Παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος.

Τριήμερο βέβαια μπροστά..... τέτοιες ώρες τέτοια λόγια.

Παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος λέει σήμερα!

Δεν φθάνει που κατά συρροή ασελγήσαμε επάνω του... ας το
κακοποιήσουμε και λεκτικά.

Υποκριτικά ας διαλέξουμε και μία μέρα απο το ημερολόγιο να του
κάνουμε και μία γιορτή ( επικήδειο.

Αφού τελικά μετατρέψαμε τον πλανήτη των ειδών σε πλανήτη του
ανθρώπου, αφού αποτύχαμε ως "ιθύνων νούς" να διαχειριστούμε αυτό
το συμπαντικό δώρο δημιουργώντας τόσα προβλήματα, αλλάξαμε τις λέξεις
επιμένοντας στην ίδια προσπάθεια.


«Κλείστε τα φώτα. Μετακινηθείτε με τα δημόσια μέσα μεταφοράς. Ανακυκλώστε. Φυτέψτε ένα δένδρο», παροτρύνει ο ΓΓ του ΟΗΕ. «Η οικονομική και χρηματοπιστωτική θύελλα που σαρώνει τον κόσμο, μας υπενθυμίζει την ανάγκη να αλλάξουμε τον παλαιό τρόπο ανάπτυξης και να περάσουμε σε μια νέα εποχή, μιας πιο πράσινης και καθαρής ανάπτυξης. Το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος, «Ο πλανήτης σε χρειάζεται», έχει στόχο να μας εμπνεύσει προκειμένου να κάνουμε αυτό που μας αναλογεί»,
είπε ο Γ.Γ του ΟΗΕ

Πράσινη ενέργεια, πράσινη ανάπτυξη, πράσινος παγκοσμιοποιημένος
πολίτης, πράσινα άλογα, πράσινη βλακεία, πράσινη σπέκουλα.

Αφού ξεκοιλιάσαμε τον πλανήτη να του βγάλουμε θαμμένα δάση
350 εκατομμυρίων ετών, αφού τον ξεκοιλιάσαμε να του βγάλουμε τα πετρέλαια, τα ουράνια, τα..τα..τα..τα,
ας τον ξεζουμίσουμε ακόμη περισσότερο, ισοπεδώνοντας
βουνοκορφές για να φυτέψουμε
χαλύβδινους γίγαντες, φυτεύοντας τους ακόμη και μέσα στη θάλασσα,
ας γεμίσουμε και τις πλαγιές με τεράστιες επιφάνειες καθρεφτών, και σε
εποχές παγκόσμιου λιμού ας στρέψουμε και την γεωργία σε
παραγωγή ενεργειακών φυτών και όχι επισιτιστικών.
Άλλωστε και που τα καλλιεργούσαμε, τι πρόσβαση είχε ο πεινασμένος
σε αυτά.
Ότι μας περίσσευε στις χωματερές κατέληγε, και μάλιστα σε βάρος του
εισοδήματος των αγροτών.
Και ας τα βαφτίσουμε όλα αυτά πράσινη ανάπτυξη.
Δύσκολο πράγμα είναι.
Εδώ οι καλόγεροι βαφτίζανε τα μπαρμπούνια σε φασιόλόυς, ημέρα νηστείας γάρ.
Δεν παίρνω όρκο αν γινόταν αυτό στο Βατοπέδι.

Η Φύση παραμέμνει τόσο πράσινη, όσο λιγότερο επεμβαίνουμε σε αυτήν.
Αυτονόητα τα πράγματα.

Συχνά έχουμε την εντύπωση ότι το περιβαλλοντικό πρόβλημα του πλανήτη ήταν το αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης.

Νομίζω ότι η αρχή του προβλήματος αυτού χάνεται στα βάθη της
Μυθολογίας και της Προϊστορίας.

Απλά στα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης έτρεξε με πιο
γρήγορους ρυθμούς.

Αγαπητέ Βοιάτη, καλώς ήλθες και από μένα στο χώρο. Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί αισθάνομαι πως έχω απέναντί μου έναν άνθρωπο με ιδιαίτερες ευαισθησίες. Ορίσανε Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Πώ πώ τί ευαισθησία! Ιδίως τώρα που οι χώροι πρασίνου εξαφανίζονται σιγά-σιγά από τον πλανήτη, κάποιοι αναλαμβάνουν να μας φυτοποιήσουν και να μας αξιοποιήσουν ως καλλωπιστικά φυτά στο οικοσύστημα που ετοιμάζουνε. Αλλά φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες. Και τι δώρα! Πράσινα και οικολογικά! Με λίγα λόγια μια μαζικοποίηση και μια παγκοσμιοποίηση στο πώς πρέπει να είμαστε ως οικολόγοι, κοινώς στρατιωτάκια τους. Και όπως είπε και ένας πράσινος στη Λάρισα μπερδεύοντας τα λόγια του, η Δεξιά δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά. Και μέαα στο σαρδάμ του είχε δίκαιο. Η Δεξιά και το Κεφάλαιο δεν ξεχνούν ποιοί είναι και τι θέλουν. Ο Λαός το αγνοεί. Ο Λαός.

Καλώς σε βρίσκω Σωτήρη.

Θα έχουμε την ευκαιρία να τα πούμε.

Ειδικά κάτω στη Σπηλαιολογία.

Αγαπητέ Βοιάτη, σε ευχαριστώ ιδιαίτερα για τις δύο φωτογραφίες από τα σπήλαια. Και το ξέρω καλά ότι προέρχεσαι από ευλογημένο τόπο. Κρατάει πολλά και καλά μυστικά που ίσως αν αποκαλυφθούν να αλλάξουν τον ρουν της Ιστορίας. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός αλλά και ο λεγόμενος νεολιθικός, που καθόλου νεολιθικός δεν είναι γιατί σ' αυτές τις χρονικές περιόδους υπάρχει μικρή χρήση μετάλλου αλλά και χρυσού μετά από εκτεταμένες έρευνες που πρέπει να γίνουν στο Παυλοπέτρι και συγκεκριμένα από την ευρύτερη περιοχή Νιάτα έως Παυλοπέτρι, θα δούμε με άλλο μάτι τις χρονικές περιόδους. Μονολιθικά μνημεία, ταφικά σήματα και χαράγματα πάνω στους άγονους βράχους της Λακωνικής γης, είναι έτοιμα να μας μιλήσουν εάν τα προσέξουμε. Η γη της πέτρας (ο λάας) παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην Ησιόδεια Θεογονεία και στο λαξούργημα του κόσμου από τα χέρια του Δευκαλίωνα και της Πύρρας. Αλλά και η σχέση του τόπου με τον Αιγυπτιακό πολιτισμό ( το όνομα Αίγυπτος έχει πολλά να μας πει εάν το δούμε από ετυμολογική σκοπιά - Αιγαίο + ύπτια) λόγω εμπορικών δεσμών είναι άμεση. Στα αραβικά η Αίγυπτος αναγράφεται ως Misraim ενώ στα εβραϊκά - Misrahim, όνομα ενός από τους γιούς του Χαμ. Από εκεί προέρχεται και η λαϊκή ονομασία του Καϊρου ως Μισίρι. Έχουνε χρέος οι Έλληνες αλλά και οι ελληνικές αρχές πάνω απ' όλα, να αποκαλύψουν την Ιστορία, όχι με εθνικιστικό γνώμονα αλλά μέσα από βαθειά επιστημονική έρευνα και αυτό επιθυμούμε. Αγαπητέ Βοιάτη να είσαι καλά και να σου πω κιόλας ότι όλως τυχαία την εποχή που η αγαπημένη σε όλους Δανάη έκανε αφιέρωση στο Παυλοπέτρι, σκόνταψα τυχαία στο blog σου και άντλησα σοβαρές ιστορικές πληροφορίες. Μακάρι κάθε τόπος της Ελλάδος να είχε και από ένα Βοιάτη.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να με ευχαριστείς για τίποτα.
Υποθέτω να μου επιτρέψεις να στολίσω τα περί σπηλαιολογίας
θέματα σου και με άλλες φωτογραφίες των σπηλαίων του
τόπου μου.

Σε αυτή την άποψη έχω καταλήξει και εγώ, ότι κάποια στιγμή
η Ιστορία θα αναθεωρηθεί.
Όσο και αν υποστηρίζεται το αντίθετο, έχω σοβαρές επιφυλάξεις
αν τελικά διατηρήσαμε την εθνική μας ταυτότητα και συνείδηση
συνεχώς και αδιαλλείπτως.
Νομίζω την ανακτήσαμε χάρη στο Αραβικό στοιχείο, που ότι διεσώθη
απο την ελληνική γραμματεία το μετέφεραν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες,
από όπου και γαλουχήθηκαν Κοραήδες και Φερραίοι.
Και δεν είναι τυχαίο που μετά τη σύσταση του νεότερου Ελληνικού κράτους,
κάθε τοπικός παράγοντας έσπευσε να οικειοποιηθεί για τον τόπο του
ένα κομμάτι του ένδοξου και λαμπρού παρελθόντος.
Μη λησμονούμε και τους αρχαιολόγους και ερευνητές που σε
μία προσπάθεια να θεμελιώσουν άστοχες θεωρίες τους, παραποίησαν
στοιχεία των ερευνών τους, όπως ο Σλήμαν με την Τροία.

Το Παυλοπέτρι θα ανοίξει καινούργια σελίδα στην αρχαιολογική γνώση.

