Είναι φιλόσοφος ή ποιητής ο Λιαντίνης;

Παράθεση :

"Ο Δημήτρης Λιαντίνης έχει ως γνωστόν ένα εξαίρετο επιστημονικό έργο και καταπιάνεται με πολλά μεγάλα και δύσκολα προβλήματα της φιλοσοφίας, της παιδαγωγικής, της λογοτεχνίας. Ο λόγος του είναι λόγος πολυεπίπεδος, θρεμμένος με όλο εκείνο το βαρύ φορτίο της ελληνικής γραμματείας και όχι μόνο, λόγος που συνδυάζει ταυτόχρονα την ενδελεχή και αντικειμενική πραγμάτευση των θεμάτων του με την έντονη ποιητική χροιά. Είναι λόγος του ποιητικού φιλοσόφου ή του φιλοσοφικού ποιητή; Όσο και να εμβαθύνει κανείς στα κείμενά του, είναι πολύ δύσκολο να δώσει οριστική απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα, εφόσον ο Δημήτρης Λιαντίνης είναι συνάμα φιλόσοφος και ποιητής."

Αρχή της μελέτης μας θα αποτελέσει ετούτο:

HOMO EDUCANDUS (σελ 147)



Ώστε να διευκρινίσουμε τι θεωρούσε ως ποίηση ο ίδιος ο Λιαντίνης.

Και θα το συμπληρώσουμε με το ακόλουθο:

http://liantinis-o-daskalos-mas.blogspot.com/2010/02/blog-post_5059.html

Παράθεση :

"Τα ποιήματά του ο Λιαντίνης τα έγραψε από το 1971 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80. Στην ερώτησή μου, γιατί δεν τα εκδίδει, μου απαντούσε: Γράφω και δημοσιεύω πλέον ποίηση μέσα από τον πεζό επιστημονικό λόγο. Αυτά θα μείνουν σε σένα, στα κατάλοιπά μου. Πίστευε ότι η αληθινή ποίηση είναι αυτόνομη πηγή ζωής. Αγάπημά της διαλεχτό η μορφή. Το έργο της, ανεπανάληπτο, έχει μέσα του την εντελέχειά της. Ο δημιουργός νικάει το θάνατο με το έργο του. Με έμαθε ότι ο γνήσιος ποιητής ζει την αλήθεια, ότι ο ποιητής φανερώνει την αλήθεια, ότι ο ποιητής πεθαίνει, ότι η φανερωμένη αλήθεια έρχεται στο φως μετά το "θάνατό" του, ότι ο ποιητής ανασταίνεται, ότι τον τραγικό ποιητή συμπληρώνει ο αναστημένος ποιητής."

ΟΙ ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ (Προλόγισμα)

Το κείμενο αυτό υπογράφει η κ. Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη. Που πέρα από σύζυγος του Δημήτρη Λιαντίνη έχει και εκείνη σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών αλλά και πραγματοποιήσει σπουδές μεταπτυχιακές σε θέματα φιλοσοφίας. (Δείτε το βιογραφικό της εδώ.)

Έχουμε λοιπόν μέχρι στιγμής τις γνώμες δύο επιστημόνων που ταυτόχρονα γνωρίζουν σε βάθος το έργο του Λιαντίνη αλλά και τον ίδιο. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που οι γνώμες τους για την ποίηση του Λιαντίνη συγκλίνουν. Πως δεν είναι η ποίηση που ο απλός κόσμος εννοεί αλλά κάτι πολύ περισσότερο... Και επομένως ο Λιαντίνης δεν είναι μόνο φιλόσοφος ούτε μόνο ποιητής. Είναι και τα δύο. Δηλαδή αληθινός ποιητής.

Τη γνώση της ειδικής σχέσης του Λιαντίνη με την ποίηση την απέκτησα πολύ πριν μελετήσω ολόκληρο το έργο του και βέβαια πολύ πριν διαβάσω τις απόψεις του εξαδέλφου του και της συζύγου του. Ήταν ο καιρός που παρακολουθούσα τον ίδιο το Δημήτρη Λιαντίνη να διδάσκει στο Μαράσλειο Διδασκαλείο. (1992 - 1993 )

Σε κείνες λοιπόν τις διδασκαλίες ο Λιαντίνης συχνά αναφερόταν στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Κι ήταν από τα σημεία του μαθήματος που με άγγιζαν ιδιαίτερα. Διότι με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη με έδενε σχέση ερωτική και εξ απαλών ονύχων. Ετών δέκα είχα διαβάσει τα Άπαντά του. Όσο και αν φαίνεται αυτό απίστευτο.

Όταν όμως άκουσα το Λιαντίνη να αποκαλεί τον Παπαδιαμάντη ποιητή, τινάχτηκα από τη θέση μου. Είπα ήδη ότι δεν είμαι φιλόλογος. Και δεν ακολούθησα καν φιλολογική κατεύθυνση στο λύκειο. Τα αγαπημένα μου μαθήματα ήταν τα μαθηματικά και η χημεία. Έτσι επέλεξα το πρακτικό όπως το λέγαμε τότε και όχι το κλασικό τμήμα του λυκείου.

Η αγάπη μου λοιπόν για τη λογοτεχνία και το θέατρο έμεινε να τη γεύομαι στα πάρεργα της ζωής μου ως τη στιγμή που μαθήτεψα κοντά στο Λιαντίνη.

Εκεί και τότε έμαθα πως όταν λέμε ποίημα δεν εννοούμε μόνο το έμμετρο μα και το πεζό λογοτέχνημα. Θα αφήσω τον ίδιο το Λιαντίνη να το αναλύσει:

Παράθεση :

"Αν κινήσει κανείς από τη ρίζα των πραγμάτων και των λέξεων, τότε υποχρεώνεται να δεχτεί πως όταν λέει ποίημα, εννοεί και το έμμετρο και το πεζό λογοτέχνημα.

Προϋπόθεση για να υιοθετηθεί αυτή η κατανόηση είναι η γνώση για την υλομορφική ενότητα των όντων.

Υλομορφική ενότητα σημαίνει πως στη γνήσια περιοχή της λογοτεχνίας, στην εξαίρεση δηλαδή, επειδή η κίβδηλη μορφή της λογοτεχνίας είναι ο κανόνας και η κατάσταση, μορφή και περιεχόμενο είναι ένα.

Ο αληθινός βέβαια λογοτέχνης όταν γράφει, λογαριάζει και το τι θα ειπεί, και το πώς θα το ειπεί. Πέρα όμως και πάνω από τούτη τη διπλή έγνοια, η προσοχή του είναι μαγνητισμένη από την τρομώδη συναρπαγή του μέσα στο λόγο των πραγμάτων. Τον συνέχουν και τον σφυροκοπούν εκείνα τα αφανή νοήματα και νεύματα, τα numina, που είναι ό,τι ονομάζουμε απλά η εμορφιά του κόσμου.

Από αυτή την ειδική και επικίνδυνη σχέση του δημιουργού με την εμορφιά του κόσμου πηγάζουν και εξηγούνται δύο πράγματα:

Το ένα είναι η ανάγκη της έμπνευσης, προκειμένου να δημιουργήσει ο δημιουργός. Είναι εκείνο που ο Πλάτων στο Φαίδρο το ονομάζει "από Μουσών κατοκωχή τε και μανία".

Το άλλο είναι η ποιητική δύναμη της αλήθειας που κλείνεται στο έργο του. Από δω ακριβώς λάβαινε αιτία ο Ντοστογιέβσκι και έδενε την εμορφιά και την αλήθεια στη γνωστή πρότασή του, που ηχεί παράλογα: "η εμορφιά θα σώσει τον κόσμο".

