ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Δεύτερη ανάγνωση; Της Φιλοσοφικής Θεώρησης του Θανάτου;


Το ερέθισμα δόθηκε από έναν διάλογο στο fb και στην ομάδα που έχουμε εκεί για το Δάσκαλο Λιαντίνη και το έργο του.

Λιτά και σύντομα θα ειπώ ότι θα προσπαθήσω εδώ να δώσω παραπομπές με βάση τη διάλεξη του Λιαντίνη και σε σχέση με το συγγραφικό του έργο. Αρχίζω χωρίς άλλα περιττά λόγια.

Παράθεση :

https://educandus.forumgreek.com/html-h1.htm

"Κύριε επιθεωρητά,

ο χώρος αυτός όπως έρχεται από τα αρχαία θέατρα λέγεται ορχήστρα. Όπως επάνω βλέπουμε το κοίλον, από τα αρχαία θέατρα πάντα, τις κερκίδες τα διαζώματα. Είμαστε δηλαδή σ’ ένα χώρο που έρχεται από την αρχαία Ελλάδα, τα αρχαία θέατρα, όπου διδάχθηκε η αττική τραγωδία. Και η αττική τραγωδία είναι το ευγενικότερο προϊόν που έσωσε να δημιουργήσει ο άνθρωπος στον πλανήτη, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Ποτέ δεν ειπώθηκε κάτι περισσότερο αληθινό, περισσότερο εμπράγματο, περισσότερο ρεαλιστικό, περισσότερο ενάρετο και οδηγητικό και έμορφο από την αττική τραγωδία. Εάν δεν έχουμε αυτή την εικόνα για την αττική τραγωδία, κάποιοι φταίνε. Θα πω η παιδεία αμέσως και θα φορτωθώ την ευθύνη σα δάσκαλος.

Αυτή, την αττική τραγωδία, τη γέννησε η διαλεκτική σχέση των ελλήνων με το θάνατο. Είναι δηλαδή ένα γέννημα απ’ αυτό το αντιμέτρημα το πνευματικό που είχαν οι έλληνες με το φαινόμενο του θανάτου. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί και γεωμετρικά με τον εξής απλό τρόπο. Για φέρτε λίγο στο μυαλό σας την αττική τραγωδία, τους τρεις μεγάλους τραγικούς μας ποιητές. Αυτοί οι ήρωες, αυτοί οι τύποι, αυτές οι υπέροχες νοητικές εποπτείες που έπλασαν, τα αγάλματα λόγου όπως λέμε στη λογοτεχνία, είναι όλοι άνθρωποι που στο τέλος πέφτουν. Ο Αγαμέμνων σφάζεται στα λουτρά. Η Κλυταιμνήστρα, τη σφάζει ο γιος της. Ο Αίγισθος, τον σκοτώνει ο Ορέστης. Ο Οιδίπους βγάζει τα μάτια του και ύστερα πεθαίνει στον Κολωνό. Η γυναίκα του και μητέρα του, η Ιοκάστη, απαγχονίζεται. Η κόρη τους, η Αντιγόνη, τη θάβουν ζωντανή. Οι γιοι του Οιδίποδα, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης, σκοτώνουν ο ένας τον άλλον. Και στη συνέχεια αν δούμε την αττική τραγωδία θα δούμε ότι συνεχώς έχουμε ένα άγριο θέατρο σφαγής. Ο Αίας, ο υπέροχος αυτός στρατιώτης, αυτοκτονεί με το ξίφος του. Ο Ιππόλυτος, ηθικά ναυάγια, συντρίβεται κομμάτια στους βράχους, αυτό που θα λέγαμε σήμερα ένα τροχαίο άγριο. Η Μήδεια σφάζει τα παιδιά της κλπ. Να ‘τη η σχέση με το θάνατο που γεωμετρικά αποδεικνύεται.

αττική τραγωδία: Ανάλυση υπάρχει στο Homo Educandus,  σελ. 150 - 158. Εκεί και η σχέση του σημερινού σχολείου με την αττική τραγωδία και που υπαινίσσεται ο Λιαντίνης στην ομιλία του με την αναφορά στην παιδεία.

παιδεία: Ποια είναι η παιδεία που κατηγορεί ο Λιαντίνης; Και ποια η ευθύνη που επιρρίπτει στους δασκάλους; Οι απαντήσεις δίνονται στο βιβλίο του Τα Ελληνικά. Κυρίως στο κεφάλαιο για την Ελληνοχριστιανική Αγωγή. Εκεί θα συναντήσουμε και την Αντιγόνη που αναφέρεται στην επόμενη παράγραφο. Όσο για τους δασκάλους και την ευθύνη τους θα πρέπει να διαβάσουμε στο ίδιο βιβλίο το κεφάλαιο Δάσκαλοι και Ποντίκια.

διαλεκτική σχέση των ελλήνων με το θάνατο: Πάλι το βιβλίο Τα Ελληνικά θα μας βοηθήσει να μελετήσουμε σε βάθος αυτή τη σχέση. Κεφάλαιο Ο πεσιμισμός των ελλήνων. Στο ίδιο βιβλίο θα βρούμε και τις νοητικές εποπτείες, τα αγάλματα του λόγου, στη σελ. 89. Όλα όσα λέγει στη συνέχεια μας παραπέμπουν σε ένα ακόμη κεφάλαιο των Ελληνικών, την Ελληνική Τέχνη.

Ιδιαίτερα η αναφορά στον Οιδίποδα θα χρειαστεί να συνδεθεί και με όσα λέει ο Λιαντίνης στη Γκέμμα για το θέμα αυτό. Κεφάλαιο Εδώ Μεσολόγγι, σελ. 152. Στο ίδιο κεφάλαιο θα συναντήσουμε και τον Ετεοκλή, σελ. 151.

Παράλληλα η βαθύτερη κατανόηση θα απαιτήσει να διαβαστούν και οι ίδιες οι αρχαίες τραγωδίες. Γιατί άλλο να διαβάζεις τι λέει ο Λιαντίνης για τον Οιδίποδα επί Κολωνώ και άλλο να διαβάζεις το ίδιο το έργο του Σοφοκλή. Κι επειδή τα κείμενα αυτά δε γράφτηκαν για να διαβάζονται, αλλά για να παίζονται στο θέατρο, μεγάλη η βοήθεια και από την παρακολούθηση ανάλογων  θεατρικών παραστάσεων.  Μάλιστα λίγο παρακάτω ο Λιαντίνης στην ομιλία του θα αναφερθεί στα δικά του βιώματα από το θέατρο της Επιδαύρου:

Παράθεση :

[...] όταν λέμε "Φόβος θανάτου", η αίσθηση ότι θα χάσουμε μια για πάντα αυτό τον κόσμο, και δε θα τον ξαναδούμε ποτέ, τον ήλιο, τη θάλασσα, δε θα ξαναπιώ κρασάκι, δε θα ξαναγευτώ το φιλί, το "παίξε με" που λέει το θηλυκό, δε θα ξανακούσω Μότσαρτ, δε θα ξαναπάω στην Επίδαυρο, δε θα ξαναδώ τα έργα μου...[...]

