Λιαντίνης και θάνατος

Λιαντίνης και θάνατος... Κομίζοντας γλαύκας; Όχι! Ας δούμε επιτέλους και άλλες πτυχές στο πολυσυζητημένο θέμα της σχέσης του Λιαντίνη με το θάνατο. Να ξεφύγουμε από το σκοτεινό σημείο με τα δεκάδες ανοιχτά ερωτήματα και να εξετάσουμε στην ολότητά του και σφαιρικά το ζήτημα.

Αφορμή λαμβάνω από το δικό του λόγο: "Εν αρχή ην η πράξις".

Αν έτσι είναι, τότε η πράξις δεν είναι μόνο η τελευταία αλλά το σύνολο των πράξεων που προηγήθηκαν. Έστω και αν δεν μπορούμε όλες να τις γνωρίζουμε. (Πώς θα ήταν κάτι τέτοιο δυνατό; )

Θα επικαλεστώ επίσης ένα απόσπασμά του από το ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ, που κρίνω ότι έχει ιδιαίτερη αξία στην κατανόηση της σχέσης του Λιαντίνη όχι μόνο γενικά με το θάνατο αλλά και ειδικά με τη Μελέτη θανάτου, αυτή που ο ίδιος επικαλέστηκε στο τελευταίο του γράμμα:

Παράθεση :

Φεύγω αυτοθέλητα. Αφανίζομαι όρθιος, στιβαρός και περήφανος. Ετοίμασα τούτη την ώρα βήμα- βήμα ολόκληρη τη ζωή μου, που υπήρξε πολλά πράγματα, αλλά πάνω από όλα εστάθηκε μια προσεκτική μελέτη θανάτου. Τώρα που ανοίγω τα χέρια μου και μέσα τους συντρίβω τον κόσμο, είμαι κατάφορτος με αισθήματα επιδοκιμασίας και κατάφασης.

Καραμέλα έχει γίνει αυτή η Μελέτη θανάτου. Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει να την αναφέρουν; Τι σημαίνει όμως ο όρος; Και πού αλλού ο Λιαντίνης την αναφέρει; Από τα πολλά σημεία του έργου του, επέλεξα το παρακάτω απόσπασμα, από το Χάσμα Σεισμού όπως είπα:

Παράθεση :

«Στην ποίηση του Σολωμού αυτή την τριπλή φάση – προέλαση, επίθεση και έφοδο – στην συνάρματη πομπή προς το θάνατο, τόσο ο θεματογραφικός χαρακτήρας όσο και η καλλιτεχνική ανάβαση την εμφανίζουν σε τρία αντίστοιχα επίπεδα. Ημπορεί να τα ονομάσει κανείς το πρώτο πείρα, το δεύτερο μελέτη και το τρίτο υπέρβαση θανάτου.»


(Χάσμα Σεισμού, σελ 66)

«η πείρα εκφράζει την επαφή με το πρόβλημα σε ένα προεννοιολογικό επίπεδο. Είναι η αρχαϊκή γνώση, η βιολογική ακόμη αντίδραση του ανθρώπου απέναντι στο παράλογο αυτό φαινόμενο.»
«Η μελέτη εκφράζει την επαφή με το πρόβλημα στο επίπεδο της γνώσης. … Η μετάβαση από την πείρα στην μελέτη θανάτου προϋποθέτει μια εσωτερική αλλαγή, που συνίσταται στην προέκταση του υποκειμένου στο αντικείμενο, στην ανακάλυψη του δεσμού του ανθρώπου με τον κόσμο.»
«Η υπέρβαση του θανάτου εκφράζει την επαφή (του Σολωμού) με το πρόβλημα στο επίπεδο της τέχνης»

Τι είναι λοιπόν η μελέτη θανάτου; Ένας μόνο κρίκος της σχέσης με το θάνατο! Δεν είναι το όλον. Και δε συμπληρώνει το όλον ούτε και η υπέρβαση. Απαραίτητο συστατικό αποτελεί και η πείρα. Εδώ και η σημασία της αρχικής αφορμής περί πράξης, διότι πείρα σημαίνει (σύμφωνα με το Μ.Ε.Λ.):

Παράθεση :

γνώση ή ικανότητα που αποκτήθηκε με δοκιμή στην πράξη, εμπειρία

Λέω λοιπόν να ξεφύγουμε επιτέλους από τη θεωρία. Τι έγραψε ο Λιαντίνης για το θάνατο... Πώς αψήφησε ο Λιαντίνης το θάνατο... Χορτάσαμε πια λόγια. Ας εστιάσουμε και στην πράξη, ξαναλέω: όχι στην τελευταία και σκοτεινή που έτσι κι αλλιώς αγνοούμε τα πώς και τα πότε και τόσα άλλα, αλλά σε άλλες πράξεις σημαντικές της ζωής του που άφησαν πύρινο το ίχνος τους και λαξούργησαν το απαραίτητο βάθρο για μελέτη, την πείρα θανάτου.

Από νέος, έτσι τον ακούμε να λέει στο βίντεο της ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ, πεταγόταν μέχρι πάνω όταν τον απασχολούσε ο θάνατος. Ναι, αλλά... Όταν συναντούσε τον ίδιο το θάνατο; Όταν ένιωθε το άγγιγμά του, την παγερή πνοή του να τον παγώνει; Ας βάλουμε λοιπόν κι εμείς τον δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων... Πώς αντιδρούσε ο Λιαντίνης μπρος στο θάνατο; Γιατί καλά μας τα έγραψε στη ΓΚΕΜΜΑ, καλά είναι και να δεχτούμε πως τράβηξε κατά Ταΰγετο και πέθανε αυτοθέλητα, αλλά το ένα είναι θεωρία και το άλλο κανείς μάρτυρας δεν μπορεί να το βεβαιώσει πώς έγινε ή και αν έγινε...

Αντίθετα έχουμε μαρτυρίες για άλλες στιγμές της ζωής του. Στιγμές κρίσιμες, στιγμές κοντά στο θάνατο. Και ως τέτοιες προσωπικά γνωρίζω πέντε. Εννοώ πως έχω ακούσει με τα αυτιά μου προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που τις έζησαν μαζί του αυτές τις στιγμές και έχουν ο καθένας αποτυπώσει και τις αντιδράσεις του Λιαντίνη. Για κάποιες απ' αυτές υπάρχουν και δημοσιευμένες πληροφορίες σε βιβλία, δικά του ή άλλων. Όχι για όλες και όχι με όλες τις λεπτομέρειες που οι μάρτυρες γνωρίζουν. Μάλιστα δεν μπορώ να μην αναφέρω για μια ακόμη φορά τον προβληματισμό μου, αφού ήταν γνωστά κάποια γεγονότα, γιατί αποσιωπήθηκαν; Πώς μπορεί κάποιος να μιλά για τη σχέση του Λιαντίνη με το θάνατο και να μη στέκεται με ιδιαίτερη προσοχή στα σημεία που αποτελούν αποδείξεις. Ή και να μην τα συνδυάζει για εξαγωγή συμπερασμάτων;

Θα αναφερθώ πρώτα στα γνωστά σε όλους:

Στο θάνατο του πατέρα του: Σημείο που δημιούργησε και έντονες τριβές τον περασμένο χειμώνα στις σχέσεις μας με την πατρική οικογένεια του Λιαντίνη. Είχαμε εμείς τη μαρτυρία της συζύγου του Δημήτρη Λιαντίνη για τα γεγονότα, τη δημοσιεύσαμε και κάποιος καλοθελητής πήρε τηλέφωνο στους συγγενείς στη Λιαντίνα και τους τα παρουσίασε όπως ο ίδιος ήθελε... Ακολούθησε γράμμα στο ίντερνετ του αδερφού του Λιαντίνη εναντίον μας. Με αναφορά στο δικό μου όνομα, δίχως καν ένα τηλέφωνο πριν, να ρωτήσει τι έγραψα και γιατί. Φυσικά και κάναμε το χρέος μας ως τίμιοι άνθρωποι, πήραμε εμείς τηλέφωνο και εξηγήσαμε και ακούσαμε και τη δική τους μαρτυρία και βεβαίως τη δημοσιεύσαμε αυτούσια. Παρόλα αυτά, ακόμη και σήμερα αν πατήσει κανείς στο google, θα δει την καταγγελία σε βάρος μας χωρίς καν διευκρινίσεις για τα υπόλοιπα γεγονότα που ανέφερα. Ένας ακόμη κρίκος στην προσπάθεια σπίλωσης και κατασυκοφάντησης εναντίον μας. Γιατί ενοχλεί πολύ που θέλουμε να μάθουμε όλη την αλήθεια για το Λιαντίνη. Που δεν αρκούμαστε σε όσα μας σερβίρουν και ψάχνουμε κι άλλο. Και κυρίως που ακούμε όλους, όχι μόνο ετούτους ή τους άλλους. Τους ακούμε και βγάζουμε φυσικά και συμπεράσματα.

Επί της ουσίας. Το ζητούμενο εδώ δεν είναι το σημείο που προκάλεσε τριβή, το αν πρόλαβε ζωντανό τον πατέρα του ο Λιαντίνης ή όταν έφτασε ήταν ήδη νεκρός, αλλά το πώς ο ίδιος αντέδρασε μπρος στον πατέρα του εκείνες τις ώρες. Κι εδώ δεν υπάρχει κανένα σημείο τριβής. Οι μαρτυρίες είναι ξεκάθαρες: Του φώναξε: "Πατέρα μη φεύγεις!"

Και να σημειώσουμε εδώ πως ο πατέρας του Λιαντίνη ήταν άρρωστος. Δεν ήταν ένας γερός και νέος άνθρωπος. Ηλικιωμένος και με προβλήματα υγείας. Ο θάνατος αυτός, όπως έχει και δημοσιευτεί, συνέβη το 1987.

Πέντε χρόνια αργότερα, το 1992, πεθαίνει και ο πεθερός του Δημήτρη Λιαντίνη.

Φώναξε κανείς εκεί "Πατέρα μη φεύγεις";

Οι πληροφορίες μας λένε: "Όχι".

Ο Λιαντίνης ήταν εκεί; Οι πληροφορίες μας λένε: "Ναι".

Και λένε ακόμη πως από εκείνο το θάνατο κράτησε στοιχεία που αργότερα τα ανέφερε στην περίφημη ομιλία του: Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ. Και κράτησε σίγουρα και πείρα από την άμεση επαφή του με το πρόβλημα. Πόση και ποια; Πού να ξέρουμε; Υποθέσεις μόνο μπορούμε να κάνουμε. Έστω και στηριγμένες σε δικά του λόγια, όπως ακούγονται στο απόσπασμα του βίντεο που μόλις πριν αναφέρθηκε.

Είναι και αυτά τα γεγονότα, του 1992, που κάνουν το Λιαντίνη να λέει πως ξέρει τι θα επακολουθήσει αν κάποιος πάει και πει στους αγαπημένους του πως πέθανε... Κάποιος που τα αγνοεί, μπορεί εδώ να τον παρεξηγήσει. Να αναρωτηθεί πώς προδικάζει την αντίδραση της μάνας του, της γυναίκας του, της κόρης του... Και τυχαίο δεν είναι που αναφέρεται αναλυτικά μόνο στο παιδί του. Για τη μάνα και τη σύζυγο έχει μετρήσει αντιδράσεις σε προηγούμενους θανάτους. Και ξέρει πια αν αντέχουν ή όχι.

Θα μου πείτε: Είναι το ίδιο όμως για τη μάνα να χάνει το παιδί της; Αυτό μονάχα οι μανάδες μπορούν να το αποκριθούν, και μόνο αν το έπαθαν. Ουδείς άλλος.

Όμως το να χάνεις πατέρα και να χάνεις το σύντροφό σου, είναι πολύ πλησιέστερα ως βίωμα και ως πόνος. Γιατί και τα δύο είναι φυσιολογικά, με την έννοια πως συμβαίνουν στους πλείστους των ανθρώπων. Το αφύσικο και έξω από τη σειρά των πραγμάτων είναι να χάνεις τον απόγονο. Τη συνέχειά σου τη βιολογική. Και ίσως αυτό να ερμηνεύει την απόφαση του Δημήτρη Λιαντίνη να μιλήσει καθαρά στη μητέρα του για την απόφασή του να φύγει. Έστω και αν δεν ξέρουμε τι ακριβώς της είπε... Ενώ τέτοια ανοιχτή συζήτηση με τη σύζυγό του (από όσο γνωρίζουμε) δεν έκανε. Γιατί; Αν το αντίστοιχο με το παιδί του το εξηγούμε πως δεν άντεξε να το πράξει (σύμφωνα και πάλι με όσα γνωρίζουμε ούτε στην κόρη του μίλησε ανοιχτά για την απόφασή του, μόνο εκ των υστέρων της άφησε το περίφημο γράμμα) για τη σύζυγο τι έλαβε υπόψη; Ανάμεσα στα άλλα - η λογική λέει - και την αντίδρασή της στο θάνατο του πατέρα της. Είδε και μέτρησε τις ψυχικές της αντοχές και τις βρήκε αρκετές για να σηκώσει και το δικό του θάνατο. Κι άσε τώρα εκείνους που αγνοούν και πρόσωπα και καταστάσεις να λένε ό,τι θέλουν...