Έτσι, κατά τον ίδιο λόγο που ποίηση είναι οι τρεις λαμπριάτικες οκτάβες του Σολωμού από το Λάμπρο, ποίηση είναι και η διαθήκη του Αριστοτέλη, και το "animula vagula, blandula" στο επιτύμβιο του καίσαρα Αδριανού, και το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, και το Υπόγειο του Ντοστογιέβσκι, και η Δίκη του Κάφκα, και τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, και ολόκληρος ο Παπαδιαμάντης.

Αυτός ο μέσα στα σκοτεινά πάμφωτος ειρμός κατανόησης που οδηγεί στο ποίημα, το φέρνει τόσο κοντά στην πράξη, ώστε τα δύο σχεδόν γίνουνται ένα.

Έτσι λέει λόγο αληθινό, εκείνος που διατείνεται ότι ποίημα είναι ο θάνατος του μάντη Μεγιστία στις Θερμοπύλες, η συνωμοσία του Βρούτου στη Ρώμη, η στέψη του Παλαιολόγου στο Μυστρά, και η άρνηση του Πολυζωίδη να υπογράψει την καταδίκη στη δίκη του Αναπλιού.

Ο Γκαίτε καθισμένος σ' αυτή την πέτρα της υπομονής και της γνώσης φωτίστηκε να μεταφράσει το Εν αρχή ην ο Λόγος του τέταρτου Ευαγγελίου με το Εν αρχή ην η Πράξις.

Το όνομα ποίημα παράγεται από το ρήμα ποιείν που σημαίνει πράττειν."

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, σελ. 45 - 46

Όπως βλέπετε αγαπητοί φίλοι, το απόσπασμα αυτό δεν απαντά μόνο στο ερώτημα περί Παπαδιαμάντη.

Εδώ βρίσκεται και ο συνδετικός κρίκος που ενώνει την Πράξη με το ποίημα. Δεν μπορούμε λοιπόν να θεωρούμε την τελευταία πράξη του Λιαντίνη στην αληθινή της διάσταση αν αγνοούμε πως η πράξη αυτή ήταν ποίημα. Ο Λιαντίνης το λέει αυτό και υπογραμμίζει πως λέει λόγο αληθινό εκείνος που διατείνεται ότι ποίημα είναι ακόμη και ο θάνατος του μάντη Μεγιστία στις Θερμοπύλες...

Και αντιστρόφως:

Δε λέει λόγο αληθινό εκείνος που διατείνεται πως δεν είναι ποίημα η τελευταία πράξη του Λιαντίνη και επομένως δεν είναι ποιητής και ο Λιαντίνης ως προς την πράξη αυτή.

Δεν προκαλεί απορία που όσοι δεν πρόλαβαν να διδαχτούν από το Λιαντίνη τι είναι ποίηση και τι φιλοσοφία και τι το ανάμεσό τους, δυσκολεύονται να εννοήσουν την αλήθεια της φράσης:

«Ο Λιαντίνης ήταν ποιητής και μάλιστα αληθινός ποιητής».

Είναι εδώ μια από τις βαθύτερες αλήθειες του έργου του Λιαντίνη. Δεν την προσεγγίζεις διαβάζοντας απλά τα βιβλία του. Όπως δεν μπορείς να προσεγγίσεις και τον ίδιο το Λιαντίνη με τον ίδιο τρόπο. Μόνο δηλαδή με την ανάγνωση.

Απόδειξη ο επίλογος του κύκνειου άσματος του Δημήτρη Λιαντίνη:

«Γιατί η διαφορά η τρομερή εστάθηκε ότι οι ποιητές, που μοιάζαν την αλήθεια, είπανε ψέματα.

Εγώ όμως, που μοιάζει με τα ψέματα, έζησα την αλήθεια.»


Ποια είναι η τρομερή διαφορά; Που ξεχωρίζει το Λιαντίνη από τους άλλους ποιητές;

Αν ήμουν ο Λιαντίνης θα κάτεχα και ολόκληρη την απάντηση. Δεν είμαι. Θα καταφύγω λοιπόν στον ακόλουθο συνειρμό:

«Σε γνωρίζω από την κόψη
του σπαθιού την τρομερή»

Και από το προηγούμενο απόσπασμα των Ελληνικών θα υπογραμμίσω τούτο:

«Ο αληθινός βέβαια λογοτέχνης όταν γράφει, λογαριάζει και το τι θα ειπεί, και το πώς θα το ειπεί. Πέρα όμως και πάνω από τούτη τη διπλή έγνοια, η προσοχή του είναι μαγνητισμένη από την τρομώδη συναρπαγή του μέσα στο λόγο των πραγμάτων. Τον συνέχουν και τον σφυροκοπούν εκείνα τα αφανή νοήματα και νεύματα, τα numina, που είναι ό,τι ονομάζουμε απλά η εμορφιά του κόσμου.»


Στο σιντριβάνι λοιπόν του κόσμου (δανείζομαι την αγαπημένη του φράση από το κεφάλαιο β της Γκέμμας) βλέπω το Λιαντίνη στην τρομερή την κόψη του σπαθιού, μαγνητισμένο από την τρομώδη συναρπαγή του μέσα στο λόγο των πραγμάτων, να τον συνέχει και να τον σφυροκοπά η εμορφιά του κόσμου.

Βλέπω και τον Ντοστογιέβσκι, τον ποιητή, να του ψιθυρίζει:

«Η εμορφιά θα σώσει τον κόσμο.»

Και από την άλλη ο Νίτσε, ο φιλόσοφος, να του παραδίδει μαθήματα ανατομίας:

«Έχουμε την τέχνη για να μη μας συντρίψει η αλήθεια.»

Δίπλα στους ξένους βλέπω και τον έλληνα ποιητή, το Σολωμό, το φιλοσοφικό Σολωμό κατά Λιαντίνη, να ορίζει την τέχνη:

«Ποίηση είναι η λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα.»

Και στο βάθος βλέπω τον άλλο έλληνα, τον Πλάτωνα. Το φιλόσοφο για τους πολλούς. Τον ποιητή τον θεμελιωμένο σαν όρος, για το Λιαντίνη. Να ορίζει την αληθινή φιλοσοφία:

«Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου»

Ο Λιαντίνης φεύγοντας θα αφήσει στο τελευταίο του γράμμα τούτο:

«Φεύγω αυτοθέλητα. Αφανίζομαι όρθιος, στιβαρός και περήφανος. Ετοίμασα τούτη την ώρα βήμα- βήμα ολόκληρη τη ζωή μου, που υπήρξε πολλά πράγματα, αλλά πάνω από όλα εστάθηκε μια προσεκτική μελέτη θανάτου.»

Και είναι αυτή η παγίδα που καταπίνει όσους δεν έχουν μελετήσει το Λιαντίνη σε βάθος. Και δεν έχουν προσέξει τι είναι η ποίηση για το Λιαντίνη.

Θυμηθείτε εδώ το γνωστό ανέκδοτο των γυμνασιακών μας χρόνων:

Ο αστυνόμος είναι όργανο. Το μπουζούκι είναι όργανο. Άρα ο αστυνόμος είναι μπουζούκι.

Κατ’ αντιστοιχία:

Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου. Η ζωή του Λιαντίνη πάνω από όλα εστάθηκε μια προσεκτική μελέτη θανάτου. Άρα ο Λιαντίνης ήταν φιλόσοφος.