Επιστρέφοντας σε αυτό που έγραψα πρίν, ότι δηλαδή
η αρχή του περιβαλλοντικού προβλήματος του πλανήτη
χάνεται στα βάθη της προϊστορίας, θα πρέπει να δούμε ότι
η πορεία αυτη δεν είναι ανεξάρτητη απο την πορεία του
ανθρώπινου είδους, την οποία και πρέπει να παρακολουθήσουμε.

Γυρίζοντας πριν από 40.000 χρόνια ο άνθρωπος ζούσε
νομαδική ζωή όπου η κύρια ασχολία των ομάδων ήταν
το κυνήγι και η συλλογή καρπών.
Πιθανότατα το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και στο μεγαλύτερο
μέρος των ανθρώπινων κοινωνιών ακόμη και μέχρι
11.000 χρόνια πριν.
Η ομάδα ήταν μια ένωση ατόμων «επί ίσοις όροις» χωρίς αρχηγούς.
Στα μέλη αποδίδονταν και μια εξειδίκευση
ανάλογα με την ηλικία και το φύλο.
Για παράδειγμα οι γυναίκες που για ευνόητους λόγους
έπρεπε να φροντίζουν τους απογόνους, ήταν επιφορτισμένες
με το έργο της συλλογής των καρπών, κουβαλώντας μαζί
και τα π:αιδιά τους, ενώ ο άντρας είχε αποστολή να
κυνηγά και να πολεμά για την προστασία των μελών
της ομάδας.
Στο εσωτερικό της ομάδας ωστόσο το κάθε μέλος δεν
ήταν απολύτως ίσο με κάποιο άλλο γιατί η δύναμη και
η εξυπνάδα έδιναν άλλο ειδικό βάρος και γόητρο σε
κάποιο άτομο. Ο ικανότερος κυνηγός που εξασφάλιζε
περισσότερη τροφή για την ομάδα, ο γενναιότερος
πολεμιστής που την προστάτευε καλύτερα,
απολάμβαναν και ανάλογη εκτίμηση από την ομάδα.
Αυτό το κοινωνικό μοντέλο των προϊστορικών κοινωνιών,
παρουσίαζε πιθανότατα πολλές παραλλαγές όσον αφορά
τους κανόνες, τις συνήθειες, τις απαγορεύσεις, πράγμα που
έκανε την κάθε ομάδα διαφορετική από την άλλη.
Στο τέλος της εποχής των παγετώνων, μέχρι και πριν
από 11.000 χρόνια το ανθρώπινο είδος πλήθυνε κάτω
από την ομπρέλα αυτής της κοινωνικής οργάνωσης.

Oi oμάδες συγκροτούνται κυρίως από άτομα με δεσμούς
συγγένειας και εμφανίζονται ανοιχτά εχθρικές σε σχέση
με τους ξένους (ξενοφοβία). Αυτό συνέβαινε γιατί στον
άνθρωπο όπως και σε πολλά ζώα είναι ενεργοποιημένη
μια θεμελιώδης γενετική εντολή, που προβλέπει την
επιβίωση των δικών του απογόνων με κάθε κόστος,
ακόμη και σε βάρος εκείνης άλλων ατόμων του ιδίου
γένους.
Στις εχθροπραξίες μεταξύ ομάδων βλέπουμε να
εξακριβώνεται αν στην αντίπαλη ομάδα υπάρχουν
συγγενείς ή φίλοι, που όταν δεν υπήρχαν τότε οι
ομάδες επιδίδονταν σε αλληλοεξόντωση.
Αρκετές συμπεριφορές του σύγχρονου ανθρώπου
βυθίζονται στις επιδράσεις που δέχθηκαν οι πρόγονοί
του στις προϊστορικές κοινωνικές δομές.
Η μακρινή ανάμνηση της μάχης για την περιοχή
ήταν εξόντωση των μη συγγενών, διασώζεται και
σήμερα με την καχυποψία προς τον ξένο.
Το ένστικτο του κυνηγιού και της αλιείας συνδέεται
με αυτήν την επίδραση που δεχθήκαμε σαν είδος,
για χιλιάδες χρόνια σε ένα μακρινό παρελθόν και
έμεινε αναπόσπαστο μέρος, του γονιδιώματός μας,
που άλλοι το αισθανόμαστε περισσότερο και άλλοι λιγότερο.
Τα αναφέρουμε αυτά σε μια προσπάθεια να
κατανοήσουμε ότι η προέλευση στοιχείων της
ανθρώπινης συμπεριφοράς σε πολλές περιπτώσεις
καθορίζεται από άγραφους κοινωνικούς κανόνες
που έχουν θεσπιστεί από τις πρωτόγονες φυλές.
Ο απόηχός τους μας επηρεάζει μέχρι και σήμερα,
παρ' όλο που στην σύγχρονη εποχή δεν έχουν πια
καμία λειτουργική αξία.
Η ανάπτυξη των πρώτων αυτών κοινωνικών μοντέλων
(ομάδων) δημιουργεί πλέον την ανάγκη νέων
μορφών κοινωνικής οργάνωσης.
Οι ομάδες αντικαθίστανται με πολυαριθμότερες
ενώσεις ατόμων, τις φυλές.
Η περιπλοκότερη αυτή κοινωνική δομή χαρακτηρίζεται
από σταθερή διαμονή και από κοινές συνήθειες και
γλώσσα.
Τo κοινωνικό σύστημα της φυλής είναι και αυτό
''επί ίσοις όροις'' και εμφανίζεται ο αρχηγός ο οποίος
αποκτούσε εξουσία με βάση τις ικανότητές του.
Το αξίωμά του δεν ήταν κληρονομικό και συμμετείχε
όπως όλοι στις εργασίες για την επιβίωση και συντήρηση
της φυλής.
Κοινό χαρακτηριστικό των φυλών ήταν ο δεσμός συγγένειας
που ένωνε τον κεντρικό πυρήνα της κοινωνικής δομής
(δεσμός αίματος).
Το όριο στη συνεχή ανάπτυξη των φυλών
(πέρα από τους φόνους) καθοριζόταν από την ποσότητα
της τροφής που η φύση έθετε στην διάθεση των ανθρώπων.
Όταν οι φυσικοί πόροι δεν ήταν αρκετοί για να θρέψουν
τις νέες γενιές, η αύξηση του πληθυσμού διακοπτόταν.
Οι φυσικοί πόροι εξασκούσαν ένα είδος δημογραφικού
ελέγχου, σημαντικού για το οικοσύστημα στο οποίο είχε
ενταχθεί ο άνθρωπος.

Μέχρι αυτό το σημείο της εξέλιξης των ειδών,
συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, ο μοναδικός
νόμος που ρύθμιζε τον ανταγωνισμό στο εσωτερικό
του είδους αλλά και πέρα απ' αυτό είναι η φυσική επιλογή.
Η μελέτη των συνηθειών και των θρησκειών που οι
ανθρωπολόγοι μελέτησαν, ακόμη και σε φυλές που μέχρι
σήμερα επέζησαν, δείχνει ένα σεβασμό για το περιβάλλον,
από το οποίο ο κυνηγός αντλούσε την τροφή του.
Σε ορισμένες περιπτώσεις το δάσος είναι ο πατέρας,
ενώ ο ήλιος, η βροχή και άλλα φυσικά φαινόμενα
λατρεύονται σαν θεότητες σε μια πανθεϊστική θεώρηση
του κόσμου, όπου το ζώο - θύμα είναι συχνά και αυτό
ένας Θεός (όπως ο Βίσονας για τους Ινδιάνους και η
φάλαινα για τους Εσκιμώους).
Στις κοινωνίες των φυλών δεν υπήρχε περίπτωση να
συμμετέχει κανείς σε μακελειό ζώων, γιατί αυτό θα
επηρέαζε τους πόρους τροφής, θα προκαλούσε την
οργή των θεών, και κυρίως θα έβαζε σε κίνδυνο την
επιβίωση των μελλοντικών γενεών.
Η ιστορία της ανθρωπότητας οδηγείται και από ένα
άλλο ένστικτο, ακόμη πιο βαθύ, από το οποίο πηγάζουν
όλα τα ορμέφυτα σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς
από τους ιούς μέχρι και το μεγαλύτερο θηλαστικό,
την επιβίωση του είδους.