Ο Λιαντίνης σε ένα τέτοιο, μελετημένο, κοινό απευθύνεται. Το ξεκαθαρίζει από την πρώτη παράγραφο και με το καρφάκι που πετάει για την παιδεία. Αυτός θα πει όσα έχει να πει και αν δεν καταλάβουν οι ακροατές, θα φταίει η ελλιπής παιδεία τους. Αλλιώς πώς θα μπορέσουν να κάνουν αυτό που τους ζητά; να φέρουν στο μυαλό τους τους τρεις τραγικούς ποιητές; Ως ονόματα και μόνο;

Θα πρέπει να το καταλάβουν όλοι αυτοί που βλέπουν μετά μανίας τα βίντεο στο διαδίκτυο. Δίχως παράλληλη μελέτη βιβλίων είναι καταδικασμένοι να ακούν το Λιαντίνη και μην καταλαβαίνουν τι πραγματικά λέει. Μπορούν να τον παπαγαλίσουν όχι όμως να τον εννοήσουν.

ΕΠΕΤΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗ.

ΤΟ ΚΟΙΛΟΝ...

Αν και ξεκίνησα αυτό το αφιέρωμα ως δεύτερη ανάγνωση της 'Φιλοσοφικής Θεώρησης του Θανάτου' του Λιαντίνη, όρος που προήλθε από την ίδια τη διάλεξη:

Παράθεση :

Η ελεγεία φαίνεται ερωτική σε πρώτη ανάγνωση, και πράγματι είναι, αλλά πίσω σε μια δεύτερη ανάγνωση, σε ένα άλλο επίπεδο, περιγράφεται πόσο σπουδαίο πράγμα είναι η ζωή.

με σκανδαλίζει η αναφορά του στο 'κοίλο' του θεάτρου να προχωρήσω και στο επόμενο επίπεδο ανάλυσης. Είναι ένα παιγνιδάκι αυτό δίχως τέρμα για τον αναγνώστη του Λιαντίνη. Το επιβάλλει η ίδια η πολυεπίπεδη γραφή του ποιητή Λιαντίνη. Αλλά και υπάρχει δική του σχετική οδηγία στο βιβλίο του 'Τα Ελληνικά' (σελ. 51):

Παράθεση :

Το ποίημα είτε μας μιλάει, είτε δε μας μιλάει, λέει ο Σεφέρης. Μπορεί να το διαβάσεις είκοσι φορές μέσα σε είκοσι μήνες ή σε πέντε χρόνια, και να μην σου ειπεί τίποτα. Και ξαφνικά εκεί που περπατάς στο ακροθαλάσσι για να πάρεις τον αέρα σου, ένας στίχος του χτυπάει ανεπάντεχα την ύπαρξή σου, όπως το ατλάζι του πελάγου σου χτυπάει τα μάτια, και σε φωτίζει ολόκληρο. Την ίδια ακριβώς στιγμή που φωτίζεται και το ποίημα μέσα σου.

Τότε σε πλημμυρίζει η κατάφαση. Αυτό που διαφορετικά το λέμε αισθητική συγκίνηση. Πίσω από το ποίημα νιώθεις την εμορφιά και τη μαγεία. Όπως ακριβώς πίσω από το πέσιμο του μήλου ο Νεύτων ένιωσε τη γήινη έλξη, και από την έκσταση που δοκίμασε υψώθηκε απότομα στην ουράνια μηχανική.

Ο Ελύτης στα νιάτα του έδωκε ένα σουρεαλιστικό ορισμό στην ποίηση. Η ποίηση, είπε, είναι συνουσία επ' άπειρον. Εάν αυτός ο ορισμός για το γνήσιο ποιητή έχει ισχύ καταλυτικά ακατάλυτη, ο ευαίσθητος αναγνώστης συμμετέχει σ' αυτή τη σφαγή από δεύτερο χέρι.

Αυτή τη διαδικασία ο Λιαντίνης την ονομάζει αναστροφή και μάλιστα τακτική αναστροφή.

Η αναστροφή είναι το ένα από αυτά που ο Λιαντίνης θεωρεί απαραίτητα για να προσεγγίσουμε την ποίηση και να ξεπεράσουμε τη δυσκολία του ποιήματος. (Και όσοι λίγο έχουν έστω διαβάσει Λιαντίνη, ξέρουν πως ως ποιήματα ο Λιαντίνης θεωρεί και τα πεζά κείμενα αλλά και πολλά άλλα έργα του ανθρώπου που δεν είναι καν κείμενα.) Τα άλλα που αναφέρει στα 'Ελληνικά' και στο κεφάλαιο 'Το ποίημα και η δυσκολία του', είναι:

Παράθεση :

1. - υλική επάρκεια (να έχεις διαβάσει και να κατέχεις πολλά άλλα που έχουν γραφτεί και ειπωθεί για το θέμα)

2. (- η τακτική αναστροφή)

3. - επαφή με το ευρύτερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κλίμα μέσα στο οποίο βλασταίνει η λογοτεχνία (πχ εδώ ο Λιαντίνης τονίζει πως δεν είναι χωρίς διαλεκτική σύνδεση ότι ο Ρίλκε δούλεψε γραμματικός του Ροντέν, ότι ο Νίτσε έζησε εβδομάδες βαθιάς φιλίας με το Βάγκνερ, ότι ο Νερούντα ήταν διπλωμάτης και ο Εγγονόπουλος ήταν ζωγράφος και ποιητής)

4. - φιλοσοφική παιδεία (πχ αναφέρει εδώ ο Λιαντίνης πως δε θα περπατήσει κανείς στην Έρημη Χώρα του Έλιοτ, εάν δεν ιδεασθεί πάνω στο τι εννοεί ο Νίτσε, όταν μιλά για το θάνατο του θεού)

5. - η γνώση ξένων λογοτεχνιών (Να μελετάς τα νεοελληνικά γράμματα, χωρίς παράλληλα να ενημερώνεσαι ευρύτερα, είναι σαν να μελετάς τον αητό στο κλουβί, λέει ο Λιαντίνης.)