Αυτοί οι δύο θάνατοι - των γεννητόρων - δεν είναι οι πρώτοι που βίωσε έντονα ο Δημήτρης Λιαντίνης. Προϋπήρξε άλλος ένας θάνατος, ακόμη πιο σημαντικός και πιο "σκληρός". Ένας θάνατος που στα βιβλία που γράφτηκαν μέχρι στιγμής για το Λιαντίνη δε βρήκε χώρο να αναφερθεί. Και όμως έχουμε δική του μαρτυρία δημοσιευμένη. Σε βιβλίο του, στο Νηφομανή, σελ. 156. Πώς το προσπέρασαν έτσι; Και μαρτυρία - επιβεβαίωση από το χέρι της συζύγου του στις ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ, ως σχόλιο στο τελευταίο ποίημα του βιβλίου. Ο θάνατος αυτός αφορά ένα αγέννητο, το αγέννητο παιδί του Δημήτρη και της Νικολίτσας Λιαντίνη, το μικρούλη Στέφανο όπως είχαν αποφασίσει να τον βαφτίσουν - όνομα του παππού του Λιαντίνη.

Η κ. Λιαντίνη, στις ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ, σημειώνει ως χρονολογία θανάτου το δεκαπενταύγουστο του 1979. Δεν αναφέρει άλλες λεπτομέρειες. Πού, πώς, γιατί... Και ο Λιαντίνης στο ΜΟΙΡΟΛΟΪ για τον άδικο τούτο θάνατο (στο Νηφομανή, όπως είπα) μιλά τόσο αφηρημένα που δεν μπορείς να συνάγεις συμπέρασμα. Ναι, εισπράττεις την αφόρητη πίκρα του γονιού, όχι όμως και πληροφορίες για τις πράξεις. Για το πώς σε εκείνη την τραγική στιγμή της ζωής του στάθηκε απέναντι στο θάνατο. Κι εγώ που κάτι παραπάνω ξέρω για εκείνες τις στιγμές, δικαίωμα δεν έχω να ανοίξω το στόμα μου. Το σημειώνω όμως το περιστατικό και επισημαίνω για κάθε μελλοντικό μελετητή του έργου του Λιαντίνη εδώ να σταθεί πολύ. Και να ψάξει και να ρωτήσει. Όχι άλλες θεωρίες και λόγια παχιά για Νίτσηδες και άλλους πνευματικούς πατέρες που επηρέασαν το Λιαντίνη. Με πόση πια δύναμη φωνής να επαναλάβουμε το λόγο του:


ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ, σελ. 24

Ποια είναι η ζωή του τελικά; Τα ερωτικά ραντεβουδάκια της νιότης ή ο θάνατος του αγέννητου παιδιού του;

Δεν κρύβω πως όταν άκουσα από την ίδια την κ. Λιαντίνη την αφήγηση εκείνων των τρομερών στιγμών, συγκλονίστηκα. Μέρες ένιωθα άρρωστη. Τυχαία και συμπτωματικά μια ανάλογη εμπειρία είχε τραυματίσει και τη δική μου οικογένεια. Έχασα κι εγώ αγέννητο αδερφό. Ένα μόλις χρόνο μικρότερό μου. Την άκουγα λοιπόν να μου μιλά όχι μόνο με το νου αλλά και με την καρδιά. Και άκουγα μαζί και τη φωνή της μάνας μου που ατέλειωτες ώρες και αμέτρητες φορές μου έχει μιλήσει για τη δική της κατάπικρη ώρα. Αλλά και για όσα άλλαξαν από τότε στο σπίτι μας. Στο σπιτικό των Λιαντίνηδων είναι δυνατόν επιδερμικά και μόνο να πέρασε τότε ο θάνατος;

Κάποτε, αναζητώντας στα τυφλά γιατί είπε ΓΚΕΜΜΑ το κύκνειο άσμα του, υποθέταμε πως επηρεάστηκε από το όνομα του δίδυμου αδερφού του. Και ταυτόχρονα δεχόμαστε ως μοναδική τη σχέση ανάμεσα σε δυο δίδυμα αδέρφια. Τόση που να βαφτίζει και το τελευταίο βιβλίο. Η Γκέμμα είναι γνωστό πως αποτελεί και αστέρι του Βόρειου Στεφάνου, του Corona Borealis, όπως σημειώνει ο ίδιος ο Λιαντίνης στα προλεγόμενα του βιβλίου. Κανείς τότε δε βρέθηκε να μας ανοίξει τα μάτια, να μας αποκαλύψει πως Στέφανος ήταν να βαφτιστεί και το αγέννητο αγοράκι που χάθηκε στον τέταρτο μήνα της κυήσεως. Και πως Στέφανος λεγόταν και ο παππούς του Λιαντίνη. Όπως και κανείς δε μας εξήγησε πειστικά το γιατί ο Λιαντίνης διέκοψε (δώδεκα χρόνια πριν φύγει) την πυκνή αλληλογραφία που είχε με τον αδερφό του Στέφανο. Ήταν έτσι πιο βολικό για να μας πείσουν πως υπήρχε μοναδικός δεσμός ανάμεσα στα δυο αδέρφια. Κι ακόμη πως τα αδέρφια του τον ήξεραν καλύτερα από τους άλλους. Ναι, κάποτε το είχα πιστέψει κι εγώ. Τότε που ακόμη αγνοούσα πολλά άλλα. Είναι γι' αυτό ακριβώς που λέω ότι εκείνοι που παρουσιάζουν τεμαχισμένη την αλήθεια για το Λιαντίνη χωρίς να τονίζουν πως υπάρχουν και άλλη σημεία σημαντικά, που ίσως και να ερμηνεύουν τη φιλοσοφία του και τις πράξεις του ή και να δίνουν άλλη διάσταση, έχουν τεράστια ευθύνη. Και λέω πως ούτε κι εμείς τα ξέρουμε όλα. Το αντίθετο. Αισθανόμαστε πως υπάρχουν πολλά ακόμη κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα. Θα έρθουν κάποτε στο φως; Τουλάχιστον εμείς κάνουμε το χρέος μας και επισημαίνουμε σημεία που πρέπει να ριχτεί φως. Σημεία που κάτι παραπάνω ξέρουμε αλλά δε μας επιτρέπεται να τα αναφέρουμε. Και φυσικά συνεχίζουμε να ψάχνουμε και να αναζητούμε. Σε καμία περίπτωση δε λέμε "λύσαμε" το αίνιγμα.

Να, για παράδειγμα:

Μόλις πριν λίγες μέρες λάβαμε μια σημαντική πληροφορία. Αφορούσε τα ευρήματα της "σπηλιάς" του Ταϋγέτου. Δε θα πω τι ακριβώς. Δεν ξέρω αν εκείνος που μου μετέφερε την πληροφορία θα ήθελε να δημοσιευτεί. Κι επειδή στην υπόθεση Λιαντίνη υπάρχει και άλλο βάθος (επίσης δε θέλω να πω ποιο είναι αυτό - μόνο να το επισημάνω και πολύ έντονα) θεωρώ καθήκον μου να προστατεύω όποιον κάτι παραπάνω ξέρει. Και μακάρι κάποτε να αποδειχτεί πως ήταν της φαντασίας μας ότι υπάρχει και άλλο βάθος...

Λοιπόν, επί της ουσίας. Αυτό που έμαθα έχει να κάνει με το πόσο διάστημα ήταν κάποια πράγματα μέσα στη "σπηλιά". Πολύ λιγότερο από τα εφτά χρόνια που ήταν εξαφανισμένος ο Λιαντίνης!!! Όπως θα τονίζω ότι ο ιατροδικαστής άφησε ανοιχτό το περιθώριο ο θάνατος να είχε επέλθει τρία χρόνια πριν και όχι επτά. Η νέα πληροφορία που λάβαμε επιβεβαιώνει ακριβώς αυτή την εκτίμηση του ιατροδικαστή, αλλά αφορά άλλο εύρημα, όχι το σκελετό.

Δηλαδή, είτε από αστυνομικής σκοπιάς είτε από δημοσιογραφικής, παρατηρούμε τεράστια προχειρότητα στο θέμα Λιαντίνη. Δε συνδυάστηκαν στοιχεία, δεν έγινε έρευνα και προς άλλες κατευθύνσεις. Όλα αυτά βέβαια με βάση το DNA που υποτίθεται πως βεβαίωσε ότι ο νεκρός ήταν ο Λιαντίνης. Λες και αυτό ήταν το μόνο ζητούμενο. Πάντως την ίδια προχειρότητα ας μην αναπαράγουμε και όσοι προσπαθούμε φιλοσοφικά να τον προσεγγίσουμε.

Χρωστάω δύο ακόμη στιγμές του Λιαντίνη που αφορούν το θάνατο. Τις άφησα τελευταίες γιατί και οι δύο σχετίζονται με ενδεχόμενο θάνατο, όχι πραγματικό γεγονός.

Η μία μάλιστα το δικό του. Και μιλώ για τη γνωστή σε πολλούς στιγμή που ταξιδεύοντας με αεροπλάνο από Κρήτη για Αθήνα, δέκα μόλις μέρες πριν εξαφανιστεί, εκδήλωσε έντονο φόβο όταν το αεροπλάνο έπεσε σε κενά αέρος. Υπάρχει μαρτυρία σε βιβλίο, την έχω ακούσει και δια ζώσης από τον άνθρωπο που ήταν δίπλα στο Λιαντίνη εκείνη τη στιγμή. Πρώην μαθητής του και φίλος του καλός. Τον ρώτησε μάλιστα, έτσι λέει ο άνθρωπος αυτός, αν φοβόταν. Και ο Λιαντίνης αποκρίθηκε πως δεν ήθελε να πάει στο βρόντο. Η ουσία είναι πως μπροστά στο ενδεχόμενο να σκοτωθεί, δεν κατάφερε να ελέγξει το φόβο του. Κι αυτό το κρατάμε...

Όπως δεν κατάφερε να ελέγξει τον εαυτό του και όταν έχασε τον πατέρα του, και του φώναξε "Πατέρα, μη φεύγεις!" Δύο στιγμές και με διαφορά έντεκα χρόνια.

Έλα τώρα και πες μου, κάποιος που δεν αγαπά το Λιαντίνη, ή που αν τον αγαπά δεν υποφέρει από "λιαντινίαση" (δικός του ο όρος) τι συμπέρασμα βγάζει από τούτα τα δύο περιστατικά;



Και μη μου πεις για την απόδειξη πάνω στον Ταΰγετο. Ακόμη και αν παραβλέψω τις απορίες για την ταυτότητα του νεκρού, ακόμη και αν δεχτώ ως δεδομένο πως ήταν ο Λιαντίνης, η λογική επιβάλλει να μη δεχτούμε ως χρονολογία θανάτου το 1998. Καμία απόδειξη έγκυρη δεν υπάρχει γι' αυτό και κανείς υπεύθυνος δεν το πρόβαλε ως μοναδική αλήθεια. Μόνο οι ευφάνταστοι που μετατρέπουν τις υποθέσεις σε πίστες λατρευτικού τύπου. Αν όμως είναι έτσι να λειτουργούμε, με φαντασία και υπόθεση, ακούστε τι θα μπορούσα κι εγώ να σκαρώσω:

Παράθεση :

Ο Λιαντίνης μια ωραία μέρα φεύγει από το σπίτι του στην Κηφισιά. Αφήνει πίσω του και ένα γράμμα πως πρόκειται να δοκιμάσει να πορευτεί τον ακριβό θάνατο του Οιδίποδα. (Καλά ως εδώ; Έτσι δεν έγινε; )

Κατέβηκε που λέτε στη Σπάρτη και άφησε το αυτοκίνητό του κοντά στο άγαλμα του Λυκούργου. Επιβιβάστηκε μετά σε ένα ταξί και ανέβηκε στο καταφύγιο του Ταϋγέτου. Φορούσε άσπρα πάνινα παπούτσια και πουκάμισο μπλε πολύ ανοιχτό. (Έτσι δεν είπε ο ταξιτζής; )

Όταν πια έμεινε μόνος επάνω στον βουνό του, ένιωσε το ατλαντικό βάρος της απόφασης. Καλά να τα λες, αλλά άλλο να τα κάνεις... (όπως έλεγε και ο ίδιος σε άλλες πιο χαρωπές στιγμές)

Μπρος στο οριστικό τέλος ξαφνικά ξεπήδησε "το γουρούνι του φόβου" και ένιωσε τα γόνατά του να λυγίζουν.

Όταν πια ξημέρωσε η άλλη μέρα, χωρίς καθόλου να έχει κλείσει μάτι όλη νύχτα, το βουνό τού έφερε τους αντίλαλους εκείνων που τον έψαχναν. Άνθρωποι και εκπαιδευμένα σκυλιά είχαν ριχτεί στο κατόπι του. Εκεί και τότε κατάλαβε πως δρόμος επιστροφής δεν υπήρχε. Δεν είχε πια το δικαίωμα της εκλογής. Έτσι και γύριζε, θα καταντούσε γραφικός και άξιος διαπόμπευσης όπως και ο Σικελιανός που κάποτε τον διακωμωδούσε στις αίθουσες του Μαρασλείου, γιατί λέει προσπάθησε να επαναφέρει νεκρό στη ζωή. Οχ! γέλια που θα έκαναν οι μελλοντικοί σαν έλεγαν για τον καθηγητή που είπε "Πεθαίνω" και μετά τσουφ και πάλι επανέκαμψε ολοζώντανος...