Αποφασιστική καμπή στην πορεία εξέλιξης
Ο άνθρωπος έτσι όπως έμαθε τη χρήση της φωτιάς
και του τροχού, ανακάλυψε πώς να βρίσκει την τροφή του,
μεταβάλλοντας τα δεδομένα στη φύση.
Εξημέρωσε τα ζώα που του ήταν χρήσιμα για την
διατροφή του και εξολόθρευσε τους κυνηγού ς που
επιτίθονταν στα οικόσιτα ζώα και έμαθε να καλλιεργεί
εδώδιμα φυτά, αφανίζοντας με τη φωτιά φυτικές μορφές
που δεν ήταν χρήσιμες για την διατροφή του.
Ο κυνηγός - τροφοσυλλέκτης στη νομαδική του ζωή δεν
μετέφερε μαζί του μεγάλη ποσότητα τροφής, ενώ ο
αγρότης έχει τη δυνατότητα αποθήκευσης του πλεονάσματος αυτού.
Η γυναίκα - νομάς δεν μπορούσε να μεταφέρει τίποτα
περισσότερο από τα εργαλεία που χρειαζόταν να ετοιμάσει
την τροφή και ένα παιδί. Η γυναίκα αγρότισσα όμως είναι
σε θέση να μεγαλώσει όσα παιδιά μπορούν να θρέψουν
οι σοδειές.
Συνέπεια της εξέλιξης αυτής ήταν η αύξηση των γεωργών - εκτροφέων
σε σχέση με τους κυνηγού ς συλλέκτες.
Οι τελευταίοι αριθμητικά κατώτεροι εξοντώθηκαν ή
«προσηλυτίστηκαν» στο νέο τρόπο ζωής.
Εκμεταλλευόμενος την ευφυΐα του, ο άνθρωπος παραβίασε
την ισορροπία του οικοσυστήματος για να παράγει
την τροφή του.
Έκαψε τα δάση για να αποκομίσει καλλιεργούμενες
εκτάσεις και εξόντωσε άγρια ζώα για να σώσει τα δικά
του εκτρεφόμενα.
Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε η μη αντιστρεπτή διαδικασία της
μεταλλαγή ς της γης, ο Πλανήτης όλων των ειδών έγινε ο
Πλανήτης του ανθρώπου.
Το πέρασμα από την Κοινωνία των κυνηγών ¬τροφοσυλλεκτών,
σε εκείνη των εκτροφέων -¬γεωργών, αντιπροσωπεύει και
την απομάκρυνση από τους νόμους της φυσικής ζωής.

Ο τύπος της κοινωνικής οργάνωσης μεταβάλλεται και αυτός και από κοινωνίες «επί
ίσοις όροις» αλλάζει σε κοινωνίες της ανισότητας και
της αδικίας όπου μια ελίτ ατόμων της εξουσίας αφαιρεί ένα μέρος του πλεονάσματος
παραγωγής - θεωρητικά για να τον ανακατανείμει με την μορφή εκτέλεσης κοινωφελών
έργων - στην πραγματικότητα όμως για να πλουτίσει η
ίδια καθώς και η κλειστή κάστα του Ιερατείου.
Από αυτήν την οπτική γωνία 11.000 χρόνια
πριν η δραστηριότητα του κυνηγού και του ψαρά
είναι περισσότερο συμβατή με την ανάπτυξη του πλανήτη, απ' ότι αργότερα η γεωργία
και η εκτροφή ζώων. Σήμερα το κυνήγι και το ψάρεμα ως ατομικές ενέργειες,
δεν έχουν στόχο πια να θρέψουν την ανθρώπινη κοινωνία.
Το ένστικτο του κυνηγιού θεωρείται αναχρονιστική ανάγκη μιας ομάδας αιμοδιψών
και ταξινομείται ως δραστηριότητα αθλητική και ψυχαγωγική.
Στην ίδια κατηγορία τοποθετούνται και άλλες δραστηριότητες που δεν έχουν προφανή
εξήγηση γιατί τις εξασκούμε όπως η αναρρίχηση κ.λπ.
Η βιοποικιλότητα τείνει να περιοριστεί σε ότι έχει τροφικό ενδιαφέρον για τον άνθρωπο
με συνέπεια δεκάδες είδη να χάνονται.

Μετά τον εορτασμό και στην Ελλάδα της παγκόσμιας ημέρας περιβάλλοντος, συνεχίζουμε με τα μεθεόρτια. Και τι μεθεόρτια! Πυροβασίες! Με έδεσμα φιλετάκια ψημένα από τα πλευρά της φύσης. Ευτυχώς οι εορτάζοντες είναι λίγοι μα καλά οργανωμένοι.

Οι επιστήμονες ως λειτουργικά στοιχεία του συστήματος
της κοινωνίας της ανισότητας και της αδικίας δεν
εμβαθύνουν στις αιτίες του προβλήματος.
Που είναι το δημογραφικό πρόβλημα και αυτό για να
μην αποσταθεροποιηθεί το ίδιο το σύστημα μέρος του
οποίου είναι και αυτοί.
Από θρησκευτική άποψη το δημογραφικό θέμα θεωρείται
ακόμα περισσότερο ταμπού.
Οι θρησκευτικοί ηγέτες δεν θέλουν να υποστούν ως συνέπεια
την εξασθένιση της δύναμής τους που βασίζεται στους
αριθμούς και προτιμούν την υπεροχή μιας θρησκείας που
δεν θέτει όρια στην αναπαραγωγή.
Ακόμη και αυτή η στρατηγική της παγκοσμιοποίησης
της ανάπτυξης φαίνεται να οξύνει αντί να λύνει
το πρόβλημα.

Αγαπητέ Βοιάτη,

έχεις δίκιο να εστιάζεις στο δημογραφικό. Είναι πράγματι μία από τις σημαντικότερες αιτίες του κακού, θα συμφωνήσω μαζί σου.

Εκεί που διαφωνώ είναι πως οι επιστήμονες δεν εμβαθύνουν στις αιτίες του προβλήματος. Με την έννοια ότι ξεχωρίζω τους επιστήμονες σε εκείνους που υπηρετούν την αλήθεια και εκείνους που παραμυθιάζουν τον κόσμο.

Ενδεικτικά εδώ αναφέρω από το Επίμετρο των Ελληνικών του Λιαντίνη το κάτωθι - πρόλογο στο κεφάλαιο αυτό:

Παράθεση :

Στο επίμετρο των Ελληνικών θα ερευνήσω ένα πρόβλημα που στο πρώτο του αντίκρυσμα φαίνεται επίσημα παράλογο. Ωστόσο η τελική του θεώρηση θα το αποκαλύψει ήρεμα λογικό. Ήρεμα. Με το πνεύμα που γράφει τη λέξη ο βιογράφος του Μαρκελλίνος για το Θουκυδίδη: ηρέμα άθεος.

Την αφορμή για το πράγμα λαβαίνω από τη στρέβλωση που προξένησε η ευρωπαϊκή παιδεία στο πνεύμα της κλασικής Ελλάδας, στο βαθμό που το παρανόησε και το παραγνώρισε κάτω από τη χριστιανική οδηγία.

Η πρόσφατη συγγραφή της Ιστορίας της Ευρώπης, που άφηκε έξω την Ελλάδα είναι επιστημονική πράξη ανάλογη με την πολιτική πράξη του 1922. Όταν οι φίλοι μας άγγλοι και γάλλοι βοηθήσανε τον Ατατούρκ και τους τούρκους να αφανίσουν την ελληνική Ιωνία. Τη μήτρα της Ευρώπης.

Η απώτερη πρόθεση της προβληματικής μου είναι να δώσω ένα νεύμα σχετικά με την ανάγκη να αποσυνδεθεί ολοκληρωτικά η αγωγή και το σχολείο από τις θρησκείες και τις συναγωγές.

Για την ανάγκη αυτής της τομής οι καιροί βοούν και βρυχιούνται. Όχι απλά δεν περιμένουν, αλλά βιάζουνται ραγδαία.

Το αίτημα είναι να μάθει ο άνθρωπος να σκέφτεται διαφορετικά. Να εγκαταλείψει, εκεί που αναγκάζεται, τις δομές της παράδοσης. Να σχεδιάσει καινούργιες συντεταγμένες ενεργητικότητας. Και απάνω της να οικοδομήσει τη νέα πράξη.

Λέμε, λοιπόν, πως ο κίνδυνος να εξαφανισθεί σήμερα ο άνθρωπος από τη σκηνή της ιστορίας του, αλλά και από το πρόσωπο της γης, έρχεται από τέσσερα σημεία:

Το ένα είναι το δημογραφικό. Οι ρυθμοί αύξησης του πληθυσμού είναι εκρηκτικοί. Η Γη δε χωρεί πια τους ανθρώπους.

Το άλλο είναι το οικολογικό. Η προϊούσα δηλητηρίαση του πράσινου και του γαλάζιου από την ανθρώπινη κατάχρηση οδηγεί το γαλαζοπράσινο πλανήτη μας στο αξεπέραστο όριο. Με μεγάλες μάλιστα αδρασκελιές.

Το τρίτο είναι το πυρηνικό. Η χρησιμοποίηση σ' έναν ενδεχόμενο πόλεμο των όπλων μαζικής καταστροφής καυχιέται ότι φτάνει να εξοντώσει οχτώ φορές τον άνθρωπο και τις πόλεις του. Οχτάκις εις θάνατον, που λένε στυγεροί δικαστές για αθώους υποδίκους.

Και το τέταρτο είναι το θρησκευτικό. Οι θρησκείες είναι η ομαδική παράκρουση των λαών να πιστεύουν και να καταθέτουν στο θεμέλιο της ζωής τους υλικά πνεύματος που δεν έχουν καμία σχέση με τη φύση και την αλήθεια.

Όχι πως αποκλείεται η ιδέα του υπέρτατου όντος, που σχεδίασε, εκίνησε, και οικονομεί το σύμπαν και την πορεία του. Αυτός που θα 'λεγε κάτι τέτοιο είναι τόσο απλοϊκός όσο και ο αντίπαλός του. Ακόμη και η τυχαιότητα αν είναι ο δημιουργός του σύμπαντος, δεν παύει να 'χει όλα τα διάσημα και τις περγαμηνές ενός συμπαντικού θεού.

Εκείνο όμως που αποκλείεται είναι το δεδομένο πως αυτό το υπέρτατο όν έχει κάποια σχέση με τις θρησκείες. Αντίθετα, οι θρησκείες είναι οι τρόποι συμπεριφοράς του ανθρώπου, που παραποιούν το υπέρτατο ον, το στρεβλώνουν, το εκφυλίζουν, το αρνούνται. Κυρίως όμως το καπηλεύονται, και το ρευστοποιούν σε δεκάρες.