6. - η πολιτική θέση Οποιοδήποτε γνήσιο έργο, γράφει εδώ ο Λιαντίνης, δεν ημπορείς να το εκτιμήσεις σωστά, αν δεν έχεις διαμορφωμένη πολιτική συνείδηση. Και κλείνει την ανάλυση με το εξής: "Όχι μόνο να γράψεις τους Πέρσες, αλλά πρώτα να πολεμήσεις στον πευκιά του Μαραθώνα και στα νερά της Σαλαμίνας, ω ζωηροί Σιδώνιοι, θα έλεγε ο Αισχύλος με το στόμα του Καβάφη."

Στα πλαίσια λοιπόν αυτά η τακτική αναστροφή (να ακούς πχ δεκάδες φορές το βίντεο με τη 'Φιλοσοφική Θεώρηση του Θανάτου") δεν αρκεί για να κατανοήσεις το Λιαντίνη. Η αναστροφή είναι ο ένας από τους έξι συνολικά όρους που θέτει ο Λιαντίνης για να υπερκεραστεί η δυσκολία ενός ποιήματος.

Να γιατί (και κυρίως πώς) στην ουσία δεν τελειώνεις ποτέ με τα κείμενα του Λιαντίνη και διαρκώς φανερώνεται μπροστά σου και άλλο κομμάτι διαδρομής. Γιατί κάθε φορά που τον διαβάζεις ή και έστω τον ακούς στα βίντεο, προσέχεις και πράγματα που τις προηγούμενες φορές τα προσπέρασες χωρίς καν να τα δεις...

Εξάλλου για το ρόλο του αναγνώστη σε ένα κείμενο έχουν μιλήσει και άλλοι σοφοί της εποχής μας. Πλέον ο ρόλος αυτός θεωρείται εξόχως σημαντικός και τα κείμενα αποκτούν νέα ζωή ανάλογα με τα μάτια εκείνου που τα διαβάζει. Και κατά τη σοφή ρήση του λαού μας: 'Άλλα τα μάτια του λαγού και άλλα της κουκουβάγιας.'

Ο Λιαντίνης βεβαίως, την ώρα που στέκεται στο αμφιθέατρο και μπροστά στους στρατιωτικούς γιατρούς, είναι εμπειρότατος δάσκαλος. Δεν του διαφεύγει πως από τους πολλούς που θα τον ακούσουν, λίγοι θα τον καταλάβουν. Αυτός σπέρνει ήσυχα το σπόρο του, όπως το έκανε κάποτε και ο Ρήγας. Και ίσως αυτός ο σπόρος βγάλει ρίζες στο μέλλον και για όσους σε πρώτη φάση ελάχιστα καταλάβουν. Ίσως, λέω, κάποιο ερέθισμα τους ταρακουνήσει και βγουν στον πηγεμό για την Ιθάκη. Ίσως και όχι. Το ξέρει και αυτό! Και δεν αποφεύγει να τους ειρωνευτεί!

Με μια ειρωνεία αόρατη στους αδαείς. Λεπτεπίλεπτη και ευγενική. Είναι η λέξη 'κοίλον'!

Θα καταλάβουμε αυτή την ειρωνεία αν διαβάσουμε στη σελ. 151 του Homo Educandus τι αναφέρει ο Λιαντίνης για το κοίλον του θεάτρου:

Παράθεση :

[...] την ιδέα του 'κοίλου' η πικρή ελεεινολόγηση του σύγχρονου ποιητή την διασώζει ατόφια:

Εμάς τους γύφτους άσε μας
Τους 'οικούντας εν τοις κοίλοις'
Τι δε νογάμε από γιορτή.

(σημείωση: ο ποιητής είναι ο Ελύτης και το ποίημα 'Τα ετεροθαλή')

Τι λέει λοιπόν ο Λιαντίνης με την αναφορά στο 'κοίλον'; Λέει πως εκεί απέναντι στις κερκίδες υπάρχουν και μπόλικοι γύφτοι, που χαμπάρι δεν παίρνουν από τη γιορτή που εκείνος οργανώνει μπρος τους...

Λίγο παρακάτω θα το μαζέψει, θα το απαλύνει. Ρίχνοντας τις ευθύνες στην κακή παιδεία και τους κακούς δασκάλους.

Η ουσία όμως παραμένει. Την αυστηρή προειδοποίηση την έκανε. Και όποιος κατάλαβε, ας πάρει τα μέτρα του.

Το θέμα θυμίζει σε όσους τον είχαμε κάποτε και μέσα σε αίθουσες διδασκαλίας να μας διδάσκει δια ζώσης, την αγαπημένη του τακτική να διώχνει τους "γύφτους" από το ακροατήριο. Να τους αναγκάζει με τον τρόπο του να αποχωρήσουν από την αίθουσα. Πχ δείτε την εισαγωγή στο κεφάλαιο 'Ο Αρσενοκοίτης', στη Γκέμμα. Με τον ίδιο τρόπο ξεκινούσε και τη διδασκαλία στο Μαράσλειο, στα δικά μου χρόνια φοίτησης εκεί. Μας κοίταγε καλά καλά στα μάτια, ασκαρδαμυκτί, και μας πέταγε την μπόμπα: Αν πήδαγε ο Σωκράτης τους μαθητές του!

Ε, ρε, γλέντια! Εκεί να ήσουν να ακούσεις το ποδοβολητό και να δεις αυτιά να κοκκινίζουν. Και ομαδικά να αποχωρούν όσους δεν άντεχαν να ακούν τέτοιες προτάσεις άσπιλες και να δουν την αλήθεια που κρύβουν!

Ο Λιαντίνης ατάραχος! Μόλις και ο τελευταίος έκλεινε πίσω του την πόρτα, συνέχιζε κανονικά το μάθημα και σε ορισμένες περιπτώσεις το παραδεχόταν πως επίτηδες έγινε το επεισόδιο και από σκοπού: "Τώρα που μείναμε αυτοί που πρέπει, συνεχίζουμε."

Εμένα προσωπικά η αναφορά στο 'κοίλον' μου θυμίζει και ένα επεισόδιο που είχα η ίδια κάποτε με το Δάσκαλο. Αυτό που με ανάγκασε να αλλάξω τελείως πορεία στη ζωή μου. Πήγα η άσχετη στην έδρα και τον ρώτησα τι πάει να πει μια τόση δα λεξούλα από τα Ελληνικά. Το λέπας. Με έστειλε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, αδιάβαστη. Όχι μόνο δεν καταδέχτηκε να μου την εξηγήσει, μα και με παρέπεμψε να ψάξω μονάχη μου σε λεξικό για να τη μάθω. Στην ουσία ήταν σαν να μου έλεγε εκείνη την ώρα: "Κυρά μου, τι ζητάς εδώ πέρα, αν δεν καταλαβαίνεις καν την έννοια των λέξεων;"

Και άλλο τόσο κι εγώ σας ζητώ το ίδιο επί της ουσίας. Είκοσι και πλέον χρόνια μετά από εκείνο το επεισόδιο και που στάθηκε το κορυφαίο προσωπικό μου μάθημα από το Λιαντίνη.

