ΤΟ ΠΛΟΙΟ ΤΗΣ ΓΕΛΑ και του κλάψε...

Λέμε πως η περιπέτεια ενός πλοίου είναι ευτύχημα να έχει αίσιο τέλος. Έλα όμως που καμιά φορά αν και το τέλος δεν είναι αίσιο για το καράβι μπορεί να χαρίσει χαρά μεγάλη σε άλλους. Σας φαίνεται τρελό; Απάνθρωπο ίσως; Δεν είναι! Και αναφέρομαι σε είδηση που σήμερα διάβασα για ένα άλλο πλοίο που κάποτε προσπαθούσε να περάσει τη Μεσόγειο. Δεν τα κατάφερε όμως και βρέθηκε στο βυθό:


Όσο κι αν είναι δύσκολο να διακρίνετε ποιο είναι το καράβι, σας βεβαιώνω ότι αυτό ακριβώς είναι μπροστά σας, ένα καράβι και μάλιστα 2.500 ετών.

Αριθμό IMO δεν έχω να σας δώσω για να αναζητήσετε πληροφορίες για το συγκεκριμένο σκάφος. Θα σας δώσω όμως τις μαγικές λεξούλες:


Ιταλικά... αφού εκεί βρίσκεται το πλοίο, και συγκεκριμένα κοντά στην πόλη Γέλα που γελάει ολόκληρη από τη χαρά της για το πλοίο που βρέθηκε εκεί βυθισμένο μετά από τόσους αιώνες. Και δε γελάει για το θησαυρό που βρέθηκε στο σκαρί... ναι, εμπορικό ήταν και φορτωμένο με όλα τα καλά:



Και πάλι λέω, μπορεί να μη διακρίνετε ποια είναι αυτά τα καλά, μα οι αρχαιολόγοι σε όλο τον κόσμο τρίβουν τα χέρια τους από χαρά με τούτα τα σπασμένα αγγεία... Και φυσικά και για το "κουφάρι" του ίδιου του σκάφους που είναι από τα πιο αξιόλογα που βρέθηκαν ποτέ στη Μεσόγειο. Και είναι ελληνικό... Τι άλλο θα ήταν;

Το σκάφος που ένα μέρος του είχε ήδη ανασυρθεί πριν λίγα χρόνια, ήρθε μόλις πριν δυο μέρες στην επιφάνεια. Οι Ιταλοί έδειξαν όλη την υπομονή που χρειάζεται σ' αυτές τις περιπτώσεις για να μη βλάψουν το αρχαίο πλοίο. Να σημειώσουμε ότι από τον εντοπισμό του έχουν περάσει δυο δεκαετίες!!! Και όλο αυτό το διάστημα δεν αδιαφόρησαν καθόλου. Αντίθετα έκαναν τα αδύνατα δυνατά για την αξιοποίησή του. Και δείτε και με τι τιμές το υποδέχτηκαν όταν επιτέλους προχτές ένας ειδικός γερανός το έφερε και πάλι στο φως μετά από 25 αιώνες:

Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ PATHFINDER

Παράθεση :

Οι σειρήνες των πλοίων ηχούσαν και οι παρευρισκόμενοι, μεταξύ των οποίων και αξιωματούχοι του ιταλικού υπουργείου πολιτισμού, χειροκροτούσαν καθώς ένας γερανός σήκωσε από το βυθό της θάλασσας το μήκους 21 μέτρων ξύλινο σκαρί.

Το έχετε δει ποτέ αυτό να συμβαίνει στη δική μας χώρα; Που στο κάτω κάτω αυτά που βρίσκουμε είναι έργα των παππούδων μας; Μπαααααα.... Εμάς δε μας αγγίζουν τέτοιες χαρές. Δίνουμε πολύ μεγαλύτερη σημασία για τα τενεκεδένια κύπελα του Γιούρο παρά για τους θησαυρούς της πολιτιστικής μας κληρονομιάς...