Και δεν τον πείραζε τόσο που όφειλε να πεθάνει, αυτό έτσι κι αλλιώς δεν επεδίωξε; Αλλά που απρόβλεπτος παράγοντας αλλοίωνε τις συνθήκες πειράματος. Το χωρίς κανένα λόγο της αυτοκτονίας του Κυρίλωφ, ξαφνικά δεν ίσχυε πια για τον ίδιο. Καλά το έγραψε για τους άλλους, πως ήταν υγιής στο σώμα και στο μυαλό, πως ήταν κατάφορτος από αισθήματα κατάφασης, αλλά τώρα; Ακόμη και αν οι άλλοι το αγνοούσαν, ο ίδιος ήξερε πως υπήρχε πια σοβαρή αιτία να τερματίσει στη ζωή του. Στράφι οι θεωρίες περί απροσδιοριστίας και βάδισμα σε τεντωμένο σκοινί ανάμεσα στο ναι και στο όχι. Στράφι και τα αυτοθέλητα μπαίνω στη γη... Να κοροϊδέψει έτσι τον εαυτό του; Μετά από αγώνα ολοζωής; Αδύνατον για έναν Λιαντίνη.

Και να τι σκαρφίστηκε εκείνη τη δύσκολη ώρα ο πολυμήχανος άντρας: Να ζήσει μεν αλλά αφανισμένος από προσώπου γης. Και να πεθάνει όταν καμία αιτία δε θα υπήρχε πια... Όταν οι πλείστοι θα τον θεωρούσαν νεκρό και οι ελάχιστοι θα είχαν και πάλι αναθερμάνει τις ελπίδες τους πως ζει ο Λιαντίνης.

Μέσα σε όλα τα άλλα δύσκολα της στιγμής, είχε να αντιμετωπίσει και την πληροφορία που άφησε για το πού θα τον βρουν. Με τίποτα πια δεν επιτρεπόταν να βρεθεί εκεί που είπε. (Το θυμάστε πως ο άνθρωπος που αποκάλυψε τη "σπηλιά", παραδέχτηκε πως ο Λιαντίνης του είχε δώσει άλλα στοιχεία... 850 μέτρα του είπε, στα 300 περίπου βρέθηκε... ) Δεν ξέρουμε αν την άλλη σπηλιά την είχε εντοπίσει εξαρχής, ως εναλλακτική λύση, ή αναγκάστηκε να τη βρει εκ των υστέρων.

Όπως δεν ξέρουμε και πολλά άλλα πράγματα που τα προσπερνάμε ως δεδομένα. Το μόνο βέβαιο είναι οι ισχυρές ενδείξεις πως ο Λιαντίνης δεν πέθανε το 1998. Στοιχείο που ερμηνεύει και τη διαφορά ενδυμάτων και παπουτσιών.

Κενό μένει και αν τελικά αυτοκτόνησε. Ακόμη και αν στην πορεία κάποιος άλλος και για τους δικούς του λόγους τον δολοφόνησε. Είχε εχθρούς ο Λιαντίνης; Να ένα ακόμη στοιχείο που χάσκει σκοτεινό. Ξέρουμε μόνο πως βρέθηκε ανθρώπινο χέρι να θρυμματίσει τη μαρμάρινη πλάκα στη μνήμη του. Γιατί τέτοιο μίσος για έναν νεκρό; Τέτοια ασέβεια; Ερευνήθηκε καθόλου αυτή η πιθανότητα;

Εδώ δεν ερευνήθηκε το γιατί άνθρωποι που τον αγαπούσαν δε δέχτηκαν να βοηθήσουν τις αρχές να τον βρουν... Ούτε και το γιατί θύμωσαν με όσους τόλμησαν να πιστέψουν πως ο Λιαντίνης δεν πέθανε. Να θυμίσω τι έλεγαν; Πως αν ο Λιαντίνης ζει, δε θα είναι αυτός που εκείνοι γνώρισαν! Βλέπετε που σας λέω ότι ο άνθρωπος αυτός δεν κατάφερε να κρατήσει αλώβητο το χωρίς καμιά αιτία; Είχε αιτία! Να αφήσει καλή μνήμη στους ανθρώπους. Να μη γίνει ρεντίκολο ακόμη και στα μάτια των αγαπημένων του. Φανταστείτε στα μάτια των ξένων...

Φανταστείτε!

Αυτό είναι το μόνο κλειδί για να διαβάσετε την παραπάνω ιστορία. Και να καταλάβετε πως όταν αφήνουμε ανεξέλεγκτη τη φαντασία μας μπορούμε πολλά σενάρια και μάλιστα αληθοφανή να φτιάξουμε για το Λιαντίνη. Την αλήθεια όμως ποιος θα μας την πει;

• (Και ποιος θα μας πει αν όλα αυτά - φαντασίες και υποθέσεις, δε λέω - δεν τα είχε προβλέψει εξαρχής, πριν ακόμη ανηφορίσει τον Ταΰγετο την 1η Ιούνη 1998; )
  

Σίγουρα όχι η φαντασία μας! Αυτή είναι ικανή μόνο για να πλάθει σενάρια.

Αν τώρα αρνείσαι το δεκανίκι της και προσπαθείς μόνο επί αποδείξει να λύσεις το αίνιγμα, έρχεσαι αναγκαστικά και στην πέμπτη στιγμή που ο Λιαντίνης αντιμετώπισε το πρόβλημα του θανάτου από πολύ κοντά. Αφορά κι αυτό ενδεχόμενο θάνατο. Το θάνατο της μητέρας του. Και πάλι έχω ακούσει με τα αυτιά μου τη μαρτυρία αλλά και μπορείτε να τη βρείτε δημοσιευμένη σε βιβλίο:

Ο Λιαντίνης, λένε, όταν κατέβηκε τελευταία φορά στο χωριό του, λίγες μόλις μέρες πριν εξαφανιστεί, συμβούλεψε τον αδερφό του να προβεί σε πράξη ευθανασίας της μητέρας τους αν έτσι τα φέρει η ζωή και κρίνει πως είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο. Να τη διευκολύνει δηλαδή να φύγει από τον κόσμο. Μάλιστα λένε πως άφησε για το σκοπό αυτό και ειδικά χαπάκια που φέρνουν θάνατο. Λένε ακόμη πως η γηραιά μητέρα του που ήταν μπροστά και τα άκουσε όλα αυτά, προσπάθησε αργότερα να κάνει πράξη τα λόγια του παιδιού της. Μόνο που αντί να πάρει και τα δέκα χάπια που της άφησε εκείνος, πήρε μόνο ένα και έτσι μόνο ζαλίστηκε. Δεν πέθανε. Όχι τότε τουλάχιστον.

Το θέμα είναι πως αυτά ο Λιαντίνης τα λέει το 1998 προς τον αδερφό του. Ο ίδιος όμως 11 χρόνια νωρίτερα αντέδρασε τελείως διαφορετικά μπροστά στον πατέρα του που πέθαινε. Πότε λοιπόν ακριβώς ωρίμασε μέσα του η σκέψη για ευθανασία; Σίγουρα όχι τόσο προ πολλού που πιστεύουν μερικοί. Και θυμίζω εδώ πως κάπου ενδιάμεσα ο Λιαντίνης είχε βιώσει το θάνατο του πεθερού του. Τι μάθημα ζωής αποκόμισε από κει; Και ποιος του το έδωσε;

Μήπως ο ίδιος που χρόνια πριν του δίδαξε τη γενναιότητα ακόμη και μιας μάνας μπροστά στο θάνατο του παιδιού της; Και μάλιστα αγέννητου, πριν προλάβει να το σφίξει έστω και μια φορά στην αγκαλιά της; Και είκοσι σχεδόν χρόνια από τη μέρα που ο ίδιος άφησε το τελευταίο του γράμμα;

Ο ίδιος άνθρωπος που μετά τη δική του εξαφάνιση φορτώθηκε νέο σταυρό και άρχισε καινούριο Γολγοθά. Κι εδώ θες δε θες θυμάσαι το Μίσσιο και το "Καλά, εσύ πέθανες νωρίς"... Οι άλλοι όμως;

Ακούω συχνά "Ο Λιαντίνης ήταν μεγάλος." Και για μένα σίγουρα υπήρξε ο σπουδαιότερος δάσκαλος που γνώρισα. Αλλά αν ήταν ή όχι μεγάλος, αυτό θα το αποφασίσει ο χρόνος. Όπως και ο ίδιος το έγραψε. Μένουν πολλά ακόμη να έρθουν στο φως ως τότε. Όπως για παράδειγμα η μελέτη που πολλά χρόνια πριν, πριν εκείνος γράψει το πρώτο του βιβλίο, δημοσίευσε η σύζυγός του, με τίτλο:



Λέτε να μην το είχε διαβάσει ο Λιαντίνης; Ή να μην τον επηρέασε;

Ποιος όμως από εκείνους που έγραψαν για το Λιαντίνη κάθισε να το διαβάσει; Να το συνδυάσει με όσα εκείνος έγραψε ή έκανε; Βλέπετε γιατί μιλάω για ασυγχώρητη προχειρότητα;

Εδώ ούτε τον ίδιο το Λιαντίνη δεν έχουν διαβάσει ολόκληρο. Και τολμούν να γράφουν για εκείνον. Δε λέμε αρθράκια στο διαδίκτυο, αλλά βιβλία. Όπως και το δείξαμε την περασμένη βδομάδα με παράδειγμα όσα διαβάσαμε σε πρόσφατο βιβλίο για τη Λου Σαλομέ και το Λιαντίνη. Εκεί λαθεμένα θεώρησαν πως ο Λιαντίνης έβλεπε στην περίπτωσή της τον ανεκπλήρωτο έρωτα του Νίτσε. Αλλά και σε άλλο βιβλίο, παλιότερο, αναφέρεται ως ερώτημα το ενδεχόμενο (έστω και απίθανο) να μη γνώριζε ο Λιαντίνης ποια ήταν η Λου Σαλομέ. Προφανώς ούτε αυτός ο συγγραφέας είχε διαβάσει ποτέ του τα σχόλια του Λιαντίνη στο ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ. (σελ. 333), αλλιώς θα τα παρέθετε εις επίρρωσιν των λεγομένων του.

Ούτε και διάβασαν αυτοί οι συγγραφείς στο HOMO EDUCANDUS τη ρητή εντολή του:

Παράθεση :

Είναι στοιχειωδώς φρόνιμο προκειμένου να κρίνει κανείς κάποιον όχι μόνο να μελετήσει και να ξαναμελετήσει τα κείμενα,


το άγιο Πρωτότυπο,

όπως θα ‘λεγε ο Γκαίτε, αλλά και να τα μελετήσει ολόκληρα. Αρχή και τέλος.

Όταν λοιπόν βγη αυτό το χειρόγραφον εις φως, διαβάζοντάς το όλο οι τίμιοι αναγνώστες, αρχή και τέλος, τότες έχουν το δικαίωμα να κάμη ο καθείς των την κρίση του είτε υπέρ, είτε κατά,

γράφει και ξαναγράφει ο αγράμματος Μακρυγιάννης.

HOMO EDUCANDUS, σελ. 105

Και λέω λοιπόν ως κατακλείδα:

Σε όσα μέχρι σήμερα διαβάσαμε δημοσιευμένα σε βιβλία για το Λιαντίνη, υπάρχει σοβαρό έλλειμμα μελέτης, τόσο του έργου όσο και της ζωής του. Ώσπου να γίνει κάτι τέτοιο, και αν... κανείς ας μην ελπίζει πως μπορεί να προσεγγίσει σε βάθος και τη Μελέτη του Θανάτου του. Και έπεται σε ακόμη μεγαλύτερη απόσταση η επίλυση του αινίγματος και η εξιχνίαση του πώς έκανε τη δική του υπέρβαση. Κι εδώ και μόνον εδώ θα μπορέσει να κριθεί με βεβαιότητα αν ο Λιαντίνης ήταν τελικά μεγάλος. Αν υπηρέτησε τη ζωή ισόποσα με το θάνατο. Εδώ και θα μπορέσει ο μελλοντικός μελετητής να αποφανθεί για την αληθινή σχέση του Λιαντίνη με το θάνατο. Ως τότε δε μας λείπει μόνο η απόδειξη μα και πολλές ψηφίδες από τη ζωή και το έργο του.

Λέμε καμιά φορά "ξέρουμε πολλά, δεν μπορούμε και δε μας επιτρέπεται όλα να τα πούμε". Λέμε ακόμη και στεκόμαστε αυστηρά σε εκείνους που τόλμησαν να γράψουν βιβλία για το Λιαντίνη, πως βιάστηκαν πολύ και δε δούλεψαν όσο προσεκτικά θα έπρεπε για ένα τέτοιο αβυσσαλέο φαινόμενο όπως ο Λιαντίνης.

Κι έπειτα πάλι κάθομαι και σκέφτομαι... Γιατί; Τι σε νοιάζει εσένα αν ο Λιαντίνης θέλησε να θωρακίσει με "δεκαοχτώ κλειδιά" το αίνιγμά του; Και τι σε νοιάζει αν κάποιοι την πάτησαν και νόμισαν πως κατάφεραν να ξεκλειδώσουν το αίνιγμα; Άσε το χρόνο να αποκαλύψει τα λάθη... και τις πλάνες και τις δοξασίες. Μήπως και δεν έχεις άλλα όμορφα έργα να ασχοληθείς; Πάρεξ μου κάθεσαι με τις ώρες και ψάχνεις και διυλίζεις τον κώνωπα; Κι όχι ετούτη τη λέξη γιατί την είπε και αααα, ετούτο ερμηνεύει το άλλο και μια βασανιστική διαδικασία που δε φαίνεται να έχει τέλος. Μόνο αρχή: Το φθινόπωρο του 1992. Όταν γνώρισα το Δάσκαλο πρώτη φορά στο Μαράσλειο. Όταν με καθήλωσε από την πρώτη κιόλας διδασκαλία του.