Να πάτε κι εσείς να διαβάσετε. Και να ψάξετε. Και να ερευνήσετε. Μην παπαγαλίζετε το Λιαντίνη και νομίζετε ότι έτσι κάτι κάνετε.

Και επειδή και ο Λιαντίνης στη δική μου απορία πρότεινε συγκεκριμένο λεξικό να ανοίξω, το Liddel Scott, δε με άφησε δηλαδή τελείως αβοήθητη στην άγνοιά μου, το ίδια επιχειρώ κι εγώ εδώ. Να μοιραστώ με όποιον το έχει ανάγκη και το επιθυμεί, το δρόμο που από τη διάλεξη του Λιαντίνη οδηγεί στο συγγραφικό του έργο. Και από κει, ελπίζω, στη μεγάλη στράτα και στο ταξίδι για την Ιθάκη...

Το κακό είναι ότι η παπαγαλία και η βαθμοθηρία μαστίζουν την κοινωνία μας σε βαθμό τύφλωσης. Θεωρείται μόρφωση απλά η επιτυχία σε παπυρένιους τίτλους και αγνοείται η κατανόηση και βαθειά μελέτη και αφοσίωση μαζί με τη βίωση της αποδοχής. Στερείται της απόδειξης το νοητικό οικοδόμημα, πράγμα που ο Λιαντίνης το ανέστησε στην σύγχρονη και ασυναίσθητη εποχή. Το κλασσικόν κατέντησε μουσειακό είδος και αναμένει καρτερικά πότε θα ξαναυψωθεί. Καλό να παρακολουθούμε και να διαβάζουμε "στη πράξη όμως!" που έλεγε ο ίδιος.
Μια μικρή παρένθεση μόνο, ελπίζω να μην χαλάσει τον ρου του άρθρου.

Καθόλου δεν τον χάλασε τον ρου! Ίσα ίσα που μου έδωσες μεγάλη χαρά με την επάνοδό σου στο φόρουμ μετά από τόσο διάστημα. Καλό το fb, δε λέω, αλλά και το φόρουμ δίνει μια άλλη ποιότητα στους διαλόγους. Ευελπιστώ και σε νέες παρενθέσεις αλλά και νέες αναρτήσεις σου!

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

(Δείτε αποδελτιωμένη όλη τη διάλεξη εδώ https://educandus.forumgreek.com/html-h1.htm)

Παράθεση :

Κι αν φύγουμε από την αρχαία τραγωδία και πάμε στην πιο ίσως υψηλή στιγμή της τέχνης της Ευρώπης, στην τραγωδία του Σαίξπηρ που είναι κατευθείαν το παιδί του Αισχύλου, θα ιδείτε πάλι εκεί ότι στο τέλος, καθώς κλείνει η σκηνή, γεμίζει η σκηνή με πτώματα. Φέρτε στο μυαλό σας το Μάκμπεθ, τον Οθέλο, τον Άμλετ, τη Δεσδαιμόνα, την Οφηλία κλπ. Δειγματοληπτικά, για να μην κάνω μια αναφορά πια στην παγκόσμια τέχνη, να πω πόσο αυτό το θέμα απασχόλησε τη μεγάλη τέχνη.

Σαίξπηρ: Ο Λιαντίνης κάνει μια απλή αναφορά σ' αυτόν στη σελίδα 152 του Homo Educandus και στο κεφάλαιο που αναφέραμε και παραπάνω, 'Το δράμα', που πραγματεύεται την αττική τραγωδία. Όμως ήδη από τις σελίδες 135 - 136 έχει αναφερθεί διεξοδικά στη δραματική ποίηση του Σαίξπηρ. Παραθέτω χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Παράθεση :

"Με ανάλογο τρόπο αγριαίνεται από την τρίαινα του μηδενός η δραματική ποίηση του Σαίξπηρ, που προωθεί την επαναβίωση της αττικής τραγωδίας ως το ανύποπτο σημείο της πρωτοτυπίας.

Οι κοπαδιαστοί θάνατοι των ηρώων του χτυπούν στο δίχτυ της δράσης τους και πιάνουνται πίσω από το παραπέτασμα της σκηνής καθώς το κλείνουν τα βουβά πρόσωπα, όπως έξω από το θέατρο κλείνουν τα μάτια των πεθαμένων όσοι τους παραστέκουν.

Η καταπληκτική αμεσότητα της μοίρας του θανάτου σκορπίζει ένα ρίγος στο θεατή, [...] Κι εδώ βρίσκεται το νόημα της σαιξπηρικής τραγωδίας.

Εκεί δηλαδή που ο θεατής παρακολουθεί το θάνατο ενός ήρωα στη σκηνή, ο Σαίξπηρ έχει μοιράσει τους ρόλους των προσώπων στους ίδιους τους θεατές της πλατείας. Σα να προσπαθεί, με νοήματα μουγγού, να εξηγήσει στον καθένα μας:

- Εσένα βλέπεις, σ' εκείνον που βλέπεις.[...] από εδώ που πέρασα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα περάσεις κι εσύ. Το συλλογίστηκες τάχα!

Την τραγωδία του Σαίξπηρ την εδημιούργησε ο παροξυσμός της βίωσης του μηδενός."

Ποιο είναι λοιπόν το κρυφό νόημα εδώ; Ο Λιαντίνης πετώντας το όνομα του Σαίξπηρ μέσα στο αμφιθέατρο, ενημερώνει ότι όσοι ακροατές του δεν ανήκουν στους γύφτους, και νογάνε από γιορτή, καλούνται εδώ και τώρα να αναλάβουν ρόλο ενεργό σε όσα θα ακολουθήσουν στη συνέχεια. Και στο πρόσωπο του Λιαντίνη να δουν το δικό τους εαυτό.

Θα τους το επαναλάβει και παρακάτω. Όταν πιάσει να εξηγεί τι είναι φιλοσοφία. Για όσους δεν κατέχουν το Homo Educandus και τον Σαίξπηρ.

παγκόσμια τέχνη: Η φράση μας θυμίζει και όσα γράφτηκαν παραπάνω για τη δυσκολία του ποιήματος. Και αποτελεί νέο ξεκαθάρισμα των ακροατών. Όσοι δεν κατέχουν από παγκόσμια τέχνη, δε θα μπορέσουν να απογειωθούν μαζί του. Θα μείνουν να παρατηρούν τον αετό στο κλουβί. Ας πρόσεχαν...