Αντίθετα στη γειτονική μας Ιταλία, όπως μας ενημερώνει το άρθρο στο Pathfinder:

Παράθεση :

Η καρίνα, μήκους 11 μέτρων και ένα τμήμα της πρύμνης, που διατηρήθηκαν αφού το πλοίο παρέμεινε θαμμένο στο βυθό για 25 αιώνες, θα μεταφερθούν στο λιμάνι της Γέλας, στη Σικελία. Εκεί, οι αρχαιολόγοι θα τοποθετήσουν το ναυάγιο σε δεξαμενές με προστατευτικά χημικά και κατόπιν θα το μεταφέρουν σε ένα εργαστήριο του Πόρτσμουθ, στη Βρετανία, όπου φυλάσσεται ήδη από το 2004 ένα τμήμα της πλώρης του.

Οι ιταλικές αρχές σκοπεύουν να κατασκευάσουν ένα μουσείο στη Γέλα για να φιλοξενήσουν το ναυάγιο και ορισμένα από τα αντικείμενα που βρέθηκαν εκεί.

Σας είπα... εκεί στη Γέλα είναι όλοι τρισευτυχισμένοι με τούτο το ναυάγιο. Πιστεύουν ότι θα βοηθήσει να αναπτυχθεί τουριστικά η περιοχή τους καθώς μάλιστα οι μέχρι τώρα μελέτες των αρχαιολόγων έχουν δείξει πως πρόκειται για σκάφος παρόμοιο με εκείνο της Γκίζα και παρουσιάζει ομοιότητες με εκείνα που ανέφερε ο Όμηρος στο δεύτερο βιβλίο της Ιλιάδας. Επιπλέον έχει διατηρηθεί και σε πολύ καλή κατάσταση καθώς ο πηλός του βυθού το αγκάλιασε προστατευτικά και εμπόδισε τη διάβρωση.

Ιδιαίτερης αξίας είναι και όσα βρέθηκαν εντός. Μάλιστα οι Ιταλοί εστιάζουν ιδιαίτερα στα ευρήματα που σχετίζονται με τις λατρευτικές συνήθειες των ναυτικών εκείνης της εποχής. Δεν μπορεί σου λέει, μέσα στις καταιγίδες και στις θύελλες που αντιμετώπιζαν, να μη στρέφονται προς τους θεούς τους και μάλιστα αφού πίστευαν ότι αυτά τα φυσικά φαινόμενα σχετίζονταν με τους θυμούς και τα νευράκια των θεών...

Ξέρετε... είναι μια τεράστια πτυχή αυτό το θέμα. Εννοώ όλα αυτά τα πλοία και μάλιστα τα αρχαία που βρίσκονται βυθισμένα. Μπορείς να νιώσεις την αίσθηση όταν στην επιφάνεια ταξιδεύεις πως εκεί από κάτω σου κρύβεται η ιστορία αιώνων; Αν μπορείς να το νιώσεις, τότε ξέρεις πως είναι η ίδια αίσθηση με εκείνη που σε συντροφεύει όταν επισκεφθείς ένα μνημείο στη στεριά. Η θάλασσα δεν είναι μόνο πηγή ζωής όπως λένε σήμερα οι οικολόγοι. Κρύβει και την ιστορία της ζωής του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη.

Δυστυχώς στη δική μας χώρα που έχει τον πιο πλούσιο βυθό σε τέτοιους θησαυρούς, η ενάλια αρχαιολογία είναι παραμελημένη και τα μέτρα κατά των αρχαιοκάπηλων και λίγα και δεν εφαρμόζονται. Γι' αυτό, την ώρα που στην Ιταλία γελάνε και τα μουστάκια τους με το δικό μας καράβι, όσοι έχουμε νου και γνώση εδώ στην Ελλάδα, αφήνουμε τα δάκρυα να κυλήσουν... Όχι μόνο η δάφνη κατεμαράνθη μα και τα καράβια μας στέκονται και σαπίζουν στους βυθούς ή λεηλατούνται από τους αετονύχηδες.

Πάντως στους γείτονες Ιταλούς οφείλουμε ένα μεγάλο μπράβο. Και ένα μεγάλο επίσης ευχαριστώ. Μπορεί η δική τους πόλη να καρπωθεί τη δόξα και την οικονομική ευμάρεια από την ανάδειξη του ναυαγίου, μα και η ιστορία του δικού μας λαού ενισχύεται και ειδικά η ναυτική μας ιστορία. Να ελπίσουμε κάποια στιγμή αυτό ειδικά το κομμάτι της ιστορίας μας να βρει τη θέση που του αξίζει και στην παιδεία και τη μόρφωση των παιδιών μας. Να τα μάθουμε τουλάχιστον να καμαρώνουν για την ιστορία τους, όπως καμάρωναν οι δημαρχαίοι της Γέλα προχτές... και όχι για τα επιτεύγματα των ποδιών του χι ποδοσφαιριστή.