Κι από την άλλη σκέφτομαι πώς ήρθαν έτσι τα πράγματα και έτυχε σε μένα να γνωρίσω τόσα πολλά, τελείως ανέλπιστα και χωρίς να το επιδιώξω. Απλά έτσι τα έφερε η ζωή... Έχω άραγε δικαίωμα να τα κρατώ εγωιστικά για μένα; Δε λέω για εκείνα που μου τα εμπιστεύτηκαν και ζήτησαν να μην τα αναφέρω σε άλλους. Αλλά για όλα τα άλλα. Τα μικρά και τα μεγάλα από τη ζωή και το έργο του.

Κάποτε μου έκαναν πρόταση να γράψω για το Λιαντίνη. Επίσημα. Όχι αρθράκια στο ίντερνετ. Και όχι μόνο ένας. Είναι αλήθεια πως όταν κάτι στο λένε και στο ξαναλένε δεν μπορεί να μη σε προβληματίσει, να μην αναρωτηθείς σοβαρά αν έχουν δίκιο να στο προτείνουν. Έπειτα επικράτησε η νηφάλια σκέψη. Η στηριγμένη και στα πολλά που γνωρίζω γύρω από το θέμα. Όχι! Είναι πολύ νωρίς για να γραφτεί ένα σοβαρό βιβλίο για το Λιαντίνη. Μόνο ένας άνθρωπος στον κόσμο θα μπορούσε στις μέρες μας να γράψει για εκείνον και όσο δεν το κάνει, όσο δεν καταθέτει τη δική του αλήθεια, πρέπει να είναι κανείς πολύ αφελής για να πιάσει μολύβι και χαρτί για για το Λιαντίνη.

Προβληματίζομαι όμως ακόμη και για τα αρθράκια στο διαδίκτυο. Ποιος ο λόγος; Για να τα κάνει κόπι πέιστ ο "πάσα ένας"; Και να τα βλέπω σε διάφορες γωνιές του διαδικτύου χωρίς καν αναφορά πού τα διαβάσανε; Και καλά αυτό, έτσι κι αλλιώς πιστεύω στην ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, αλλά να παρεξηγούνται και όσα γράφεις και να δέχεσαι από ύβρεις μέχρι απειλές και δεν ξέρω τι άλλο; Ε, δεν τον είχα και θείο το Λιαντίνη στο κάτω κάτω. Μία μαθήτρια από τις εκατοντάδες ήμουν. Χωρίς καν ιδιαίτερες γνώσεις φιλοσοφίας, ούτε και σε κανέναν άλλο τομέα που εκείνος μελέτησε. Μόνο στα παιδαγωγικά σκαμπάζω κάτι. Και είναι αλήθεια πως αυτή είναι και η διάσταση του Λιαντίνη, η παιδαγωγική, που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Δεν πετάω στα σύννεφα και δεν κυνηγώ ανεμόμυλους.

Ίσως όμως εδώ ακριβώς να υπάρχει και η απάντηση στους προβληματισμούς μου. Στην παιδαγωγική διάσταση. Όχι μόνο θεωρητικά. Αλλά και με την έννοια του μαθητή απέναντι στο Δάσκαλο. Μιλάω για το χρέος, αν έχετε ακούσει αυτή τη μικρή λεξούλα. Μιλώ όμως και για τον αιώνιο δεσμό, τον πνευματικό λώρο.

Ο Λιαντίνης, καλώς ή κακώς, σημάδεψε τις ζωές μας. Τη δική μου και πολλών άλλων μαθητών του. Μας έκανε να ασχοληθούμε με πράγματα που πριν τον γνωρίσουμε τα προσπερνάγαμε αδιάφορα. Ή και γιατί δεν τα καταλαβαίναμε. Δε μας μίλαγαν, πριν εκείνος μας τα διδάξει με τον μοναδικό του τρόπο. Ή ακόμη, τα ανακαλύψαμε μέσα μας εν σπέρματι και με το δικό του λόγο τα είδαμε αίφνης να αναδύονται. Όμως κάποια στιγμή, μας σοκάρισε άγρια με την εξαφάνισή του. Και δεχτήκαμε νέο σοκ όταν ανακαλύφθηκε ο νεκρός στον Ταΰγετο και ακολούθησαν τόσα και τόσα. Γνωστά θαρρώ στους περισσότερους.

Όταν έμαθα πρώτη φορά την τρομερή είδηση, πως πάει να αυτοκτονήσει, έμεινα άναυδη. Όταν συνήλθα κάπως, ένιωσα ακόμη και οργή. Το λέω και το παραδέχομαι. Γιατί να φύγει έτσι νωρίς; Να μη μας δώσει και άλλα. Εγωιστικό; Μπορεί, αλλά είναι κι αυτή μια φυσιολογική αντίδραση μπρος στο χαμό ενός ανθρώπου. Ένα από τα στάδια του πένθους, κατά πως αναφέρουν οι ψυχολογίες. Έπειτα έφτασα στην αποδοχή. Παραδέχτηκα πως ήταν αναφαίρετο δικαίωμά του να αποφασίσει για τη ζωή και το θάνατό του. Κι έμεινα ήρεμη να διαβάζω όσα μας άφησε... Αυτά μέχρι το καλοκαίρι του 2005. Όταν μας είπαν πως τον βρήκαν επάνω στον Ταΰγετο.

Από τότε λίγες ήταν οι ήρεμες μέρες μου. Ούτε κι εγώ δεν κατάλαβα πως τα "κατάφερα" και βρέθηκα σε μια τρομερή δίνη. Άλλες φορές πιο άγρια και άλλες πιο ήρεμη, μα δίνη πάντα. Να λες "ως εδώ ήταν, θα κλείσω τα βιβλία του και δεν πρόκειται άλλο πια να ασχοληθώ μαζί του, νισάφι πια". Κι έπειτα να ξεσηκώνεσαι πάλι. Και να καταλαβαίνεις πως απλά και μόνο ανασύνταξη δυνάμεων και σκέψης έκανες. Πως δεν πρόκειται να τελειώσει έτσι εύκολα η μελέτη του. Έτσι όπως έγινε και το φετινό καλοκαίρι. Έκλεισα τα βιβλία του και ασχολήθηκα με ό,τι άλλο. Εκτός από Λιαντίνη. Ακόμη και με τη μαγειρική. Έτσι νόμιζα. Ή έτσι μου άρεσε να νομίζω.

Ώσπου μια μέρα άρχισε πάλι το δαιμόνιο να με τριβελίζει. Καλό είναι αυτό ή κακό; Ιδέα δεν έχω. Αλλά με δαιμονίζει το ερώτημα, μας είπε την αλήθεια; Ή μας έμπλεξε σε αίνιγμα χωρίς λύση; Και γιατί να πάει να πεθάνει; Και πέθανε τελικά; Πότε; Και τι σημαίνει αυτό; Όλο αυτό, όπως το ζήσαμε... Με τα εφτά χρόνια εξαφάνισης, τον ξάδερφο που εμφανίστηκε από το πουθενά και λοιπά και λοιπά...

Λέω, δεν μπορεί. Μίλησες και γνώρισες τόσους και τόσους που τον ήξεραν. Άκουσες και αν άκουσες. Τα βιβλία του τα διάβασες και τα ξαναδιάβασες. Δεν μπορεί! Κάπου μπροστά σου είναι η απάντηση, μα δεν τη βλέπεις. Υπομονή, λίγο ακόμα και θα βρεις την απάντηση. Αμ, δε... Σκοτάδι πήχτρα. Και συνέχεια να έρχονται νέα δεδομένα που αντί να λύνουν όλο και δένουν το μυστήριο σε γόρδιο δεσμό.

Το μέγα ερώτημα: Πόσοι ξέρουν πράγματα και δε μιλάνε; Πόσοι μέχρι σήμερα μας έχουν παραμυθιάσει; Με σχέδιο; Ίσως και με σχέδιο. Μυρίζω τη μυρωδιά της ομίχλης. Την υγρή ανάσα της. Ώρες ώρες σε πυκνές τουλίπες τη βλέπω να ανεβαίνει. Γιατί τέτοιο μυστήριο; Πόσο και ο ίδιος το θέλησε έτσι ακριβώς να συμβεί; Ή το κάνουν άλλοι από κακώς εννοούμενη αγάπη σε εκείνον;

Κάπως έτσι ξεκίνησε και το θέμα για το θάνατο. Από όσα ήξερα και από όσα με προβλημάτιζαν. Και από όσα καίγομαι να μάθω. Αφού φωνάζει και βοά η αλήθεια, πως κάτι παράξενο έγινε από την ώρα που ο άνθρωπος αυτός εξαφανίστηκε, γιατί τόση εμμονή να μας πείσουν ότι ο Λιαντίνης πέθανε τις πρώτες μέρες του Ιούνη του 1998;

Παράδειγμα: Αν και γράφτηκαν τόσα για το Λιαντίνη, έχουν αποσιωπηθεί δεδομένα από την ιατροδικαστική έρευνα που και παράξενα είναι και αναγκάζουν σε άλλες σκέψεις. Πχ. Αναφέρθηκαν ακόμη και τα χαρτομάντιλα που βρέθηκαν στη "σπηλιά", όχι όμως τα οστά, τα ξένα οστά που βρέθηκαν πάνω στο νεκρό. Η ιατροδικαστική έκθεση τα αναφέρει ως "οστά ενήλικου αιγοπροβάτου". Πώς βρέθηκαν εκεί; Και δεν ήταν υπόλειμμα τροφής. Τι έκανε δηλαδή αυτός ο άνθρωπος; Σκότωσε ένα κατσίκι και το πήρε και κλείστηκε στη "σπηλιά" και πέθανε και ο ίδιος;

Κι έπειτα... Πάνω του βρέθηκαν πέτρες. Εννοώ πάνω στο νεκρό. Όχι και πάλι, δεν είχαν πέσει από το άνοιγμα.

Ή ακόμη: Βρέθηκε εκεί ένα πλαστικό μπουκαλάκι από εμφιαλωμένο νερό. Όχι όμως και το παγούρι που αναφέρει ο ταξιτζής ότι γέμισε σε μια πηγή του Ταΰγέτου.

Να ξαναπώ για τα παπούτσια και το πουκάμισο; Που πέρα από κάθε αμφιβολία ήταν διαφορετικά από εκείνα με τα οποία μπήκε στο ταξί; Γιατί; Και γιατί να πάρει ταξί; Να αφήσει πίσω μάρτυρα για το τι φόραγε και πού πήγε... Ήθελε να εξαφανιστεί; Να μην ξέρει κανείς ότι εκεί πάνω βρίσκεται; Εύκολο ήταν. Υπήρχαν τόσοι άλλοι τρόποι να ανέβει στον Ταΰγετο, όχι με ταξί. Και μάλιστα, φρόντισε να καπνίσει και το τελευταίο τσιγάρο με τον ταξιτζή σαν έφτασαν στο καταφύγιο. Να του δώσει όλη την ευκαιρία να τον παρατηρήσει καλά. Μην ξεχάσει... Δεν είναι ξεκάθαρο αυτό; Να θυμίσω ότι του είπε ως και το όνομά του; Αυτό πάλι γιατί;

Λέω πως όλα αυτά ίσως και να μην έχουν ιδιαίτερη σημασία, όχι όσο το ποιοι είπε στον ταξιτζή ότι τον περιμένουν. Του μίλησε για φίλους του Γερμανούς. Και το ίδιο ανέφερε και στο ζεύγος Κεκέ. Και σ' εκείνους ανέφερε Γερμανούς που θα έρχονταν στη Σπάρτη. Γιατί; Έτσι του 'ρθε; Ή εννοούσε, όπως διάβασα πρόσφατα, το Νίτσε και το Ρίλκε; Συμβολικά δηλαδή...

Μα κοιτάξτε, αν αυτό ήταν συμβολικό, γιατί να μην είναι συμβολικά και όλα τα άλλα; Ή αν αυτό ήταν ψέμα, ένα αθώο ψέμα, γιατί κατ' αρχάς το είπε και στον ταξιτζή και στο ζεύγος Κεκέ και γιατί να μη σκεφτούμε πως είπε και άλλα ψέματα; Εκείνος αφενός δεν έλεγε ούτε λέξη τζάμπα, πόσο μάλλον στα τελευταία λόγια που υποτίθεται ότι είπε σε άνθρωπο και αφετέρου συμβούλευε να μη λέμε ποτέ ψέματα. Αν πεις ένα, έχεις πει σε όλα... Δικά του τα λόγια.

Υπήρξαν επομένως Γερμανοί; Χμ, με την απορία θαρρώ θα μείνουμε...

Πάντως, να το πω και αυτό ως επισήμανση, ο Λιαντίνης μπορεί να συμβούλευε να μη λέμε ψέματα, πλην όμως υπέγραψε το έργο του όχι με το "Αληθώς λέγω υμίν", αλλά με το "Έζησα την αλήθεια". Αρχή και τέλος η πράξη... Όχι τα λόγια.