Το βρίσκετε σκληρό; Δεν έχετε παρά να συνεχίσετε την ανάγνωση του Homo Educandus. Και ειδικά στη σελίδα 139 να διαβάσετε για τη σκληρότητα του Νίτσε. Εκεί ο αετός γίνεται λιοντάρι και ο Λιαντίνης λέγει πως μπροστά στο θηρίο (σαφώς το λιοντάρι είναι ο θάνατος) "αν θέλεις να σωθείς, και προ παντός να σώσεις το φιλότιμό σου, άλλος τρόπος από το να γίνεις θηριοδαμαστής δεν υπάρχει. Να βρεις τρόπο δηλαδή να το παλέψεις, και αν φτάνεις να το ημερώσεις, χωρίς ούτε να το βάλεις στα πόδια αγνάντια του, ούτε να το κλείσεις στο κλουβί με παγίδες και λάκκους."

Τότε, συνεχίζει ο Νίτσε και ο Λιαντίνης, ο άνθρωπος γίνεται Άνθρωπος, όταν σπρώξει το λιοντάρι στο κλουβί αλλά και μπει μέσα και ο ίδιος!

Μανούλα μου! Τι λέει εδώ ο Άνθρωπος;;;;;;;;;;;;

Δε μοιράζει απλά ρόλους ως Σαίξπηρ. Τους καλεί να αναμετρηθούν με το θάνατό του ο καθένας! Εκεί και τότε. Και για να επιβεβαιώσει την πρόκληση - πρόσκληση, αμέσως μετά τους μιλάει για τον έλληνα Διγενή...

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΑΙΞΠΗΡ

Και πάλι μας σκανταλίζει ο λόγος του Λιαντίνη. Να περάσουμε και πίσω από τις λέξεις του. Όπως το κάναμε και πριν με το 'κοίλον'. Αυτή τη φορά το δόλωμα είναι ο 'Σαίξπηρ'. Που δεν είναι μονάχα οι τραγωδίες του και η τακτική του να μοιράζει ρόλους στους θεατές. Είναι και ο κόσμος του Σαίξπηρ. Όπως τον αποκαλεί ο Σεφέρης και τον αναφέρει στο Νηφομανή του ο Λιαντίνης, σελ. 132:

Παράθεση :

"Το όνειρο, λοιπόν, εκείνο το περιγράφει σαν μια υπνοφαντασία αυθαίρετη [...] τη στιγμή που ξυπνούσε [...] άκουσε τον εαυτό του να λέει:

Επιτέλους βρίσκομαι στον κόσμο του Σαίκσπηρ.

Οποία ικανοποίηση επιθυμίας στο όνειρο! θα μας έλεγε ο άγιος Φρόυντ. Ο κόσμος του Σαίκσπηρ για τους ποιητές είναι η Ιθάκη που γεννά την Οδύσσειά τους. Τους κινδύνους της περιπλάνησης δηλαδή και το άλγος του νόστου. Τη νοσταλγία τους για το 'φθάσιμον εκεί'."

Τι αντιλαμβάνεται λοιπόν ο υποψιασμένος ακροατής του βίντεο στο σημείο αυτό;

Πως τον καλούν σε μια Οδύσσεια;

Και ποιος μπορεί τέτοιο κάλεσμα να κάνει;

Παρά ο ίδιος ο Οδυσσέας;

Με όλα όσα τον στόλισε ο Όμηρος και όλα όσα αναφέρει σχεδόν σε όλα του τα βιβλία ο Λιαντίνης για τον πολυμήχανο...

Το παιχνίδι χοντραίνει επικίνδυνα στο σημείο αυτό. Και όποιος έχει και νου και γνώσεις πρέπει να πάρει τα μέτρα του και να αναμετρήσει τις δυνάμεις. Πού πάει να μπλέξει.

Κι όχι να συνεχίσει να βλέπει το βίντεο στο κομπιούτερ μασουλώντας πασατέμπο...

Φυλαχτείτε! Οι απονήρευτοι. Γιατί ακολουθούν τα αγάλματα του λόγου, οι νοητικές εποπτείες που ελαξούργησε ο Σαίξπηρ. Και από τη Γκέμμα (σελ. 51) παραθέτω:

Παράθεση :

"Ο δόλιος Μάκμπεθ έζησε εντελώς διαφορετικά πράγματα στο θάνατό του από τον τραγικό Οθέλλο. Για να λάβω δύο ήρωες του Σαίκσπηρ."

Στη διάλεξη για το θάνατο ο Λιαντίνης λαμβάνει πέντε ήρωες. Τον Μάκμπεθ και τον Οθέλλο μα και τον Άμλετ και τη Δεισδαιμόνα και την Οφηλία. Γεμίζει η ορχήστρα του αμφιθεάτρου αγάλματα! Πώς δεν τα βλέπεις;


Κι εγώ που τα βλέπω, με βοήθησε κάποια φίλη να τα δω, ξεχωρίζω τον Άμλετ. Όπως τον ξεχώρισε και εκείνη σε μήνυμα που μου έγραψε στο παρελθόν. Εδώ στο φόρουμ:

https://educandus.forumgreek.com/t287-topic

ΦΩΤΕΙΝΗ έγραψε:

Διαβάζοντας Δανάη το κείμενό σου με στρατιώτη και μουσικές και πολέμους και μάχες μου ήρθαν συνειρμικά κάποιες εικόνες στο μυαλό. Είδα ένα στρατιώτη που «κράτησε τη ζωή του κατά το πλάγιασμα της βροχής» στη Μονάδα Τεθωρακισμένων στην Αλεξανδρούπολη (ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ, Χορικά, Μνημόσυνο, σελ. 159 εξ.) και όχι όπως λες και εσύ ένα στρατιώτη που πάγωσε το γέλιο του στο στρατό. Ένα στρατιώτη που στην εκεί θητεία του οφείλει τη γνωριμία του με το Ρίλκε. Ο υπίλαρχος και έκτοτε στενός του φίλος Γ. Γ. (το πιο κοντινό πρόσωπο στην οικογένειά του) που αναφέρει στη σελ. 163 του χάρισε ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΕ ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΟΙΗΤΗ του Ρίλκε. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα της σπουδής του έργου του Ρίλκε. Ο στρατός λοιπόν τον σημάδεψε δημιουργικά.