Ίσως αυτός είναι ο τρόπος για να τα πείσουμε να στελεχώσουν και τη μεγαλύτερη ναυτιλία στον κόσμο και όχι να τους δείχνουμε στη διαφήμιση τα σύγχρονα μεγαθήρια της ναυπηγικής. Να νιώσουν πόσο βαθιά στα κύτταρά τους οι έλληνες κουβαλάνε τη θάλασσα. Τόσο που ο Πλάτωνας έγραψε πως

"Οι Έλληνες είμαστε καθισμένοι γύρω απ΄ την Μεσόγειο, όπως οι βάτραχοι γύρω απ΄την λίμνη."

Μια λίμνη ελληνική ήταν τότε η Μεσόγειος. Και γύρω γύρω στις ακτές της ήταν πλήθος ελληνικές αποικίες. Έτσι έγινε και βρέθηκε το δικό μας καράβι εκεί στη Γέλα. Την πόλη που ίδρυσαν στα 675 πΧ οι Ρόδιοι και οι Κρήτες στη νότια Σικελία, εκεί που έζησε και άκμασε για αιώνες η Μεγάλη Ελλάδα. Εκεί που ακόμη οι άνθρωποι μιλάνε ελληνικά και καμαρώνουν για την ελληνική τους καταγωγή. Έφτασα κάποτε στον τόπο τους, στο Παλέρμο συγκεκριμένα. Και είδα ακόμη και ταμπέλες στα καταστήματα με ελληνικά. Τρελάθηκα... Πέταξα μπόι δυο μέτρα λέμε. Περπατούσα στους δρόμους και ήθελα να φωνάξω στους ανθρώπους πως είμαι δική τους, έρχομαι από την πατρίδα, τη μητρόπολη!

Είναι πολλές οι στιγμές που τα καράβια σου χαρίζουν τέτοιες στιγμές ανάτασης και περηφάνειας. Μα ειδικά εκεί, στην Κάτω Ιταλία, που δόξα τους θεούς της θάλασσας πολλές φορές με πήγαν τα καράβια, είναι το κάτι άλλο. Μπορεί ο σύγχρονος ποιητής να έγραψε πως η Ελλάδα τον πλήγωνε όπου και αν πήγαινε, μα στους ναυτικούς συμβαίνει το αντίθετο:


που είπε κάποτε ο Περικλής. Και τώρα με το πλοίο της Γέλα το θυμηθήκαμε ακόμη μία φορά... Μόνο, σας είπα, με τα σημερινά κατάντια μας πέρα από την περηφάνεια για το τότε, μας φέρνει και δάκρυα.



Κλαυσίγελως δηλαδή και χαρμολύπη... που έγραφε και ο δάσκαλός μας ο Λιαντίνης.

Για το αξιόλογο αυτό εύρημα στη Γέλα της Σικελίας, να προσθέσω κι εγώ μερικές σημαντικές λεπτομέρειες που εντόπισα σε άρθρο του Βήματος:

Παράθεση :

Ενα μικρό τμήμα του φορτίου του, από αρχαιοελληνικά αγγεία, μεταξύ των οποίων και δύο σπάνιοι ερυθρόμορφοι ασκοί (είδος αγγείου που χρησιμοποιούσαν για τη φύλαξη υγρών όπως λάδι) είχαν ανασυρθεί μετά τον εντοπισμό του από δύτες το 1988.

Παράθεση :

Πέρα όμως από τους υλικούς θησαυρούς, ανεκτίμητης αξίας για τους μελετητές, είναι και το πλοίο αυτό καθεαυτό, αφού τώρα θα έχουν την ευκαιρία να εντρυφήσουν στις αρχαιοελληνικές τεχνικές κατασκευής: τα σκοινιά από κάνναβη τα οποία διατηρήθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση χρησιμοποιούνταν για να «ράψουν» γερά μαζί τις σανίδες από ξύλο πεύκου- διαδικασία η οποία περιγράφεται και στην Ιλιάδα του Ομήρου.

