ΜΕ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΚΛΙΤΟΤΗΤΑ

Μια μικρή πρόταση στο οπισθόφυλλο της Γκέμμας είναι η πρόταση: “Με τάξη και με κλιτότητα”. Και επειδή πολλοί την ψιθυρίζουν, αλλά δεν ξέρω πόσοι γνωρίζουν ή αν έψαξαν μπόρεσαν να βρουν τί σημαίνει η λέξη κλιτότητα, επιτρέψατέ μου τη σύντομη διαφώτιση. Μέχρι τώρα μόνο ένας πολύ καλός ελληνιστής μπόρεσε να μου απαντήσει ορθά, όταν τον ρώτησα, για να δω αν γνωρίζει.
Αν έχετε αναζητήσει τη λέξη σε λεξικά της Νέας Ελληνικής (Μπαμπινιώτης κλπ.) ή της αρχαίας Ελληνικής ( π.χ.Σταματάκος, Liddell Scott) σίγουρα δεν την έχετε βρει. Γιατί δεν ανήκει σε καμιά από αυτές τις κατηγορίες.
Η λέξη κλιτότητα απαντά στην Ελληνική Δημώδη Γραμματεία και δη στην κρητική ποίηση (17ος αι.). Προέρχεται από το επίθετο «κλιτός», που σημαίνει 1) γονατιστός, σκυφτός 2) ταπεινός, φοβισμένος, θλιμμένος 3) υπάκουος και 4) απλωτός, και την κατάληξη -ότη, -ότητα.

Δίνω ένα παράδειγμα με τη λέξη κλιτός από την Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση: «μα την κερά μου συντηρώ κι έρχεται προς εμένα, κι έχει το πρόσωπο κλιτό, τ’ αμμάτια θαμπωμένα» (Πράξη Γ, σκηνή 2, στ. 61-62).

Η λέξη κλιτότητα σημαίνει 1) σεβασμός και 2) ταπείνωση.

Η πρόταση «με τάξη και κλιτότητα» απαντά στον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Δεν είναι του Λιαντίνη. Δίνω το στίχο: “ομπρός-τως (εννοεί τους γονείς) γονατίζει με τάξη και κλιτότητα κ’ έτοιας λογής αρχίζει” (Δ΄ 308). Εδώ η λέξη ολοφάνερα έχει την έννοια του σεβασμού.
Για την έννοια της κλιτότητας ως ταπείνωσης παραθέτω απόσπασμα από το κρητικό ποίημα "Στάθης"; «φαητά θωρούν τα μάτια μου σ’ αρχοντικά μεγάλα και με πολλή κλιτότητα τάχα με συντηρούσι» (Α΄ 109).

Ο ερμηνευτής βέβαια του οπισθόφυλλου της Γκέμμας που γνωρίζει πια την προέλευση της πρότασης και το νόημα αναρωτιέται: Η προηγούμενη ακριβώς πρόταση είναι ότι ασχολήθηκε με τους κήπους στα πάρεργά του και τον ουρανό. Εδώ ούτε η έννοια του σεβασμού ούτε η έννοια της ταπείνωσης έχει θέση. Με σεβασμό ή με ταπείνωση ασχολούμαι με τους κήπους και τον ουρανό, δεν δίνει νόημα.

Ε, ποιητής είναι ο Λιαντίνης, γράφει. Απλά πρέπει να μάθουμε να τον διαβάζουμε πίσω από τις λέξεις. Αλίμονο σε κείνους που στο κείμενο του Λιαντίνη μένουν στις λέξεις και τις εννοούν κυριολεκτικά. Έχουν χάσει όλη την ουσία και μένουν στον ανεξήγητο μύθο.

Δανάη ευχαριστώ για την ειδική ανάρτηση. Πιο πολύ όμως χάρηκα που είδα να θυμάσαι την αναφορά στην Κυκλώπεια. Εκπληκτικό!

