Είναι φιλόσοφος ή ποιητής ο Λιαντίνης;

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ, HOMO EDUCANDUS, 92 - 95

Η ΑΝΑΓΚΗ

και θεσμός τε Αδραστείας όδε

Παράθεση :

Θαλής ερωτηθείς τι ισχυρότατον είπεν

«ανάγκη, κρατεί γαρ πάντων».

Με λίγη φρονιμάδα, πιστεύουμε, με λίγη καλή θέληση, με λίγη όχι κακή τύχη, πάντα μπορούμε να προσπεράσουμε την ανάγκη. Να της ξεφεύγουμε, ν’ αφήνουμε πίσω μας όλες τις δυσάρεστες συνέπειες που την ακολουθούν, και ίσως ίσως να την λησμονούμε.

Αλλοίμονο. Ποιος κοιμισμένος στους αγρούς φοβήθηκε την έχιδνα, καθώς πλατάγιζε διχαλωτή τη γλώσσα της στο αριστερό του αυτί! Και ποιο νήπιο θα δίσταζε να απλώσει το χεράκι του στου λιονταριού το στόμα!

Ο πικρός Καβάφης μας ξαναθύμισε ότι μπροστά στη φωτιά εκείνοι που τρόμαξαν δεν ήσαν ο μικρός Αχιλλέας και ο μικρός Δημοφών, αλλά η Μετάνειρα κι ο βασιλιάς Πηλέας.

Αντίστροφα όμοια, οι νήπιοι μπροστά στην ανάγκη είμαστε εμείς, οι ενήλικοι. Γιατί ποτέ δεν γνωρίζουμε να αντικρύζουμε το πρόσωπό της στην πρωταρχική άμεικτη γύμνια του.

Αλλά κι όταν γνωρίζουμε, δεν τολμάμε. Και προοικονομώντας θα ειπώ ότι εκείνοι που τολμούν είναι όσοι υψώνουνται στην περιωπή του τραγικού προσώπου.

Απ’ όσο κατέχω, θα είχα να αναφέρω μία μόνο περίπτωση που μέσα στο χώρο της θεωρητικής ζωής είδε γυμνό το πρόσωπο της ανάγκης και τόλμησε να το αντιμετωπίσει σαν τέτοιο.

Είναι ο Κυρίλωφ του Ντοστογιέβσκι, που ανεβαίνει ως την τ ε ρ ά σ τ ι α πράξη της αυτοκτονίας, για να αποδείξει την υπεροχή της ελευθερίας του ανθρώπου πάνω στην ανάγκη της φύσης.

Με την αυτοκτονία του, την πράξη της στιγμιαίας ήττας του ανθρώπου, ο Κυρίλωφ ενίκησε την ανάγκη, την κατάσταση της αιώνιας νίκης της φύσης.

Κατά τούτο η πράξη αυτού του Δαιμονισμένου αποτελεί το παράδειγμα του ενός και του μόνου δρόμου, που προσφέρεται σαν δυνατότητα στην ανθρώπινη ελευθερία να υποτάξει τη φυσική ανάγκη.

Το παράδειγμα του Κυρίλωφ – πάντα μέσα στις θεωρητικές του συντεταγμένες – είναι ακραίως άκρο. Ορισμένως βρίσκεται πέρα από τον Προμηθέα του Αισχύλου, όπου υπάρχει η συμφιλίωση του ανθρώπου-τιτάνα και του θεού, και πέρα και από τη Θυσία του Αβραάμ, όπου το σχέδιο του μύθου σταματώντας στη φάση της δοκιμής δεν προχωρεί στην αφασία της ανάγκης. Στον Κυρίλωφ δεν υπάρχει συνδιαλλαγή ούτε δοκιμασία.

Ο Αισχύλος μπορεί να επισημαίνει ότι στην ανάγκη υποτάσσουνται οι άνθρωποι και οι θεοί. Αλλά εν όψει αυτής της αλήθειας θα μείνει δώθε από την ανάγκη. Έτσι, με το φιλιωμό του Προμηθέα και του Δία η αντιδικία αίρεται, αλλά η ανάγκη μένει. Αυτός άλλωστε είναι και ο ελληνικός τρόπος. Το καταφατικό στοιχείο, δηλαδή, του ελληνικού πεσσιμισμού.