Η δεύτερη εικόνα που μεταφορικά έφερα στο νου μου είναι η εικόνα των τελευταίων στίχων του σαικξπηρικού Άμλετ. Στη σκηνή έχει εισέλθει ο πρίγκιπας της Νορβηγίας Φορτιμπράς με τους άγγλους αποκρισάριους με τύμπανα και σημαίες, αντικρίζουν το φριχτό θέαμα του θανάτου του αναποφάσιστου τραγικού ήρωα Άμλετ (αμλετισμός έχει καθιερωθεί να σημαίνει αναποφασιστικότητα) και διατάζει: «μουσικές στρατιωτικές και τιμές πολέμου για κείνον ας μιλούν μεγαλόφωνα – The soldiers music and the rites of war speak loudly for him».

Γιατί θυμήθηκα την εικόνα από τον Άμλετ; Μα φυσικά γιατί ηχεί στα αυτιά μου εκείνο το – This is I, Hamlet the Dane  από το ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ, σελ. 146, που άκουσε ο Εμπεδοκλής στην πρώτη του ανάβαση στο όρος. Μόνο που τα κρίματα που βάραιναν τον Άμλετ, αλλά και τον Οιδίποδα, που και για κείνον μέσα στη νικητήρια σιωπή άκουσε, δεν βάραιναν τον ακραγαντίνο φιλόσοφο Εμπεδοκλή, μα ούτε και κείνον που κατέγραψε κάποιο «ορειπορικό».

Αχ Δανάη, η τέχνη και η σημειολογία της είναι δύσκολο πράγμα, η ερμηνεία της δεν έχει ταχθεί για τον καθένα!!!

Πρόκειται πλέον για πολύ βαθύτερο επίπεδο ανάλυσης. Ποια δεύτερη και τρίτη ανάγνωση; Εδώ μας έχει παραλάβει βαθυσκάφος και τραβά ντουγρού για ωκεάνιες τάφρους!

Κι εσύ αθώο μου προβατάκι χοροπηδάς αμέριμνον. Λέει ο Δάσκαλος ονόματα και ούτε που θυμάσαι ότι η επίσκεψη των ονομάτων είναι η αρχή της φιλοσοφίας. Συνεχίζεις ανυποψίαστος και μαγεμένος να βλέπεις τη συνέχεια στο βίντεο. Κάπως έτσι χοροπηδούν και τα αρνάκια τέτοιες μέρες στους αγρούς. Πού να ξέρουν ότι η σούβλα ετοιμάζεται και τα περιμένει;

Και συνεχίζω. Στους δικούς μου συνειρμούς. Άμλετ, Άμλετ... να δεις τι άλλο μου θυμίζει ο Άμλετ:

Παράθεση :

"Στο θρυλικό 'τις πταίει' του Τρικούπη η απόκριση είναι: οι δάσκαλοι φταίνε. οι δάσκαλοι  και οι διδακτικοί. Ο βασιλιάς τα φταίει! που φωνάζει ο Λαέρτης στον Άμλετ.

Και κύρια φταίνε οι δάσκαλοι των δασκάλων. Εννοώ τους πανεπιστημιακούς που τόσο μοχθήσανε για να μάθουν στους δασκάλους να δασκαλίζουν. Να πιθηκίζουν δηλαδή στις έδρες και στις τάξεις."

Από τα Ελληνικά το απόσπασμα, σελ. 103 - 104. Κεφάλαιο 'Δάσκαλοι και Ποντίκια', που το μνημονεύσαμε και παραπάνω και στο σημείο της ευθύνης των δασκάλων. Προμετωπίδα σε ολόκληρο το κεφάλαιο τα λόγια του Λαέρτη στον Άμλετ:


Ο Άμλετ, λοιπόν, που εμφανίζεται τώρα στην ορχήστρα, με όλο τον άλλο κόσμο του Σαίξπηρ, και πλαισιώνουν τον πρωταγωνιστή Λιαντίνη, λειτουργεί και ως υπόκρουση της ανάληψης ευθύνης εκ μέρους του για τα στραβά της παιδείας. Ως εκπροσώπου τη στιγμή αυτή των πανεπιστημιακών δασκάλων που διδάσκουν δασκάλους.

Το ένα είναι αυτό. Το άλλο το ανασύρουμε και πάλι από τα Ελληνικά, σελ. 24. Και πάλι για τον Άμλετ κάνει λόγο στη σελίδα αυτή ο Λιαντίνης. Έχει ιδιαίτερη σημασία στην ανάλυση που επιχειρούμε και το σκεπτικό που καταθέσαμε παραπάνω, να παραθέσουμε τι ακριβώς λέγει:

Παράθεση :

"[...]όταν τα παιδιά μας φτάνουν στην ηλικία να δώσουν τον όρκο του άντρα, και όταν οι κοπέλες μας φτάνουν στην ώρα τους, γίνουνται ωραίες δηλαδή, έχουνε χωριστεί σε δύο τάξεις.

Η μία, που είναι η μάζα σχεδόν του συνόλου, έχει αφομοιώσει το δηλητήριο της ψευτιάς. Και έχει ανοσοποιηθεί στα υδροκυάνια και στα κώνεια, κατά τον τρόπο του  παλαιού εκείνου Μιθριδάτη. Είναι η πλαστική στόφα ανθρώπου, τα μηχανημένα νευρόσπαστα, που παραλαβαίνουν τη σκυτάλη των προλήψεων και αναπαράγουν το ίδιο στις νέες γενεές.

Η άλλη είναι η τάξη που καταλογογραφεί τους Ελάχιστους. Ετούτοι είναι οι χρηστηριασμένοι από κάποια βούληση, οι φορτοβαστάκτες της προσωπικής τους ευθύνης. Λίγοι, αλλά όλοι τους ξανασαρκώνουν τον Ορέστη, τον πρίγκιπα Μύσκιν, τον Τσε - Γκεβάρα, τον ποιητή Σέλλεϋ, τον Άμλετ το δανό. Καθώς τους μαστιγώνει η οργή της αλήθειας, ο τρόμος της εμορφιάς, και το μεγαλείο του ανθρώπου.

Περνούν και πηγαίνουν να απαντήσουν τη μοίρα τους, τη μοίρα του ανθρώπου καθόλου γράφε, όπως ο Οιδίποδας. Που κίνησε από τους Δελφούς για να συναντηθεί με τη Σφίγγα και με τη μάνα του.

Και ζητούν να μάθουν την αλήθεια, έστω κι αν είναι να τους τυφλώσει. Όπως εζήτησε να μάθει την αλήθεια ο Οιδίποδας, και όταν την έμαθε έβγαλε ο ίδιος τα μάτια του.

Κάτω από τυφλωτικές καταλαμπές και θερινές καταιγίδες όλοι αυτοί κρατούν μέσα τους τον άνθρωπο όρθιο και στο φυσικό του ανάστημα. Που πάει να πει: λεύτερο από ψευτιές και δεισιδαιμονίες.[...]"