Φωτεινή,

εμείς σε ευχαριστούμε για την τεράστια βοήθεια που μας προσφέρεις. Πράγματι η κλιτότητα με είχε απασχολήσει πολύ στο παρελθόν και άκρη δεν έβγαζα. Είχα όμως προσέξει την αναφορά στη σελίδα 89 της Γκέμμας:

"Να αρχίσουμε, λοιπόν, μέτρια, ταπεινά και δίκαια. Με τάξη και κλιτότητα, που λέει ο Ερωτόκριτος."

Αλλά και πάλι άκρη δεν έβγαζα. Καλά, εκείνος είναι ποιητής... Εμείς όμως πώς να τον καταλάβουμε;

Εσύ τουλάχιστον Δανάη μου διαβάζεις ξαναδιαβάζεις και έχεις το θάρρος να ομολογείς ότι άκρη δεν βγάζεις με το Λιαντίνη. Αλίμονο αν ανήκες στους Λιαντινοειδήμονες που όλα του Λιαντίνη τα κατανοούν και τα πλασάρουν με τίτλους ερμηνευτικούς. Συχώρα τη Φωτεινή, αλλά αν ανήκες σ' αυτούς δεν θα έγραφε στο φόρουμ σου και δεν θα σε τιμούσε τόσο πολύ.

Αχ, αυτοί οι "ειδήμονες"...

Πριν λίγο βρέθηκα τυχαία σε κάτι μπλογκς του παθφάιντερ....

Δίνω τη διεύθυνση για να μη γράφω πολλά:

http://silvestro.pblogs.gr/2008/06/276562.html#c276562c1307736

http://www-ithacanet-gr.pblogs.gr/2008/06/liantinhs-erhmos-kai-ishyros-1998-2008.html#c277101c1307749

Θα μου πεις τι φταίνε οι άνθρωποι; Βρήκαν και διάβασαν και αντέγραψαν... Αχ, Δάσκαλε...

Ναι Δανάη, στη σελ. 89 εξηγεί το τάξη και κλιτότητα του Ερωτόκριτου ως δίκαια και ταπεινά. Ως προς την ενασχόλησή του στα πάρεργά του με τους κήπους και τον ουρανό πρέπει να σου πω ότι εδώ κυριολεκτεί. Λόγω καταγωγής είχε ιδιαίτερη σχέση με τη γη, με το χώμα, με την καλλιέργεια των λαχανικών του, τα χορταράκια μου , όπως έλεγε, που τα έσπερνε, τα σκάλιζε, τα λίπαινε και ό,τι άλλο χρειαζόντουσαν, για να τα γευθεί στο τέλος στο πιάτο του. Τα κλήματά του δε ήταν ιδιαίτερη αδυναμία του. Και είχε φροντίσει να έχει κήπους στα σπίτια του. Η μελαγχολία του την εποχή του Τσέρνομπιλ, που έπρεπε να τα καταστρέψει, ήταν μεγάλη.
Επίσης ως προς την ενασχόλησή του με τον ουρανό κυριολεκτεί. Για χρόνια πήγαινε κάθε Κυριακή πρωί στο Πλανητάριο και παρακολουθούσε παραστάσεις του ουρανού. Οι χάρτες του ουρανού που είχε και τα αντίστοιχα βιβλία πολλά. Είχε δε εξασκήσει τόσο πολύ τη ματιά του στον ουρανό που κατάφερνε και με το φως του ήλιου να βλέπει συγκεκριμένα αστέρια. Και περιττό να σου πω για ειδικά κιάλια, για να θωρεί νύχτα το φεγγάρι και τα αστέρια.
Ας ερμηνεύουμε λοιπόν σωστά και ας μην παρερμηνεύουμε, όπως μας αρέσει.

Αφιερωμένο στους "ειδήμονες" που βρίσκουν λέξεις και νοήματα εκεί που δεν υπάρχουν. Μόνο που ξεχνούν να κάνουν παραθέσεις και παραπομπές.

"Τοις παισίν επεδείκνυον τους είλωτας μεθύσαντες εις αποτροπήν πολυοινίας"

Πλουτάρχου, Instituta Laconica vulgo appellata
Απόφθεγμα 30 (289,22-23)