Το ίδιο συμβαίνει και στο συγγραφέα της Γένεσης. Ο θεός λυγίζει μπροστά στην απόφαση του Αβραάμ να σφάξει το παιδί του, και επεμβαίνει. Η ανάγκη εδώ αντικρύζεται, αλλά δεν αγγίζεται ούτε από τον άνθρωπο ούτε από το θεό. Μόνο στην περίπτωση που παρά και πέρα από τη διαταγή του θεού ο γέρος θα κατέβαζε το μαχαίρι, η μαχαιριά θα ‘χε πλήξει μαζί με το σώμα του παιδιού και το σώμα της ανάγκης. Αλλά εδώ δεν υπήρχε λόγος να κάμει ο άνθρωπος, εκείνο που δεν αποφάσισε ο θεός.

Ο Ντοστογιέβσκι προχωρώντας ως την άκρη θα τα βάλει με την ίδια την ανάγκη. Και θα μας πει ότι η ανάγκη της φύσης – που θα της επιτεθεί στην απόλυτα έσχατη και στην απόλυτα καθολική της μορφή, στη μοίρα θανάτου δηλαδή – μπορεί να νικηθεί μόνο με τη συνειδητή και εθελούσια πράξη της αυτοκαταστροφής του ανθρώπου. Με άλλα λόγια το μηδέν μόνο από τον εαυτό του νικιέται.

Η αυτοκτονία του Κυρίλωφ συμβολίζει την πράξη του ανθρώπου, που αδυνατεί να την ελέγξει η βούληση του θεού. Όλες οι κορυφές και όλα τα ύψη θα σκύψουν μπροστά της. Οι θάλασσες θα αδειάσουν και οι τυφώνες θα απολιθωθούν.

Κάνοντας την έσχατη δυνατότητα της εκλογής του ανθρώπου πράξη, ο Κυρίλωφ μέσα από το κράτος του θανάτου εξεθρόνισε στον αιώνα τη δυναστεία της ανάγκης.

Και έδειξε, όπου γης και αστέρες και χωροχρόνος και νους, ότι ο ήλιος που μας φωτίζει και μας φροντίζει, μπροστά στη φλόγα της ελευθερίας που μπορεί να κρύβει μέσα της η ανθρώπινη φύση, είναι κερί της μιας δραχμής.

Βέβαια, το γεγονός ότι οι Προσωκρατικοί αντίκρυσαν την ανάγκη μέσα από το χαράκωμα μιας τέτοιας αδιαλλαξίας οφείλεται στο ότι αφορμήθηκαν από τη φύση.

Ο γεωμετρικός ρυθμός των φαινομένων, των πραγμάτων η στυγνή τάξη, η ορισμένη σε τελευταία ανάλυση διαλεκτική του μηδενός και του είναι συνιστούν το κοίτασμα των όρων, από τους οποίους συνάγουνται, διακρίνουνται, δουλεύουνται και στοιχειοθετούνται οι συνιστωτικές προκείμενες που δίνουν τη γενική παράσταση της ανάγκης.

Ωστόσο η παράσταση αυτή από την άποψη της πράξης έχει οδοδεικτική περισσότερο σημασία. Αποτελεί δηλαδή έναν κανόνα υπόδειξης, στον οποίο ο άνθρωπος οφείλει να συμμορφώνεται με το να επιστρατεύει το maximum της βουλητικής του δύναμης, αλλά χωρίς να υπερβαίνει τα όρια της πεπερασμένης του φύσης.

Εξαιτίας αυτού τα πρόσωπα της αττικής τραγωδίας σε όλη τη δράση τους τα παρακολουθεί σταθερά ένα οικείο κλίμα. Το ήθος τους είναι ανθρώπινο και ποτέ δεν καταντά στην τερατωδία.

Σε σχέση με την αυτοκτονία του Κυρίλωφ η αυτοκτονία του Αίαντα λ.χ. είναι άλλου ποιού. Αποτελεί και φανερώνει «μετάβαση σε άλλο γένος», θα λέγαμε λογικά. Ενώ δηλαδή ο Αίας αυτοκτονεί από κάποια αιτία, ο Κυρίλωφ αυτοκτονεί χωρίς αιτία:

- Μα δεν είστε μονάχα σεις που σκοτώνετε τον εαυτό σας.
Υπάρχουν πολλοί που αυτοκτονούν.