Και δείτε πάλι την αντίφαση. Λέει "έζησα"... Χρόνος παρελθοντικός. "Πώς το λες αυτό, Δάσκαλε, εσύ που έγραψες πως η στιγμή του θανάτου είναι το απολυτήριο μάθημα για την αλήθεια;" Τι τελικά περίμενες να βρεις εκεί πάνω στην κορφή του Ταϋγέτου; Τους γερμανούς που είπες στους Κεκέ και στον Τσούνη; Το θάνατο όπως άφησες στο γράμμα σου να εννοηθεί; Και αν όντως πήγαινες για το θάνατο, πώς προεξόφλησες ότι την έζησες την αλήθεια; Δεν περίμενες από εκείνη τη στιγμή άλλο να σε δώκει πια;

Τότε γιατί θέλησες να τον συναντήσεις αυτοθέλητα και τόσο νωρίς; Καλά, εμείς αγωνιζόμαστε να πείσουμε ότι δεν ίδρυσες σχολή θανάτου, μα ζωής. Αλλά, εσύ δε σκέφτηκες πως εν αρχή και πάλι είναι η πράξις; Αν αύριο εγώ ή κάποιος άλλος μαθητής σου, φτάνοντας στα 56 κάνουμε το ίδιο; Εξάλλου, το έχουν ήδη επισημάνει και άλλοι, στα 56 του πέθανε και ο δικός σου δάσκαλος, ο Νίτσε. Θέλω να πω, ότι παρότι πολλές φορές επανέλαβες το "Μονάχος μου φεύγω τώρα, μαθητάδες μου, κι εσείς τραβάτε από δω μονάχοι σας", δεν απέφυγες τον πειρασμό να ακολουθήσεις το δάσκαλό σου. Στα 56 του εκείνος; Στα 56 κι εσύ. Γιατί όχι κι εμείς;

Ναι, ξέρω, υπάρχουν πολλές απαντήσεις σ' αυτό, έχω γράψει αρκετές και η ίδια παλιότερα, όταν προσπαθούσα να "σώσω" τη μνήμη σου από εκείνους που σε κατηγορούσαν. Από τότε όμως κύλησε πολύ νερό στο ποτάμι. Και κάτι περισσότερο λέω πως κατάλαβα. Όπως και έμαθα πράγματα που αγνοούσα. Κι άλλα που πίστευα για αλήθειες, σωριάστηκαν σε ψέματα. Τα έλεγα σου λέω αυτά, τότε που πίστευα ότι πράγματι πέθανες αυτοθέλητα τον Ιούνη του '98 και πίστευα ακόμη πως εγώ είμαι πολύ μικρή για να καταλάβω όλη την αλήθεια της πράξης σου. Τώρα, και με τα πενήντα μου προ των πυλών, όσο ήσουν κι εσύ όταν σε γνώρισα, νιώθω να βιάζομαι περσότερο να σε καταλάβω. Να βρω απαντήσεις που να πείθουν κι εμένα. Αλλά και να εξηγούν όσα έλεγες. Πχ θα σου θυμίσω από τη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ (σελ. 13 ):

«Με υπερβολή και υποκρισία εφοδιάζει τους μαθητές ο δάσκαλος , όταν ανάμεσα σε κείνα που λέγει και σε κείνα που πιστεύει ή πράττει, δεν υπάρχει συμφωνία και ζωντανός δεσμός.»

Χρειάζεται να σου πω ότι αυτό διαβάζεται και ανάποδα; Ή πως τελειώνοντας η διδασκαλία σταματά στο σημείο, απ' όπου αρχίζοντας ξεκίνησε; Την κυκλική πορεία της δηλαδή;

Να θυμίσω ακόμη τα δικά σου λόγια για τη δουλειά του δασκάλου; Λειτούργημα τη χαρακτηρίζεις. Κι αυτό εξηγείς (σελ. 29 της Διδακτικής) οφείλεται στη βιωματική ιδιοσυγκρασία του επαγγέλματος.

Η βιωματικότητα είναι, γράφεις, ο ευγενής δίαυλος που μεταγγίζει από το δάσκαλο στο μαθητή όχι γνώσεις ούτε δεξιότητες ή πείρα, αλλά την ανθρώπινη ουσία.

Και λες ακόμη πως βίωμα είναι:

"Μια πνοή ζωής, απόθεμα ύπαρξης και κατάλοιπο μνήμης από κάτι που έζησε κανείς και με τον καιρό κατακάθισε στην ψυχική του ραχοκοκαλιά όπως η γύρη στα λουλούδια."

Κι προσθέτεις:

"Το να περνούν λοιπόν τα βιώματα μέσα από το λόγο του δασκάλου σημαίνει ότι μέσα από τη διδασκαλία και τη μετάδοση των γνώσεων γίνεται "διαπήδηση ζωής", ότι ο δάσκαλος γεννά πνευματικά τους μαθητές του, όπως ο γονέας τους γεννά βιολογικά. Με τέτοια έννοια είναι φανερό ότι το λειτούργημα της διδασκαλίας αγγίζει την κορύφωσή του."

Κοίτα τώρα πού καταλήγουμε. Αν για τον κάθε άνθρωπο είναι ατομική του υπόθεση ο θάνατος, και απολυτήριο μάθημα για την αλήθεια... για το δάσκαλο ειδικά είναι ταυτόχρονα η κορύφωση της διδασκαλίας του. Το μέγιστο μάθημα προς τους μαθητές του. Άρα... Και πάω πάλι στο σημείο που ξεκίνησα, μπορεί ποτέ να μη λύσουμε το αίνιγμα της σχέσης του Λιαντίνη με το θάνατο, αλλά χρωστάμε και πρέπει να τοποθετηθούμε για τη σχέση του θανάτου του με τους μαθητές του. Ακόμη κι εκείνους που τον γνώρισαν μέσα από τα βιβλία του και μόνο. Την παιδαγωγική διάσταση αυτού του θανάτου, όποιος και αν είναι. Αληθινός και τελείως πραγματικός, ή συμβολικός και ποιητικός...

Κι αν φαντάζει βουνό να γράψεις σοβαρό βιβλίο για το Λιαντίνη, λέω πως όσοι τον τύχαμε δάσκαλο χρωστάμε απάντηση σοβαρή πάνω σ' αυτό. Δεν ενδιαφέρει εδώ ακόμη και η πιθανότητα να ζει. Η ουσία είναι στο τι άφησε στον κόσμο να εννοήσει. Πως πάει να πεθάνει.

Δεν ενδιαφέρει και το απολυτήριο μάθημα που ο ίδιος πήρε για την αλήθεια. Μόνο το απολυτήριο μάθημα που παρέδωσε. Ήταν μάθημα ζωής;

Πώς μπορεί κανείς να απαντήσει κάτι τέτοιο; Θεωρητικά; Υποθετικά; Με μπόλικα ακόμη μπλα μπλα; Από την αρχή που άνοιξα το θέμα, είπα πως σκοπός δεν είναι να επαναλάβουμε μία από τα ίδια. Κι επίσης υπογράμμισα ότι ιδιαίτερα θα σταθώ στην παιδαγωγική διάσταση. Τι κάνει λοιπόν η επιστήμη της παιδαγωγικής όταν τη βασανίζει ένα παρόμοιο ερώτημα; Ό,τι κάνει και κάθε άλλη επιστήμη.

Δε θέλω εδώ να ξεφύγω από το θέμα τόσο πολύ και να αναλύσω πώς εργάζεται η Παιδαγωγική Επιστήμη. Συστήνω όμως ανεπιφύλακτα σε όσους έχουν ειδικό ενδιαφέρον το βιβλίο του Αντ. Δανασσή - Αφεντάκη (συμπτωματικά φίλου καλού του Δημήτρη Λιαντίνη) με τίτλο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ - ΤΟΜΟΣ Α' "Θεματική της Παιδαγωγικής Επιστήμης" - Αθήνα, 1992 (Δ΄Έκδοση).

Σύμφωνα λοιπόν με τον κ. Δανασσή - Αφεντάκη (σελ. 82): "Όπως σε κάθε επιστήμη έτσι και στην Παιδαγωγική, για να υπάρξει επιστημονική γνώση, είναι απαραίτητη η επιστημονική έρευνα. {...} Για το λόγο αυτό (σ.σ. εννοεί: η Παιδαγωγική επιστήμη) κάνει ευρύτατη χρήση της μεθοδολογίας των Θετικών ιδιαίτερα επιστημών για την έρευνα του αντικειμένου της."

Νομίζω ότι αυτή η άποψη βρίσκεται σε πλήρη αρμονία και με όσα όλοι έχετε ακούσει ή διαβάσει να υποστηρίζει και ο Λιαντίνης, κι αυτό συνεπικουρεί την άποψή μας για επιστημονική προσέγγιση. Παραθέτω εδώ και το σχετικό βίντεο, να τα ακούσουμε μία ακόμη φορά από το δικό του στόμα:




Έτσι κι εμείς:

Παράθεση :

"Τονίζω λοιπόν ότι θα είμαστε πολύ εμπράγματοι, πολύ ρεαλιστές, και δε θα φύγουμε σε νεφελοκοκκυγίες πραγματευόμενοι το πρόβλημα."


Δ. Λιαντίνης (ΔΙΑΛΕΞΗ:ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Συνοψίζω:

Λέμε όχι στις νεφελοκοκκυγίες, όχι και στις αστήρικτες υποθέσεις και τα λόγια του αέρα. Και λέμε ναι στην επιστημονική προσέγγιση. Με ειδικό πεδίο έρευνας την παιδαγωγική διάσταση του θανάτου του Δημήτρη Λιαντίνη. Αληθινού ή συμβολικού.

Η Παιδαγωγική επιστήμη, κι εδώ πάλι θα καταφύγω στο Δανασσή - Αφεντάκη και στο βιβλίο που αναφέρθηκε παραπάνω, διακρίνεται σε:

1. Συστηματική Παιδαγωγική
2. Ιστορική Παιδαγωγική

Παράθεση :

"Η Συστηματική Παιδαγωγική ερευνά και κατατάσσει με τρόπο συστηματικό και μεθοδικό τα προβλήματα της Παιδαγωγικής του παρόντος. Η Ιστορική Παιδαγωγική, ή Ιστορία της Παιδαγωγικής, ερευνά εξελικτικά την παιδαγωγική σκέψη, τα προβλήματα και την εξέλιξη της Παιδαγωγικής επιστήμης του παρελθόντος."

Α. ΔΑΝΑΣΣΗΣ - ΑΦΕΝΤΑΚΗΣ (ό.π. σελ. 36)

Έτσι και στη δική μας μελέτη, δεν μπορούμε να αποφύγουμε και την ιστορική εξέταση του θέματος. Τουλάχιστον συνοπτικά, γιατί αν θελήσουμε ιστορική μελέτη σε βάθος θα γράφουμε για χρόνια.

Και έχουμε και ένα σοβαρό πρόβλημα... Να ορίσουμε το πεδίο έρευνας. Λέμε ιστορική εξέταση του θέματος, αλλά τι ακριβώς εννοούμε; Το βασικό θέμα μας είναι ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ. Το έχουμε ήδη περιορίσει στην παιδαγωγική διάσταση του θανάτου του στους μαθητές του, ακόμη κι εκείνους που τον γνώρισαν από τα βιβλία του αλλά Δάσκαλο τον προσφωνούν. Κι υπάρχουν σήμερα αρκετοί... Όπως αρκετοί είναι κι εκείνοι που άκουσαν τις διδασκαλίες του πλην τον έχουν κιόλας λησμονήσει.

Αν και βιαστικά θεωρήσαμε μαθητές του Λιαντίνη ακόμη και τους απλούς αναγνώστες των βιβλίων του, είναι προφανές ότι υπάρχει ουσιώδης διαφορά με εκείνους που πραγματικά διδάχτηκαν από το Λιαντίνη. Και μάλιστα σχετιζόμενη με το θάνατό του. (Τονίζω για μια ακόμη φορά ότι ο θάνατος του Λιαντίνη θεωρείται στην παρούσα έρευνα με διπλή όψη, αληθινός ή συμβολικός, αφού δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις ισχυρές αμφιβολίες που δικοί του άνθρωποι έχουν εκφράσει για το αν πέθανε ή ζει ακόμη ή και αν πέθανε μεν αλλά όχι τότε ακριβώς που εξαφανίστηκε.)

Στη μία λοιπόν περίπτωση προϋπήρξε η διδασκαλία και ο θάνατος ήρθε ως επιστέγασμα ή και σφραγίδα της όπως θα έλεγε και ο ίδιος ο Λιαντίνης:

Παράθεση :

"Την πράξη του Εμπεδοκλή να πηδήξει ζωντανός στη λάβα της Αίτνας πρέπει να την κατανοήσουμε σαν τη σφραγίδα της διδασκαλίας του."

HOMO EDUCANDUS, σελ. 85

Από παιδαγωγικής σκοπιάς θα παρατηρήσω ότι η λήξη, το τέλος της διδασκαλίας, οφείλει να είναι άγνωστο στους μαθητές. Όχι εξαρχής δεδομένο. Αλλιώς δεν έχει νόημα η διδασκαλία. Και δεν αφήνει στο μαθητή περιθώρια αυτενέργειας. Αυτό δεν είναι πια διδασκαλία αλλά άκρατος διδακτισμός από καθέδρας...

Δεν ισχύει όμως το ίδιο για το δάσκαλο. Εκείνος οφείλει να έχει χαράξει συγκεκριμένο σχέδιο πριν ακόμη μπει στην αίθουσα διδασκαλίας. Είναι αυτό που θα του επιτρέψει μια επιτυχημένη διεξαγωγή διδασκαλίας. (Δ. Λιαντίνη, ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ, σελ. 26) Και συγκεκριμένα το σχέδιο επιτρέπει την εφαρμογή της αρχής της συνολικότητας. Σύμφωνα με αυτή, στην αρχή της διδασκαλίας όπως γράφει ο Λιαντίνης:

Παράθεση :

"Μ' ένα σύντομο και εύληπτο τρόπο θα ρίξουμε μια περιληπτική ματιά στο νέο αντικείμενο για να υποβοηθήσουμε τους μαθητές να το εντάξουν από την αρχή στον ευρύτερο χώρο του, να λάβουν μια ιδέα για το μέγεθός του, να ξεχωρίσουν την οργανική του διάρθρωση εντοπίζοντας την αρχή και το τέλος του, και να αποκτήσουν την πρώτη γνωστική οικείωση με τη φύση και την ιδιοτυπία του.