Βεβαίως και ήταν ο Λιαντίνης φιλόσοφος. Όχι όμως στην απλοϊκή εκδοχή του προηγούμενου αληθοφανή συλλογισμού. Και εις επίρρωσιν θα παραθέσω ένα μεγάλο απόσπασμα από το Χάσμα Σεισμού, όπου ο Λιαντίνης αναλύει διεξοδικά τι σημαίνει μελέτη θανάτου. Ώστε με τα δικά του λόγια να εννοήσουμε τι εστάθηκε η ζωή του Λιαντίνη. Ήταν τελικά φιλόσοφος ή ποιητής;

____________________________

ΣΧΟΛΙΑ:

1. «Η εμορφιά θα σώσει τον κόσμο»: Τα Ελληνικά, σελ. 45

2. «Έχουμε την τέχνη για να μη μας συντρίψει η αλήθεια»: Τα Ελληνικά, σελ. 130

3. Ορισμός της τέχνης από το Σολωμό: http://educandus.blogspot.com/2007/07/blog-post_3893.html «Ο Σολωμός μάλιστα στις παρατηρήσεις, τις κριτικές που κάνει για την τέχνη, ξέρετε πώς θα ορίσει την τέχνη, την ποίηση; Για με, λέει, «η ποίηση είναι η λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα.» Γράφτον, βρε Γιώργο, αυτόν τον ορισμό, γιατί μπορεί να γράψεις διατριβή διδακτορική επάνω εκεί. «Για με, ποίηση είναι η λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα.» Αν έμενε απλή λογική, θα κάναμε λογική, μαθηματικά, γεωμετρία να πούμε, και αριθμητική. Αυτή η λογική σαν σκελετός, σαν, πώς να το πούμε, σαν δομή, είναι οι αυστηρές κριτικές επιστήμες, αλλά δε μένει εκεί. Το μετατρέπει και το κάνει εικόνες και αισθήματα» (Απόσπασμα διδασκαλίας του Δημήτρη Λιαντίνη στο Μαράσλειο)

4. «Φιλοσοφικός Σολωμός»: Υπότιτλος του βιβλίου Χάσμα Σεισμού του Δημήτρη Λιαντίνη.

5. «Πλάτων, ποιητής θεμελιωμένος σαν όρος»: Τα Ελληνικά, σελ. 95

6. «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου»: Δες το κείμενο της διάλεξης του Δημήτρη Λιαντίνη με θέμα «Η φιλοσοφική θεώρηση του θανάτου» http://liantinis-o-daskalos-mas.blogspot.com/2010/02/blog-post_20.html

Παράθεση :

Το θάνατο ο Σολωμός τον αντιμετωπίζει καθώς ένας πολεμιστής τον αντίπαλο. Με τίμια πρόθεση, με φρόνιμη τακτική και με παλληκαρίσια πράξη. Εν πρώτοις γνωρίζει ότι δεν ημπορεί να του ξεφύγει με κανένα τρόπο. Ούτε να συναλλάζεται μαζί του με διπλωματικές τσιριμόνιες, ούτε να καιρορίχνει στο αόριστο την αναμέτρηση αρπαγμένος από τον ίσκιο της στέρφας ελπίδας, ούτε να κιβδηλέψει την ανάγκη εξαγοράζοντας τη θέση του στο μέτωπο με πληρωμένους και μισθοφόρους.

Κατά δεύτερο γνωρίζει ότι το κέντρο του προβλήματος δεν βρίσκεται στην ώρα της κρούσης. Όταν ηχούν τα τύμπανα του «προχωρείτε», η μάχη έχει τελειώσει και το αποτέλεσμα είναι κιόλας ζυγισμένο. Ολόκληρο το ζήτημα έγκειται στο πώς θα φτάσει κανείς ως εκεί:

Οι δυνάμεις και οι εφεδρείες του, οι εφοδιοπομπές, οι κινήσεις, η αναγνώριση και οι πληροφορίες, οι ακροβολισμοί, οι διαβιβάσεις και οι σύνδεσμοι, η περιοχή συγκεντρώσεως, ο χώρος λήψεως σχηματισμών. Τα σύρματα και τα ναρκοπέδια, τα ακροαστικά φυλάκια, τα περίπολα και οι νυκτοφυλακίες. Ο συσκοτισμός, η απόκρυψη και τα συνθήματα, τα παρατηρητήρια και οι διαταγές, ο συντονισμός, το στρατηγείο και τα στρατηγήματα.

Και τέλος ο καιρός και η τύχη, το φρόνημα και το ψυχικό, όταν θα ξημερώνει το «πρώτο φως». Το βάρος της απόφασης, καθώς θα την ανεβάζει απότομα η σάλπιγγα από το βύθος του ονείρου στη γυμνή λάμψη της πραγματικότητας. Όλα τόσο πολλά και περίτεχνα και δύσκολα, που μόλις να φθάνει ολόκληρη η ζωή του, για να τα ετοιμάσει.

Και τρίτο γνωρίζει ότι τον εχθρό θα τον αντικρύσει κατάματα. Θα τον χαιρετήσει αδερφοποιό, όπως ο Διομήδης το Γλαύκο, και σε καμμία περίπτωση δεν θα γυρίσει πλάτες. Και στην πάλη και στην πτώση θα σταθεί ευπατρίδης. Ο Χάροντας είναι, που του μοιάζει να στήνει στρατοκαρτέρι και να ξεπέφτει στη χωσιά και το δόλο, όχι ο Διγενής.

Στην ποίηση του Σολωμού αυτή την τριπλή φάση – προέλαση, επίθεση και έφοδο – στην συνάρματη πομπή προς το θάνατο, τόσο ο θεματογραφικός χαρακτήρας όσο και η καλλιτεχνική ανάβαση την εμφανίζουν σε τρία αντίστοιχα επίπεδα. Ημπορεί να τα ονομάσει κανείς το πρώτο πείρα, το δεύτερο μελέτη και το τρίτο υπέρβαση θανάτου.

Η πείρα θανάτου εκφράζει την επαφή του ποιητή με το πρόβλημα σε ένα προεννοιολογικό επίπεδο. Είναι η αρχαϊκή γνώση, η βιολογική ακόμη αντίδραση του ανθρώπου απέναντι στο παράλογο αυτό φαινόμενο. Είναι δυνατό να έπαψε να υπάρχει ο κόσμος; Σ’ αυτή την ερώτηση που υποβάλλεται με τη σιγή και το πελώριο βλέμμα, δίνεται η απίστευτη απόκριση των πραγμάτων:

Ναι είναι δυνατό. Όταν κάποτε πέθανε ξαφνικά ο θεόβλητος Λίνος, διηγείται ο Rilke, εμάργωσε το κενό και η σιωπή μετάπεσε στο μουσικό θησαύρισμα της ανέγγιχτης χορδής μιας κιθάρας. Ύστερα ακολούθησε η κραυγή που γέμισε τον άνθρωπο, τον ουρανό και τον άδη:

Τρεμομανιάζοντας
Ρίχτει τα χέρια,
Και κλαίει και ρυάζεται
Τρομαχτικά.

Σε τούτο το στάδιο δεν είναι η λογική βάσανος που θα προσεγγίσει το πρόβλημα, αλλά ο ψυχικός πόνος, τον οποίο θα μαλάξει η στοργική αδιαφορία του χρόνου. Ωριμάζοντας με τον καιρό η ματωμένη πείρα παίρνει το χρώμα της πορφυρής μνήμης, ωσόπου στο τέλος γίνεται νοσταλγία γλυκειά όπως το λάδι. Οι νεκροί βρίσκουν αραξοβόλι στον τόπο της ιδικής τους αυτάρκειας. Εκεί ησυχάζουν και καρτεράνε δίχως ανυπομονιά:

- Μάνα μου, σκιάζομαι πολύ
Μη πεθαμένοι βγούνε.
- Σώπα, παιδάκι μου, οι νεκροί
Την πλάκα τους βαστούνε.

Σ’ αυτή την πρώτη απλή φάση ο πόνος είναι πιο οικείος από το λόγο και η μέριμνα στέκεται πιο κοντά στην απορία. Η φυσικότητα ταυτίζεται με την ανθρωπιά.