- Με αιτία. Μα χωρίς καμιάν αιτία παρά μονάχα για το
αυτεξούσιο είμαι μονάχα εγώ.

Στους Δαιμονισμένους αυτοκτονία με αιτία είναι λ.χ. εκείνη του πρίγκηπα Σταυρόγκιν.

Τα όρια της ανάγκης, όπως τα είδαν οι έλληνες, είναι τόσο πλατιά, ώστε φτάνουν να περιχωρούν τη δυνατότητα και την επιλογή – τον ορίζοντα δηλαδή της ανθρώπινης ελευθερίας – σε πολύ μεγάλα βεληνεκή.

Ούτε και για τη μοίρα του αισχυλικού Ορέστη – μια περίπτωση υποδειγματικά τραγική – δεν αποκλείεται στο τέλος ο πόρος.

Άλλωστε η χρήση από τους ποιητές του από μηχανής θεού για τα ανθρώπινα πράγματα δίνει στην ιδέα της ελευθερίας μια διάσταση σχεδόν ασύνορη.

Στο γεγονός ότι πέντε από τις σωσμένες τραγωδίες του Ευριπίδη τελειώνουν με τον εωθινό στίχο

των δ’ αδοκήτων πόρον ηύρε θεός,

δεν πρέπει να αποδίνουμε σημασία συμβατική.

Από την άποψη της αγωγής εκείνο που πρέπει να υπογραμμίσουμε αναφορικά με την αντίληψη των Προσωκρατικών για την ανάγκη είναι ότι όσο πιο επίμονα εκθέσουμε τον άνθρωπο στον ζόφο και στο δέος της βιοτικής καταφοράς και της υπαρκτικής του διάρριψης, τόσο πιο έμπεδα θα τον έχουμε στηρίξει, να παλαίψει το πείσμα της ζωής του και της μοίρας του με περηφάνεια και με αξιοσύνη. Και προπαντός, να διακομίσει το φορτίο της ευθύνης του για τις μελλούμενες γενιές απαραμόρφωτο και εμπλουτισμένο.

Προσεκτική μελέτη του αποσπάσματος, εμένα τουλάχιστον με οδηγεί να καταλάβω τα εξής:

Πρώτα πρώτα ο Λιαντίνης υπογραμμίζει ότι ο Κυρίλωφ είναι μια νοητική εποπτεία. Θεωρητικά μας λέει και μας ξαναλέει ότι συμβαίνουν αυτά.

Και δεύτερον. Διακρίνω ξεκάθαρη αντιδιαστολή της περίπτωσης Κυρίλωφ με τον ελληνικό τρόπο. Το δώθε από την ανάγκη. Και τονίζει ο Λιαντίνης με έμφαση:

"Αυτός άλλωστε είναι και ο ελληνικός τρόπος. Το καταφατικό στοιχείο, δηλαδή, του ελληνικού πεσσιμισμού."

Να θυμίσω ότι ο Λιαντίνης είναι έλληνας; Και δη ελληνοέλληνας; Να θυμίσω και την κατάφαση που αναφέρει σε κείνο το περιλάλητο γράμμα του;

Αν ο Κυρίλωφ μετέρχεται τη στιγμιαία ήττα για να υψωθεί σε τέτοια κορφή που:

"Όλες οι κορυφές και όλα τα ύψη θα σκύψουν μπροστά της. Οι θάλασσες θα αδειάσουν και οι τυφώνες θα απολιθωθούν."

εκτός που είναι θεωρίης είνεκεν και μόνο...

έχει και άλλο μεγάλο μειονέκτημα. Υπερβαίνει τα μέτρα του ανθρώπου. Καταφέρνει τι δηλαδή ο Κυρίλωφ: Να υπερισχύσει της φύσης. Μα αυτό είναι ύβρις. Τι λοιπόν αντιτείνει ο Λιαντίνης:

"ο άνθρωπος οφείλει να συμμορφώνεται με το να επιστρατεύει το maximum της βουλητικής του δύναμης, αλλά χωρίς να υπερβαίνει τα όρια της πεπερασμένης του φύσης."