Μόνο ύστερα από αυτή τη γενική θεώρηση, τη συνοπτική περιγραφή της κατάστασης, ή την απλή έκθεση των δεδομένων, επιτρέπεται να προχωρήσουμε στη σπουδή των λεπτομερειών αναπτύσσοντας πλέον σε όλα τα μέτωπα το εύρος της διδακτικής διαδικασίας. {...}

Η σωστή διδασκαλία οφείλει να αρχίζει με την εξεικόνιση του όλου, να αναπτύσσεται στα επί μέρους, και στο τέλος να ξαναγυρίζει στο όλο."

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ (σελ. 24 - 25)

Ο Λιαντίνης, ακόμη και μέσα από τη σύντομη αυτή ματιά, προκύπτει ότι αφενός θέλησε να δώσει στο θάνατό του τη μορφή σφραγίδας της διδασκαλίας του. Αφετέρου οφείλουμε να δεχτούμε πως για τέτοια κορυφαία διδασκαλία εφάρμοσε κατά γράμμα όσα υποστήριξε στο εγχειρίδιο της Διδακτικής του. Και την αρχή της συνολικότητας επομένως...

Κοιτάξτε όμως τώρα. Όλα τούτα αφορούν μόνο όσους πρόλαβαν να διδαχτούν από τον ίδιο και στο τέλος βρέθηκαν αιφνιδιαστικά μπρος στην αποκορύφωση. Στην εξαφάνιση του Δασκάλου την 1η Ιούνη του '98 και το ισχυρό τότε ενδεχόμενο του θανάτου του.

Για όλους τους άλλους, εκείνους που τον γνώρισαν εκ των υστέρων, που τον μελέτησαν και τον αγάπησαν από τις σελίδες των βιβλίων του ή τις βιντεοσκοπημένες ομιλίες του, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Ή πιο σωστά, διαφέρει η σειρά των πραγμάτων. Όλοι αυτοί διάβασαν το Λιαντίνη με δεδομένο το τέλος. Έστω και υπό αμφισβήτηση. Μπορεί λοιπόν να τον αγαπούν σφόδρα και Δάσκαλο να τον αποκαλούν, αλλά μέτοχοι της πρωτότυπης διδασκαλίας δεν είναι σε καμία περίπτωση. Δεν το λέω για να αμφισβητήσω τη σχέση τους με το Λιαντίνη, αλλά μόνο για να υπογραμμίσω τους τεράστιους κινδύνους που ελλοχεύουν.

Για να γίνει αυτό περισσότερο αντιληπτό, θα θυμίσω πως ο ίδιος ο Λιαντίνης αναφερόμενος στο θεσμό της διδασκαλίας, τόνιζε την ιστορική του προέλευση από την αρχαία τραγωδία. Ακόμη και στην εισαγωγή της ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ φρόντισε αυτό να το υπενθυμίσει. Βάλτε λοιπόν τον εαυτό σας στη θέση ενός θεατή θεατρικής παράστασης. Για κάποιους λόγους δεν καταφέρατε να την παρακολουθήσετε εξαρχής και μόλις στο φινάλε βρεθήκατε στις κερκίδες. Πέστε μου, μπορείτε ποτέ από το φινάλε και μόνο να εξάγετε συμπεράσματα; Δεν αντιμετωπίζετε τεράστιο κίνδυνο να καταλήξετε σε τελείως εσφαλμένα;

Έτσι ακριβώς ισχύει και για την περίπτωση του Λιαντίνη. Όταν κάποιος ξεκινά τη γνωριμία μαζί του από την τελευταία του πράξη, οφείλει να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικός. Και υπομονετικός. Ας ψάξει πρώτα, ας μελετήσει, ας ρωτήσει και μετά να επιχειρήσει συμπεράσματα.

Δυστυχώς βλέπουμε γενικευμένη τάση πολλοί να παρακολουθούν μανιωδώς το βίντεο της Φιλοσοφικής θεώρησης του θανάτου ή και κάποια άλλα διάσπαρτα στο διαδίκτυο βίντεο με ομιλίες ή διδασκαλίες του και έτσι, τελείως αποσπασματικά, να επιχειρούν την ερμηνεία. Λάθος μέγα! Και όχι μόνο δικό τους, όχι μόνο με προσωπική τους ευθύνη. Εδώ και χωρά η ιστορική μελέτη που αναφέρθηκε παραπάνω. Πώς φτάσαμε στο όποιο σημείο σήμερα της παιδαγωγικής διάστασης του θανάτου του Λιαντίνη. Και στη γενικευμένη τάση της εσφαλμένης προσέγγισης.

Κάπως έτσι πριν δύο περίπου χρόνια φτάσαμε και σε εκείνη την εκπομπή που προσπάθησε να καλλιεργήσει την εντύπωση ότι ο Λιαντίνης ίδρυσε σχολή θανάτου. Μέσα από την αποσπασματική προσέγγιση και την ανάστροφη πορεία. Και δεν ήταν τυχαίο που εκείνο το βράδυ εμφανιστήκαμε από τον "αέρα" δύο μαθήτριες του Λιαντίνη, μαθήτριες που τον είχαμε ακούσει να διδάσκει εννοώ, για να διαψεύσουμε αυτή την άποψη και να υποστηρίξουμε πως ο Λιαντίνης ίδρυσε σχολή ζωής. Δεν υπήρξαμε εμείς πιο σοφές από άλλους που μελέτησαν το Λιαντίνη, απλώς πιο τυχερές στον τρόπο που τον συναντήσαμε.

Όμως το παράδειγμα αυτό και μόνο αρκεί για να κρούσει βαρύ κώδωνα κινδύνου. Αλίμονο αν ο θάνατος του Λιαντίνη λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της υποκίνησης μιας σειράς αυτοκτονιών. Θέλει πολύ μυαλό για να καταλάβουμε πως κάτι τέτοιο θα αμαύρωνε οριστικά το όνομα και τη μνήμη του;

Ή μήπως δε γίνεται κατανοητό πως όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε από κοντά, να διδαχτούμε από τον ίδιο, έχουμε τεράστιο χρέος να αντιπαλέψουμε τέτοιες απόψεις; Αλλά και χρέος να αναζητήσουμε την αλήθεια και για τους εαυτούς μας; Καλά από αγάπη να τον υπερασπιστούμε, όμως είναι αλήθεια αυτό ή ψέμα; Κι εδώ τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα ούτε και για μας. Με πρώτη δυσκολία να άρεις το φυσικό εμπόδιο του σεβασμού προς το Δάσκαλο που απαγορεύει να του ασκήσεις κριτική. Αυτό και αν απαιτεί να τον διαβάσεις από εξώφυλλο σε εξώφυλλο και να αναζητήσεις κάθε άλλη λεπτομέρεια που θα σου φωτίσει το αίνιγμα. Αλλιώς κριτική είναι και ανήθικο και αντιδεοντολογικό να ασκήσεις. Ακόμη και ο αγράμματος Μακρυγιάννης το γνώριζε...

Και λέγοντας "άλλη λεπτομέρεια" δεν μπορώ να μην παραπέμψω για μια ακόμη φορά στο δικό του λόγο:

Παράθεση :

Το αληθινώτερο ποίημα στο γνήσιο ποιητή είναι η ίδια η ζωή του.


ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ, σελ. 24

Δυστυχώς στην περίπτωση Λιαντίνη (και μιλώ πάντα στα πλαίσια της ιστορικής εξέτασης) είχαμε κι εδώ ολέθρια λάθη. Αν και ο ίδιος όσο βρισκόταν ανάμεσά μας υπήρξε ιδιαίτερα φειδωλός στα βιογραφικά του στοιχεία, με το που εξαφανίστηκε, άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου και της ... δημοσιογραφίας. Χιλιάδες πληροφορίες για τη ζωή του Λιαντίνη. Μέσα σε λίγες μόλις μέρες από την εξαφάνισή του, ήξερε το πανελλήνιο πια και όχι μόνο οι μαθητές του, τη σύζυγο του Λιαντίνη, τη μάνα του Λιαντίνη, την κόρη του Λιαντίνη... το χωριό του Λιαντίνη, το εσωτερικό του σπιτιού του, το πατρικό του, ακόμη και τους συγχωριανούς του Λιαντίνη.

Δεκάδες απλωμένα μικρόφωνα ανέκριναν όλους όσους τον γνώρισαν ακόμη και ελάχιστα. Και λέγαν ο ένας ετούτο και ο άλλος το άλλο. Έτσι ήταν ο Λιαντίνης, αλλιώς ήταν, μου είπε ετούτο, όχι εγώ ξέρω το άλλο. Και μάλιστα πριν περάσει μήνας από την εξαφάνισή του άρχισε και η αντιπαράθεση, έντονη και μπροστά στις κάμερες.

Έβλεπα τις προάλλες ένα βίντεο. Μην το ψάξετε στο διαδίκτυο, δεν κυκλοφορεί... Είναι μαγνητοσκοπημένο από κάποιο κανάλι. Πρωταγωνίστρια του επεισοδίου η μητέρα του Λιαντίνη. Η γιαγιά Πολυτίμη, όπως την έλεγε ο ίδιος. Μεγάλη γυναίκα, 88 χρονών, όταν χάθηκε ο γιος της. Η στιγμή ήταν από το μαύρο καλοκαίρι του '98 και συγκεκριμένα από την ώρα άφιξης στη Λιαντίνα του δίδυμου αδερφού του Λιαντίνη, του κ. Στέφανου Νικολακάκου, από τον Καναδά όπου ζει μόνιμα. Εκεί και τα κανάλια να τραβήξουν πλάνα! Μη χάσουν την ευκαιρία! Να γράψουν μερικές ακόμη δακρύβρεχτες σκηνές, πώς σμίγει η οικογένεια μετά από τέτοια κεραμίδα.

Εκτός όμως της διάχυτης και αναμενόμενης συγκίνησης, οι κάμερες αποτύπωσαν και την οργισμένη αντίδραση της μάνας. Της μάνας του Λιαντίνη. Μπροστά στις κάμερες των δημοσιογράφων ξέσπασε ενάντια στη νύφη της και γυναίκα του εξαφανισμένου γιου της. Για ποιο λόγο; Γιατί η νύφη της είχε διατυπώσει δημόσια την άποψη ότι ο άντρας της ζει.

Εγώ τη γιαγιά Πολυτίμη δεν πρόλαβα να τη γνωρίσω από κοντά. Και ούτε έχω καμία διάθεση να προσβάλω τη μνήμη της. Μου είναι ιδιαίτερα σεβαστή αφού υπήρξε μητέρα του πολυαγαπημένου μου δάσκαλου. Αλλά αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να κρύβω και την όποια αλήθεια την αφορά, πολλώ μάλλον όταν υπάρχουν και ντοκουμέντα που την αποδεικνύουν. Δε θέλω λοιπόν να κρίνω τη συμπεριφορά της, αφού μάλιστα δε βρίσκεται πια στη ζωή, μόνο να αναρωτηθώ αν μια μάνα που ακούει τη νύφη της να αμφιβάλλει για τέτοιο θέμα, είναι φυσιολογικό να οργίζεται ή να αρπάζεται από την ελπίδα πως μπορεί και να είναι αλήθεια.

Ξέρω και έχω ακούσει τη δικαιολογία. Πίστευε τόσο στο παιδί της που της ήταν αδιανόητο να είπε πως πάει να πεθάνει και τελικά να μην το έκανε. Εγώ να το δεχτώ... Αλλά δεν μπορώ να μην αντιπαραθέσω την αμφιβολία του ίδιου του Λιαντίνη όταν έγραφε το γράμμα στο παιδί του, για το αν θα καταφέρει να ολοκληρώσει το σχέδιό του. Και το γράμμα, θυμίζω, είχε ήδη δοθεί στη δημοσιότητα.

Σας είπα ότι δε με ενδιαφέρει να ασκήσω κριτική. Μόνο η παιδαγωγική διάσταση του θανάτου του Λιαντίνη με απασχολεί. Και με αυτό το πρίσμα εξετάζω και αυτό το περιστατικό. Πόσο δηλαδή παιδαγωγικά ορθό ήταν όλο αυτό το κλίμα διαμάχης που από τότε ξεκίνησε ανάμεσα στους οικείους του Λιαντίνη και στην πατρική του οικογένεια. Διαμάχη που καλά κρατά ως σήμερα και που αθέλητα βρέθηκα κι εγώ κατ' επανάληψη μες στη μέση...