«Το αρχαίο πλοίο της Γέλας αποτελεί ανεκτίμητη κληρονομιά όχι μόνο για τη Σικελία,αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα» τόνισε ο σύμβουλος πολιτισμού του μεσογειακού νησιού Αντονέλο Αντινόρο, ο οποίος ήταν παρών στην επιχείρηση «ναυάγιο» που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα. Οι αρχαιολόγοι της περιοχής άλλωστε δικαιώθηκαν καθώς από καιρό ήλπιζαν ότι το συγκεκριμένο εύρημα θα έπειθε ολόκληρο τον πλανήτη ότι η Γέλα διαδραμάτισε ρόλο-κλειδί ως βασικό εμπορικό κέντρο της Μεσογείου.

Το πλοίο, ηλικίας 2.550 ετών, έχει μήκος 21 μ. και πλάτος 8 μ., μέγεθος που το καθιστά μακράν το μεγαλύτερο πλοίο το οποίο έχει βρεθεί ποτέ στο είδος του

Βυθίστηκε γύρω στο 500 π.Χ. κατά τη διάρκεια καταιγίδας, ενώ κατευθυνόταν από την ελληνική αποικία της Γέλας στην Ελλάδα, φορτωμένο με εμπορεύματα

Γέλα ψυχή μου γέλα... είναι η ζωή μια τρέλα!

Έγραψαν και έγραψαν τα μου μου ε για το καράβι που βρέθηκε. Πού; Κανείς δε θυμήθηκε αυτό το μεγάλο ΠΟΥ!

Εκεί στη Γέλα εκτός από το σπουδαίο πλοίο που κοιμόταν αιώνες στο βυθό, κοιμήθηκε και τον ύπνο τον ανεξύπνητο ο Αισχύλος. Έχουν λοιπόν πολλούς λόγους να προβάλλουν την πόλη τους οι κάτοικοι της Γέλα.

Εκεί και η περίφημη ταφική επιγραφή για την οποία μας μίλησε αναλυτικά ο Λιαντίνης στη Γκέμμα:

«Αισχύλον Ευφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθει μνήμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·αλκήν δ' ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι και βαθυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος».

(«Τον γιο του Ευφορίωνα τον Αθηναίο Αισχύλο κρύβει νεκρόν το μνήμα αυτό της Γέλας με τα στάρια· την άξια νιότη του θα ειπεί του Μαραθώνα τ' άλσος κι ο Μήδος ο ακούρευτος οπού καλά την ξέρει».)

Και τώρα με τους πανηγυρισμούς των Ιταλών, δε λέω, καλά κάνουν οι άνθρωποι, αυτό θα έπρεπε πρώτο να θυμηθούμε και να τους απαντήσουμε. Μπορεί εκείνοι να βρήκαν και να ανέσυραν το πλοίο και μπορεί να θέλουν να κάνουν την πόλη τους διάσημη διαφημίζοντάς το στα πέρατα του κόσμου, μα εκείνο την αξία ενός άλλου λαού ιστορεί που πρώτος κατέκτησε τους γαλάζιους πόντους.

Κι αν ζούσε ο Οβίδιος, απλώς θα επαναλάμβανε το εύστοχο σχόλιο της ΑΠΕΛΛΑΣ σε σχετικό με το πλοίο αυτό άρθρο:



"Αυτό που καλούνε Ιταλία, ήτανε η Μεγάλη Ελλάς."

Και ήταν μεγάλη γιατί κυριαρχούσε στις θάλασσες. Ας μην ξεχνάμε μια και αναφέραμε παραπάνω και το Μαραθώνα, πως και τους Πέρσες μια Σαλαμίνα τους σταμάτησε. Εκεί διαλύθηκε ουσιαστικά ο πολεμικός μηχανισμός του Μεγάλου Βασιλιά. Εκεί γράφτηκαν χρυσές σελίδες δόξας των παίδων των ελλήνων... όταν ακούστηκε η μυριόστομη και φοβερή κραυγή:


Εκεί που τώρα γράφουμε τις μαύρες μας σελίδες οι νεοέλληνες για το μαύρο μας το χάλι στα ναυπηγεία του Περάματος. Η διαφορά του ηρωικού χτες και του επαίσχυντου σήμερα. Της Μεγάλης Ελλάδας του άλλοτε και της Ελλαδίτσας και της ψωροκώσταινας που την καταντήσαμε. Και ναι, είναι για γέλια και για κλάματα...