Το κακό με το Λιαντίνη, ξέρεις ποιο είναι; Ότι πας να βρεις μια παραπομπή για να καταλάβεις καλύτερα τι λέει, και σου ανοίγουν εκατό άλλοι δρόμοι. Και βλέπεις όχι μόνο πράγματα που στην πρώτη ανάγνωση δεν είδες, μα που ούτε φανταζόσουν πως υπάρχουν...  Γι' αυτό και έβαλα όλο το απόσπασμα, και όσοι είναι να καταλάβουν, ας καταλάβουν.

Πως ο Άμλετ δεν είναι μία λεξούλα μόνο στο στόμα του Λιαντίνη. Είναι πετριά κατακούτελα. Και από τι πέτρα; Βράχο ολάκερο. Φυλάξου, λέω, θα σε λιώσει και θα πας άφτουρος.

Ο Λιαντίνης με τον Άμλετ δίπλα του γίνεται ξαφνικά απλησίαστος. Ελάχιστοι πλέον θα έχουν τη δυνατότητα να τον ακολουθήσουν και να σαρκώσουν τους ρόλους που τους ζητάει και στο ταξίδι που κινά να πάει. Μόνο οι ... χρηστηριασμένοι!!!!!!!!!!!

Άντε τώρα πάγαινε να ανοίξεις λεξικό. Και να μου βρεις τι πάει να πει η λέξη χρηστηριασμένος! Που θα την ξαναβρούμε στην Γκέμμα, και στον επίλογο του κεφαλαίου ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. Σελ. 166:

Παράθεση :

Οι στίχοι, ω εκείνοι οι στίχοι, του χρηστηριασμένου ποιητή χτυπάνε με αστροπελέκια τους βράχους:

Η κατάρρευση των αποθεώσεων ανταμώνει τους αγρούς των υψωμάτων, όπου σεραφικές γυναίκες κένταυροι ξετυλίγουνται ανάμεσα στις χιονοστιβάδες.

Ο Εμπεδοκλής ανεβαίνει τα ύψη κάθετα.

Κανένα σχόλιο στις πίσω σελίδες. Να σε βγάλει από την άγνοια. Ποιος είναι ο χρηστηριασμένος ποιητής. Και αν δεν ήταν πάλι η καλή νεράιδα να μας αγγίξει με το ραβδάκι της, θα το αγνοούσαμε ακόμα. Ήταν Κυριακή, 20 Απριλίου 2008:

https://educandus.forumgreek.com/t260-topic

ΦΩΤΕΙΝΗ έγραψε:

Πριν την αναφορά στην Eroica του Μπετόβεν στο ΕΔΩ ΜΕΣΣΟΛΟΓΓΙ (Γκέμμα, σελ. 166) ο Λιαντίνης θα αναφερθεί σε στίχους «χρηστηριασμένου ποιητή», χωρίς να αναφέρει το όνομά του, ή έστω κάτι στα «σχόλια». Πρόκειται για στίχους του ποιητή Arthur Rimbaud (γεν. 20. 10. 1854 + 10. 11. 1891) από το βιβλίο του «Εκλάμψεις -  Les Illuminations», που θεωρείται ότι γράφτηκε από το 1873 ως το 1875. Συγκεκριμένα από το Τμήμα του βιβλίου «Πόλεις»:

«Ερωτικές γιορτές κουδουνίζουν πάνω στα κανάλια κρεμασμένα πίσω από τα ορεινά σπιτάκια...Στις μικρές γέφυρες της αβύσσου και στις στέγες των πανδοχείων η λαύρα του ουρανού σημαιοστολίζει τα άλμπουρα. Η κατάρρευση των αποθεώσεων ανταμώνει τους αγρούς των υψωμάτων όπου σεραφικές* γυναίκες-κένταυροι ξετυλίγονται («ελίσσονται» είναι η κυριολεκτική μετάφραση από το γαλλικό κείμενο) ανάμεσα στις χιονοστιβάδες. Πάνω από τη στάθμη των πιο υψηλών βουνοκορφών, μια θάλασσα ταραγμένη από την αιώνια γέννηση της Αφροδίτης, φορτωμένης ωδικούς στόλους και από τη χλαλοή των μαργαριταριών και των πολύτιμων κοχυλιών, - η θάλασσα σκοτεινιάζει καμιά φορά με θανάσιμες λάμψεις... Από τα κάστρα χτισμένα με κόκαλα βγαίνει η άγνωστη μουσική... Ο παράδεισος των καταιγίδων καταρρέει…»

«Des fêtes amoureuses sonnent sur les canaux pendus derrière les chalets… Sur les passerelles de l’ abîme et les toits des aubrges l’ ardeur du ciel pavoise les mâts. L’ écroulement des apotheoses rejoint les champs des hauteurs où les centauresses séraphiques évoluent parmi les avalanches. Audessus du niveau des plus hautes crêtes, une mer troublée par la naissance éternelle de Vénus, chargée de flottes orphéoniques et de la rumeur des perles et des conques précieuses, - la mer s’ assombrit parfois avec des éclats mortels… Des châteaux bâtis en os sort la musique inconnue… Le paradis des orages s’ effondre…"

Η λέξη «χρηστηριασμένος» είναι ανύπαρκτη σε ελληνικά λεξικά, είναι λιαντίνειος νεολογισμός και πρέπει μάλλον να την παράγει από τη ρίζα του «χρησμός» ως συνώνυμη των «μαντευτικός, προφητικός». Πάντως ο Rimbaud, ανεξάρτητο πνεύμα από την παιδική του ηλικία, στη σύντομη ζωή του, αφού πέθανε 37 ετών, έζησε τυχοδιωκτικά, πέρασε νέος (1871) μια βίαιη κρίση αντιχριστιανισμού, που εκδηλώνεται στα ποιήματά του, λίγες μέρες όμως πριν το θάνατό του δέχθηκε να εξομολογηθεί και να μεταλάβει.

Ένα ερώτημα ερμηνευτικό που προκύπτει είναι το εξής: Ναι μεν δεν αναφέρεται το όνομα του Μπετόβεν, αλλά ο αναγνώστης  και από τη λέξη Eroica και από τον προσδιορισμό «Ο μεγάλος κωφός» αντιλαμβάνεται αμέσως ότι πρόκειται για το Μπετόβεν. Για τους στίχους όμως του «χρηστηριασμένου» ποιητή δεν είναι αυτονόητο. Γιατί δεν αναφέρεται το όνομα του ποιητή, τη στιγμή μάλιστα που στη δίπλα σελίδα 167 αναφέρεται το όνομα του δικού μας Κάλβου;

Ψάξε Δανάη σου λέγει, όπως για το «λέπας».