Βασικά οι θρησκείες είναι εμπορεία φοινικικά στις Λαύρες και στις Στοές του σώματος των ανθρώπων, όταν το υγιές μυαλό γίνεται άρρωστη ψυχή.

Βούδας, Γιαχβέ, Μωάμεθ, Λούθηρος, Λάο – τσε, πάπας έχουν τόση σχέση με την ευκλείδεια γεωμετρία ή με τη θεωρία της Μεγάλης Σύνθλιψης, όση σχέση έχει ο ήλιος του Αούστερλιτς με την Καλλιστώ του Δία. Είτε τη βλέπουμε σαν ερωμένη θεού, είτε τη βλέπουμε σα δορυφόρο πλανήτη.

Ο τέταρτος κίνδυνος είναι και ο πρώτος. Γιατί είναι ασύγκριτα πιο απειλητικός από τους άλλους τρεις. Και αυτό με την έννοια ότι οι θρησκείες έχουν καταθέσει τη θεμέλια πέτρα, που πάνω της χτίζεται η ζωή του ανθρώπου σαν δύναμη μαζική και από κάποιο σημείο και πέρα ανεξέλεγκτη.

Ο κίνδυνος της θρησκείας, δηλαδή, είναι το εκτροφείο και των τριών άλλων κινδύνων. Του δημογραφικού, του οικολογικού και του πυρηνικού. Γιατί η θρησκεία με την κυρίαρχη δράση της στην ιστορία έκαμε, ώστε σήμερα σάπισε η αντίληψη και η γνώμη του ανθρώπου για τη ζωή.

Αν καταλάβουμε σε τι βαθιά επίπεδα δουλεύει, θα μας κυριέψει ο πανικός τρόμος. Είναι τυχαίο νομίζεις πως το πρώτο πράγμα που βλέπει το νήπιο με τρόμο είναι ο ιερέας, όταν πάνω από το κεφαλάκι του αγωνίζεται να το πνίξει στην κολυμπήθρα της βάφτισης; Ή είναι τυχαίο πως το τελευταίο πράμα που κατευοδώνει τον άνθρωπο στη λησμονιά, μάταιο κουφάρι πια και τεντωμένο, είναι η φτυαριά το χώμα που φτυαρίζει απάνω του ο ιερέας; Όχι, δεν είναι καθόλου τυχαίο.

Λαβαίνουμε, λοιπόν, την πραγματική υπόθεση ότι η θρησκευτική πέτρα που πάνω της χτίζεται το Α και το Ω της ζωής των ανθρώπων σαν μάζας δεν είναι στερεή. Ότι δεν είναι καν πέτρα.

Τότε στο οικοδόμημα του πολιτισμού βλέπω εκείνο το ξενοδοχείο στο Λουτράκι, το χωρίς οπλισμό και στατική πληρότητα, που ο σεισμός που φέρανε οι Αλκυονίδες Πέτρες στα 1981 το κατάχωσε στην γης. Apollo Hotel το λέγανε θαρρώ.

Οφείλω να σημειώσω ότι ακόμη μια φορά με εντυπωσίασες. Με την ταυτόχρονη αναφορά σου στο δημογραφικό σε ένα θέμα αφιερωμένο στο οικολογικό ζήτημα και με τη σύνδεσή τους με τους θρησκευτικούς ηγέτες και την παγκοσμιοποίηση. Ήταν μονόδρομος για μένα να παραθέσω το απόσπασμα από το Λιαντίνη αλλά και εύλογη η απορία: Έχεις μελετήσει Λιαντίνη;

Δε θα σημάνει κάτι ιδιαίτερο ούτε το ναι ούτε το όχι σου. Με την έννοια ότι έτσι κι αλλιώς μιλάμε για την αλήθεια κι αυτή δεν είναι κτήμα ή προνόμιο κανενός. Και ο καθένας μπορεί να την προσεγγίζει με τα δικά του όπλα και από διαφορετικούς δρόμους.

Χαίρομαι όμως χαρά μεγάλη όταν συναντώ ανθρώπους που κατέχουν την αλήθεια και δεν είναι βουτηγμένοι στη ραστώνη της εποχής.

Για το δημογραφικό ο Λιαντίνης μίλησε αναλυτικά και στην Εντολή του Ρουσό. Και συγκεκριμένα στον επίλογό της:

Παράθεση :

7. ΑΝΘΡΩΠOΣ ΚΑΙ ΓΗ ΣΕ ΔΙΩΓΜO

Σήμερα, ύστερα από εφτά γενεές, καθώς αφεθήκαμε να ξεμακρύνoυμε από την αυστηρή γραμμή του Ρουοσώ, η απόκλιση της παγκόσμιας παιδείας από το φυσικό της ρείθρο και η αντιπαιδαγωγική φρενίτιδα του καιρού μας λαβαίνουν τιμές που τείνουν να αγγίξουν το nec plus ultra. Το αξεπέραστο όριο.

Η παρά φύση αγωγή σήμερα, το βλέπουμε με γυμνό οφθαλμό, οδηγεί την ανθρωπότητα και τον πλανήτη μας σε καταιγισμούς κοσμικούς, και σε εσχατολογικά τεκταινόμενα.

Ζούμε τις εφτά έσχατες πληγές που έζησε ο Iωάννης στο νησί της Πάτμου. Ακούμε τα εφτά σαλπίσματα των αγγέλων με τις εφτά σφραγίδες του βιβλίου της φύσης που καθώς ξεσφραγίζουνται θα γεννήσουν το μεγάλο σεισμό, θα κάμουν τον ήλιο τρίχινο σάκκο, και θα φέρουν στις πόλεις το χλωρό ίππο του θανάτου. Βλέπουμε τις εφτά φιάλες των στοιχείων της φύσης που θα ξεχυθούν στο μεγάλο καύμα, στο σκοτάδι και τα έλκη, στις σιδερένιες ακρίδες της ερήμου με τα πύρινα ρύγχη, και τον ποταμό Ευφράτη να ξεραίνεται. Εδώ και τώρα ζούμε το μικρό Ανάλογο του απερίγραπτου αύριο. (Εννοώ τον πόλεμο στον Κόλπο).

Εν τούτοις οι εφτά σφραγίδες, οι εφτά φιάλες, οι εφτά σάλπιγγες, οι εφτά έσχατες πληγές είναι τα εφτά αδιέξοδα, όπου μας έφερε αντικρύ τους η αφύσικη αγωγή και η αγνόηση της εντολής-προειδοποίησης του Ρουσσώ.

Είναι το δημογραφικό, το οικολογικό, το ιμπεριαλιστικό, το πυρηνικό, το θρησκευτικό, το πλασματικό, το ολοκληρωτικό αδιέξοδο του σύγχρονου κόσμου.

Το δημογραφικό είναι πως αυξήθηκε ο πληθυσμός της γης ανυπόφορα. Δέκα χιλιάδες άνθρωποι στη γης το 20.000 π.χ. Σαράντα εκατομμύρια το 2500 π.χ. Τριακόσια πενήντα εκατομμύρια στην απογραφή του Oκταβιανού Αυγούστου. Ένα δις το 1801 μ.Χ. Δύο δις το 1930, τρία δις το 1960, τέσσερα δις το 1975, πέντε δις το 1987. Θα φάμε ο ένας τον άλλο στις πόλεις-μυρμηγκοφωλιές. Η ανθρώπινη ανάσα είναι θανατηφόρα για τον άνθρωπο, λέει ο Ρουσσώ. Και δυστυχώς δεν ημπορούμε να αραιώσουμε με νέους αποικισμούς και νέες μεταναστεύσεις. Για να φτάσει ένα διαστημόπλοιο σήμερα στον α του Κενταύρου, τον πλησιέστερο τόπο πιθανής αποίκησης σε απόσταση 4,2 έτη φωτός, με τα δεδομένα της σύγχρονης τεχνολογίας χρειάζεται να ταξιδέψει χωρίς στάση σαράντα εννέα χιλιάδες χρόνια.

Το οικολογικό είναι πως μολύνθηκε ο αέρας, μολύνθηκαν το νερό και οι θάλασσες, μολύνθηκε η γης που μας τρέφει, μολύνθηκε ακόμη και το πυρ, το τέταρτο από τα στοιχεία, και το πιο αγνό. Γιατί έγινε βόμβα νετρονίου, και ημπορεί να ξολοθρεύει τον άνθρωπο άτιμα και ύπουλα.

Το ιμπεριαλιστικό είναι πως δημιουργήθηκε ένα κλειστό κλαμπ εξουσίας, ένα στυγνό ιμπέριουμ από τους ολίγους αλήτες της παγκόσμιας μακροπολιτικής. Αυτοί δυναστεύουν τους πολλούς. Τους λαούς τους μικρούς και τους αδύνατους. Η στατιστική λέει πως αν ζούσαν όλοι οι άνθρωποι της γης, όπως ζουν οι κάτοικοι στις Ενωμένες Πολιτείες, στη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία, τότε ο πληθυσμός της γης σήμερα δεν έπρεπε να ξεπερνά το ένα δις. Που σημαίνει: τα υπόλοιπα 4,5 δις του πληθυσμού της γης ζουν υποζύγια, ανέστιοι, άποροι, είλωτες και θήτες στους λίγους.

Το πυρηνικό είναι πως τα όπλα μαζικής καταστροφής που έχουν σωρευτεί στις φοβερές οπές της γης, ημπορούν σήμερα να εξαφανίσουν οχτώ φορές τον άνθρωπο του πλανήτη.

Το θρησκευτικό είναι πως, εκεί που η φυσική αγωγή θα μας ανέβαζε στην ηθική της γνώσης, η αφύσικη αγωγή μας βουλιάζει στη δεισιδαιμονία των θρησκειών. Εάν κάποια μέρα ο άνθρωπος χαθεί, ο ηθικός αυτουργός αυτής της άπειρης καταστροφής θα είναι οι θρησκείες. (Δείγμα μικρό αυτής της μεγάλης αλήθειας έχουμε σήμερα κιόλας: O πόλεμος στον Κόλπο κηρύχνεται σαν πόλεμος των αράβων «μαρτύρων» ενάντια στους «άπιστους»).

Το πλασματικό είναι πως η αφύσικη αγωγή όλα του ανθρώπου του τά 'καμε ψεύτικα: Πλαστικές οι τροφές, πλαστικό το παιγνίδι των παιδιών, πλαστικοί οι κόσμοι φυγής και φαντασίας με τον καπνό το ουίσκι τα πορνοβίντεο τις δρόγες, πλαστικές οι διασκεδάσεις, πλαστικές... οι εγχειρήσεις.

Το ολοκληρωτικό είναι το στυγνό και το ανήλεο σύστημα της ολοκληρωτικής διακυβέρνησης των λαών, κάτω από την μεταμφίεση και την καρναβαλιά της δημοκρατίας. Ω μεγάλε Σόλωνα, που είσαι για να ιδείς τη δημοκρατία σου! Η αφύσικη παιδεία οδηγεί τον άνθρωπο σ' έναν παγκόσμιο ολοκληρωτισμό δέκα φορές στυγνότερο από το κρούσμα Χίτλερ και το σταλινικό φαινόμενο. Εκεί που ο Μαρξ είχε μιλήσει για την αυτόνομη μονάδα του ανθρώπου μέσα σ' ένα πανανθρώπινο κοινό (commune) άτομο, σήμερα η αφύσικη αγωγή οδηγεί τις κοινωνίες σ' ένα συμπαγές παγκόσμιο άτομο αριθμών χωρίς όνομα και χωρίς διάκριση. Είναι κάτι περίπου όμοιο με τα «ποζιτρονικά άτομα», που λένε οι κοσμολόγοι.

Ξέρεις τι είναι τα ποζιτρονικά άτομα; Τα ποζιτρονικά άτομα είναι τα πιο αλλόκoτα προϊόντα των μαθηματικών υπολογισμών και των εξισώσεων. Αναφέρουνται στις δομές που θα λάβει η ύλη, όταν το σύμπαν θα αγγίξει το τέλος του. Ύστερα από 10 στην 71η έτη. Θα έχουν μέγεθος μερικές χιλιάδες δισεκατομμύρια έτη φωτός. Θα κινούνται σε τροχιές το ένα γύρω από το άλλο τόσο αργά, ώστε θα χρειάζουνται εκατομμύρια χρόνια για να μετακινηθούν κατά ένα εκατοστό του μέτρου. Ωσότου, μετά από 10 στην 116η έτη να καταρεύσουν, και τα σωματίδιά τους να εξαϋλωθούν.

Ποια στιγμή και ποια πράξη, ω κόρη μου!

Εκτός από το δημογραφικό, το οικολογικό, το πυρηνικό και το θρησκευτικό, ο Λιαντίνης εδώ αναλύει και τρεις ακόμη παράγοντες ως πληγές που θέτουν τον άνθρωπο και τη γη σε διωγμό. Το ιμπεριαλιστικό, το πλασματικό και το ολοκληρωτικό. Δεν είναι που τα ξέχασε να τα αναφέρει αργότερα στο Επίμετρο των Ελληνικών. Αν διαβάσει κανείς ολόκληρο το Επίμετρο θα δει πως αναφέρονται και εκεί αλλά όχι στον πρόλογο που παρέθεσα πριν. Το διευκρινίζω για να μη δημιουργηθεί η εντύπωση πως άλλα έγραφε στο ένα του κείμενο και άλλο στο άλλο.

Χαίρομαι που απλώνεις παραπέρα ένα σημαντικό θέμα.
Και βέβαια καμμία αλήθεια δεν κατέχω.
Απλά μία αντιληπτική δυνατότητα περί των όσων συμβαίνουν
γύρω μας, και που βεβαίως στις περισσότερες περιπτώσεις
διαφέρει απο αυτή των άλλων.

Όχι δεν έχω μελετήσει Λιαντίνη.
Έχεις δίκιο, απο διαφορετικούς δρόμους μπορείς να φθάσεις
στο ίδιο σημείο.
Αγόρασα τη Γκέμμα όταν κυκλοφόρησε.
Ομολογώ ότι με δυσκόλευε, είχε εγκεφαλοστραμπουλήγματα,
πολλές φορές έπρεπε να γυρίσεις πίσω και να ξαναδιαβάσεις.
Το άφησα στη βιβλιοθήκη για αργότερα, όταν θα είχα περισσότερο
ωριμάσει.
Μου είχε συμβεί και με άλλα βιβλία. Που ως δυσνόητα τα άφησα
στη βιβλιοθήκη να περιμένουν, και όταν μετά απο μερικά χρόνια
τα ξανάπιασα, μου φάνηκαν υπερβολικά απλά.
Μετά με επηρέασε κάποιος σπουδαστής του, που μου είπε πόσο
δύσκολα κατανοητός ήταν και για αυτούς.
Από τα κείμενα που έχεις παραθέσει και έχω διαβάσει, νομίζω ότι
αν το ξαναπιάσω θα μου φανεί βατό και οικείο.

Η διαφωνία σου στο κατά πόσο οι επιστήμονες εμβαθύνουν στο
πρόβλημα, και η αναφορά σου στο Λιαντίνη, νομίζω ότι είναι
οι εξαιρέσεις που απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Φρονώ πώς πλέον η επιστήμη είναι μισθωμένη και ταγμένη.
Ίσως πλέον έχει χάσει και το νόημα της ως επιστήμη.
Έχεις ανοίξει μεγάλη κουβέντα τώρα για να μπορέσω να το καλύψω
το θέμα.
Επίσταμαι = γνωρίζω καλώς= προσεγγίζω την αλήθεια και
την πραγματικότητα.
Πρίν μερικούς μήνες έτυχε να παραβρεθώ σε μία δίκη ιδιοκτησιακής
διαφοράς.
Η μία αντίδικη πλευρά παρουσίαζε φωτοερμηνεία αεροφωτογραφίας,
ειδικού επιστήμονα (φωτοερμηνευτή) που αποφαινόταν ότι η επίδικη
έκταση ήταν δασική, καλυμμένη με δασικά φυτά χαμηλής βλάστησης.
Η άλλη πλευρά παρουσίαζε φωτοερμηνεία άλλου ειδικού που έλεγε
ότι η επίδικη έκταση ήταν καλυμένη με καλλιέργεια κριθαριού.
Και εγώ απορημένος προσπαθούσα να καταλάβω που είναι η επιστήμη.
Είδα συνάξεις όπου ειδικοί επιστήμονες εξηγούσαν ότι η εγκατάσταση
αιολικών σταθμών διατάρασσε την οικολογική ισορροπία, μείωνε
την τουριστική ανάπτυξη, απαξίωνε τον τόπο, κ.λ.π
Και σε άλλες συνάξεις ειδικούς επιστήμονες να εξηγούν πώς
οι ανεμογεννήτριες αναβαθμίζουν το περιβάλλον, και δημιουργούν
τουριστικά κίνητρα.

Ποία επιστήμη;
Τη μισθωμένη επιστήμη, που όποιος μπορεί να την μισθώσει
παραγγέλλει όποιο επιστημονικό αποτέλεσμα επιθυμεί;
Μεγάλο το ερώτημα.
Ποίος μπορεί να έχει την επιστήμη, και ποίον εξυπηρετεί;
Ποία επιστήμη;
Αυτή που υπηρετεί τη μεγαλύτερη σύγχρονη απάτη κατά του πλανήτη
και της ανθρωπότητας.
Του φαινομένου του θερμοκηπίου;

Έχεις δίκιο. Και την επιστήμη στις μέρες μας την καταντήσαμε άμπρα κατάμπρα...

Δε φταίει όμως η επιστήμη. Φταίνε κάποιοι που το παίζουν επιστήμονες.

Για να βάλουμε όμως τα πράγματα στη θέση τους. Για μένα η επιστήμη είναι μόνο εκείνη που μπορεί να αποδεικνύει όσα λέγει. Επιστήμη δεν είναι οι αστήρικτες θεωρίες. Επομένως μιλώ κυρίως για τις θετικές επιστήμες. Αυτές που τα πορίσματά τους μπορούν να αντέξουν τη δοκιμασία του πειράματος. Θα αποφύγω να παραθέσω και πάλι απόσπασμα από Λιαντίνη, αλλά οφείλω να πω ότι χάρη σε εκείνον έμαθα να ξεχωρίζω τις επιστήμες που υπηρετούν την αλήθεια από εκείνες που τίθενται στην υπηρεσία των συμφερόντων του ενός και του άλλου.

Για το τελευταίο που έγραψες, την απάτη κατά του πλανήτη, δηλώνω άγνοια. Τι εννοείς; Μπορείς να το εξηγήσεις σε παρακαλώ λίγο περισσότερο;

Εννοεί ίσως τις δυσάρεστες επιπτώσεις του πολιτισμού ως αποτέλεσμα εκείνης της επιστήμης που αντιστρατεύεται τους νόμους της φύσης προσπαθώντας να της επιβάλει τους κανόνες του ανθρώπου. Η αληθής όμως επιστήμη είναι εκείνη που οι προσωκρατικοί της έθεσαν τις πρώτες βάσεις με τις παρατηρήσεις τους. Προεπιστημονικές βάσεις. Είναι γνωστό πως η επιστήμη είναι γέννημα του Σωκράτη.

Οι προ - σωκρατικοί όμως άνοιξαν το δρόμο γι' αυτό και τους ορίζουμε ως προδρόμους του Σωκράτη μέσα από τη σχέση που ανέπτυξαν με τη φύση. Για να γίνει πιο κατανοητή αυτή η σχέση νομίζω ότι δε θα αποφύγω να ξαναδώσω το λόγο στο Λιαντίνη:

Παράθεση :

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ: HOMO EDUCANDUS σελ 65

ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Τρία είναι τα σημεία στα οποία μπορεί να συνοψιστεί το πνευματικό περίγραμμα και η μοναδικότητα του ύφους των ελλήνων της προσωκρατικής εποχής.

Το πρώτο είναι η έλξη και η προσήλωσή τους στη μελέτη της φύσης. Η σύλληψη των γενικών ιδεών που διατυπώθηκαν σε γνώμες, και μας περισώθηκαν σαν αποσπάσματα από τη μία, και ο τρόπος με τον οποίο έζησαν από την άλλη, ορμήθηκαν και μορφώθηκαν από ένα μονάχα υπόδειγμα: από τη φύση. Η φύση υπήρξε ο πνευματικός αυτουργός και ο σύμβουλος για τους Προσωκρατικούς. Έξω από τη φύση οι στοχαστές αυτοί δεν γνωρίζουν άλλο καθηγητή.

Ουδείς δε αυτού καθηγάσατο,

αναφέρει για το Θαλή ο Διογένης ο Λαέρτιος.

Το δεύτερο είναι η συμπροσπέλαση στο αυτό της μικροκοσμικής και της μακροκοσμικής σύστασης του κόσμου. Αιτία για την επισήμανση και την κατανόηση, σε όλο της το τεράστιο φάσμα των συνεπειών του, αυτού του στίγματος της ισορροπίας, αυτού του σημείου της ευκρασίας και της μεσότητας των κοσμικών εναντιοτήτων, υπήρξε η παρθενική – κόρες και κούροι είναι τα απεργάσματα της γλυπτικής της εποχής εκείνης – η αβίαστη, η καθαρή και ξένη στην όποια σκοπιμότητα όραση με την οποία αντίκρυσαν τη φύση.

Ο κόσμος για τους Προσωκρατικούς δεν αποτελείται από την ατελεύτητη ομοιομορφία των φυσικών μονισμών. Ούτε δηλαδή από τους αστέρες-γίγαντες μόνο, ούτε από τα στοιχεία της ύλης αποκλειστικά. Αντίθετα, ο σφυγμός του μυστηρίου του, το θαύμα που τον ζωοποιεί, είναι η συγκατάβαση της οργής των ακροτήτων του σ’ ένα σημείο αρμονίας τόσο βαθειάς, ώστε ο άνθρωπος ζει μέσα της χωρίς να χρειάζεται να την νοιώθει.

Ο εσμός των πραγμάτων και των δράσεων, που συμπλέκεται με το ρεύμα της ζωής του καθενός και συμπροπέμπει την υπαρκτική μας πορεία, δεν είναι ούτε οι αστέρες ούτε τα στοιχεία, ούτε τα δεκαοχτώ εκατομμύρια βαθμοί Κελσίου στον ήλιο, ούτε η ταχύτητα της κίνησης του δέντρου που μεγαλώνει, ούτε οι κοσμικές ταχύτητες των υψηλών τάξεων.

Αντίθετα, είναι οι συνάνθρωποί μας, τα ζώα, τα δέντρα, το νερό στην ακτή ή στο ποτάμι, και η θαλπωρή του τζακιού. Το πολύ πολύ να μιλήσουμε για μια απόσταση ημεροδρόμων από το Μαραθώνα ως την Αθήνα. Ακόμη και τα μεγάλα μεγέθη του κόσμου οφείλουν να συμπροσπέφτουν στα μέτρα μας. Εάν ο Νείλος ήταν Ηριδανός, δεν θα κυλούσε στην Αφρική αλλά στον ουρανό του Νότου.

Επισημαίνοντας έτσι οι Προσωκρατικοί ότι ο σφυγμός του κόσμου βρίσκεται στο σημείο μεσότητας των συστατικών του όρων , οδηγήθηκαν μ’ ένα τρόπο εκπληκτικά φυσικό στη σύλληψη και στην περιγραφή των βασικών οντολογικών όρων, που αποτελούν έκτοτε τα αιώνια προβλήματα της φιλοσοφίας και των επιστημών. Έτσι ξεπήδησαν οι έννοιες μηδέν και είναι , νοείν και μη-νοείν, γίγνεσθαι και είναι, στάση και φιλία, αδικία και τίση, εξέλιξη και σταθερότητα, δημοκρατία και ολιγαρχία, κλπ.

Εφόσον η φύση μπορεί να συγ-χωρεί στο αυτό μέγεθος του μύκητα και το μέγεθος του ελέφαντα, υπάρχει τρόπος για τον άνθρωπο να την ακολουθήσει με πιστότητα, και εκεί που φαίνεται πως θα χρειαστεί να θερίσει τα σπαρτά του Ληλάντιου πεδίου με το ψαλίδι, και εκεί που φαίνεται πως θα υποχρεωθεί να περάσει το νερό του Σπερχειού από την τρύπα της βελόνας.

Το δρεπάνι που θερίζει τις σταχοφόρες απανωσιές του Βαν Γκογκ ή το μασούρι της φτερωτής που κίνησε αιώνες το νερόμυλο είναι έργα πιστοποιητικά της δυνατότητας του ανθρώπου να συντονίζει την πράξη του με τον ειρμό, πάνω στον οποίο ισορροπούν οι ακραίες ετερότητες του κόσμου.

Το τρίτο είναι η σοφή επίνοια να αναγνωρίσουν στους νόμους της φύσης το ρόλο των συμβόλων σήμανσης για τις ανθρώπινες πράξεις. Να υψώσουν δηλαδή τη σύνταξη του κόσμου, με την όλη ιεραρχία του κανονιστικού της καταμερισμού, στη μήτρα των προτύπων που όφειλε να δώσει το πλαίσιο της συμπεριφοράς των ανθρώπων.

Οι Προσωκρατικοί κατανόησαν ότι αυτός ήταν ο αφεύγατος δρόμος, αν ήταν για να είναι το πλαίσιο αυτό να είναι αυθεντικό. Αν ήταν δηλαδή, για να το κοσμήσει η διάρκεια και η στερεότητα του μονίμου. Του μονίμου όχι με την έννοια του αιώνιου – αιώνιο στη φύση, εκτός από την ίδια τη φύση, δεν υπάρχει, αφού και οι ήλιοι της γεννιούνται και πεθαίνουν – αλλά του πολυχρόνιου.

Γιατί πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εφόσον οι ηθικές αλήθειες θα είχαν ξεπηδήσει από τις υποδείξεις της αλήθειας εκείνης που στηρίζει την οικονομία και την αϊδιότητα του κόσμου!

Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται η διαφορά του προσωκρατικού στοχασμού από τις ανάλογες απόπειρες που έγιναν ύστερα, στο χώρο της φιλοσοφίας της επιστήμης και των θρησκειών, να προχωρήσει ο άνθρωπος σε ενιαίες κοσμοθεωρητικές συλλήψεις, για να στηρίξει επάνω τους καθολικά ηθικά συστήματα.

Ο στοχασμός των Προσωκρατικών δε γινόταν να γίνει σύστημα. Ούτε θρησκεία. Στο σημείο μάλιστα αυτό πρέπει να έκαμε ο Πλάτων το λάθος. Γιατί ενώ ο Πλάτων ήταν ο πρώτος –και ο μόνος και ο έσχατος – που διάβασε βαθύτερα απ’ όλους τη φυσική όραση των Προσωκρατικών, ήταν και ο πρώτος – και ο μόνος όπως δεν θα όφειλε – που προχώρησε στο μη περαιτέρω: στο μοιραίο βήμα του τέλους.

Από τα αδαμαντωρυχεία των Προσωκρατικών, δηλαδή, κατασκεύασε το βασιλικό στέμμα της φιλοσοφίας του: το ενσυνείδητο και σκόπιμο σύστημά του.

Φαίνεται σα να ξέφυγε του Πλάτωνα πως ο στοχασμός των Προσωκρατικών είναι ελεύθερος σαν τους ανέμους, και άπιστος σαν τη θάλασσα, και άπειρος σαν το άπειρο, και άπιαστος σαν το κενό, και αδάμαστος σαν τον κεραυνό και τα ηφαίστεια. Τα ονόματα Αναξιμένης, Θαλής, Αναξίμανδρος, Λεύκιππος, Εμπεδοκλής, Ηράκλειτος συνιστούν παραπομπές και νεύματα στα φυσικά στοιχεία: στον αέρα, στο νερό, στο άπειρο, στο κενό, στην Αίτνα, στη φωτιά.

Όλες οι μετά τους Προσωκρατικούς επιγονικές εξάρσεις του ανθρώπινου νου μπορεί να προέβλεψαν και να συνέλαβαν τα πάντα στην εντέλεια. Τους έλειψε όμως το αναγκαίο ένα. Το

πρώτον κινούν,

θα έλεγα ελληνικά. Η κατανόηση, δηλαδή, της ανάγκης για την απορροή των ηθικών τύπων από τα φυσικά πρότυπα. Για την κατασκευή της ανθρώπινης πανοπλίας στα χυτήρια του φυσικού μετάλλου. Για την ομολογία της γνώσης του ανθρώπου στην αλήθεια της φύσης. Για την εξίσωση intellectus et rei στα πεδία των πράξεων.

Είναι σίγουρο πως η διάκριση του στοχασμού των Προσωκρατικών από τις ανάλογες υστερινές απόπειρες δεν θα λάβαινε την απόσταση της υπεροχής που έλαβε, αν περιοριζόταν στο θεωρητικό επίπεδο. Το κλειδί του μυστικού δεν είναι έργο της γνώσης, αλλά της βούλησης.

Επιβάλλεται δηλαδή να τονιστεί η εξαιρετική ανδρεία που χρειάστηκε, ώστε το άψυχο μίμημα: φυσικός αρχέτυπος-ηθικός τύπος, να σαρκωθεί από την ανθρώπινη πράξη και να ζωντανέψει.

Η φύση είναι οριακά τέλεια, γιατί είναι οριακά σκληρή. Ποτέ σκορπιός ή ασπίδα δεν χτύπησαν άνθρωπο με τη σκληρότητα που τον χτυπά η φύση. Ακόμη και η θηριωδία του κατ’ εξοχήν αιμοβόρου ζώου της φύσης, του πελματοβάμονος ανθρώπου –

όφεις και γεννήματα εχιδνών

αποκάλεσε ο Χριστός τους ανθρώπους, όταν κύτταξε αυτή την πλευρά τους – ωχριά μπροστά στην αναλγησία της φύσης.

Η απλοϊκή πρόταση, που έφτασε ως τη δική μας ηθική σαν παροιμία, ότι δηλαδή

η αλήθεια είναι πικρή

απηχώντας κάποια πανάρχαιη ανθρώπινη βίωση, θυμίζει εκείνα τα πέτρινα τσεκούρια που ξέπεσαν στα μουσεία μας από τις εποχές του ανθρώπου των σπηλαίων. Του pithecanthrophus erectus, του homo pekinensis και του homo neanderthalis.

Οι Προσωκρατικοί αποδέχτηκαν τη σκληρότητα που κρύβει η φύση με τόση καρτερία, με όση οξύνοια κατανόησαν την αλήθεια που συνέχει αυτή τη σκληρότητα. Την ομορφιά και την αίγλη του στοχασμού τους την έδωκε η νίκη της ανθρώπινης βούλησης επάνω στον ανθρώπινο φόβο.

Γι’ αυτό και τους βλέπουμε να πεθαίνουν οι περισσότεροι μ’ έναν ηρωισμό θεληματικό: ο ένας, σαν Αγρίμης στα βουνά, να καταξεσκίζεται από τα σκυλιά. Ο άλλος να δαγκώνει τη γλώσσα του, να την κόβει, και να την φτύνει καταπρόσωπα στον τύραννο της πόλης του. Ο άλλος φορώντας τα χάλκινα πέδιλα να πηδάει στη λάβα της Αίτνας.

Αντίθετα, εκείνο που έδωκε τον κίβδηλο χαρακτήρα σε όλα τα μετά τους Προσωκρατικούς συστήματα, ήταν η νίκη του ανθρώπινου φόβου επάνω στην ανθρώπινη βούληση.

Ο προσωκρατικός αιώνας είναι η αψηλότερη στιγμή της ανθρώπινης συνείδησης.

Τα διανοήματα και τα έργα του ανθρώπου πριν και μετά τον προσωκρατικό αιώνα έχουν λάβει διάταξη στην ανωφέρεια και στην κατωφέρεια των οροσειρών που επιστεγάζονται από αυτή την κορυφή.

Αν σήμερα πιστεύεται ότι ο άνθρωπος στις μετά τον προσωκρατικό αιώνα εποχές ξεπέρασε εκείνο το ύψος, αυτή η απατηλή πίστη οφείλεται σε δύο αιτίες.

Πρώτα, γιατί έρχεται στον άνθρωπο εύκολο να γλιστρά, και δύσκολο ν’ αναρριχιέται στον ίλιγγο αυτής της πέτρας. Και ύστερα, γιατί χαμένη η κορυφή αυτή στην συναστεριά των αστραπών και των καταιγίδων φαίνεται σα να μην υπάρχει, και σα να μην την πάτησαν άνθρωποι ποτέ.

Εάν είναι, υπερβαίνοντας ο άνθρωπος στο μέλλον τη σύγχρονη κρίση του, να ξαναφτάσει ψηλά, αναγκαία θα ανεβεί και θα σταθεί – με μια πείρα διαφορετική μόνο – στην ίδια κορυφή.

Λέγοντας ο Νίτσε τον περασμένο αιώνα ότι το μέλλον της ανθρωπότητας εξαρτάται από το να μην πεθάνει το τραγικό αίσθημα, εννοούσε αυτό ακριβώς.

Γιατί όλα όσα έδωκε ο προσωκρατικός αιώνας ημπορούν να συμφορηθούν στην εκβολή ενός πράγματος: του τραγικού αισθήματος.

Από την εποχή του προσωκρατικού έλληνα η φιλοσοφία, με όλη τη χορεία των πνευματικών επιστημών, δεν έχει προχωρήσει στη διατύπωση νέων λόγων. Στην πραγματικότητα αρκέστηκε να αναμασά τις αλήθειες εκείνες, που μοιάζουν με κομμάτια φλόγες αποσπασμένα από τα έμπυρα μετέωρα του θεού:

Κομμάτια πέτρες τα λόγια των Θεών
Κομμάτια πέτρες τ’ αποσπάσματα του Ηρακλείτου.

Και το χειρότερο είναι που επικάλυψε και παραποίησε μέσα στη λήθη της ανίας και της στείρας επανάληψης εκείνους τους αρχαϊκούς λόγους.

Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πόσο και πώς, σ’ ένα ύφος περίτεχνης και απολεσμένης μέσα στην ομίχλη των λεπτομερειών δημοσιογραφίας, ο πολύς στις ημέρες μας Καρλ Πόππερ παραποιεί, διαστρέφει, και σκυλεύει τον Ηράκλειτο.

Η άποψη που πριν από διόμισυ περίπου αιώνες διατύπωσε ο Λάιμπνιτς ότι η φιλοσοφία πρέπει να προσανατολιστεί στην κατεύθυνση του να εκφράζεται στη λιτή και αναγκαία γλώσσα των φυσικών επιστημών, σε μια

lingua adamica

όπως την ονομάζει, νομίζω ότι υλοποιείται σωστά, εάν ερμηνευτεί σαν προτροπή επιστροφής στη μελέτη των γεωμετρικών προτάσεων των Προσωκρατικών, που δεν ήταν τίποτα άλλο από τα πνευματικά αντικρύσματα των φυσικών νόμων.

Για να μιλήσω και με το δικό μου λόγο εδώ ακριβώς συνίσταται και η τεράστια προσφορά του Δημήτρη Λιαντίνη, όλος ο αγώνας του εδώ συμποσούται και επικεντρώνεται. Δεν είναι μια απλοϊκή επιστροφή στη φύση είναι η τεκμηρίωση της αναγκαιότητας να υπακούμε στους φυσικούς νόμους και πως έξω από την αλήθεια της φύσης άλλη αλήθεια δεν μπορεί να υπάρξει. Ο άνθρωπος όπως και να το κάνουμε είναι υποδεέστερος της φύσης, δημιούργημά της, και όχι αφεντικό της όπως προσπαθεί να γίνει στις μέρες μας μέσα από τους λαθεμένους δρόμους που τράβηξε η επιστήμη.

Οι φιλόσοφοι (αυτοί που συντάχθηκαν με την αλήθεια της φύσης) κατέδειξαν πως ο σύγχρονος άνθρωπος ακολουθώντας αντίθετες με τη φύση πορείες οδεύει με μαθηματική ακρίβεια προς την καταστροφή του και ταυτόχρονα απειλεί να καταστρέψει και τη ζωή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Αυτό και το τίμημα της επηρμένης στάσης του απέναντι στην παντοδύναμη φύση. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα ακόμη δείγμα.

Αγαπητέ Ηρακλή, πόσο δίκαιο έχεις! Ο άνθρωπος homo σάπιος έκανε τα αδύνατα δυνατά για να αποξενωθεί από τη Φύση. Γαλουχήθηκε από αυτήν και στο τέλος την απαρνήθηκε. Τα φαινόμενα του νέου πολιτισμού τον απομάκρυναν τελείως από τα γηγενή χώματα. Η απλή παρατήρηση της Φύσης και η αγαλλίαση του βλέμματος που πότε χάϊδευε βουνοκορφές πότε πλαγιές και πότε ποτάμια ή άλλοτε έπαιζε με ερωτική διάθεση θα έλεγα στη θέα των άστρων, καρφώθηκε τώρα στο επίπεδο γυαλί της τηλεόρασης που με περίσσια τέχνη γαρνίρει την ανιαρή ζωή του θεατή και την κάνει βορά στα χέρια του κατεστημένου. Γιατί άνθρωπος καθηλωμένος χωρίς ενδιαφέροντα, χωρίς προβληματισμούς, είναι καράβι έρμαιο δίχως καπετάνιο που με μαθηματική ακρίβεια θα τσακιστεί στα νερά της τεχνοκρατούμενης Σκύλλας και Χάρυβδης. Γιατί η τέχνη της υλιστικής παιδείας που μυείται εδώ και χρόνια ο κόσμος, είναι το αδηφάγο τέρας, νεώτερο τέκνο της τρομακτικής έχιδνας. Κι αλήθεια, ποιός μπορεί να κόψει τούτα τα κεφάλια των τεράτων παρεκτός οι Δάσκαλοι και μόνο. Θα γίνει η σελήνη το κίτρινο δρεπάνι κι ο ήλιος η φωτιά που θα καυτηριάσει τις πληγές με την ελπίδα να μην ξαναβγούν ποτέ τέτοια κεφάλια. Οικολογία - Λόγος περί Οίκου και Οίκος για τον Άνθρωπο, είναι η ίδια η Φύση. Εκεί θα δεις το πρωτοχάραμα και κει το ξάπλωμα του Ενδυμίωνα με τη Σελήνη. Θα σε διδάξει μουσική ο αέρας και η καλαμιά, θα σε σαγηνέψει το πλατάγισμα της βροχής και ευτυχισμένος θάσαι που η όσφρησή σου θα αγγίζει τα αρώματα του βρεμένου χώματος. Γιαυτό ας αφήσει ο άνθρωπος τα ρετιρέ με την ψεύτικη θέα και ας κατέβει από τον πέμπτο και έκτο όροφο για να ανέβει εκεί που κατοικούν ακόμα οι θεοί. Στις κορφές της Φύσης.

Ακόμη και αυτή η στρατηγική της παγκοσμιοποίησης
της ανάπτυξης φαίνεται να οξύνει αντί να λύνει
το πρόβλημα.
Οι συναντήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στο Κιότο,
και μετά στο Άμστερνταμ επιδερμικά και κοντόφθαλμα
επικέντρωσαν την προσοχή τους στη μείωση του C02
για την καταπολέμηση των φαινομένων του θερμοκηπίου
χωρίς να υπολογίζουν ότι αυτά είναι άμεσα συνδεδεμένα
με τη δημογραφική αύξηση.
Ακόμα και λίγο πριν τη διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ
και λίγο μετά τις τότε καταστροφικές καλοκαιρινές
πλημμύρες που έπληξαν την Ευρώπη, ακούμε τους
Αμερικάνους πολιτικούς προκλητικά να δηλώνουν ότι
δεν θα υιοθετηθεί κανένα μέτρο για την προστασία
του πλανήτη εφ' όσον αυτό βλάπτει το θαύμα της
αμερικάνικη ς οικονομίας.
Και όλα αυτά όταν ο πλανήτη ς προειδοποιεί επικίνδυνα
ότι δεν αντέχει άλλο.
Η ευφυΐα του ανθρώπου, μέγιστο όπλο στην εξέλιξή του,
χρησιμοποιείται πλέον από τον ίδιο για την
αυτοκαταστροφή του.
Δεν γνωρίζουμε αν μπορεί να υπάρχει λύση.
Αν όμως αυτή υπάρχει τότε δεν έρχεται από το μέλλον.
Από το μακρινό παρελθόν μπορεί να προέλθει το
εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης, διαφορετικό απ' αυτό
που προτείνεται από τους διάφορους οικολογούντες
πολιτικούς.

Βοιάτης έγραψε:

Η ευφυΐα του ανθρώπου, μέγιστο όπλο στην εξέλιξή του,
χρησιμοποιείται πλέον από τον ίδιο για την
αυτοκαταστροφή του.

Έχεις ακούσει φίλε για τη Γρυφαία; Ήταν ένα οστρακοειδές που εμφανίστηκε στο Μεσοζωικό. Η Γρυφαία λοιπόν εγκλωβίστηκε στην τελειοποίηση του ίδιου του οργάνου που την έσωζε μέσα στη φύση, και αυτοεξαφανίστηκε...

Το παράδειγμα της Γρυφαίας δεν είναι το μοναδικό στην πορεία της εξέλιξης των ειδών. Η εξελικτική τάση τείνει συνεχώς να προάγει τη βελτίωση των ειδών. Ενίοτε όμως τα οδηγεί στη φυλετική αυτοκτονία καθώς η εξέλιξη υπερβαίνει τα μέτρα και η τελειοποίηση του οργάνου μεταστρέφεται σε εργαλείο θανάτου για το ίδιο το είδος.

Η ευφυΐα του ανθρώπου ή άλλως το ξύπνημα της συνείδησής του φαίνεται δυστυχώς να ακολουθεί το παράδειγμα της Γρυφαίας. Και το αποδεικνύουν και τα παραδείγματα που ανέφερες.

Θα συμφωνήσω μαζί σου πως η λύση βρίσκεται μάλλον προς τα πίσω και όχι προς τα μπρος. Προσωπικά θεωρώ πως το μοντέλο που μπορεί τέτοια λύση να δώσει είναι ο ασύγκριτος κλασικός πολιτισμός των ελλήνων. Έναν πολιτισμό που πολλά και διάφορα κατάφεραν να σταματήσουν και να ανατρέψουν την εξέλιξή του. Το κρίμα είναι που ακόμη κι εμείς που ζούμε στον ίδιο τόπο που γέννησε αυτό τον πολιτισμό τον αγνοούμε στο μεγαλύτερο μέρος του.

_____________

ΥΓ. Τα στοιχεία για τη Γρυφαία είναι από το Επίμετρο των Ελληνικών του Δημήτρη Λιαντίνη.

Αγαπητή Δανάη, σίγουρα δεν είναι ευφυία να σέρνεσαι στην αυτοκαταστροφή. Ευφυία είναι να λαμβάνεις τα δυσοίωνα μηνύματα και να παλεύεις με κάθε μέσο για τις καλύτερες συνθήκες που πρέπουν στον σκεπτόμενο άνθρωπο. Η υλιστική απληστία είναι που φέρνει τον κόσμο στο χείλος του γκρεμού. Ελπίζω πως η ίδια η φύση θα δώσει το μάθημα και ο άνθρωπος θα ανοιξει το νου του για να το κατανοήσει. Τα οικονομικά λόμπι αφού έφεραν αυτή την κατάσταση τώρα νίπτουν τας χείρας τους και διοργανώνουν ρωμαϊκά συμπόσια που τα ονομάζουν πρωτοβουλίες για τη σωτηρία της γης. Ένας καθαρός νους δίπλα στα ρωμαϊκά συμπόσια ανακαλύπτει και τα ρωμαϊκά όργια που κλείνουν αυτές τις παραστάσεις.

Παράθεση :

Προσωπικά θεωρώ πως το μοντέλο που μπορεί τέτοια λύση να δώσει είναι ο ασύγκριτος κλασικός πολιτισμός των ελλήνων.

Δεν έχω πειστεί ότι μπορεί να είναι έτσι.
Φοβάμαι ότι πολιτισμός και ανταγωνισμός με τη
Φύση και το περιβάλλον είναι ταυτόσημα.

Στην αρχαία Ελληνική Γραμματεία βρίσκουμε πλήθος αναφορών,
που μαρτυρούν ότι η ανθρωπογενής μεταβολή του τοπίου είχε
αρχίσει από πολύ νωρίς.

Ο Όμηρος χαρακτηρίζει την Αιγηϊδα σαν δασότοπο.
Αλλά και μεταγενέστεροι μας δίνουν μία εικόνα του τοπίου
της εποχής τους.
Στην εποχή του Παυσανία η αρκούδα ζούσε στην Πάρνηθα.
Στα αρχαία μεταλλεία του Λαυρίου, βρέθηκαν οστά ελαφιών.
Ο Ξενοφών στην Ηλεία κυνηγούσε ελάφια και ζαρκάδια,
ενώ πάνθηρες και λύκοι ζούσαν στη Θράκη και τη Μακεδονία.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι καμήλες του Ξέρξη, κατά την
προέλαση του κατασπαράχτηκαν από λιοντάρια στη Μακεδονία.

Θα μπορούσε βέβαια να υποθέσει κάποιος ότι επειδή οι
περιβαλλοντικέςεπιβαρύνσεις δεν είχαν τις σημερινές
συνέπειες, δεν υπήρχαν και οι ανάλογες περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Λάθος!
Ήδη ο Πλάτωνας θρηνεί τη χαμένη ομορφιά του αττικού τοπίου, που στα
χρόνια της Ατλαντίδας (9000 χρόνια πριν από αυτόν),ήταν ομορφότερο από
οποιοδήποτε άλλο τόπο.
Από τα πράσινα βουνά και λιβάδια, αναφέρει , ότι δεν έμειναν παρά "ενός
νοσήσαντος σώματος, οστά".
Αλλά και ο Όμηρος, αργότερα και ο Θεόφραστος, περιγράφουν την Κρήτη
με εκτενή δάση κυρίως από κυπαρίσσια, πλατάνια, βελανιδιές, και σφενδάμια.