Τη μαύρη! την απάντησα το χάραμα στο δρόμο,
Αλλά την κόρη τέσσεροι την είχανε στον ώμο.

Η οδύνη πλημμυρίζει το ξόδι καθώς τα απριλιάτικα μύρα τους δρόμους. Η πρώτη απόπειρα του Σολωμού να συλλάβει με τη λογική το φαινόμενο, θα συντριβεί απάνου στο γέλιο της ειρωνείας, στην τραγική απάτη, που τυλίγει σαν μανδύας τον άθλιο άνθρωπο. Ο Θύρσις κλαίει και παρακαλά τη θάλασσα να του φέρει την ξενητεμένη Ευρυκόμη:

Και δεν ηξέρει ο δύστυχος οπού φιλεί το κύμα
Εκείνο, που της έδωσε και θάνατο και μνήμα.

Εικόνα δεινή που αποδίνει το απόλυτο μέτρο της ανθρώπινης ουδενίας, την οποία ο Καβάφης αργότερα, στη Δέηση, θα προεκτείνει ως την υπερβατική ρίζα προχωρώντας στην περιοχή μιας αμείλικτης θεοδικίας:

Και όλο προς τη θάλασσα στήνει τ’ αυτί.
Αλλά ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή,
η εικών ακούει σοβαρή και λυπημένη
ξεύροντας πως δεν θάλθει ο υιός που περιμένει.

Η μελέτη θανάτου εκφράζει την επαφή του Σολωμού με το πρόβλημα στο επίπεδο της γνώσης. Όταν η θεωρία του ξένου γίνεται λεηλασία προσωπική. Η μετάβαση από την πείρα στην μελέτη θανάτου προϋποθέτει μια εσωτερική αλλαγή, που συνίσταται στην προέκταση του υποκειμένου στο αντικείμενο, στην ανακάλυψη του δεσμού του ανθρώπου με τον κόσμο. Πρόκειται για την ανάδυση της ανάγκης από το βυθό του όντος και το διάλογο, που αρχίζει μαζί της κανείς. Η ανακάλυψη του προσωπικού θανάτου αναποδογυρίζει τον κόσμο και φανερώνει το ρυθμό μιας νέας τάξης:

μα όταν του τάφου το χώμα, μόλις το άγγιξε το σκήνωμά της, έγινε ναός, ο θάνατος, το καθημερινό αυτό πράμα, φάνηκε στον κόσμο κάτι απίστευτο και καινούργιο.

Σπουδάζει κανείς ήρεμα το χειμωνιάτικο τοπίο από ένα ορεινό καταφύγιο και ξαφνικά νοιώθει ότι ολόκληρος αυτός ο επιτάφιος κόσμος υπάρχει μέσα του. Η λασπουριά, ο συχαλασμός, το αστροχαλάζι, ο τριγμός των ελατιών, η πάχνη του θανάτου. Πώς αλάλαξε κάποτε ο λαμπρός Οιδίποδας πατώντας το πτώμα του Λάϊου, και πώς αντίκρυσε ύστερα με τη σκοτωμένη του όραση το πτώμα της Ιοκάστης. Εν τούτοις αυτός ο τελευταίος Οιδίποδας, ο ικέτης του θανάτου, θ’ αποτελέσει το στοργικό μέλημα των θεών. Αυτή η μετάθεση, που μοιάζει σαν να ξεκόρμισε το σώμα από τον εαυτό του

Με άδραχνε, και μ’ έκανε συχνά ν’ αναζητήσω
Τη σάρκα μου να χωρισθώ για να τον ακλουθήσω,

αυτή η βιωματική τοποθέτηση εμπροστά στην απουσία, θα φανερώσει ολοκάθαρο το νόημα της παρουσίας. Το Μηδέν είναι τόσο πολύτιμο, γιατί μόνο η δική του φωνή ημπορεί να περιγράψει την απερίγραπτη αξία του Είναι. Μια νοητή αυτοκτονία, αληθινή όσο και ο ηθικός θάνατος του Λάμπρου, ξανοίγει στα βλέμματά μας την άπειρη ομορφιά της ζωής:

Γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα.

Είναι γλυκιά η ζωή τώρα, που ο Λάμπρος παίζει στο ναό της Ανάστασης το μακάβριο κρυφτούλι με τις Ερινύες. Η γλύκα που θα ‘νοιωθε σαν χαιρότανε «τα χαριτωμένα κινήματα της κόρης» μπροστά σε τούτη τη γλύκα ήταν φαρμάκι. Το μέγεθος της αξίας του Μισολογγίτη δεν το δείχνει εκείνο που κερδάει, αλλά εκείνο που χάνει, όχι η δόξα αλλά η θυσία. Μόνο από το λαγούμι του Άδη γίνεται να βιγλίζει κανείς το προάστιο του ουρανού:

Όποιος πεθάνη σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.

Από αυτό το σήμερα κρέμεται ολόκληρο το νόημα του Πειρασμού. Έξω και μακρυά από το Μισολόγγι ασφαλώς και δεν βλέπανε τόσο το θάνατο σκοτεινό και τη ζωή φωτερή. Οι Ελεύθεροι πολιορκημένοι δείχνουν ότι η μελέτη θανάτου δίνει το μέτρο της αξίας της ζωής και εξωθεί τον άνθρωπο στο όριο της ιδικής του αξιολογικής δυνατότητας.

Η υπέρβαση του θανάτου εκφράζει την επαφή του Σολωμού με το πρόβλημα στο επίπεδο της τέχνης. Στα τελευταία του κατάλοιπα περιέχεται καθαρή η ομολογία ότι η γνώση του υποχώρησε μπροστά στο μυστήριο του κόσμου.

Αλλά πότε και ποιος στο τέλος θα μου ξεσκεπάσει την
αλήθεια, που τόσες φορές εγώ τη γύρεψα από τόσα
πνεύματα, σε τόσες σφαίρες, του κάκου!

Όχι μόνο τούτη η ζωή, αλλά ούτε και ο κόσμος του επέκεινα είναι αρκετός να ξεδιαλύνει τα έσχατα μυστικά του όντος. Ακόμη και όταν διασπάσει κανείς το φράγμα του θανάτου και διαπεραιωθεί στους ασφοδελώνες του Άδη, θα συνοδεύεται από τις λιμασμένες απορίες του:

Αχ, πόσο είναι γεμάτη η γη από μυστήρια
κι όλα ο τόπος απ’ όπου έρχομαι δεν τα ξεδιαλύνει,

λέγει η Σαπφώ που γυρίζει από τον Άδη. Γι’ αυτό την υπέρβαση του θανάτου πρέπει να τη φαντασθούμε σαν μια βιωματική μετάπτωση του ποιητή από το πραγματικό στο ονειρικό. Σε αντίθεση προς το πλήθος, που βρίσκει παρηγοριά στην παράδοση της απάτης, του δογματικού ανεξέλεγκτου και της στενοκεφαλιάς, ο ποιητής καταφεύγει στη μούσα του. Στη θεά που γεννιέται μαζί με την τέχνη.

Αυτή η θεά στους ελεύθερους πολιορκημένους εμφανίζεται με έννοια υπαρξιακή – ηθική και στον Κρητικό με έννοια υπαρξιακή – αισθητική. Οι Μισολογγίτες συμπυκνώνουν ολόκληρη τη ζωή τους στην ακμή της Εξόδου. Εκείνο που τους σκέπει και τους στυλώνει την ώρα του έσχατου αγώνα είναι η φεγγαροντυμένη, η αρετή τους. Οι λαοί τραβάνε το δρόμο τους, πραγματοποιούν δηλαδή την πολιτική και την εθνική τους μοίρα προσηλωμένοι και εμπνεόμενοι από λίγες τέτοιες στιγμές της ιστορίας τους. Οι Θερμοπύλες, ας πούμε, ο Παλαιολόγος, το Μισολόγγι.

