατμόσφαιρας με όλες τις τεχνοκρατικές επεμβάσεις και δημιουργίες του ανθρώπου, ιδίως στα μέρη του πλανήτη που δεσπόζει η ονομαζόμενη ανάπτυξη και τεχνολογία με τη χρήση του πλήθους των ωφέλιμων αλλά και βλαπτικών αγαθών. Έτσι ο τρόπος που οικοδομείται μια πόλη σε όλες της τις λεπτομέρειες συνεργεί στην υγεία ή την ασθένεια των κατοίκων της. Την έκφραση της ποιότητας ζωής τη δίνει η μορφή της λειτουργίας μιας κοινότητας, μιας πόλης, γιατί ο ρυθμός της ζωής προσδιορίζεται τόσο από το χώρο διαβίωσης, όσο και από το πλήθος των άλλων ανθρώπων, με τους οποίους μοιράζεται ο άνθρωπος τη δική του ζωή. Γιατί στην ποιότητα ζωής, στην ποιότητα του περιβάλλοντος, συνεργεί άμεσα και έμμεσα ο πρακτικός ρυθμός της καθημερινής ζωής όλων. Την ποιότητα ζωής του ανθρώπου συγκροτεί εκείνη η ηθική τελικά διάσταση, που σηματοδοτείται από το ομόλογο του ανθρώπινου τρόπου προς τη φυσική τάξη. Το μέτρο της ποιότητας ζωής το δίνει η μνημοσύνη της αξιοπρέπειας και του χρέους του ανθρώπου.
Στη μορφή των κοινωνικοπολιτικών παραγόντων που διαμορφώνουν την ποιότητα ζωής δεσπόζουν οι διανθρώπινες σχέσεις από το στενό περιβάλλον της ιδιωτικής ζωής μέχρι το δημόσιο στίβο συναγωνισμού, ανταγωνισμού, συνεργασίας και συνεξάρτησης. Η κατανόηση, συμπάθεια ή αντιπάθεια που βιώνει το άτομο στις διά-φορες μορφές συνάντησής του με τα υπόλοιπα άτομα του περιβάλλοντός του από την οικογένεια και τον εργασιακό του χώρο μέχρι τη δημόσια διοίκηση προσδιορίζουν σε ικανό βαθμό το μέτρο ποιότητας της ζωής του.
Στους κοινωνικούς τέλος παράγοντες που συντελούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος πρέπει να συνυπολογισθεί και η συνεργασία της πληροφόρησης με τα διάφορα μέσα ενημέρωσης που φορτίζει το άτομο με τη συσσώρευση πάσης μορφής ειδήσεων, πληροφοριών, διαφημίσεων, θέσεων, απόψεων και προτροπών. Η προσφερόμενη πληροφόρηση κεντρίζει το νου και την ευαισθησία του ατόμου, αφυπνίζει πολλές φορές την απάθειά του για ουσιαστικά προβλήματα, φωτίζει άγνωστες πτυχές της ζωής, αλλά δυστυχώς πολύ συχνά αντί να παιδαγωγεί τη συνείδηση προς το αγαθό οδηγεί στο αναποδογύρισμα των παραδοσιακών αξιών, στην αντιστροφή της όψης του κόσμου και «μολύνει» ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Η ποιότητα της παρεχόμενης πληροφόρησης στην εποχή μας των πολλών ηλεκτρονικών μέσων είναι ένας από τους πλέον αποφασιστικούς παράγοντες στην ορθή ενηλικίωση του παιδιού και στο γενικότερο προσανατολισμό του ατόμου.
Συνοπτικά διαπιστώνουμε ότι το περιβάλλον είναι έννοια συνθετική που αποτελείται από τα οικοσυστήματα που εντάσσονται στους προαναφερθέντες παράγοντες.
Θέμα: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 
Πεμ Ιουν 05, 2008 9:01 pm