Αρχικά έκανα την ανάρτηση στο Λεύκωμα των πλοίων, και ίσως μάλιστο την αρχική ανάρτηση να την αντιγράψω κι εκεί, νομίζω ότι δεν πρέπει να λείπει από το Λεύκωμά μας ένα τέτοιο καράβι που αν μη τι άλλο μετρά 25 αιώνες ζωής.

Να όμως που η συνέχεια που δώσατε ανάγκασε να το αναδείξουμε και ως ξεχωριστό θέμα. Ε, δεν μπορώ να πω ότι δυσαρεστήθηκα κιόλας που από το καράβι φτάσαμε στη Μεγάλη Ελλάδα. Γιατί μεγάλη είναι και αυτή η αγάπη...

Με την ευκαιρία να ανεβάσω και ένα σχετικό χάρτη, να ξέρουμε και για ποια ακριβώς περιοχή μιλάμε:


Η Γέλα διακρίνεται στο νότιο και ανατολικό μέρος της Σικελίας. Η πηγή του χάρτη είναι το ιταλικό σάιτ Encarta .

Οι πόλεις αναφέρονται πλέον με την ιταλική εκδοχή τους μα με λίγη καλή προσπάθεια μπορείτε να αναγνωρίσετε τα αρχαιοελληνικά τους ονόματα, αυτά που τους έδωσαν όταν τις δημιούργησαν οι έλληνες. Πχ. Στο νότιο άκρο της ηπειρωτικής Ιταλίας υπάρχει το Reggio... Δεν είναι άλλο από το αρχαίο Ρήγιο. Κι εκεί θα βρείτε (όπως βρήκαμε κι εμείς πριν λίγα χρόνια) βαθιά αγάπη για την Ελλάδα και διατήρηση με κάθε τρόπου του δεσμού της περιοχής με τον ελληνικό πολιτισμό. Θυμάμαι το Μουσείο Λαϊκής Παράδοσης και τα σύνεργα της γεωργικής που αναφέρονταν με τα ελληνικά τους ονόματα. Πχ Άροτρο.... Αν το αναφέρεις αυτό σε ένα νεοέλληνα μάλλον θα σε κοιτάξει με στραβό μάτι και θα σε ρωτήσει τι σημαίνει...

Και θες τώρα εσύ να ξέρει και ποιου ο τάφος ήταν στη Γέλα; Εδώ βρε και τον Αισχύλο να του αναφέρεις πάλι δε θα ξέρει να σου πει ποιος ήταν και τι έκανε στη ζωή του. Τράβα πες του όμως για τον όσιο Πατάπιο... Θα ξέρει και πότε γιορτάζει και πού είναι χτισμένο το μοναστήρι του. Αυτοί είμαστε. Και το βλέπω να γινόμαστε κάθε μέρα και χειρότεροι.

Και βλέπεις μετά το χάρτη αυτό και άντε να μη σπαράξεις στο κλάμα. Ακόμη χειρότερα να πας εκεί. Στη Ν(ε)άπολη, στον Τάραντα, ή στο χωριό Καλημέρα και ας μην αναφέρεται στο συγκεκριμένο χάρτη καθώς είναι νεώτερο αλλά ελληνικό κι αυτό...

Να πας... δεν αρκεί πάντα αυτό και για να ακούσεις την καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας. Θυμάμαι σε μια εκδρομή που αντί για τα μνημεία της περιοχής οι συνταξιδιώτες αναζητούσαν τα μπένετον και τα μουράνο. Συνταξιδιώτες που σε λίγο καιρό θα ανέβαιναν στην έδρα να διδάξουν ελληνική ιστορία. Ε, με μπλουζάκι μπένετον θα ήταν και πιο σικάτοι. Τι να πεις; Και πάλι δε φταίνε οι δάσκαλοι; Τις πταίει λοιπόν; Πάντα οι άλλοι;

Εμείς έχουμε κανένα χρέος; Και ποιο είναι αυτό; Η αναφορά του Λιαντίνη στον Αισχύλο εκεί κυρίως εστιάζει. Στο χρέος που οφείλεις πρώτα να ξοφλήσεις για να μπορείς μετά να λες και να ισχυρίζεσαι. Πόσοι το κάνουν αυτό;