Και μπορεί αθέλητα να βρέθηκα στη θέση αυτή, μα ταυτόχρονα μου δόθηκε η ευκαιρία να εξάγω και χρήσιμα συμπεράσματα εκ του σύνεγγυς. Πχ. Ενώ έχεις αποκαλύψει δεκάδες ανακρίβειες που δημοσιεύτηκαν για τη ζωή του Λιαντίνη, να φτάνει ένα λάθος και όχι εσκεμμένο για να εισπράξεις δημόσια καταγγελία από συγγενή του. Χωρίς καν ένα τηλεφώνημα πριν. Να ρωτήσει πώς και γιατί. Να μου πει και τη δική του άποψη. Κι αν δει πως είμαι μονόπλευρα προκατειλημμένη, και αρνούμαι να διορθώσω το λάθος, τότε ναι, να με καταγγείλει δημόσια. Όμως τίποτα από αυτά δεν έγινε. Αντίθετα, ήμουν εγώ που ξεπερνώντας τα συναισθήματά μου, επικοινώνησα, ρώτησα, δημοσίευσα και την άλλη άποψη. Και παρόλα αυτά, η καταγγελία παραμένει ακόμη στο διαδίκτυο. Χωρίς καμία καταγγελία για όλες τις άλλες ανακρίβειες που εμείς αποκαλύψαμε. Γιατί; Αυτό το γιατί λέω πως μου επιτρέπει να βγάζω συμπεράσματα. Για το ποιος νοιάζεται ειλικρινά να έρθει στο φως η αλήθεια για το Λιαντίνη και ποιος (δε με νοιάζει για ποιο λόγο) προσπαθεί να την κρατήσει κρυμμένη.

Μπορεί, και το σέβομαι, να είναι συγγενείς του. Αλλά ο Λιαντίνης δεν τους ανήκει. Με αυτό που έκανε, όποια κατάληξη και αν είχε, ο Λιαντίνης έγινε δημόσιο πρόσωπο. Απασχόλησε έντονα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τον έμαθαν ακόμη και στις εσχατιές της χώρας. Κι απασχόλησε και εξακολουθεί να απασχολεί έντονα όσους τον είχαν δάσκαλο. Έχουμε κάθε δικαίωμα να μάθουμε την αλήθεια. Για να τον δικαιώσουμε ή να τον καταδικάσουμε.

Θα μου πεις: Είναι υποχρεωμένοι οι συγγενείς του να σου πουν εσένα όσα ξέρουν; Και θα σου πω ξεκάθαρα ΟΧΙ. Αλλά θα σου πω επίσης ότι δεν έχουν κανένα δικαίωμα να μας παραμυθιάζουν. Ας κλείσουν το στόμα τους και ας μας πουν τίμια και ωραία πως δε θέλουν να μιλήσουν.

Πχ. Δεν μπορεί να δηλώνουν πως ο Λιαντίνης ήταν αντίθετος με την αγορά αυτοκινήτου Μερσεντές από τη γυναίκα του και πως τους είχε ζητήσει να του τρυπήσουν τη μύτη αν τον δουν να το οδηγεί, κι έπειτα να έρχεται προς διάψευση φωτογραφία με το Λιαντίνη στο τιμόνι της Μερσεντές. Αν για τέτοιο ανούσιο ζήτημα μας παραμύθιασαν, τι έκαναν για τα πιο σοβαρά; Δεν έχουμε δίκιο να αναρωτιόμαστε;



ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κι αν κανείς σκεφτεί πως μπορεί μια φορά να έγινε αυτό και κανείς από τους συγγενείς να μην το έμαθε, εννοώ να οδηγήσει ο Λιαντίνης τη Μερσεντές της συζύγου του, θα πρέπει να υπογραμμίσω ότι η στιγμή είναι από το γάμο της κόρης του. Κανείς συγγενής δεν ήταν εκεί; Και κανείς δε διάβασε αργότερα τη δήλωση;;; Και κανείς δε νοιάστηκε να τη διαψεύσει; Γιατί;

Και το χειρότερο; Εδώ και η παιδαγωγική διάσταση που εμάς ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Αφού διάψευση δεν υπήρξε από κανένα συγγενή, ούτε και από τον ίδιο που αναφέρεται πως έκανε τη δήλωση, προκύπτει ότι ο Λιαντίνης ίσως και να το είπε αυτό. Αλλά, όπως βλέπουμε και στη φωτογραφία, δε δίστασε να το αναιρέσει. Άρα; Ο Λιαντίνης άλλα έλεγε και άλλα έκανε;

Τι ισχύει τελικά; Ήταν ο Λιαντίνης ψεύτης ή μας έχουν γεμίσει ψέματα οι άλλοι για εκείνον; Κι ακόμη... ψέματα αθώα ή σκόπιμα; Γιατί η συγκεκριμένη δήλωση δεν έγινε στον καφενέ, αλλά στο συγγραφέα βιβλίου για το Λιαντίνη. Και εκεί, σε βιβλίο για το Λιαντίνη αναφέρεται. Σκιαγραφώντας ή ένα ψεύτικο πορτρέτο του ή αποδεικνύοντας πως ο Λιαντίνης ήταν ψεύτης.

Βλέπετε που σας λέω ότι θέλει πολλή προσοχή όταν αναζητάς πληροφορίες για το Λιαντίνη; Να διασταυρώνεις ξανά και ξανά τα δεδομένα πριν καταλήξεις σε συμπέρασμα;

Αναρωτήθηκα παραπάνω αν για ανούσια θέματα μας έχουν παραμυθιάσει, τι έκαναν για τα πιο σοβαρά;

Και υπάρχουν πολλά τέτοια σοβαρά...

Μπορεί να μην έχω το δικαίωμα να τα αποκαλύψω με όλες τις λεπτομέρειες αλλά και δεν μπορώ να τα παραβλέψω.

Και εις απόδειξη θέτω μερικά τέτοια σοβαρά δεδομένα που αποσιωπήθηκαν. Με ευθεία ερώτηση:

Από τι πέθανε ο πατέρας του Λιαντίνη; Έχει γραφτεί πουθενά;

Από τι πέθανε και η μητέρα του Λιαντίνη; Το γνωρίζει κανείς σας;

Από βαθιά γεράματα ή ήταν άρρωστοι; Από ποια αρρώστια; Έχει παρουσιάσει την ίδια αρρώστια και άλλο μέλος της οικογένειας; Κι ακόμη... είναι αρρώστια που μπορεί να θεωρηθεί και κληρονομική;

Δε με ενδιαφέρει να αποκαλύψω τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα κανενός. Γι' αυτό και δεν αποκαλύπτω τι ξέρω. Ξέρω όμως. Και δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ κατά πόσο επηρέασε το Λιαντίνη τουλάχιστον η περίπτωση του πατέρα του. Αν θέλετε, κατά πόσο φοβήθηκε ότι θα του συμβεί και του ίδιου.

Διότι είναι άλλο να λες πως:

Παράθεση :

"Ο ποιητής δεν προετοιμάζει το θάνατό του με την σπατάλη της ζωής του, όπως συμβαίνει με τους πολλούς, αλλά πραγματοποιεί τη ζωή του με την σπατάλη του θανάτου του. Σαν τον μυθικό Ερυσίχθονα, τρέφεται με τις σάρκες του κι όταν σπαράξει και το τελευταίο κομμάτι τους, πεθαίνει. Ακριβώς την ώρα που ο θάνατος δεν βρίσκει τίποτα να του πάρει"


ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ, σελ. 105

Κι άλλο να επιλέγεις να πεθάνεις επειδή φοβάσαι το ενδεχόμενο να σου χτυπήσει η αρρώστια την πόρτα.

Κι άλλη τελείως και η παιδαγωγική διάσταση στην περίπτωση αυτή. Εδώ θα παραπέμψω σε παραπάνω αναφορά στο θάνατο του πατέρα του Λιαντίνη αλλά και στην ευθανασία που εισηγήθηκε για τη μητέρα του. Και πάλι θα πω κάτι που προηγούμενα το άφησα μόνο ως υπόθεση και φαντασία:

Αν φοβάσαι το ενδεχόμενο αρρώστιας και επιλέγεις να πεθάνεις, τότε δεν μπορείς να ισχυριστείς πως μοιάζεις του Κυρίλωφ. Έχεις λόγο και αιτία που το κάνεις. Και ο λόγος λέγεται φόβος...

Και πάλι θα ρωτήσω. Έχουμε δεδομένα ότι ο Λιαντίνης μπρος στην αρρώστια ήταν γενναίος; Ατρόμητος και παλικάρι; Ή όταν έβλεπε δύσκολη περίπτωση έτρεμε και έχανε το χρώμα του;

Και πάλι ξέρω την απάντηση. Και πάλι δε θα την καταθέσω. Μόνο επισημαίνω πως θέλει έρευνα το σημείο αυτό. Διότι είναι ευτράπελο να ασχολούμαστε με το πότε συνάντησε την Κούλα και τη Σούλα και να μην αναφέρουμε τέτοιες σημαντικές στιγμές που ήρθε αντιμέτωπος με τον κίνδυνο να χάσει κάποιον αγαπημένο του. Για τον πατέρα του, το ξέρουμε ήδη. Του φώναζε "Μη φεύγεις, πατέρα". Σε ανάλογες περιπτώσεις με άλλα αγαπημένα πρόσωπα, τι έκανε;

Θέλω να ξέρω. Γιατί το Λιαντίνη τον συνάντησα αμέσως μετά από ένα τρομακτικό ατύχημα που λίγο έλειψε να με στείλει στον "άλλο κόσμο". Και θεώρησα πως η διδασκαλία του με βοήθησε να το ξεπεράσω. Κι αργότερα αντιμετώπισα (πάλι χάρη στο Λιαντίνη - έτσι νομίζω) το θάνατο πολλών προσφιλών προσώπων. Θέλω λοιπόν να ξέρω, ήταν αληθινή η διδασκαλία του; Ή άλλα έλεγε και άλλα έκανε ο ίδιος; (Βλέπετε πως ακόμη και το ανούσιο θέμα της Μερσεντές αποκτά ξαφνικά νόημα... Το νόημα της αξιοπιστίας του λόγου του! )

Το αν τον ξέχασε η Αμαλία - που δεν την έλεγαν και Αμαλία... - μου είναι αδιάφορο. Αυτό που με καίει είναι η παιδαγωγική διάσταση του θέματος. Να λέω τελικά όλη την αλήθεια στα παιδιά δάσκαλε, ή μερικές φορές ο σκοπός αγιάζει ακόμη και το ψέμα;

Σε κάθε περίπτωση, όποιος και αν είναι ο ψεύτης... θα θυμίσω τα λόγια του Λιαντίνη:

Μην πεις ποτέ ψέματα στα παιδιά. Αν πεις σε ένα, έχει πει σε όλα.

Για καθίστε και σκεφτείτε το αυτό. Τι βόμβα είναι...

Κι αν μάλιστα ο πραγματικός ένοχος είναι ο ίδιος ο Λιαντίνης, αρκεί αυτό και μόνο για να τινάξει στον αέρα όλη την παιδαγωγική διάσταση της διδασκαλίας του. Διότι η ειλικρίνεια είναι κι αυτή βασική αρχή της διδασκαλίας σύμφωνα με τη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του:

σελ. 13

Παράθεση :

"Η ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ



Με υπερβολή και υποκρισία εφοδιάζει τους μαθητές ο δάσκαλος, όταν ανάμεσα σε κείνα που λέγει και σε κείνα που πιστεύει, ή πράττει, δεν υπάρχει συμφωνία και ζωντανός δεσμός.

Η ανειλικρίνεια στο διδακτικό λόγο δεν σημαίνει απλά την απόκρυψη της αλήθειας, τη συμβατική παραδοχή ή ακόμη την εξαπάτηση και το αθώο ψέμμα.

Η ανειλικρίνεια υποδηλώνει την έλλειψη βαθύτερης πίστης στα όσα λέμε, καθώς και την απουσία σθένους και ενθουσιασμού στις θέσεις και τις προθέσεις μας. Ο δάσκαλος που πιστεύει στην αποστολή του και στη βαρύτητα του νοήματος της αγωγής των νέων, απέναντι στα πράγματα που επεξεργάζεται, ή φέρνει στο φως, ή επεξεργάζεται, στέκεται με ειλικρίνεια, αυθορμητισμό και αγνότητα, που κάποτε φθάνουν ως τη δυσαρέσκεια και την οδύνη.

Η φιλαλήθεια και η ειλικρίνεια στη διδασκαλία σε τελευταία ανάλυση είναι το αναγκαίο προϊόν και το αντίκρυσμα του ήθους του δασκάλου.

Στο χλιαρό συμβατισμό, στη "νόμιμη" συγκάλυψη της αλήθειας πολλές φορές μας υποχρεώνει η προκατάληψη ότι εάν ομολογήσουμε την αλήθεια ενδέχεται η βλάβη που θα προξενήσουμε στους μαθητές να είναι μεγαλύτερη από την ωφέλεια. Έτσι προβάλλοντας την αγαθή όψη ενός γεγονότος αποκρύπτουμε την κακή του.

Προκειμένου λ.χ. για τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα αποσιωπούμε τη μελανή πτυχή της μεγαλοφυίας του. Ή εξετάζοντας την ελληνική επανάσταση στρογγυλεύουμε, παραβλέπουμε ή και αγνοούμε εντελώς το μέγα κεφάλαιο που αναφέρεται στα πάθη, την ιδιοτέλεια, τα μίση και το διχασμό των αγωνιστών.

Αυτά είναι βαριά "αμπλακήματα" στο διδακτικό μας χρέος, που παραποιούν και δυσχεραίνουν το λόγο του δασκάλου. Αφήνουν να παρεισφρήσει στην διήγηση η πλασματικότητα, ο στόμφος και η αμφιβολία. Πράγματα για τα οποία οι μαθητές μας ειδοποιούνται αυτόματα και αυθόρμητα.

Πρέπει να μη λησμονούμε ποτέ ότι το παιδί λόγω ηλικίας διαθέτει μια φυσική πνευματική καθαρότητα που λειτουργεί σαν άσφαλτο όργανο διαίσθησης, και το ειδοποιεί άμεσα για την υποκρισία του δασκάλου, που γεννιέται από την έλλειψη οργανικότητας και τίμιου δεσμού ανάμεσα στο δάσκαλο και στο μάθημα.