Με τον Κρητικό το πρόβλημα μετατοπίζεται από τη συλλογική στην ατομική σφαίρα, από το λαό στον ποιητή. Ο Κρητικός κρατώντας στα χέρια το ποτήρι της ερωτιάς του παλεύει τη θύελλα και το χειμώνα απάνου στα κύματα μια ολόκληρη νύχτα – μια ολόκληρη ζωή.

Όταν όμως φτάνει ζωντανός στο ακρογιάλι, το τρυφερό φορτίο του είναι άψυχο. Η ανάγκη επέβαλε ούτε να πνιγούν ούτε να σωθούν και οι δύο μαζί. Έζησαν ενωμένοι αλλά στον κίνδυνο της τρικυμίας (Μηδέν), έφτασαν στο ακρογιάλι της σωτηρίας (Είναι) αλλά χωρισμένοι. Η ιστορία τους συμβολίζει το διάλογό τους με την ανάγκη του κόσμου, την ισορροπία τους απάνου στο ζυγό του όντος. Ο Κρητικός είναι ο κυνηγός της πιο χαμένης λαχτάρας, ο τρυγητής της πιο εύφορης δυστυχίας. Θα ζήσει με τη λήθη της ζωής του και τη μνήμη του θανάτου του. Εκείνο που φωτίζει τον υπαρκτικό του ζόφο είναι το ιλαρό φως της φεγγαροντυμένης, της μούσας του:

Τέλος σ’ εμέ που βρίσκομουν ομπρός της μες στα ρείθρα,
Καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμήθρα,
Όχι στην κόρη, αλλά σ’ εμέ την κεφαλή της κλίνει.
Την κοίταζα ο βαριόμοιρος, μ’ εκοίταζε κι εκείνη.

Ο Σολωμός έζησε τη ζωή του Κρητικού του κάτω από το παρήγορο βλέμμα της φεγγαροντυμένης – μούσας, που καταπράυνε την άγρια πάλη του με το θάνατο. Τα τελευταία χρόνια η ανύψωσή του στον ορφικό τρόπο φανερώνει ότι υπόταξε σοφά την τρικυμία του πνεύματός του στους μακάριους νόμους της κοσμικής συγκαταλλαγής. Ωστόσο για να φτάσει σ’ αυτή την υπαρκτική του λύτρωση ύφανε ολόκληρο τον ποιητικό του ιστό στον αργαλειό του θανάτου, καθώς η Πηνελόπη το

ταφήιον φάρος,

το σάβανο του γερο – Λαέρτη, για να ξεγελάει τους χαροκόπους μνηστήρες, το μάτι της μοίρας.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ, ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ, σελ. 65 - 70

______________________

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Τηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα, όχι όμως και το πολυτονικό του κειμένου. Επίσης κάποιες παράγραφοι κόπηκαν σε περισσότερα τμήματα ώστε να διευκολυνθεί η ανάγνωση.

Ποια είναι λοιπόν η περιλάλητη μελέτη θανάτου;

Ένα από τα επίπεδα της συνάρματης επίθεσής στο θάνατο. Και συγκεκριμένα το δεύτερο από τα τρία.

Με τρίτο επίπεδο την υπέρβαση του θανάτου.

Δεν ξεχνάμε ότι το κείμενο του Λιαντίνη μιλά για τη σχέση του Σολωμού με το θάνατο και όχι του Λιαντίνη με το θάνατο.

Η προσεκτική του όμως μελέτη θεωρώ ότι βοηθά πολύ στην αποκωδικοποίηση και της σχέσης του Λιαντίνη με το θάνατο.

Το βέβαιο είναι πως τόσο για το Σολωμό όσο και για τη δική του ζωή ο Λιαντίνης χρησιμοποιεί τον όρο μελέτη θανάτου.

Και όμως αυτό δεν κάμει το Σολωμό φιλόσοφο...

Έτσι αποκρίνεται ο Λιαντίνης στο ερώτημα αν ο Σολωμός είναι φιλόσοφος. Όχι, λέγει. (Χάσμα Σεισμού, σελ. 20 )

Όμως στο εξώφυλλο του βιβλίου διαβάζει κανείς τον υπότιτλο:


Ίσως αυτός ο υπότιτλος να φταίει που μερικοί που λένε ότι διάβασαν όλα τα βιβλία του Λιαντίνη, ισχυρίζονται πως όλοι όσους λάτρεψε ο Λιαντίνης δεν ήταν ποιητές, ήταν φιλόσοφοι. Βλέπετε για να μάθει κανείς ότι ο Σολωμός δεν ήταν φιλόσοφος θα πρέπει να διαβάσει και τι γράφει μέσα το βιβλίο, όχι μόνο το εξώφυλλο.

Όταν και αν το ανοίξετε το συγκεκριμένο βιβλίο θα βρείτε εκεί και την εξήγηση του υπότιτλου. Ποια δηλαδή φιλοσοφία υπηρέτησε ο Σολωμός και πώς ώστε ο Λιαντίνης να μιλά για φιλοσοφικό Σολωμό. Σημειώνει μάλιστα και τούτο:

"Η φιλοσοφική κράση του Σολωμού δεμένη άλυτα με το μαγνάδι της ζωής και της φύσης συνοψίζεται γενικά σε μια άσφαλτη αίσθηση σοφίας, που της είναι άχρηστα τα δώρα της φιλοσοφίας."

Ναι, έτσι. Άχρηστα τα δώρα της φιλοσοφίας. Γιατί "ο Σολωμός μαζί με τον Όμηρο αποτελούν την Αγία Δυάδα του λαού μας."

Και γιατί "η ποίηση του Σολωμού είναι ένα με την πραγματικότητα της Ελλάδας."

Ο Σολωμός φιλοσοφεί, λέγει ο Λιαντίνης, και μάλιστα με κλασσική σοβαρότητα.

Άλλο όμως φιλοσοφεί και άλλο είναι φιλόσοφος.

"Εάν η πνευματική του περιπλάνηση τον έφερε κάποτε κοντά στους φιλοσόφους, εάν εμελέτησε κάποιους πολύ, και άλλους αγάπησε περισσότερο, εν τούτοις έμεινε πάντοτε στα εκλεκτικά πλαίσια της ανορθόδοξης φιλοσοφικής ευαισθησίας, που ποτέ δε φιλιώνεται με την αναιμική βεβαιότητα της σχολαστικής μεθόδου. Όπως συμβαίνει με όλους τους γνήσιους καλλιτέχνες το αισθητικό του ορμέμφυτο τον οδηγούσε σταθερά στην κρυστάλλωση μιας καθολικής συνείδησης, που υπερβαίνοντας αλματικά τη στοιχειώδη σαφήνεια των λεπτομερειών, ανυψώνεται βαθμιαία στην ενορατική θέα του συνόλου, στην οποία όμως η σύλληψη του νοητού παραμερίζεται σταθερά από την κάρπωση του αισθητού." (από την ίδια σελίδα ως ανωτέρω στο Χάσμα Σεισμού)

Ποια είναι η κάρπωση του αισθητού; Και ποια η σύλληψη του νοητού;

Αυτά θα τα μάθει κάποιος μελετώντας το ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ...

Κλείνοντας όμως την αναφορά στο Σολωμό, ας θυμηθούμε και ένα απόσπασμα από τη Φιλοσοφική Θεώρηση του Θανάτου:

https://educandus.forumgreek.com/AEIOAI-OEEIOIOEEC-EAUNCOC-OIO-EAIAOIO-h1.htm

Παράθεση :

Θα κάνω δύο απλές μνείες μόνο. Από έναν ποιητή μας, το γίγαντα ποιητή που έχουμε, το Σολωμό μας. Που δεν τον γνωρίζουμε.

Ο Σολωμός γράφει κάπου ο Ελύτης, στα «Ανοιχτά Χαρτιά», ότι είναι ένας από τους πέντε ή δέκα μεγαλύτερους ποιητές όλων των αιώνων και όλων των λαών. Ακούτε πρόταση!

Λέει λοιπόν: «Δεν το ‘λπιζα να ‘ναι η ζωή μέγα καλό και πρώτο.»

Και κάπου αλλού λέει: «Γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα.»

Φυσάει αεράκι την ημέρα της Λαμπρής κι από κει κινημένο αργοφυσούσε τόσο γλυκό στο πρόσωπο το αέρι που λες και λέει μες στης καρδιάς τα φύλλα «Γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα.»

Και κάπου αλλού πάλι μας λέει: «Όποιος πεθάνει σήμερα, χίλιες φορές πεθαίνει.»

Οι Μεσολογγίτες την πιο ψηλή ώρα του μεγάλου σηκωμού. Το μεταφυσικό σημείο. Το Μεσολόγγι.

Φιλόσοφο βλέπετε εσείς να αποκαλεί το Σολωμό ο Λιαντίνης;

Και όχι ποιητή; Και μάλιστα γίγαντα ποιητή; Και έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές όλων των αιώνων και όλων των λαών;

Κι ακόμη... Πώς ακριβώς ονόμασε ο Λιαντίνης το κεντρικό κεφάλαιο της Γκέμμας; Μήπως ΕΔΩ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ;

Το υπενθυμίζω γιατί το βασικό ερώτημα του θέματος είναι αν ο Λιαντίνης υπήρξε φιλόσοφος ή ποιητής...

ΔΑΝΑΗ έγραψε:

[...] Ακόμη και όταν διασπάσει κανείς το φράγμα του θανάτου και διαπεραιωθεί στους ασφοδελώνες του Άδη, θα συνοδεύεται από τις λιμασμένες απορίες του:

Αχ, πόσο είναι γεμάτη η γη από μυστήρια
κι όλα ο τόπος απ’ όπου έρχομαι δεν τα ξεδιαλύνει,

λέγει η Σαπφώ που γυρίζει από τον Άδη. Γι’ αυτό την υπέρβαση του θανάτου πρέπει να τη φαντασθούμε σαν μια βιωματική μετάπτωση του ποιητή από το πραγματικό στο ονειρικό.

http://www.liantinis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=4&Itemid=11

Παράθεση :

Τέσσερες λοιπόν μέρες αγωνίσθηκα για να περάσω το φράγμα του θανάτου.

@Δανάη: Νόμιζες πως δε θα το προσέξω;;;

Παράθεση :

Η πείρα θανάτου εκφράζει την επαφή του ποιητή με το πρόβλημα σε ένα προεννοιολογικό επίπεδο. Είναι η αρχαϊκή γνώση, η βιολογική ακόμη αντίδραση του ανθρώπου απέναντι στο παράλογο αυτό φαινόμενο. Είναι δυνατό να έπαψε να υπάρχει ο κόσμος; Σ’ αυτή την ερώτηση που υποβάλλεται με τη σιγή και το πελώριο βλέμμα, δίνεται η απίστευτη απόκριση των πραγμάτων:

Ναι είναι δυνατό. Όταν κάποτε πέθανε ξαφνικά ο θεόβλητος Λίνος, διηγείται ο Rilke, εμάργωσε το κενό και η σιωπή μετάπεσε στο μουσικό θησαύρισμα της ανέγγιχτης χορδής μιας κιθάρας.

(ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ ΤΟΥ Δ. ΛΙΑΝΤΙΝΗ)

αυτό όμως δεν το είδες...

το μαργώνω που έψαχνες...

https://educandus.forumgreek.com/forum-f11/topic-t1748.htm#10078

Ένα ακόμη δωράκι, για την ανέγγιχτη χορδή της κιθάρας:



και για την πετροκαλαμήθρα:

Παράθεση :

Θα ζήσει με τη λήθη της ζωής του και τη μνήμη του θανάτου του. Εκείνο που φωτίζει τον υπαρκτικό του ζόφο είναι το ιλαρό φως της φεγγαροντυμένης, της μούσας του:

Τέλος σ’ εμέ που βρίσκομουν ομπρός της μες στα ρείθρα,
Καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμήθρα,
Όχι στην κόρη, αλλά σ’ εμέ την κεφαλή της κλίνει.
Την κοίταζα ο βαριόμοιρος, μ’ εκοίταζε κι εκείνη.

(ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ ΤΟΥ Δ. ΛΙΑΝΤΙΝΗ)

Κι απ' το Σεφέρη το ακόλουθο:



Και πριν προλάβεις να μιλήσεις για λεξικά που ξέχασα:

Πετροκαλαμήθρα σημαίνει μαγνητική βελόνα της πυξίδας...

Θα τη βρεις και ως πετροκαλαμίθρα. Και με ιταλική καταγωγή: pietra calamita. Έτσι πέρασε και στα Επτάνησα κι εξελληνίστηκε σε πετροκαλαμίθρα.

Φυσικά ταξίδεψε και στα πέλαγα με τους ναυτικούς και αποβιβάστηκε και στην ακρογιαλιά του Ομήρου.

Έτσι την ενσωμάτωσε ο Σολωμός στον Κρητικό του, εκεί που πραγματοποιεί την ατομική του υπέρβαση θανάτου, και ο Σεφέρης στα Κρυφά του Ποιήματα, όπου η πάλη του Σεφέρη με το θάνατο, τον ιδικό του θάνατο, φτάνει στα δικαιωμένα πέρατα των ορίων της, σύμφωνα με το Λιαντίνη. (Ο Νηφομανής, σελ. 127 )

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που ξαναβρίσκουμε την πετροκαλαμήθρα στην ποίηση του Λιαντίνη και μάλιστα συντροφιασμένη με τον έρωτα. Ποιος είναι λοιπόν αυτός ο έρωτας της πετροκαλαμήθρας;

Δεν είναι ο έρωτας γυναίκας. Είναι αυτός που θα καρφώσει στον ουρανό την μυθολογία της μέρας. Ξεντύνοντας τ' αγρίμια και τα σερπετά... (από τον Πολικό του Λιαντίνη)


"- Μα δεν ήταν ενύπνιο τούτο. Ετούτος ήταν ο ξύπνιος.
Πως ευρέθηκε, λέει, σ' ένα λειβάδι με αραποσυκιές και σφενδάμνους. Εκεί ένας σκαντζόχοιρος, με κίτρινα αγκάθια ξεδιπλωμένα, ζευγάρωνε μικρή πλουμιστή όχεντρα μπροστά στο γιατάκι μιας νυφίτσας, που κοίταζε μέσα από την αφάνα με δύο χυμένες φωτιές." (Γκέμμα, Εδώ Μεσολόγγι, σελ. 157 )

Γελιέται, λέω, και γελιέται οικτρά όποιος αρνείται την ποιητική διάσταση του Λιαντίνη.

Καταλαβαίνω πως η ποίηση δεν περπατιέται εύκολα. Ματώνει όχι μόνο τις πατούσες μα και τα γόνατα...

Και είναι λογικό να τα βρίσκει μπαστούνια κάποιος ανίδεος από ποίηση όταν πρωτοπιάνει Λιαντίνη στα χέρια. Αυτός δεν είναι λόγος να απελπίζεται μα ούτε και να λύνει το γόρδιο δεσμό κραυγάζοντας πως ο Λιαντίνης δεν είναι ποιητής.

Μπορείτε μάλιστα να παρηγορηθείτε γιατί το ίδιο παθαίνει και όποιος ξέρει από ποίηση αλλά έχει μαύρα μεσάνυχτα από φιλοσοφία.

Γιατί ο Λιαντίνης δεν μόνο ποιητής, είναι και φιλόσοφος...

Κι εκεί ακριβώς είναι το ιδιαίτερο και ξεχωριστό που κομίζει. Εκεί που συναντιέται η ποίηση και η φιλοσοφία.

Ναι, ήρθε η ώρα να ξεφυλλίσουμε το Έξυπνον Ενύπνιον, την ώρα όμως που θα ξυπνά ο Όνειρος, όχι τώρα, τώρα είναι η ώρα για νανάκια και όνειρα γλυκά!

Καλό ξημέρωμα.

Έξυπνον Ενύπνιον υποσχέθηκα μα η μέρα ξύπνησε με άλλη διάθεση. Και της νύχτας ο μικροθάνατος έφερε την ανάμνηση ενός άλλου κειμένου - ντοκουμέντου που και μόνο του αρκεί να απαντήσει στο ερώτημα το δικό μας και στην κατηγόρια την άστοχη που το γέννησε. Πως δεν είναι λέει ποιητής ο Λιαντίνης. Και πως:

«Οι ποιητές, βρεγμένοι από κλάματα, ταιριάζουν δάκρυα σε αστικά σαλόνια. Κρύβονται πίσω από γυναίκες δυνατές. Δεν είναι άντρες μα σύννεφα με παντελόνια.»

Η τέχνη λέει είναι ακίνδυνη. Και άρα υποτιμάται ο Λιαντίνης όταν παρουσιάζεται ως ποιητής. Διότι ο Λιαντίνης λέει:

«Μας δίδαξε ότι ο φιλόσοφος πάνω από όλα πράττει, δεν διδάσκει. Αυτός που μόνο μιλάει είναι ποιητής. Και από ποιητές είμαστε πλήρεις. Οι ποιητές, σύμφωνα με ένα μοντέρνο άσμα, είναι βρεγμένοι από κλάματα. Και άλλους τέτοιους δεν χρειαζόμαστε. Ο Λιαντίνης δεν ήταν ποιητής, όπως και όλοι όσους λάτρεψε και διδάχτηκε από αυτούς δεν ήταν ποιητές. Ήταν φιλόσοφοι, σε μερικές στιγμές ίσως έμμετροι, ίσως εκείνοι από τους φιλοσόφους που αποθέωναν την ομορφιά λίγο πιο παραστατικά από τους άλλους. Αλλά δεν έγραφαν, δεν μιλούσαν, έπρατταν. Τόσο ο Λιαντίνης, όσο και κάποια ελάχιστα πρόσωπα στην ανθρώπινη ιστορία (μετρημένα στα δάχτυλα), αποτελούν για όλους εμάς τους τραγικούς ανθρώπους ορόσημα.»

Ας δούμε λοιπόν τι λέγει ο ίδιος ο Λιαντίνης για τέτοιες απόψεις που προσβάλλουν και υποτιμούν τους ποιητές και το ρόλο της ποίησης:


Το χειρόγραφο αυτό πάει πολύς καιρός που έχει δημοσιευτεί στο φόρουμ Homa Educandus:

https://educandus.forumgreek.com/forum-f14/topic-t349.htm

από τον καιρό που μας το έστειλε η σύζυγος του Δημήτρη Λιαντίνη, για να μας βοηθήσει στις μελέτες μας γύρω από το έργο του άντρα της.

Κείμενο που ο Λιαντίνης έγραψε, όπως φαίνεται στο χειρόγραφο, τον Οκτώβριο του 1993. Είναι ο Λιαντίνης της ωριμότητας, η εποχή που γράφει το κύκνειο άσμα του. Από οργή για τους αιώνες που δε θα υπάρχει.

Εκτός όμως από τη Γκέμμα, ο Λιαντίνης γράφει παράλληλα και για όσα άλλα θεωρεί σημαντικά. Όπως και για την άστοχη φράση ενός υπουργού που κατηγόρησε τους ποιητές ως λαπάδες.

Την ίδια περίοδο ο Δημήτρης Λιαντίνης δίδασκε και στο Μαράσλειο. Στο Μαράσλειο βρισκόμουν και εγώ τότε. Είχα ήδη τελειώσει το πρώτο έτος, που είχαμε καθηγητή το Δημήτρη Λιαντίνη, και φοιτούσα στο δεύτερο έτος της μετεκπαίδευσης. Παρόλο που η παρακολούθηση ήταν υποχρεωτική, και η σχολή έπαιρνε συστηματικά απουσίες, βρίσκαμε τον τρόπο να τρυπώνουμε και πάλι στην αίθουσα των πρωτοτετών που δίδασκε ο Λιαντίνης. Να τον ακούσουμε ακόμη λίγο.

Οι απόψεις λοιπόν του Λιαντίνη για τους ποιητές μού είναι γνωστές από τότε. Και δια ζώσης. Δε μου χρειάστηκαν βιβλία και χειρόγραφα για να τις μάθω.

Για τους άλλους, που δεν τον άκουσαν το Λιαντίνη να διδάσκει, και αναρωτιούνται πώς να ήταν, καλό θα είναι πριν εκφέρουν απόψεις για το έργο του, να σκύβουν και να το μελετούν προσεκτικά. Όχι γιατί είναι ο Λιαντίνης. Για κάθε συγγραφέα και κάθε δημιουργό πρέπει να συμβαίνει το ίδιο. Ειδικά όταν δεν είναι οι ίδιοι εδώ για να υπερασπιστούν το έργο που άφησαν.

Και θέλω να ξέρετε κάτι. Αν και άκουσα τον ίδιο το Λιαντίνη να διδάσκει, κι έχω προσωπική γνώμη για το τι υποστήριζε και τι καταδίκαζε, πριν γράψω κάτι για εκείνον, ξεσκονίζω πάλι όλα τα βιβλία του. Μην και τυχόν κάπου τον παραχαράξω έστω και άθελά μου. Μήπως η μνήμη μου κάπου με γελάσει. Και είναι επίσης γεγονός πως υπάρχουν σημεία του που παραμένουν για μένα αίνιγμα. Σημεία που σηκώνω τα χέρια ψηλά και λέω ΔΕΝ ΞΕΡΩ, ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ.

Ίδια και ο Λιαντίνης περιγράφει τη σχέση του με το δικό του Δάσκαλο, το Νίτσε, όταν ελλήνιζε το ΙΔΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ:

https://educandus.forumgreek.com/forum-f11/topic-t403.htm

Παράθεση :

Χρεωστώ τούτη την εξομολόγηση: Υπάρχουν ώρες, που ανοίγοντας να διαβάσω Nietzsche δεν καταλαβαίνω λέξη. Σα ν' ακούω να κρώζει απάνου στο κεφάλι μου εκείνο το μαύρο περιστέρι του Ηροδότου, που έρχοντας από την Αίγυπτο έχτισε το μαντείο της Δωδώνης. Και υπάρχουν πάλι άλλες στιγμές, που ανοίγοντας το Nietzsche νομίζω ότι διαβάζω ελληνική γλώσσα. Για να μεταφράσω το Ecce homo, την αυτοπροσωπογραφία του Nietzsche, χρειάστηκε, υπομένοντας την τυραγνία του απρόοπτου, να κρατήσω και να κρατηθώ σ'αυτές τις δεύτερες στιγμές.