* Το επίθετο "Σεραφικός" παράγεται από την αγγελική τάξη των Σεραφείμ και είναι συνώνυμο με το "αγγελικός, χερουβικός".

Οι σεραφικές γυναίκες... έρχονται και αυτές στην ορχήστρα, αμέσως μετά τον Άμλετ. Είναι η Δεισδαιμόνα και η Οφηλία. Πέρα από όσα μας θυμίζουν ως ηρωίδες του Σαίξπηρ, λειτουργούν ταυτόχρονα και ως ηχητικός συνειρμός. Δες ξανά το απόσπασμα από τα Ελληνικά:

Παράθεση :

Κάτω από τυφλωτικές καταλαμπές και θερινές καταιγίδες όλοι αυτοί κρατούν μέσα τους τον άνθρωπο όρθιο και στο φυσικό του ανάστημα. Που πάει να πει: λεύτερο από ψευτιές και δεισιδαιμονίες

Ενώ λίγο  παρακάτω στα Ελληνικά θα διαβάσουμε και για το χρέος του δασκάλου. Την οφειλή του δηλαδή.  

Έτσι υψώνεται ο τραγικός πρίγκιπας μπροστά σε όποιον έχει νου και γνώσεις. Από τη μια ανάμεσα στον τραγικό  Οθέλο που δολοφονεί τη Δεισδαιμόνα και αυτοκτονεί  και τον δόλιο Μάκβεθ που πληρώνει το τίμημα της δολιότητας  με τη ζωή του. Και από την άλλη οι σεραφικές γυναίκες, η Δεισδαιμόνα και η Οφηλία, που πληρώνουν και αυτές, αν και αθώες, με τη ζωή τους. Δεν ξεφεύγει από τη μοίρα και ο ίδιος ο Άμλετ. Κανένας δεν ξεφεύγει. Αίμα παντού, θάνατος παντού.

Και ο Λιαντίνης εκεί. Να χτίζει μεθοδικά το σκηνικό. Να συντονίζει το θίασο.

Όρθιος μέσα στην καταιγίδα...

Ένας Εμπεδοκλής που ανεβαίνει τα ύψη κάθετα.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

https://educandus.forumgreek.com/html-h1.htm

Είσαι έτοιμος να συνεχίσουμε; Αντέχεις;

Τα πτώματα που γέμισαν την ορχήστρα, άλλα από τις αρχαίες τραγωδίες και άλλα από τις τραγωδίες του Σαίξπηρ, τα βλέπεις;

Αν δεν μπορείς, θα είναι πιο έντιμο να αποχωρήσεις. Δε θα παρεξηγήσουμε. Γιατί φτάνουμε στη μεγάλη ώρα. Και στα μαρμαρένια τα αλώνια!

Παράθεση :

Αυτή λοιπόν η ορχήστρα, όπως την έλεγαν οι αρχαίοι έλληνες, από τους νεοέλληνες ονομάστηκε «το μαρμαρένιο αλώνι». Διότι έτσι είναι στα θέατρα. Ένα μαρμαρένιο αλώνι. Δηλαδή, αν πάτε στο θέατρο του Διονύσου, εδώ στα νότια της Ακρόπολης, ή σε όλα τα αρχαία θέατρα… Και ξέρουμε ότι στα «Μαρμαρένια Αλώνια» εχόρεψε και πάλεψε ο Διγενής κι ο Χάρος. Για θυμηθείτε τους δύο αυτούς ωραίους στίχους από το δημοτικό μας τραγούδι:

«Και πήγαν και παλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια.

Κι όθε χτυπάει ο Διγενής, το αίμα αυλάκι κάνει.

Κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει.»

Μ’ αυτή την έννοια λοιπόν, θα μπούμε στο θέμα μας.

Ποιος είναι ο Διγενής; Άνοιξε την Γκέμμα στη σελ. 163.

Είναι αυτός που στοχάστηκε και έπραξε τοιούτως:

- Θα πεθάνω, Θάνατε, όχι όταν θελήσεις εσύ, αλλά όταν εγώ θελήσω!

Στο "αυτοθέλητο" τονίζει ο Λιαντίνης πως κρύβεται το σύμβολο...

Όπως αυτοθέλητα, γράφει λίγο παραπάνω, πέθανε και ο Ηράκλειτος στα όρη της Ιωνίας. Κι εδώ ανοίγει το Homo Educandus. Να διαβάσουμε τι γράφει εκεί ο Λιαντίνης για τους Προσωκρατικούς. Σελ. 65 και ειδικά τη σελ. 69.

Παράθεση :

Οι Προσωκρατικοί αποδέχτηκαν τη σκληρότητα που κρύβει η φύση με τόση καρτερία, με όση οξύνοια κατανόησαν την αλήθεια που συνέχει αυτή τη σκληρότητα. Την ομορφιά και την αίγλη του στοχασμού τους την έδωκε η νίκη της ανθρώπινης βούλησης επάνω στον ανθρώπινο φόβο.

Γι’ αυτό και τους βλέπουμε να πεθαίνουν οι περισσότεροι μ’ έναν ηρωισμό θεληματικό: ο ένας, σαν Αγρίμης στα βουνά, να καταξεσκίζεται από τα σκυλιά. Ο άλλος να δαγκώνει τη γλώσσα του, να την κόβει, και να την φτύνει καταπρόσωπα στον τύραννο της πόλης του. Ο άλλος φορώντας τα χάλκινα πέδιλα να πηδάει στη λάβα της Αίτνας.

Αντίθετα, εκείνο που έδωκε τον κίβδηλο χαρακτήρα σε όλα τα μετά τους Προσωκρατικούς συστήματα, ήταν η νίκη του ανθρώπινου φόβου επάνω στην ανθρώπινη βούληση.

Ο προσωκρατικός αιώνας είναι η αψηλότερη στιγμή της ανθρώπινης συνείδησης.

Να σου πω εδώ πως αν θέλεις να συνεχίσεις παρακάτω πρέπει να διαβάσεις πρώτα και όλα όσα σωθήκανε από τους Προσωκρατικούς; Να σχηματίσεις δική σου γνώμη και άποψη;

Και όμως αυτό θα ήταν το σωστό. Αυτό έλεγε και ο Λιαντίνης. Υμνούσε το Άγιο Πρωτότυπο. Και όχι να διαβάζουμε τι είπε ένας άλλος και τι ανέλυσε ένας τρίτος...

Εγώ πάντως βάζω τελεία εδώ. Κι εσύ διάλεξε τι θα κάνεις.

Θα επανέλθω αργότερα...