Χωρίς να υπερβαίνει τα όρια!!!

Παλιότερα, σε χρόνια σταματημένα, που άδικα περίμενα να φυσήξει ο άνεμος, με είχε άγρια ταλαιπωρήσει η αυτοκτονία του Κυρίλωφ. Ούτε που μπορείτε να φανταστείτε το στρίμωγμα του νου για να μπορέσω να ξεδιακρίνω την πρώτη χαραμάδα. Ναι, δεν το λέω καθόλου θεωρητικά. Χρειάζεται διάβασμα και ξανά διάβασμα και ξενύχτι πάνω από το βιβλίο, το Άγιον Πρωτότυπον.

Και πάλι όμως, και τότε, με ενοχλούσαν πράγματα. Και ειδικά ως παιδαγωγό. Γιατί "Η αυτοκτονία είναι περίπτωση παθολογική" και αυτό το λέμε όλοι οι παιδαγωγοί, μη εξαιρουμένου του Λιαντίνη.

Προσέξτε τον επίλογο του αποσπάσματος τι λέει:

"Από την άποψη της αγωγής εκείνο που πρέπει να υπογραμμίσουμε αναφορικά με την αντίληψη των Προσωκρατικών για την ανάγκη είναι ότι όσο πιο επίμονα εκθέσουμε τον άνθρωπο στον ζόφο και στο δέος της βιοτικής καταφοράς και της υπαρκτικής του διάρριψης, τόσο πιο έμπεδα θα τον έχουμε στηρίξει, να παλαίψει το πείσμα της ζωής του και της μοίρας του με περηφάνεια και με αξιοσύνη. Και προπαντός, να διακομίσει το φορτίο της ευθύνης του για τις μελλούμενες γενιές απαραμόρφωτο και εμπλουτισμένο."

Το φορτίο της ευθύνης για τις μελλούμενες γενιές!!!

Τον νοιάζει λοιπόν και τον απασχολεί αυτό το φορτίο. Και θυμίζω εδώ το άλλο φορτίο που πήγαν πριν λίγα χρόνια να του φορτώσουν τα τελεβίζια. Πως ίδρυσε σχολή θανάτου.

Αυτό και αν είναι φορτίο ασήκωτο.

Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος σαν το Λιαντίνη να μην το έλαβε υπόψη; Το παράδειγμα που δίνει στα νέα παιδιά;

ΑΔΥΝΑΤΟΝ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Δεν ξέρω τι έχει συμβεί και ίσως να μην το μάθω ποτέ. Όσο όμως τον μελετώ όλο και βεβαιώνομαι πως ο Λιαντίνης δεν μπορεί να αυτοκτόνησε. Προσέξτε. Δεν μπαίνω σε άλλα χωράφια και δε λέω πως ο Λιαντίνης είναι ζωντανός. Εντάξει;

Λέω μόνο για το θέμα της αυτοκτονίας. Πως δε συνάδει με το έργο του. Και μόνο το οπισθόφυλλο της Γκέμμας να διαβάσεις, το καταλαβαίνεις. Στο μέτρο του ανθρώπου, τονίζει εκεί. Ο Κυρίλωφ ξεπερνά το μέτρο. Είναι είναι ακραίως άκρο ως παράδειγμα, γράφει ο Λιαντίνης. Ακρότητα δηλαδή.

Αυτό που νομίζω σωστό για το Λιαντίνη είναι ότι πέτυχε να έρθει σε απόλυτη ισορροπία η δική του βούληση και η ανάγκη της φύσης. Ούτε νίκη, ούτε ήττα. Τρίτον δίδεται.

Από κει και πέρα. Είμαι βέβαιη, δε νομίζω απλά, πως υπάρχουν άνθρωποι που συνειδητά μας παραπλάνησαν και άλλοι που κρατούν κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα. Αυτά κάποια στιγμή και με κάποιον τρόπο, θα έρθουν στο φως. Έστω και αν όλοι εμείς έχουμε φύγει...

Ας μείνει λοιπόν και η δική μου γραφή, όσο παράξενη και αν ακούγεται, πως ο Λιαντίνης δεν αυτοκτόνησε.

Και κυρίως για τούτο. Γιατί ο τεχνίτης βάζει πάνω απ' όλα το έργο του. Και μόνο αν το έργο του σκόπευε να διδάξει στους ανθρώπους την αυτοκτονία, θα σφραγιζόταν με αυτοκτονία.

Μπορώ να δεχτώ ότι είχε έρθει η ώρα του και μπόρεσε να το προβλέψει, συντόνισε δηλαδή τα βήματά του με την ανάγκη της φύσης, σε καμία όμως περίπτωση δεν αρμόζει στο στοχασμό του ο καταβιασμός της φύσης. Μόνο η θαλασσινή ανάσα ελευθερίας... και το αυτοθέλητο...

ΔΑΝΑΗ έγραψε:

Παράθεση :

"Θα ήταν σημάδι εμορφιάς και εντιμότητας, εάν οι έλληνες είχαν πάψει να φιλοσοφούν αμέσως μετά τον Αριστοτέλη. Πεθαίνοντας ο Αριστοτέλης να συντρίψουν τον κάλαμο και να κάψουμε το φτερό τους. Εάν είχαν κάμει, όπως έκαμε η Λαΐδα.

Η Λαΐδα, εκείνη η μηλόστομη εταίρα στην Κόρινθο, σαν εξάνοιξε και είδε αντικρύ στα μάτια της την πρώτη χαρακιά, απόστρεψε το πρόσωπο, έσπασε τον καθρέφτη και πια δεν ξανακοιτάχτηκε."

Και από τη Γκέμμα, σελ. 204:

Παράθεση :

"Η Ελένη της Σπάρτης είναι η ανάγνωση του ωραίου. Είναι η βίβλος γενέσεως και η βίβλος της μελέτης του κόσμου, της φύσης, και των ανθρώπων.

Εκείνοι που την είδαν και την ακούσανε, και οι άλλοι που την εκάλεσαν και την εψηλάφησαν, εγέννησαν την κόρη που της μοιάζει. Και με το φιλί που της πήρανε, από τα μεσάνυχτα ως τη χαραυγή, ήπιανε αθάνατο νερό.

[...] Έτσι την εδάγκωσε μηλόστομη ένα πρωί ο Νεύτων. Και εζύγισε το πολύτιμο φορτίο που έχει. Εμέτρησε την ουράνια έλξη της με τη δύναμη της χρυσής αλυσίδας που δένει τους πλανήτες, τα άστρα, τους γαλαξίες. Για να στέκουνται στο κενό χορευτικά, και να μη γκρεμίζουνται στο χάος ανηγεμόνευτα."

Η μηλόστομη λοιπόν... Τι σημαίνει μηλόστομη;

Πώς το στόμα της έμοιαζε με μήλο; Πώς έτρωγε μήλα; Πως ευωδίαζε το στόμα της σαν μήλο;

Μήπως πάλι βέλαζε σαν μήλον;;;; Ή είχε στόμα προβάτου;;;

Μήπως πάλι έχει να κάνει με την Εύα; Και το μήλο που πρόσφερε στον Αδάμ;

Ή μήπως ο Πάρις κράτησε ένα κομμάτι μήλο και το κέρασε στην Ελένη;

Πες μου δηλαδή τώρα, σε τι μπορεί να με βοηθήσει το ταμπελάκι "φιλόσοφος" ή "ποιητής" για να καταλάβω τι λέει ο Λιαντίνης;

Έψαξα, διάβασα, χίλια δυο. Σιγουριά καμία... μόνο υποθέσεις...

Πάλι με το μήλο αμάσητο θα μείνω και με την απορία...

χεχε σου έχω την απάντηση!!! μη μας μείνεις και με την απορία!!!


Μια εικόνα χίλιες λέξεις που λένε!!! (οι Κινέζοι νομίζω; )

Δεν παίζεσαι! Καλέ πού την βρήκες αυτή τη φωτό;

Για να βάζουμε όμως τα πράγματα στη θέση τους. Και να μη μείνει η εικόνα να καλύπτει την αλήθεια. Όση τουλάχιστον κατάφερα να εντοπίσω.

Όσον αφορά τον Νεύτωνα ο καθένας καταλαβαίνει γιατί ο Λιαντίνης κάνει λόγο για μηλόστομη.

Η Λαΐδα όμως είναι μια άλλη περίπτωση. Και πιστεύω ότι στην περίπτωση αυτή ο χαρακτηρισμός μηλόστομη αναφέρεται σε πρόβατα. Χωρίς να σημαίνει πως η Λαΐδα βέλαζε...

Η εξήγηση βρίσκεται στο επιτάφιο μνημείο που έστησαν οι Κορίνθιοι για τη διάσημη εταίρα.

http://dim-a-korinth.kor.sch.gr/Culture.htm

Παράθεση :

Περισσότερες όμως πληροφορίες για το συγκεκριμένο χώρο, έχουμε από το γνωστό περιηγητή της αρχαιότητας, τον Παυσανία (150 μ.Χ.). Αναφέρει τα εξής:

«Ανηφορίζοντας προς την Κόρινθο (σημερινή Αρχ. Κόρινθο) συναντά κανείς τάφους. (Έρχεται στην Αρχ. Κόρινθο από τα σημερινά Εξαμίλια, όπου δεξιά και αριστερά του δρόμου, υπήρχαν ταφικά μνημεία).

Κοντά στην πύλη είναι θαμμένος ο Διογένης από τη Σινώπη που οι Έλληνες τον ονομάζουν κύνα. (Πρόκειται για το φιλόσοφο Διογένη, που ήταν γνωστός και ως Κύων. Έζησε κυρίως στην Αθήνα και στην Κόρινθο. Απέκτησε μεγάλη φήμη, γιατί πρώτος αυτός εφάρμοσε την κυνική φιλοσοφία στην καθημερινή ζωή του).

Μπροστά στην πόλη υπάρχει άλσος από κυπαρίσσια που λέγεται Κράνειον. (Ο δρόμος απ’ το λιμάνι των Κεχρεών κατέληγε στην Κεχρεατική πύλη των τειχών της Κορίνθου, η οποία βρισκόταν στο προάστιο Κράνειον). Αυτού υπάρχει ιερός περίβολος για το Βελλεροφόντη (σημαντικός τοπικός ήρωας, ευνοούμενος του Ποσειδώνα και της Αθηνάς, με τη βοήθεια της οποίας δάμασε το φτερωτό άλογο Πήγασο, που με το χτύπημα της οπλής του, δημιουργούσε πηγές νερού)

και ναός της Αφροδίτης μελαινίδος (είναι η μελαινίς Αφροδίτη (των τάφων ) που λατρευόταν ανάμεσα σε τάφους) και τάφος της Λαΐδας, πάνω στον οποίο είναι στημένη λέαινα που κρατάει κριάρι με τα μπροστινά της πόδια (πρόκειται για την πιο γνωστή εταίρα της Αρχαιότητας).

Υπάρχει και άλλος τάφος στη Θεσσαλία , για τον οποίο ισχυρίζονται πώς είναι της Λαΐδας, διότι πήγε και στη Θεσσαλία. Η καταγωγή της λένε πως ήταν από τα Ύκαρα της Σικελίας και πως είχε αιχμαλωτισθεί σε παιδική ηλικία από το Νικία και τους Αθηναίους και είχε πουληθεί στην Κόρινθο, όπου ξεπέρασε στην ομορφιά τις εταίρες της εποχής και τόσο πολύ θαυμάστηκε από τους Κορίνθιους, ώστε να τη διεκδικούν και τώρα ως «δική τους».

Βρε τη Λαΐδα τη μηλόστομη εταίρα! Μια μπουκιά τα έκανε όλα τα κριαράκια!

Εδώ και σε ολόκληρο Διογένη σκάρωσε κασκαρίκα και τον έβαλε να κοιμηθεί τη δούλα της νομίζοντας πως ξαπλώνει μαζί της. Μετά από την αποκάλυψη της απάτης, ο φιλόσοφος το φιλοσόφησε με την αλησμόνητη φράση:

Λυχνίας σβησθείσης πάσα γυνή Λαΐς εστί!