Είναι να μην ανατριχιάζεις με τέτοια ευρήματα; Να μη δακρύζεις;

Κάθεσαι και κοιτάς τη φωτογραφία του ναυαγίου και η φαντασία οργιάζει. Πώς να ήταν άραγε τότε ένα τέτοιο ταξίδι; Πραγματικός άθλος. Αν σήμερα ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι σίγουρος επάνω στο υγρό στοιχείο, θυμίζω και το ατύχημα με το κρουαζιερόπλοιο στη Μεσόγειο και τα σχετικά βίντεο που είδαμε, καταλαβαίνετε τι άθυρμα των κυμάτων ήταν ο ναυτίλος πριν 25 αιώνες; Και τι καρδιά είχαν αυτοί οι άνθρωπο πάνω σε ένα ξύλινο σκάφος 21 μόλις μέτρων να ανοίγονται στο πέλαγος.

Πάντως αξίζει να πούμε ότι κατείχαν φοβερά όργανα ναυσιπλοΐας.

Παραθέτω σχετικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο pathfinder και βασίζονται σε άρθρο της επιθεώρησης Nature:

Παράθεση :

O διάσημος μηχανισμός των Αντικυθήρων, η συσκευή αστρονομικών υπολογισμών των αρχαίων Ελλήνων που χρονολογείται από το δεύτερο προ Χριστού αιώνα, επέτρεπε στους Έλληνες να προβλέπουν τις εκλείψεις με μεγάλη ακρίβεια, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται σήμερα στην επιθεώρηση Nature.Οι εκλείψεις οι οποίες επαναλαμβάνονται σύμφωνα με τον κύκλο του Σάρος, που διαρκεί σχεδόν 19 χρόνια, σημειώνονται πάνω σε έναν μεγάλο οδοντωτό τροχό.

Δηλώνουν στο χρήστη αν είναι ηλιακές ή σεληνιακές και τι ώρα θα επαναληφθούν, ανακάλυψαν επιστήμονες του Ερευνητικού Προγράμματος για το μηχανισμό των Αντικυθήρων. Οι εκλείψεις είναι μετατοπισμένες κατά οκτώ ώρες, δηλαδή κατά 120 μοίρες.

"Ο μηχανισμός περιλαμβάνει επίσης έναν μικρό οδοντωτό τροχό που δείχνει στο χρήστη πώς λειτουργεί αυτή η χρονική ρύθμιση", εξηγεί ο Τζον Στιλ, ένας από τους συντάκτες της μελέτης. "Γνωρίζαμε ότι αυτός ο αρχαιοελληνικός μηχανισμός, ηλικίας 2.100 ετών, υπολόγιζε σύνθετους κύκλους μαθηματικής αστρονομίας. Εκπλαγήκαμε όταν διαπιστώσαμε ότι έδειχνε επίσης έναν τετραετή κύκλο των αγώνων που διεξάγονταν στην αρχαία Ελλάδα, μεταξύ τους και οι Ολυμπιακοί Αγώνες", προσθέτει ο Τόνι Φριθ, άλλος συντάκτης της μελέτης.

Κάνοντας χρήση εικόνων που λήφθηκαν με τρισδιάστατες ακτίνες Χ, οι επιστήμονες κατάφεραν να αποκωδικοποιήσουν τα ονόματα όλων των μηνών στο πίσω μέρος του μηχανισμού που αποτελείται από μια σύνθετη συσκευή με τουλάχιστον 30 γρανάζια ακρίβειας. Η κακή κατάσταση στην οποία βρέθηκε το όργανο αυτό στις αρχές του 20ου αιώνα από σφουγγαράδες είχε εμποδίσει να φανούν οι λειτουργίες του.

"Αυτή η τεχνολογία είναι εξαιρετική. Κάθε φορά που την εξερευνούμε λίγο περισσότερο, βρίσκουμε κάτι πιο σύνθετο", εξηγεί ο Φριθ.

Έχω μια απορία. Στις σχολές των αξιωματικών του Εμπορικούς Ναυτικού υπάρχει μάθημα ιστορίας της ναυτιλίας;