Το σθένος και η ειλικρίνεια του δασκάλου ενώπιον της διδασκαλίας σήμερα, στον αιώνα της αποθέωσης και της υποκρισίας και της συμβατικότητας, είναι το κριτήριο για το αν η δουλειά του επιπλέει στο επάγγελμα ή ανυψώνεται στο λειτούργημα."

Διαβάστε προσεκτικά αυτό το απόσπασμα από τη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του Λιαντίνη. Ειδικά αν είστε παιδαγωγοί.

Αλλά και απλοί αναγνώστες της σελίδας μας. Γιατί αυτή η αρχή ερμηνεύει απόλυτα και το δικό μας τρόπο προσέγγισης. Ακόμη και αν είναι να προκαλέσουμε οδύνη, δε θα αποσιωπήσουμε καμία μελανή πτυχή του Δασκάλου μας. Σε τέτοιο βαρύ αμπλάκημα δε θα πέσουμε. Ακριβώς γιατί πολύ πιστέψαμε στο λόγο του και πολύ τον αγαπήσαμε.

Αγάπη στο Λιαντίνη δε σημαίνει να προσπαθείς να τον ωραιοποιήσεις. Αλλά να υπηρετείς την αλήθεια με όλες σου τις δυνάμεις. Ακόμα και όταν πρέπει να μιλήσεις για την ιδιοτέλεια, τα μίση, τα πάθη και το διχασμό... Και ακόμα, ναι ακόμα και όταν πρέπει να αναζητήσουμε τη δική του ευθύνη στα μίση και τα πάθη που ακολούθησαν την εξαφάνισή του.

Κι εδώ βρίσκω αφορμή να αναφέρω ένα ανάλογο περιστατικό. Πριν λίγους μήνες που χάθηκε ξαφνικά ένας φίλος του Δημήτρη Λιαντίνη, μου έτυχε να μιλήσω με τη γυναίκα του. Ήξερε και εκείνη το Λιαντίνη και πολύ καλά. Ξέρετε τι με εντυπωσίασε στα λόγια της;

"Τα παιδιά μου κι εγώ αυτό που θέλουμε είναι ο θάνατος του άντρα μου να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους."

Και ήταν ένας αιφνίδιος θάνατος. Όχι αυτοκτονία ή αυτοθέλητος... Αλλά θάνατος με παιδαγωγική αξία. Ο θάνατος του Λιαντίνη λειτούργησε έτσι; Κι αν όχι, γιατί;

Μην ξεχνάτε ούτε στιγμή ότι εμείς εδώ εργαζόμαστε σε παιδαγωγική πλατφόρμα και μόνο. Δε μας ενδιαφέρει η άσκηση κριτικής ή η απόδοση μομφής σε κανέναν. Για μας ο θάνατος του Λιαντίνη (αληθινός ή συμβολικός) μας απασχολεί μόνο ως σφραγίδα διδασκαλίας. Ως κορύφωση και επιστέγασμα. Και πάλι εδώ δικά του λόγια θα δανειστούμε από τη ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ του (σελ. 41) για το τι πρέπει να επακολουθεί το τέλος μιας διδασκαλίας:

"Μαθητές που βγαίνοντας από την τάξη δίνουν τη σκυθρωπή εντύπωση ναυτών που μόλις εγκατέλειψαν τα κουπιά γαλέρας, δίνουν ταυτόχρονα κι ένα πιστοποιητικό για την αποτυχία της διδασκαλίας."

Και λίγο παραπάνω τονίζει πως ο δάσκαλος οφείλει έτσι να εργαστεί ώστε εγκαταλείποντας ο μαθητής τη διδασκαλία να συνοδεύεται από συναισθήματα ευφορίας, γονιμότητας και πνευματικής δύναμης.

Είναι το ίδιο με αυτό που μου είπε εκείνη η γυναίκα. Ο θάνατος είναι μάθημα. Και όπως κάθε άλλο μάθημα, σκοπός είναι να μας κάνει καλύτερους. Και καλύτερα να μάθουμε να ζούμε τη ζωή μας όσοι μείναμε πίσω. Συνέβη αυτό, ξαναρωτώ, στην περίπτωση του Λιαντίνη; Ο θάνατός του αποτέλεσε ένα ιδανικό κλείσιμο της διδασκαλίας του;

Πόσος καιρός... αμέτρητος... και άλλο τόσο αμέτρητες οι λέξεις.

Λιαντίνης και θάνατος

Θάνατος και Λιαντίνης

Ο θάνατος του Λιαντίνη

Πώς πέθανε ο Λιαντίνης

Πότε πέθανε ο Λιαντίνης

Είναι νεκρός ή ζωντανός ο Λιαντίνης

Γραφικό το καταντήσαμε το ζήτημα. Αλήθεια σας λέω.

Με τόσους νεκρούς κάθε μέρα στον κόσμο, με τόσα τραγικά να συμβαίνουν... και επί δώδεκα χρόνια το ίδιο κοσκινάκι...

Και δεν τα λέω για το παρόν θέμα. Γιατί βρήκα την υπομονή και ξαναδιάβασα τα σεντόνια που έγραφα. Αν και άλλος την έχει, θα δει ότι ο τίτλος αδικεί το περιεχόμενο...

Και για όποιον δεν την έχει θα πω με δυο λόγια ότι η ανάπτυξη αφορά την παιδαγωγική διάσταση και όχι τις γνωστές αρλούμπες. Ναι, αρλούμπες. Γρυ δεν έχει καταλάβει κάποιος από Λιαντίνη αν κάθεται και ρωτά επί δώδεκα χρόνια τις ερωτήσεις του ντεντέκτιβ. Δεν ήταν ατραξιόν ο Λιαντίνης.

Και μπορεί να μην είναι εύκολο να καταλάβετε γιατί είναι και ποιητής, αφού η ποίηση για το Λιαντίνη ξεφεύγει από τα καθιερωμένα, αλλά είναι τόσο δύσκολο να δουν μερικοί πόσο βλάπτουν τη μνήμη του με όλα αυτά τα καραγκιοζιλίκια;

Ο καθένας μας από τη μέρα που έφυγε ο Λιαντίνης έχουμε θάψει και αν έχουμε θάψει δικούς μας ανθρώπους. Και μερικοί κοντέψαμε να δούμε και τα ραδίκια ανάποδα. Έλεος πια. Αυτό καταντά θρησκεία, δεν το βλέπετε;

Αν πίστευα σε ζωή μετά θάνατο, θα έλεγα πως μερικοί μερικοί θα πεθάνουν και θα ασχολούνται και από τον άλλο κόσμο με το θάνατο του Λιαντίνη!

Και το ανέκδοτο είναι πως την ίδια ώρα δεν συνειδητοποιούν όλοι αυτοί πως βρίσκονται σε πλήρη αντιπαράθεση με όσα είπε και έγραψε ο ίδιος ο Λιαντίνης.

Ξεκινώντας από το πολύ απλό. Σε τι γλώσσα έγραψε ο Λιαντίνης; Σε ελληνικά. Σωστά;

Πόσοι μωρέ είμαστε οι έλληνες; Μια χούφτα άνθρωποι μέσα στο παγκόσμιο καζάνι. Γιατί καζάνι είναι και έτοιμο να εκραγεί μάλιστα.

Πόσοι λοιπόν που δεν μιλούν ελληνικά τον ξέρουν το Λιαντίνη;

Την τρίχα τριχιά λοιπόν...

Συμπεριφερόμαστε λες και είμαστε ο περιούσιος λαός της γης και μας εστάλη ο μέγας προφήτης. Και ευελπιστούμε ίσως στο πνεύμα το άγιον να φωτίσει και τους υπόλοιπους λαούς. Να μάθουν κι αυτοί, μη χάσουν, πώς και πότε πέθανε ο Λιαντίνης!!!

Αχ, και να ήταν από καμιά μεριά. Φραγγέλιο που θα άρπαζε έτσι που τον εμπαίζουν οι διάφοροι σαφρακιάρηδες. Κι αντί να ασχοληθεί ο καθένας με το δικό του θάνατο, κάθεται και ασχολείται με το θάνατο του Λιαντίνη. Ε, λοιπόν, αυτό όχι που δεν είναι ποίηση, μα σίγουρα δεν είναι και φιλοσοφία.

Τι είναι; Το γράψαμε προχτές. Η αναβίωση του συνδρόμου της Μπεττίνας Μπρεντάνο. Που θέλησε να γίνει αθάνατη κλέβοντας τη δόξα του Γκαίτε. Κι αν διαβάσετε την Αθανασία του Κούντερα, θα δείτε τις τεράστιες ομοιότητες του φαινομένου. Παρά τα κοντά 200 χρόνια από τότε.

Εκμετάλλευση του Λιαντίνη είναι όλο αυτό και τίποτε περισσότερο. Συν ένα μάτσο κορόιδα που έχουν εγκλωβιστεί στα φούμαρα που τους πουλάν και για το Δάσκαλο ρε γμτ!!!

Μου μεταδώσαν και πολύ κακώς, ότι κάποιοι πάλι ψάχνουν πότε πέθανε ο Λιαντίνης. Στο τέλος το λέω, θα σταματήσω να σηκώνω το τηλέφωνο. Και μου είπαν να μπω να διαβάσω... σιγά μην μπω... Να διαβάσω τι; Και από ποιον;

Ιδέα λοιπόν δεν έχω αν ανέβασαν και τι ανέβασαν και έχω ξεκαθαρίσει πως δεν επιθυμώ και να μάθω.

Θέλουν αυτοί να μάθουν πότε πέθανε ο Λιαντίνης;

Εμείς αντίθετα. Θέλουμε να μάθουμε για την οδό αθανασίας του Λιαντίνη. Και όχι από περιέργεια. Μα για να λάβουμε τα αναγκαία διδάγματα για τη δική μας ζωή. Που έχει καταντήσει αφουσιά. Σαν εκείνα τα φύλλα που οι μεταξοσκώληκες τους στερούν κάθε ουσία και είναι για πέταμα.

Να ζήσουμε σωστά τη ζωή μας θέλουμε. Κι αν ο Λιαντίνης βρήκε τέτοιο μυστικό, να το μάθουμε επιτέλους. Να το κατακτήσουμε κι εμείς.

Πριν φτάσουμε στο σημείο που δεν έχει γυρισμό. Και εξαφανιστεί ο άνθρωπος από τη γη.

Μας νοιάζει τι είπε ο Λιαντίνης για τον κόσμο ολόκληρο. Για το δημογραφικό, το οικολογικό, το πυρηνικό, το θρησκευτικό ζήτημα.

Τι είπε και για την Ελλαδίτσα μας που τη βλέπουμε να χαροπαλεύει κάθε μέρα. Και να το ΔΝΤ και να οι εταίροι να την τσιτσιρίζουν κάθε μέρα στο τηγάνι. Και να οι Τούρκοι από την άλλη μεριά του Αιγαίου να απλώνονται.

Με νοιάζει η παιδεία. Γιατί στην παιδεία στήριζε τις ελπίδες του ο Λιαντίνης. Να αλλάξει η κατάσταση, να αναστραφεί η πορεία προς την καταστροφή.

Και με νοιάζει και ο θάνατος. Όχι όμως του Λιαντίνη. Με νοιάζει η φιλοσοφική θεώρηση που στέριωσε. Και εξήγησε πώς συνδέεται ο θάνατος με το κακό μας το χάλι. Και ως μονάδας ατομικής και ως χώρας και ως ανθρωπότητας.

Να γιατί ασχολούμαστε με τη μελέτη θανάτου. Δηλαδή με τη φιλοσοφία. Και γιατί παράλληλα ασχολούμαστε με όλα εκείνα που μπορούν να μας βοηθήσουν στη μελέτη μας και στους στόχους μας.

Είναι η τέχνη, είναι η πολιτική, είναι η επιστήμη. Και δεν είναι η θρησκεία...

Αγώνας πολυεπίπεδος. Αλλά με μέτρο. Με τάξη. Και με κλιτότητα.

Αλλιώς καταντάει πανηγύρι και άρες μάρες κουκουνάρες.

Αγώνας που ξεκινά από μέσα μας. Επανάσταση εσωτερικού τύπου.

Δεν μπορεί τέτοιος αγώνας να δοθεί χωρίς ο καθένας που μετέχει να παλεύει διαρκώς για την προσωπική του αρετή. Ναι, είμαστε άνθρωποι. Ναι, θα κάνουμε λάθη. Αλλά η διαρκής πορεία της αυτοκάθαρσης και του εξαγνισμού είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Δύσκολος αγώνας. Γι' αυτό και είπα μη μου ξαναπείτε τίποτα. Τι γράψαν και τι δε γράψαν. Τέρμα. Θέλω να κάνω ντιλίτ στο μυαλό μου ακόμη και τα ονόματα μερικών ανθρώπων. Και δε θα ησυχάσω αν δεν το πετύχω.

Είναι πολύτιμο το κάθε δευτερόλεπτο ζωής. Δεν μπορεί να το σπαταλάμε επί ματαίω. Σας λέω ειλικρινά, θα σταματήσω να σηκώνω τηλέφωνα. Τα έχω πάρει στο κρανίο, που λέει και η νέα γενιά.

Τελεία και _

Δια όλα τα ανωτέρω, τα αναλυτικά, ας αφήσω τον ποιητή να τα πει με το δικό του απαράμιλλο και δωρικό τρόπο.

Αφιερωμένο σε όλους μας ανεξαιρέτως: