Η τελευταία άνοιξη... βαστάζοντας Επιτάφιο και Ανθεστηριώνα

Δανάη,
Πως φαίνεται ότι η συστηματική σου μελέτη σε οδηγεί σε δρόμους ασφαλούς κατανόησης! Μεγάλη Τετάρτη, ο κήπος της Γεθσημανή, η μέρα του χρόνου με το βαθύτερο νόημα για το Λιαντίνη. Το αφήνει να το εννοήσει ο κάθε μελετητής της ανάλογης σελίδας που αναφέρεις. Πρόσεξε για ζάρι μιλάει και εκεί, για ζάρια μιλάει και στο τέλος του «Εδώ Μεσολόγγι», σελ. 166. Ο Ιησούς της σελ. 188 ζει την ουσία του θανάτου του στο νου του και μάλιστα αυθεντικά. Και τον παρομοιάζει με τον Οδυσσέα. Πρόσεξε και τούτο στην αρχή της σελ. 189. Το ινατί με εγκατέλιπες το καταγράφει ως το πιο αξιοθρήνητο ναυάγιο της υπαρκτικής βίωσης του ανθρώπου. ( Η λέξη ναυάγιο είναι όρος στη Φιλοσοφία του Υπαρξισμού και αναφέρεται στο ναυάγιο του ανθρώπου στον κόσμο, στο Ωδε είναι, όπως αναπτύσσεται η έννοια στο Χάιντεγκερ). Ο Ιησούς βέβαια το απευθύνει στον Πατέρα του. Αν θα τολμούσαμε, παρακινδυνευμένα ίσως, να κάνουμε ένα παραλληλισμό με τον γράφοντα αυτές τις γραμμές, σε ποιον ή ποιους μπορεί να το απευθύνει; Απλά προβληματισμό θέτω.

Πρόσεξε κάτι.
Τη μέρα που θα πέσω έδωσα εντολή να στεφανωθούν... (Στο τελευταίο γράμμα του αριστερά κάτω από την υπογραφή του).

Δες τώρα:

Μετά την άφιξη του Ιησού στον κήπο της Γεθσημανή.

«και προσελθών μικρόν έπεσεν επί πρόσωπον επί της γης, και προσηύχετο ίνα, ει δυνατόν έστι, παρέλθη απ΄ αυτού η ώρα».Μάρκος κεφ. 14, στιχ. 35.

«και προελθών μικρόν έπεσεν επί πρόσωπον αυτού προσευχόμενος και λέγων. Πάτερ μου, ει δυνατόν έστι, παρελθέτω απ΄εμού το ποτήριον τούτο». Ματθαίος, κεφ. 26, στιχ. 39.

Τη μέρα που θα πέσω... Για χρόνια, πολλοί πίστευαν ότι έπεσε από την κορυφή του Ταύγετου σαν τον Εμπεδοκλή στον κρατήρα...Τα ακούσαμε και τα διαβάσαμε στο Internet.

Έπεσεν έπεσεν ο Ιησούς για τους ευαγγελιστές στον κήπο της Γεθσημανή.

Αχ να μπορούσαμε να ξέραμε, αν αυτό το έπεσεν το έχει σημειώσει στη Γραφή που διάβαζε!!!
Τυχαία να χρησιμοποίησε το ρήμα «θα πέσω», δεν το πιστεύω. Η τελευταία του λέξη και να ήταν τυχαία;

Πάντως την άνοιξη αυτή η Μεγάλη Τετάρτη έχει ημερομηνία 23. 4. 2008.

Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΉΤΟΥ

Πέφτουν ολοένα σήμερα νομίσματα πάνω στην πολιτεία
ανάμεσα σε κάθε κόμπο σα μια σταλαματιά στο χώμα
ανοίγει μια καινούργια χώρα: ήρθε η στιγμή, σηκώστε με.

Μεγάλη Παρασκευή

Γιώργος Σεφέρης, από το Ημερ. Καταστρ. Α’, Ποιήματα, σ. 166

Στις εννοιολογικές σημάνσεις της Δανάης και της Φωτεινής, ας προστεθεί και το ως άνω δείγμα που οριοθετηθεί τη διαφορετική χρονική και ειδολογική προσέγγιση του ‘θείου πάθους’ από την ποιητική γραφή, από την μαρτυρία των ποιητών.

Η με bold επισήμανση των δύο λέξεων είναι δική μου.

Με αφορμή ένα χτεσινό μας σχόλιο:

ΔΑΝΑΗ έγραψε:

Με Επιτάφιους και Ανθεστηριώνες κινήσαμε. Σε φιλολογική συζήτηση έχουμε εκτραπεί. Επανέρχομαι στην τελευταία του άνοιξη. Με αναφορά αυτή τη φορά σε ένα απόσπασμα από το κύκνειο άσμα του, τη Γκέμμα. Κεφάλαιο πρώτο:

Παράθεση :

Η ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ

Ο έρωτας της Μαργαρίτας για το Φάουστ γεννά την ερώτηση της Μαργαρίτας για το θεό. Αναγκαιότητα, συγκυρία, ή επιλογή του ποιητή;

Ένα δείλι το νέο ζευγάρι περπατά στον κήπο της Μάρθας της ρουφιάνας. Αδημονεί, και χαίρεται, και γλυκοκουβεντιάζει. Στον πόθο του αποζητάει να βρει πόρο.

Εκείνο τον Πόρο, που ο Πλάτων στο Συμπόσιο τον ονομάζει πατέρα του έρωτα. Καθώς και μητέρα του έρωτα ονομάζει την Πενία. Τη θεία στέρηση, που αποζητά το πέρασμα, τον πόρο.

Με αφορμή αυτόν τον πόρο, έχω την ιδέα πως, εάν ο Γκαίτε γνώριζε καλύτερα, απ' όσο εγνώριζε, τα δημοτικά μας τραγούδια, σίγουρα θα συνόδευε τον περίπατο των δύο ερωτευμένων στον κήπο με τους ωραίους στίχους του λαού μας:

"Έβγας, ήλιε μου, έβγας, έβγα λιγουλάκι
Για να πορπατήσουμε στο περιβολάκι.
Νά 'βρω πόρο να 'βρω, πέρα να περάσω,
Νά 'βρω την αγάπη μου, να παίξω, να γελάσω.

Λίγη ώρα αργότερα το "αδελφό" φόρουμ, το ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ, ανέβασε το παρακάτω σχετικό θέμα:

"ΒΗΣΣΑΝΗ": o ΓΚΑΙΤΕ και τα πολυφωνικά!

ΑΠΕΙΡΟΣ έγραψε:

Ξεφυλλίζουμε την ολόφρεσκη έκδοση "ΒΗΣΣΑΝΗ/ΤΑ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ" και τα κείμενα του επιμελητή της ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΕΚΑΚΗ. Στο κείμενο που προλογίζει το τραγούδι "ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ" αναφέρει την αναφορά του ΓΚΑΙΤΕ στο υπέροχο πολυφωνικό τραγούδι σε μια ομιλία του στους λογίους του Πανεπιστημίου της Χαϊλδεμβέργης στα 1815. Τότε που, σύμφωνα με τον ερευνητή, ο ΓΚΑΙΤΕ απήγγειλε σε γερμανική μετάφραση τους στίχους από το μοιρολόι "Ο ΧΑΡΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΠΟΘΑΜΕΝΟΥΣ" (το τραγούδι αναφέρεται και με αυτό τον τίτλο), το οποίο χαρακτήρισε κορυφαίο. Αγνοούμε την πηγή του κ. Λεκάκη, άλλωστε η παραπομπή που υπάρχει στο συγκεκριμένο σημείο αναφέρει σε δικό του παλαιότερο άρθρο. Πολύ θα θέλαμε να μάθουμε την πηγή μιας τέτοιας αναφοράς, ίσως το διασταυρώσουμε από τον ίδιο το συγγραφέα που είχε την καλοσύνη να μας χαρίσει την έκδοσή του που συνοδεύεται από ψηφιακό δίσκο. ..... Η έκδοση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Αδελφότητας Βησσανιωτών "Η ΑΡΕΤΗ" σε παραγωγή των εκδόσεων "ΔΩΔΩΝΗ" και είναι διαθέσιμη στα βιβλιοπωλεία.

Με αυτή την αφορμή, ανεβάζουμε δύο πολυφωνικά τραγούδια... Το ένα σχετίζεται με την αναφορά του Λιαντίνη στη Γκέμμα, το άλλο είναι εκείνο που η έκδοση της Βήσσανης μας πληροφορεί ότι κάποτε απήγγειλε ο μεγάλος Γκαίτε. Και τα δύο προέρχονται από τη Συλλογή Πολυφωνικών Τραγουδιών της Απείρου.

Παράθεση :

ΣΤΑΣΟΥ ΗΛΙΕ, ΣΤΑΣΟΥ
Όλη την ημέρα, και το βράδυ βράδυ
Και το βράδυ βράδυ, τον ήλιο φωνάζει
Τον ήλιο φωνάζει, στάσου ήλιε στάσου
Στάσου ήλιε στάσου, στάσου κομματάκι
Στάσου κομματάκι, στο περιβολάκι
Στο περιβολάκι, στο στενό σοκάκι
Όλες με το ροδοφέσι μ’ έβαλαν μέσα στη μέση
Μ’ έβαλαν μέσα στη μέση, να διαλέξω ποια μ’ αρέσει
Να διαλέξω την Ελένη που την έχω φιλημένη
Που την έχω φιλημένη και στα χείλη δαγκωμένη

Παράθεση :

ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ
Χαριτωμένη συντροφιά μου λέει να τραγουδήσω
Αχ! Κι εγώ τους λέω δεν μπορώ, τους λέω δεν το ξέρω
Αχ! Κι αυτοί μου λεν όσο μπορείς, μου λεν όσο το ξέρεις
Ωχ! Τραβάτε με να σηκωθώ και βάλτε με να κάτσω
Ωχ! Και φέρτε μου παλιό κρασί, να πιω για να μεθύσω
Ωχ! Να πω τραγούδια (μωρ’) θλιβερά και παραπονεμένα
Ωχ! Παρηγοριά ‘χει ο θάνατος, και λεημοσύνη ο Χάρος
Ωχ! Κι ο ζωντανός ο χωρισμός, παρηγοριά δεν έχει
Αχ! Χωρίζει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα
Ωχ! Χωρίζει και τ’ αντρόγυνο το πολυαγαπημένο
Αχ! Στον τόπο που χωρίζουνε, χορτάρι δε φυτρώνει
Αχ! Κι αν θα φυτρώσ’ κανα κλωνί το λεν αλησμοχόρτι.

Δύο τραγούδια... Ένα του έρωτα και ένα του θανάτου... Στο Δάσκαλό μας φυσικά αφιερωμένα και τα δυο. Στη λεβεντιά του και στην αγάπη που ένιωθε για τους στίχους του λαού μας. Και με αφορμή όσα ο ίδιος γράφει για το Γκαίτε, τολμώ να πω πως αν γνώριζε τη "Χαριτωμένη Συντροφιά" θα την έβαζε να περπατήσει μαζί του εκείνη την ημέρα, την πρώτη μετά την άνοιξη... Τότε που όπως γράφει στη Γκέμμα του (σελ. 159):

Παράθεση :

Ο Εμπεδοκλής εκάθισε στην πέτρα, έγειρε στην αγκαλιά της αλισφακιάς και της ρίγανης, και ετραγούδησε το αρχαίο τραγούδι:

"Μία φορά ειν' η λεβεντιά και δυο και τρεις τα νιάτα
Μία φορά περπάτησα και 'γω με δυο κορίτσια.
Κι ήταν αγγελικός μπαξές κι ολάσπρο περιβόλι."

Και τότες εδάκρυσε για ώρα πολλή.

Σας βρήκαμε και ρίγανη, σας βρήκαμε και αλισφακιά... Να στολίσουμε την τελευταία άνοιξη με όλα τα πρεπά. Εκείνο που δε βρήκαμε όσο κι αν ψάξαμε ήταν το "χορτάρι" που φυτρώνει στο αρχαίο τραγούδι... το "αλησμοχόρτι". Γιατί τέτοιο κλωνί όσο κι αν ψάξεις δε θα βρεις. Παρηγοριά έχει ο θάνατος κι ελεημοσύνη ο Χάρος. Μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει... Έτσι λέει το τραγούδι. Το κορυφαίο κατά το Γκαίτε.

Με αφορμή την ερώτηση της Μαργαρίτας που παραθέτει η Δανάη:

Πρόκειται για τη σκηνή στον κήπο της Μάρθας, όπου η Μαργαρίτα, της οποίας μέχρι αυτή τη στιγμή του δράματος γνωρίζαμε μόνο το θαυμασμό της προς το μεγαλείο του Φάουστ, θέτει στον αγαπημένο της συνειδησιακές ερωτήσεις σ’ ένα διάλογο για τη θρησκεία, που η ουσία του όμως είναι η ίδια η αγάπη της για εκείνον. Η αποκορύφωση του διαλόγου είναι η στιγμή που η Μαργαρίτα ρωτάει τον Ερρίκο της (Φάουστ):

Πιστεύεις στο Θεό;

Και ο Φάουστ της αποκρίνεται:

Αγάπη μου, ποιος μπορεί να ειπεί
Πιστεύω στον Θεό;
Είτε ιερείς είτε σοφούς ρωτήσεις
Η απάντησή τους θα φανεί μονάχα χλεύη
Για κείνον που ρωτάει.

Γιατί χλεύη; Γιατί κάθε ορισμός του Θεού περιορίζει την απειρότητά του και ελαττώνει το μεγαλείο του.

Και η Μαργαρίτα τον ξαναρωτάει:

Ώστε δεν πιστεύεις;

Και ο σοφός Φάουστ της απαντάει με τους φιλοσοφικούς στίχους για τη δική του πίστη στο Θεό, οι οποίοι παραπέμπουν στον Ηράκλειτο «και εθέλει και ουκ εθέλει όνομα Ζηνός»:


Μη με παρανοείς, χρυσό μου πρόσωπο!
Ποιος μπορεί να τον ονομάσει;
Και ποιος να ομολογήσει:
Πιστεύω σ’ αυτόν.
Ποιος να αισθανθεί
Και να τολμήσει
Να ειπεί: δεν τον πιστεύω;
Αυτός που αγκαλιάζει το παν
Αυτός που κρατάει το παν
Δεν αγκαλιάζει και δεν κρατάει
Εσένα, εμένα, τον εαυτό του;
Θόλο δεν σχηματίζει ο ουρανός εκεί επάνω;
Στέρεα η γη δεν κείται εδώ κάτω;
Και δεν ανατέλλουν, γελαστά θωρώντας,
Αιώνια αστέρια εκεί πάνω;
Μάτι με μάτι δεν βλέπω μέσα σου,
Και δεν εισορμούν όλα
Προς τον νου σου και την καρδιά σου,
Και μέσα σε αιώνιο μυστήριο δεν κυμαίνεται
Αόρατο ορατό πλάι σου;
Γέμισε μ’ αυτό την καρδιά σου, όσο μεγάλη κι’ αν είναι,
Και όταν μέσα στο συναίσθημα είσαι ολωσδιόλου ευτυχισμένη,
Τότε ονόμασέ το, όπως θέλεις,
Ονόμασέ το ευτυχία! Καρδιά! Αγάπη! Θεό!
Όνομα κανένα γι’ αυτό
Δεν έχω! Συναίσθημα είναι όλα.
Το όνομα είναι ήχος και καπνός,
Που θολώνει τ’ ουρανού την αίγλη.

Πέρα από τη βαρύνουσα σημασία των λόγων του Φάουστ που δέχεται ότι ο άνθρωπος ζει είτε ακούσια είτε εκούσια μέσα στο συναίσθημα του απείρου, γεγονός είναι ένα. Ότι ο Φάουστ γνωρίζει τώρα που τον ρωτάει η αγαπημένη του πράγματα που αναζητούσε πριν κλείσει η συμφωνία του με το Μεφιστοφελή και δεν μπορούσε να διατυπώσει. Η αγάπη όμως τώρα τον σπιρούνισε να πει όσα πριν δεν μπορούσε.

ΙΝΔΟΣ

Όλα τα πράματα του κόσμου τάδια
αχ μα τα μάτια μνέσκουνε άδεια.
Τ΄ αυτιά μου γιόμισε η σιγή σου
ο ήλιος σκάζει κι εσύ μου λες κοιμήσου.

(Δ. Λιαντίνης, Ποιήματα, σ. 35)

Εάν μου ζητούσαν να επιλέξω ένα ποίημα ως αντίδοτο στο θανατηφόρο ορίζοντα των ελπίδων που ναυάγησαν θα επέλεγα τον Ινδό του Λιαντίνη. Το ερώμενο πρόσωπο, όπως φώτισε η Φωτεινή, γίνεται κόμβος επικοινωνίας, μέσο διάκρισης του αληθούς από το ψευδές, της έκφρασης από την εσχατιά του "αδύνατον λέγειν". Ο έρως-ήρως, όπως τον προανήγγειλε ο Παπαδιαμάντης, αγκαλιάζει τη σιγή της απουσίας στο εκτυφλωτικό (αναιρετικό της οράσεως) φως . Ποιός λέγει όμως κοιμήσου; Το ερώμενο πρόσωπο που από τη θανατερή σιγή δίνει το στίγμα της αλλούθε παρουσίας. Είναι σε μια τέτοια μετεώριση που μπορούμε να ανιχνεύσουμε τη μεταστροφή του "κοιμήσου" στο νόμο-τρόπο της φύσεως όπως τον γνέθει ο Ελύτης: "να σε κοιμηθώ παράνομα". Το "παράνομα" του Ελύτη είναι το πρεπούμενο του Ενός. Εάν δεχθούμε βέβαια ότι η "φύσις κρύπτεσθαι φιλεί".

Αλέξανδρε στο "να σε κοιμηθώ παράνομα" ταιριάζει σαν συμπλήρωμα ο στίχος
μήπως δεν ήσουν η θάλασσα!

"Σήμερα οι ανοιξιάτικοι πλόες μας είναι αποκλειστικά αφιερωμένοι στον άνθρωπο που είπε και έπραξε πως αγάπησε ένα δέντρο περισσότερο από τους ανθρώπους! Στο Δημήτρη Λιαντίνη".
**********************************************************
Yπέροχη η φωτογραφία του Λιαντίνη πάνω στην κερασιά (;) και καθώς διαβάζω τα λόγια του στο ΗΟΜΟ EDUCANDUS (σελ.115)

«Να σέβεσαι ένα δέντρο περισσότερο από ένα βιβλίο. Ακόμη και όταν το τελευταίο είναι οι Ωδές του Κάλβου. Κι αν δεις ένα μικρό μυρμήγκι να τραβάει στη δουλειά του, είναι χρήσιμο να συλλογιστείς ότι το έργο που κάνει δεν είναι μικρότερο από μια σπουδαία αγόρευση του μεγάλου Βενιζέλου στη Βουλή».

αναρωτιέμαι πόσοι άνθρωποι έχουν ως Αρχή και Νόμο της ζωής τους τα παραπάνω λόγια… Όταν στέλνουμε ανθρώπους σαν τον Λιαντίνη στον Ταϋγετο, αναρωτιέμαι πόσοι είμαστε οι ηθικοί αυτουργοί σ'αυτό το έγκλημα...

Παράθεση :

"Το χρέος του ανθρώπου είναι να πολεμάει τη στενή μάχη και να πασχίζει να πατήσει τη σκοτεινή Λαβύρινθο, για να βγει στο φως, στην έξοδο.

Αλλά και το Χρέος και η Έξοδος δεθήκανε καθώς η πέτρα με το μάλαμα σε μια υπέρτατη ώρα του μεγάλου Σηκωμού. Πρόκειται για το Μισολόγγι, όπου η έγχρονη και τυπική πράξη των ελλήνων εφανέρωσε τον άχρονο και αρχετυπικό μύθο των ανθρώπων. …

Το Μισολόγγι είναι ο τόπος που κατάργησε την εκλογή και θέσπισε την απόφαση. Το τειχιό και η πέτρα, που απάνου της έσκασε κεραυνός γεννημένος από τη βίαιη κρούση των δυνάμεων του Μηδενός και του Είναι, και την όρισε κατοικία του ανθρώπου. Έξω από τα τείχη ευρίσκεται η ζωή, που πληρώνεται με την τιμή του θανάτου. Μέσα από τα τείχη ευρίσκεται ο θάνατος, που εξαργυρώνεται με την ατιμία της ζωής. Ούτε μέσα να μείνει κανείς ημπορεί, γιατί τον σκιάζει η ντροπή της σκλαβιάς, ούτε έξω βολεί να περάσει, γιατί τον βιάζει η απειλή του Άδη.

Εκείθε με τους αδερφούς, εδώθε με το Χάρο."

(Δημήτρης Λιαντίνης, Χάσμα Σεισμού, 39)

Ακραίο Λέπας το Μεσολόγγι... Ένα λέπας που με σημάδεψε ολοζωής και με κρατά κοντά του χρόνια τώρα. Στο Μεσολόγγι...

Δανάη, θεωρώ ότι το Μεσολόγγι υπήρξε μια νέα επανάληψη της αττικής τραγωδίας. Όμως με πραγματικά τραγικά πρόσωπα και όχι μυθολογικά. Το παράθεμα που αναφέρεις από το "Χάσμα σεισμού" το δηλώνει με σαφήνεια. Οι μεσολογγίτες υπήρξαν τραγικοί, γιατί σημαδεύθηκαν από την ανάγκη εκείνης της πρακτικής αδυνατότητας, που ήταν ανάγκη. Γιατί γνώριζαν ότι και που θα το επιχειρήσουν θα ήταν χαμένοι και στην περίπτωση που θα το απέφευγαν θα ήταν πάλι χαμένοι.

Η ανάγκη... Πόσο δίκιο έχεις να το υπογραμμίζεις, Φωτεινή. Η ανάγκη αυτή που μας κρατά δεμένους στα καπούλια της. Και τι μένει σε μας να κάνουμε; Μόνο να στεκόμαστε ορθοί... Στη ζωή και στο θάνατο. Τίποτε άλλο.

Και τι είναι πιο τραγικό; Ο θάνατος; Ή η ζωή; Ποιος ξέρει να το πει αυτό;

Ναι, σίγουρα η ανάγκη... Ποιά ανάγκη όμως και κατά πόσο μπορεί κανένας να την θεωρήσει ανάγκη; Εξαρτάται από ποιά μερία του πρίσματος το βλέπεις. Γιατί αυτή η ανάγκη μπορεί να σε οδηγεί σε ύψη ή σε βάθη. Να σε οδηγήσει είτε στον όλεθρο είτε στην κάθαρση. Είτε να ακολουθήσεις τον ρου των πραγμάτων αβίαστα είτε να φτάσεις στον αυτοσκοπό του τραγικού. Μερικές φορές αυτά τα δύο μοιάζουν τόσο που κανείς ίσως πιστεύει ότι είναι ένα, αλλά υπάρχουν έντονες διαφορές αν το κοιτάξεις σε βάθος.

Να στεκόματε όρθιοι; Στεκόμαστε αλήθεια πάντα όρθιοι; Δεν το πιστεύω... Λυγίζουμε συχνά και μερικές φορές σπάμε κι όλας. Και όλα είναι δεκτά και κατανοητά, αρκεί να μην ξεχνάμε ότι είμαστε επιβάτες στον κόσμο των παιδιών που έχουν γεννηθεί, που γεννιούνται τώρα και που θα γεννηθούν αργότερα. Γι'αυτό το εισιτήριο αξίζει να στέκεται κανένας όρθιος και να χτίζει αξίες και ιδανικά παλεύοντας ακόμα και με τους δαίμονές του.

Για αυτή την κάθαρση δεν έγινε και η έξοδος του Μεσολογγίου; Αυτό δεν έγινε και στην έξοδο του Μεσολογγίου;

Και συγχωρέστε με αν είμαι εκτός θέματος και με διακρίνει το πεζό της ηλικίας μου.

Τα είπε όλα η Χαλαρουΐτα. Όσα η πολυλογία ημών των περισπούδαστων ούτε που κατάφερε να πλησιάσει...

Παράθεση :

να μην ξεχνάμε ότι είμαστε επιβάτες στον κόσμο των παιδιών που έχουν γεννηθεί, που γεννιούνται τώρα και που θα γεννηθούν αργότερα

Όχι, γλυκιά μου. Μόνο εκτός θέματος δεν είσαι. Εκτός είμαστε όλοι οι άλλοι. Οι μεγάλοι και οι ειδικοί. Όχι τα παιδιά. Τα παιδιά, οι νέοι, είστε πάντα εντός. Και θα έπρεπε να είστε εντός για όλους μας. Μόνο για σας. Αυτός είναι ο στόχος. Και όχι η κούφια προγονοπληξία.

Σήμερα, 10 του Μάη του 2008, μέρα Σάββατο. Μια μέρα λαμπρή... Και δέκα χρόνια πριν, Σάββατο πάλι, 9 του Μάη του 1998, μια ομάδα νέων δασκάλων ανηφόριζε για την Ακρόπολη. Να ακούσουν το Λιαντίνη. Για τελευταία φορά. Εκείνος το γνώριζε. Οι μαθητές του όχι. Ποιο βίωμα και ποια αίσθηση τον πλημμύριζε εκείνη την ώρα; Να στέκεται τελευταία φορά εκεί, στον Ιερό Βράχο... Και ποια δύναμη μέσα του τον έσπρωχνε την κάθε μέρα εκείνου του Μάη όλο και πιο κοντά στη μεγάλη απόφαση;

Πόσους αποχαιρετισμούς σε πρόσωπα, σε πράγματα και σε συνήθειες αγαπημένες;

Το δικό μας ραντεβού ήταν πέντε χρόνια νωρίτερα. 3 του Απρίλη του 93. Σάββατο και πάλι... 10 το πρωί. Στα Προπύλαια της Ακρόπολης.

Δεν πήγα ποτέ. Όσο και αν το ήθελα. Ο έρωτας, ο έρωτας εκείνης της εποχής, με κράτησε μακριά. Μου έμεινε η επιθυμία να πάω μια άλλη φορά... Έτσι νόμιζα. Κι έπειτα ήρθε το πικρό μαντάτο. Και το μάθημα μαζί. Πως για μερικά πράγματα άλλη φορά δεν υπάρχει. Ή θα πας τότε που πρέπει, ή πάει, την έχασες την ευκαιρία.

Όσο όμως και να πονάει αυτό, σύγκριση δε χωράει με όσα νιώθει εκείνος που ξέρει ότι φεύγει. Αυτό το μαρτύριο ούτε μπορούμε εμείς να το φανταστούμε. Κι άλλο τόσο να το καταλάβουμε όταν γίνεται αυτοθέλητα...

Παράθεση :

Η τελευταία μου πράξη έχει το νόημα της διαμαρτύρησης για το κακό που ετοιμάζουμε εμείς οι ενήλικοι στις αθώες νέες γενεές που έρχουνται. Ζούμε τη ζωή μας τρώγοντας τις σάρκες τους. Ένα κακό αβυσσαλέο στη φρίκη του. Η λύπη μου γι αυτό το έγκλημα με σκοτώνει.

Έτσι θα γράψει στο τελευταίο του γράμμα... Κι εκεί, μόνο εκεί έχει νόημα να αναζητήσουμε το πού βρήκε τη δύναμη να φέρει σε πέρας το σχέδιό του. Μπορεί να μη γνωρίζουμε τα τι και τα πώς μετά την εξαφάνιση του Λιαντίνη, μπορεί να έχουμε τις χίλιες απορίες για την τύχη του, αλλά καμία αμφιβολία δεν έχουμε πως η πράγματι η λύπη του ήταν αβάσταχτη και ο πόνος του αγιάτρευτος για το έγκλημα σε βάρος των νέων ανθρώπων.

Ο Λιαντίνης, περισσότερο από κάθε άλλον ταξίδεψε στα όνειρα των νέων για έναν καλύτερο κόσμο. Όχι μόνο επιβάτης αλλά και οδηγός. Σε όλη του τη ζωή υπερασπίστηκε αυτό το δικαίωμα, να γίνει καλύτερος ο κόσμος. Στρέφοντας το βλέμμα του ακόμη κι εκεί που οι άλλοι προσπερνούσαν βιαστικά... Ακόμη και σε μία πλακέτα...

Η ΔΑΝΑΗ έγραψε:

Όσο όμως και να πονάει αυτό, σύγκριση δε χωράει με όσα νιώθει εκείνος που ξέρει ότι φεύγει. Αυτό το μαρτύριο ούτε μπορούμε εμείς να το φανταστούμε. Κι άλλο τόσο να το καταλάβουμε όταν γίνεται αυτοθέλητα...

Παράθεση:

Η τελευταία μου πράξη έχει το νόημα της διαμαρτύρησης για το κακό που ετοιμάζουμε εμείς οι ενήλικοι στις αθώες νέες γενεές που έρχουνται. Ζούμε τη ζωή μας τρώγοντας τις σάρκες τους. Ένα κακό αβυσσαλέο στη φρίκη του. Η λύπη μου γι αυτό το έγκλημα με σκοτώνει.

Έτσι θα γράψει στο τελευταίο του γράμμα... Κι εκεί, μόνο εκεί έχει νόημα να αναζητήσουμε το πού βρήκε τη δύναμη να φέρει σε πέρας το σχέδιό του. Μπορεί να μη γνωρίζουμε τα τι και τα πώς μετά την εξαφάνιση του Λιαντίνη, μπορεί να έχουμε τις χίλιες απορίες για την τύχη του, αλλά καμία αμφιβολία δεν έχουμε πως η πράγματι η λύπη του ήταν αβάσταχτη και ο πόνος του αγιάτρευτος για το έγκλημα σε βάρος των νέων ανθρώπων.

Συγνώμη, αλλά κάποια πράγματα απλά δεν τα καταλαβαίνω... Ίσως να φταίει η οικογένειά μου, ίσως οι αρχές που μου δώσανε...

Όταν κάτι δεν πάει καλά έχω μάθει ότι προσπαθείς να το φτιάξεις, αν δεν μπορείς μόνος σου τότε ζητάς βοήθεια.

Συγνώμη, αλλά θα μου επιτρέψετε να αντιδράσω στην επιλογή αυτού του ανθρώπου. Ναι, η ζωή του ήταν δική του. Δεν ήταν όμως μόνος στον κόσμο αυτόν, είχε οικογένεια, γυναίκα, παιδί, φίλους... Με ποιό δικαίωμα κάνει κάτι τέτοιο; Δεν είχε "φυτρώσει", είχε χτίσει πράγματα και μια μέρα...

Τι θέλει να πει έτσι; Κατάφερε κάτι καλύτερο; Με την διαμαρτυρία δεν πάμε πουθενά. Αγώνες χρειαζόμαστε και όχι αποχές.

Συγχωρέστε με και πάλι. Σας κάνω γνωστό ότι δεν γνωρίζω ούτε την φιλοσοφία αυτού του ανθρώπου, αλλά ούτε κατέχω και τις ανάλογες γνώσεις. Δεν σας κρύβω ότι αδυνατώ να καταλάβω αυτή του την πράξη (όχι ότι κατέχω άλλες του πράξεις) και την βρίσω πραγματικά στενάχωρη από πολλές απόψεις και πλευρές.

Τηn επιγραφή προς τιμήν του Μανώλη Γλέζου και του Απόστολου Σάντα στην Ακρόπολη, που έγινε αντικείμενο καταγγελίας από τον Λιαντίνη σαν «πλακέτα του αίσχους» νομίζω ότι θα ήταν παραγωγικό να τη βλέπαμε μέσα στα συμφραζόμενά της.

Ο Λιαντίνης επιμένει στην ιδέα της Ακρόπολης και στο μνημείο ως σύμβολο, άποψη που έχει την αρχή της στην κλασική αντίληψη του γερμανικού ιδεαλισμού. Αυτή η ματιά, η συγκεκριμένη σχολή της αρχαιολογίας, αν θέλουμε να μιλήσουμε με αυστηρούς όρους, θέλει το μνημείο «καθαρό», δηλαδή αποδομένο στην «πρώτη» του, «αυθεντική» μορφή. Αυτό σημαίνει με δυο λόγια ότι αν υπάρχουν στο μνημείο άλλες, «ξένες», δηλαδή μεταγενέστερες επεμβάσεις-προσθήκες, βυζαντινές ή υστεροβυζαντινές ή νεώτερες, πρέπει να αφαιρεθούν. Έτσι, όντως, έγινε στην Ακρόπολη και αλλού. Η σύγχρονη άποψη της αρχαιολογίας και της ιστορίας της τέχνης θέλει το μνημείο διατηρημένο στη διαχρονία του και τις αναστηλώσεις και επεμβάσεις ολίγες και αυτές μόνο για τη στατικότητα του μνημείου και εμφανείς. Αυτό σημαίνει ότι εάν χρειάζεται ένα μάρμαρο για να μην πέσει η ζωφόρος, το μάρμαρο θα κατασκευαστεί και θα τοποθετηθεί στην κατάλληλη θέση, αλλά με διαφορά στο χρώμα, ώστε να αναγνωρίζεται η προσθήκη, το χέρι δηλαδή του συντηρητή. Επίσης, δεν παρεμβαίνει ο αρχαιολόγος πια για να γκρεμίσει τα μετα-κλασικά κατάλοιπα.

Αν έκαμα αυτή τη γενίκευση είναι γιατί θέλω να δείξω τη διαφορά του μνημείου και της οπτικής ως συγχρονίας ή διαχρονίας. Ασφαλώς σύμφωνα με την παραδοσιακότερη αντίληψη της αρχαιολογίας ο Λιαντίνης έχει δίκιο. Κανένα «ξένο» σώμα δεν έχει θέση στην Ακρόπολη, αφού πρέπει να γυρίσουμε στην πρώτη μορφή του μνημείου. Κατανοώ τη θέση του και τη σέβομαι. Αυτή η διαμάχη θα μπορούσε να είναι θεωρητική και να εξελίσσεται στους κόλπους των ειδικών. Και για όσους πληροφορούνται σωστά, στο ΚΑΣ παρόμοιες διαμάχες υπήρξαν πάρα πολλές έως σήμερα.

Δεν συμμερίζομαι όμως καθόλου την έκφραση «πλακέτα του αίσχους», την οποία θεωρώ τουλάχιστον ατυχή. Η λιτή επιγραφή, η οποία αναφέρει την πράξη που σημάνθηκε ως μεγάλη αντιστασιακή πράξη και έκανε το γύρο του κόσμου δεν είναι «πλακέτα του αίσχους». Ας θυμηθούμε ότι εκείνη την εποχή η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης ήταν πράξη κεφαλαιώδης για τον τόπο. Ας θυμηθούμε επίσης ότι η πράξη των Γλέζου και Σάντα λειτουργεί ως ενοποιητικό σημείο αντίστασης μέσα στον εθνικό διχασμό μαζί με την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου.

Συγκεφαλαιώνω: Κατανοώ ως επιστημονική τη διαφωνία του Λιαντίνη. Διαφωνώ όμως με την έκφραση «πλακέτα του αίσχους».

Πότε πέρασε τούτη η άνοιξη; Και πόσα ταξίδια μας χάρισε... Το ημερολόγιο γράφει πια καλοκαίρι. Εμείς όμως συνεχίζουμε το οδοιπορικό στην τελευταία άνοιξη του Δημήτρη Λιαντίνη. Ή, πιο σωστά, στην τελευταία που τον είχαμε κοντά μας.

Με το βάρος της σημερινής μέρας, την επόμενη της Μεγάλης... ένα τραγούδι του αφιερώνουμε. Ένα τραγούδι του λαού μας με όλο τον καημό για κείνους που χάθηκαν...

Γιώργο μας πήρ’ η Άνοιξη, Γιωργάκη Γιωργάκη
Ωχ! Πήρε το καλοκαίρι, μωρέ Γιώργο λεβέντη
Τώρα φουντώνουν τα κλαριά, Γιωργάκη Γιωργάκη
Ωχ! Και κλειούν τα μονοπάτια, μωρέ Γιώργο λεβέντη
Τώρα φιλιούντ’ οι όμορφες, Γιωργάκη Γιωργάκη
Ωχ! Με τα παλικαράκια, μωρέ Γιώργο λεβέντη
Κι εσύ Γιώργο μ’ δε φαίνεσαι, Γιωργάκη Γιωργάκη
Ωχ! Να ‘ρθεις προς το λημέρι, μωρέ Γιώργο λεβέντη.

21 του Μάρτη σήμερα. Μιας άλλης άνοιξης. Η πρώτη της, αντικρίζοντας την αλήθεια της φύσης και όχι του ημερολογίου. Η μέρα της Εαρινής Ισημερίας.

Περίμενα αυτή τη μέρα για να φέρω πάλι στο προσκήνιο του φόρουμ (από τις αποθήκες και τα αμπάρια με τους θησαυρούς) ετούτη την αγαπημένη ενότητα. Την αφιερωμένη στην άνοιξη του Δημήτρη Λιαντίνη.

Κάθισα με ευφορία ψυχής ανάλογη της μέρας και ξαναδιάβασα γραμμή γραμμή όλες τις δημοσιεύσεις. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα και στα νέα μέλη του πληρώματος τους Εντουκάντους και στα παλιά. Ως μία από τις πιο σημαντικές μας συζητήσεις στο έργο του Δημήτρη Λιαντίνη. Δεν είναι τυχαίο που στη συζήτηση αυτή ένιωσαν την ανάγκη να λάβουν μέρος ακόμη και εκείνοι που διακρίνονται για το ολιγόλογό τους και τη σιωπηλή τους παρουσία. Δείγμα πως σιωπούν αλλά βλέπουν. Και από το ΕΠΙΜΕΤΡΟ των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ θυμίζω το Προλόγισμα του Δημήτρη Λιαντίνη:


Πάει τόσος καιρός από τότε που το χάραξε... Οι μελλοντικοί αναγνώστες έχουν κιόλας λάβει σάρκα και οστά. Και στου χρόνου το μαγκάνι κύλησε ποταμός το νερό. Σαν που κύλησε και για μας η χρονιά, από τη μία άνοιξη στην άλλη...

Και είναι η μέρα, η πρώτη της φετινής άνοιξης, ταιριαστή με τη συννεφιά της και σημαδιακή, για την αναδρομή στο χρόνο που πέρασε. Και στο καλοκαίρι που ακολούθησε τη δική μας άνοιξη. Σαν που στον έρωτα ακολουθεί ο θάνατος. Και στο θάνατο; Μα ο έρωτας και πάλι. Και η φετινή άνοιξη.

Καλή άνοιξη λοιπόν...

Τη δικαιούμαστε όσο κι εκείνοι που τους άκουσε ο ποιητής να κλαίνε:

βρε βρε... σαν τα χιόνια!!! κι έλεγα κι εγώ τι έγινε η άνοιξη; έπρεπε να το καταλάβω πως απλά ακολουθούσε το ρυθμό της φύσης και ήταν σε χειμερία νάρκη... αφού ξύπνησε, πάλι καλά... θα φροντίσουμε να την ξαναστολίσουμε και τροπαίολα και νεκράνθεμα! Κατά πως ταιριάζει σε άνοιξη που βαστά και ανθεστηριώνα και επιτάφιο. Άνοιξη αυθεντική δηλαδή και ελληνική ως το μεδούλι της.

Διώνη, θα στολίσεις και φέτος επιτάφιο και ανθεστηριώνα και θα γιορτάσεις την ανοιξιάτικη λαμπρή, όπως ακριβώς και το 1998.
19 του Απρίλη και τότε το 98 η λαμπρή, 19 του Απρίλη και φέτος.

Παράθεση :

"Κήποι, χουρμαδιές και ανανόδεντρα, λωτοί για τους λωτοφάγους, ίσκιοι, φυλλωσιές που τις τυφλώνει το κάθετο φως, πουλιά να κελαηδούν κρυμμένα στους φοίνικες. Και οι καθαρές αμμουδιές απλωμένες ανάσκελα. Στη μέση το ωραίο παλάτι, στην άκρη το ατλάζι του πελάγου. Και κάπου κοντά οι σπηλιές της αμμουδιάς, κι οι ζωγραφιές της θάλασσας. Τόποι για εμπνοή και ποίηση.

Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές
υπάρχει μια δίψα υπάρχει μια αγάπη
υπάρχει μια έκσταση."

.

_____________________

*Δείτε την ανάρτηση στις 28 του Μάρτη στη 2η σελίδα αυτής της θεματικής ενότητας.

Και μέχρι να αποκαρτερήσει ο εκλεκτός της Αθηνάς, ο έξυπνος πολύντροπος πολυμήτις και πολυμήχανος και να αστράψουν τα μαχαίρια του στο σκοτάδι, θα σπέρνει στις αμμουδιές αλάτι, μέχρι να αναποδογυρίσει το μάτι του που να φανεί το ασπράδι σαν το βλέμμα του Βοναπάρτη πριν ανατείλει ο ήλιος του Αούστερλιτς.

Καλό μήνα και καλή άνοιξη! Και με τις μνήμες πάντα ζωντανές από την τελευταία άνοιξη του αγαπημένου Δασκάλου Δημήτρη Λιαντίνη!

Νύχτα του όρους των Ελαιών κι απόψε.......

ΔΑΝΑΗ έγραψε:

Με Επιτάφιους και Ανθεστηριώνες κινήσαμε. Σε φιλολογική συζήτηση έχουμε εκτραπεί. Επανέρχομαι στην τελευταία του άνοιξη. Με αναφορά αυτή τη φορά σε ένα απόσπασμα από το κύκνειο άσμα του, τη Γκέμμα. Κεφάλαιο πρώτο:

Παράθεση :

Η ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ

Ο έρωτας της Μαργαρίτας για το Φάουστ γεννά την ερώτηση της Μαργαρίτας για το θεό. Αναγκαιότητα, συγκυρία, ή επιλογή του ποιητή;

Ένα δείλι το νέο ζευγάρι περπατά στον κήπο της Μάρθας της ρουφιάνας. Αδημονεί, και χαίρεται, και γλυκοκουβεντιάζει. Στον πόθο του αποζητάει να βρει πόρο.

Εκείνο τον Πόρο, που ο Πλάτων στο Συμπόσιο τον ονομάζει πατέρα του έρωτα. Καθώς και μητέρα του έρωτα ονομάζει την Πενία. Τη θεία στέρηση, που αποζητά το πέρασμα, τον πόρο.

Με αφορμή αυτόν τον πόρο, έχω την ιδέα πως, εάν ο Γκαίτε γνώριζε καλύτερα, απ' όσο εγνώριζε, τα δημοτικά μας τραγούδια, σίγουρα θα συνόδευε τον περίπατο των δύο ερωτευμένων στον κήπο με τους ωραίους στίχους του λαού μας:

"Έβγας, ήλιε μου, έβγας, έβγα λιγουλάκι
Για να πορπατήσουμε στο περιβολάκι.
Νά 'βρω πόρο να 'βρω, πέρα να περάσω,
Νά 'βρω την αγάπη μου, να παίξω, να γελάσω.

Σ' εκείνο λοιπόν τον περίπατο στον κήπο, η Μαργαρίτα σταματά ξαφνικά, κοιτάζει το Φάουστ στα μάτια, και τον ρωτάει:

Πιστεύεις στο θεό;
Glaubst du an Gott?

Αυτή είναι η ξακουστή Ερώτηση της Μαργαρίτας.

Το βάρος και την αξία της, που την έκαμαν οδηγητική για τη μέθοδο έρευνας του θεού από τη σκοπιά της επιστήμης, η ερώτηση τα οφείλει στην απόκριση κυρίως που έδωκε ο Φάουστ.

Με άλλα λόγια είναι, όχι η ερώτηση της Μαργαρίτας, αλλά η απόκριση του Φάουστ που γεννά το βαθύπλουτο του προβλήματος.

Παρόμοια, όπως είναι, όχι ο έρωτας του Δία για τη Λήδα στον Ευρώτα που γέννησε την αθάνατη Ιλιάδα, αλλά η Ελένη. Η απάντηση, δηλαδή, που έδωκε η Λήδα στον έρωτα του Δία.

"Ποιος τολμάει να ειπεί πιστεύω στο θεό;
Ποιος τολμάει να ειπεί δεν πιστεύω στο θεό;"

Έτσι αποκρίθηκε ο Φάουστ στην ερώτηση της Μαργαρίτας.

Πολλοί μέχρι τώρα στις διαδικτυακές συζητήσεις έχουν εστιάσει στον επίλογο του αποσπάσματος, ακόμη και στη συνέχειά του όπως μπορεί κανείς να τη διαβάσει στις σελίδες της Γκέμμας...

Μπορεί να έχουν και δίκιο, λέω. Μόνο που θα μου επιτρέψετε αυτή τη φορά να στρέψω το βλέμμα σε άλλες λεπτομέρειες, ξεκινώντας από την εικόνα που παίρνει σάρκα και οστά μέσα από την περιγραφή του χώρου και της σκηνής. Βρισκόμαστε σε έναν κήπο. Κι ο συνειρμός είναι αναπόφευκτος. Κήπος της Εδέμ. Πρωτόπλαστοι, πρώτο γιατί, όφις... Μια και είναι η μέρα που γεννήθηκε ο Ραφαήλ, δικό του πίνακα θα δανειστώ για την οπτικοποίηση:

Ο ένας κήπος λοιπόν που διοδεύει ο Δημήτρης Λιαντίνης με το πρώτο κεφάλαιο της Γκέμμας του δεν είναι άλλος από τον κήπο αυτό. Τον κήπο του έρωτα που οδηγεί στη γνώση. Και προσέξτε παρακαλώ τι λέει ο ίδιος. Το σημαντικό δεν είναι το ερώτημα... Αλλά η απάντηση, η απόκριση. Εν μέρει αυτό απαντά και στο δίλημμα που έθεσε προηγουμένως η Διώνη. Στο τι τελικά είναι το ζητούμενο κατά την προσέγγιση του Λιαντίνη. Το τι μας "ρωτά"; Ή το τι απαντάει ο καθένας μας;

Σε άλλα σημεία του έργου του υπάρχει και με άλλο τρόπο δοσμένο το ίδιο που διαβάσαμε και εδώ. Θα αναφέρω εκείνο που εντυπωσιάζει με την προσωπική επίκληση βιώματος του συγγραφέα. Είναι από τα Ελληνικά, σελ. 29. Θεωρητικά το ζήτημα εκεί αφορά την αξία των Νέων Ελληνικών ως προς τα Αρχαία. Επί της ουσίας του δικού μας απορήματος όμως έρχεται να απαντήσει το εξής σχόλιο του Λιαντίνη:

Παράθεση :

"Σπουδαιότερο όσο πιο σπουδαιότερος είμαι εγώ που τώρα γράφω τούτα τα δύσκολα γράμματα, σε σύγκριση με τον αγιοχώματο πατέρα μου που τώρα κοιμάται το δίκαιο ύπνο."

Αξίζει να διαβάσετε και τη συνέχεια. Αφορά το Γκαίτε... Τυχαίο; Εννοώ αν είναι τυχαίο που για Γκαίτε μας ομιλεί εδώ και ο Γκαίτε μας άφησε την ερώτηση της Μαργαρίτας; Και αφορά ακόμη μια ερωτική νύχτα... Αλλά και τη δόξα που απέκτησε ο Αλέξανδρος του Φιλίππου και ο Καίσαρ.

Τολμώ λοιπόν να πω ότι την ίδια χρηστική αξία έχουν και όσα ερωτάμε για τη ζωή του ίδιου του Λιαντίνη ως προς τη ζωή που ο καθένας μας ζει. Προσέξτε όμως. Δεν είναι εύκολη η απάντηση. Γιατί αν έχει περισσότερο βάρος η δική μας ζωή, έχει όμως και το δικό της βάρος η ερώτηση και η απορία που μας υποβάλλει ο Λιαντίνης με το έργο και τη ζωή του.

Και βρίσκω εδώ την αφορμή να μεταφερθώ στον άλλο κήπο του. Στη Γκέμμα κι αυτός... Κεφάλαιο Νέκυια. Τι άλλο;

Παράθεση :

Ο Ιησούς, δεν επέθανε την Παρασκευή στο λόφο του Γολγοθά, αλλά την Τετάρτη στο Όρος των Ελαιών. Ερημίτης, από τους άλλους παραμελημένος, και παράμερα. Ήτανε τότε που ίδρωνε αίμα, και ψιθύριζε ένδακρυς "περίλυπος έστιν η ψυχή μου έως θανάτου".

Εκεί και τότε έπαιξε στο ζάρι την αγάπη του για τη ζωή και τον τρόμο του για το θάνατο. Ό,τι αποφασίστηκε, το αποφάσισε η σκοτεινή βούληση της ζαριάς. Όχι αυτός. Με τέτοιο νόημα πρέπει να ιδούμε εκείνα τα λόγια, που από μόνα τους συνιστούν μια μαθηματική ανωμαλία (singularity): "παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο. πλην ουχ ως εγώ θέλω αλλ' ως συ." Στην πρόταση αυτή έχουμε ένα ακόμη ακριβές παράδειγμα, ή διανοητικό πείραμα, της Απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ.

Το όρος των Ελαιών... Εκεί ο επιτάφιος θρήνος... Και δια χειρός Gauguin:

Ο επιτάφιος θρήνος... Όχι ο θάνατος.... Σε κήπο έγινε κι εκείνος... Όποιοι καλά έχετε διαβάσει τη Γκέμμα, θα θυμηθείτε πού είναι και ποιος. Εγώ κανένα λόγο δεν έχω ακόμη να ταξιδέψω εκεί. Γιατί είμαστε στην άνοιξη, στην τελευταία έστω... αλλά στην άνοιξη. Και στους χορούς του Έρωτα και του ξανθού Απρίλη...

Και παρακαλώ πολύ να προσέξετε το σημείο που μιλά για τη μαθηματική ανωμαλία. Ιδιαίτερα σε σχέση με όσα τόνισε λίγο παραπάνω η Ελίνα ως προς το αυτοθέλητο του θανάτου και την ελευθερία και την ανάγκη. Το διανοητικό πείραμα και το ακριβές παράδειγμα της Απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ.

Και η απάντηση που έλαβα τότε από τη Φωτεινή:

Παράθεση :

Δανάη,

Πως φαίνεται ότι η συστηματική σου μελέτη σε οδηγεί σε δρόμους ασφαλούς κατανόησης! Μεγάλη Τετάρτη, ο κήπος της Γεθσημανή, η μέρα του χρόνου με το βαθύτερο νόημα για το Λιαντίνη. Το αφήνει να το εννοήσει ο κάθε μελετητής της ανάλογης σελίδας που αναφέρεις. Πρόσεξε για ζάρι μιλάει και εκεί, για ζάρια μιλάει και στο τέλος του «Εδώ Μεσολόγγι», σελ. 166. Ο Ιησούς της σελ. 188 ζει την ουσία του θανάτου του στο νου του και μάλιστα αυθεντικά. Και τον παρομοιάζει με τον Οδυσσέα. Πρόσεξε και τούτο στην αρχή της σελ. 189. Το ινατί με εγκατέλιπες το καταγράφει ως το πιο αξιοθρήνητο ναυάγιο της υπαρκτικής βίωσης του ανθρώπου. ( Η λέξη ναυάγιο είναι όρος στη Φιλοσοφία του Υπαρξισμού και αναφέρεται στο ναυάγιο του ανθρώπου στον κόσμο, στο Ωδε είναι, όπως αναπτύσσεται η έννοια στο Χάιντεγκερ). Ο Ιησούς βέβαια το απευθύνει στον Πατέρα του. Αν θα τολμούσαμε, παρακινδυνευμένα ίσως, να κάνουμε ένα παραλληλισμό με τον γράφοντα αυτές τις γραμμές, σε ποιον ή ποιους μπορεί να το απευθύνει; Απλά προβληματισμό θέτω.

Πρόσεξε κάτι.
Τη μέρα που θα πέσω έδωσα εντολή να στεφανωθούν... (Στο τελευταίο γράμμα του αριστερά κάτω από την υπογραφή του).

Δες τώρα:

Μετά την άφιξη του Ιησού στον κήπο της Γεθσημανή.

«και προσελθών μικρόν έπεσεν επί πρόσωπον επί της γης, και προσηύχετο ίνα, ει δυνατόν έστι, παρέλθη απ΄ αυτού η ώρα».Μάρκος κεφ. 14, στιχ. 35.

«και προελθών μικρόν έπεσεν επί πρόσωπον αυτού προσευχόμενος και λέγων. Πάτερ μου, ει δυνατόν έστι, παρελθέτω απ΄εμού το ποτήριον τούτο». Ματθαίος, κεφ. 26, στιχ. 39.

Τη μέρα που θα πέσω... Για χρόνια, πολλοί πίστευαν ότι έπεσε από την κορυφή του Ταύγετου σαν τον Εμπεδοκλή στον κρατήρα...Τα ακούσαμε και τα διαβάσαμε στο Internet.

Έπεσεν έπεσεν ο Ιησούς για τους ευαγγελιστές στον κήπο της Γεθσημανή.

Αχ να μπορούσαμε να ξέραμε, αν αυτό το έπεσεν το έχει σημειώσει στη Γραφή που διάβαζε!!!
Τυχαία να χρησιμοποίησε το ρήμα «θα πέσω», δεν το πιστεύω. Η τελευταία του λέξη και να ήταν τυχαία;

Πάντως την άνοιξη αυτή η Μεγάλη Τετάρτη έχει ημερομηνία 23. 4. 2008.

Επίκαιρο και πάλι τούτο το αφιέρωμα. Ειδικά σήμερα που είναι Μεγάλη Τετάρτη. Και που ο Δάσκαλος της έδινε ξεχωριστή σημασία. Και στο Όρος των Ελαιών βέβαια...

Μια ακόμη άνοιξη... 21 χρόνια μετά...