Δεν είναι λοιπόν ντροπή να λέει κανείς δεν καταλαβαίνω και μάλιστα δεν καταλαβαίνω λέξη. Ειδικά όταν μελετάς συγγραφείς όπως ο Νίτσε και όπως ο Λιαντίνης.

Έτσι δεν καταλαβαίνω επίσης την οίηση και τον κομπασμό κάποιου να παριστάνει πως διάβασε όλο το Λιαντίνη και όλα τα κατάλαβε και κανένα αίνιγμα δεν του μένει και κανένα σύμβολο κρυφό δεν τον βασανίζει. Όλα λέει τα βλέπει ξεκάθαρα...

Ωραία λοιπόν. Ας διαβάσει και τι λέει ο Λιαντίνης εντελώς ξεκάθαρα για όσους βρίζουν τους ποιητές. Για όσους υποτιμούν την ποίηση. Και θα υπογραμμίσω πως όσα το κείμενο αρχείου λέγει, τα ίδια μπορεί κανείς να διασταυρώσει ότι ο Λιαντίνης έγραψε και στα βιβλία του. Ειδικά στα αφιερωμένα σε ποιητές (Έξυπνον Ενύπνιον, Χάσμα Σεισμού, Ο Νηφομανής) και στα Ελληνικά του.

Προσωπικά δεν έγινα σοφότερη διαβάζοντας αυτό το άρθρο. Γνώριζα όσα περιέχει και από τον καιρό που άκουγα το Λιαντίνη να διδάσκει αλλά και από όσα αναφέρονται στα βιβλία του.

Για τους άλλους όμως, που δεν άκουσαν το Λιαντίνη και δεν τον μελέτησαν, έχει να προσφέρει πολλά το κείμενο που θα ακολουθήσει, ολόκληρο το κείμενο Λαπάδες και Λουλάδες του Δ. Λιαντίνη. Γιατί συμπυκνώνει υπέροχα τις απόψεις του για τους ποιητές.

Το κείμενο που ακολουθεί δακτυλογραφήθηκε με βάση το κείμενο που μας έστειλε η κ. Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη από το αρχείο του άντρα της. Τα έγγραφα που μας έστειλε μπορείτε να τα δείτε σε παλαιότερη ανάρτηση που είχαμε κάνει για το το θέμα αυτό:

https://educandus.forumgreek.com/forum-f14/topic-t349.htm

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ

21 – 24 Οκτώβρη 1993

Κηφισία

Είναι χρήσιμο ακριβώς εδώ να παραθέσουμε αναφορές του Λιαντίνη για τους ποιητές και την ποίηση από τα βιβλία του. Για να τα αντιπαραθέσει κάθε τίμιος αναγνώστης με όσα διάβασε στο προηγούμενο άρθρο.

Το υλικό προέρχεται από την αντίστοιχη σταχυολόγηση που έχουμε δημοσιεύσει στο blog ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΜΑΣ:

http://liantinis-o-daskalos-mas.blogspot.com/2010/02/blog-post_11.html

ΕΞΥΠΝΟΝ ΕΝΥΠΝΙΟΝ

"... τραγικό αδιέξοδο χαρακτηρίζει τη γνήσια ποίηση και τη γνήσια φιλοσοφία. Προκειμένου για τη θεώρηση του όλου η μία κατέχει μόνο το πτώμα και της είναι αχρηστευμένο, η άλλη έχει μόνο το σώμα και της είναι απαγορευμένο. {...} Η φιλοσοφία και η ποίηση θεραπεύουν το πνεύμα και κινούνται αντίστοιχα στις περιοχές του αληθούς και του ωραίου. {...} Η αδυναμία και των δύο να κατακτήσουν το ον ημπορεί να διατυπωθεί αρνητικά και θετικά:

Η φιλοσοφία θα έφθανε στο ον, αν κάτεχε και το καλό. Το καλό αν δεν της απόμενε μόνο, στο ον θα έφθανε κι η ποίηση.

Η ποίηση θα έφθανε στο ον, αν κάτεχε και το αληθές. Το αληθές αν δεν της απόμενε μόνο, στο ον θα έφθανε και η φιλοσοφία. {...}

Η φιλοσοφία κερδίζει διαυγές το είδωλο του όντος. Η ποίηση κερδίζει αόριστο το Είναι του όντος. Το σύμμικτο αποτέλεσμα οφείλεται στην αναγκαία συζυγία της πληρότητας (διαυγές Είναι) και της έλλειψης (θολόν Είδωλο)." (σελ. 21 - 22)

Ο ποιητής είναι ο γειτονικότερος ομότεχνος του Θεού - δημιουργού της Γένεσης. (σελ. 54)

ο ποιητικός λόγος είναι η μορφή που λαβαίνει η πάλη του ανθρώπου με τον πόνο του κόσμου.

ο γνήσιος ποιητής ατενίζει τον κόσμο με δακρυσμένο βλέμμα. (σελ. 55)

Όλοι οι μελετητές του Ρίλκε συμφωνούν ότι το κέντρο της ποίησής του είναι το πρόβλημα του θανάτου. Τον τόπο που δεν εύρισκε στο σύμπαν η μηχανική του Αρχιμήδη για να κινήσει τη σφαίρα της γης, η ποίηση του Ρίλκε τον βρήκε στο θάνατο για να κινήσει τη σφαίρα της ζωής. Η ερμηνευτική θέση λ.χ. ότι η αποστροφή προς τη ζωή οδηγεί τον ποιητή στη χώρα του θανάτου, είναι αντικρυνά αντίθετη προς τη θέση ότι η αναγνώριση του θανάτου από τον άνθρωπο υπηρετεί το γνήσιο τρόπο ζωής. (σελ. 240)

ΧΑΣΜΑ ΣΕΙΣΜΟΥ

Ο Heidegger σημειώνοντας τον άμεσο δεσμό της γλώσσας με την αλήθεια ονομάζει τη γλώσσα κατοικία του Είναι και τους ποιητές φύλακες της αλήθειας.

Ο Holderlin, ο αγαπημένος ποιητής της θεάς Παραφροσύνης, που κατέβηκε ως την άτρεμη διαύγεια του βάθους, είδε στη γλώσσα τη χαρισματική πρωτοδύναμη, που της έχει ταχθεί ν' ανασέρνει το ον από τη χαοτική άβυσσο της αοριστίας στη φωτερή μονιμότητα της μορφής. Οι ποιητές, ιερατικοί καθιδρυτές και πρωτεργάτες της γλώσσας, είναι οι σωτήρες του όντος. Οι ποιητές είναι salvatores dei και μονίμου χριστοί: και το Μόνιμο οι ποιητές το ιδρύουν. (σελ. 16)

Το αληθινώτερο ποίημα στο γνήσιο ποιητή είναι η ίδια η ζωή του. (σελ. 24)

"Για με ποίηση είναι η λογική, που έχει μετατραπή σε εικόνες και αισθήματα." (φράση του Σολωμού, σελ. 55)

"Ο ποιητής δεν προετοιμάζει το θάνατό του με την σπατάλη της ζωής του, όπως συμβαίνει με τους πολλούς, αλλά πραγματοποιεί τη ζωή του με την σπατάλη του θανάτου του. Σαν τον μυθικό Ερυσίχθονα, τρέφεται με τις σάρκες του κι όταν σπαράξει και το τελευταίο κομμάτι τους, πεθαίνει. Ακριβώς την ώρα που ο θάνατος δεν βρίσκει τίποτα να του πάρει" (σελ. 105)

Αυτός ο απάνθρωπος τόπος, η μονιά όπου μένει ο ποιητής μόνος, του προσφέρει τη γνώση σαν αντίδωρο στην πίκρια. Ο Σολωμός πλησίασε σε απόσταση βολής το ηρακλείτειο κλίμα της γνώσης που κλαίει: "Πανερημιά της γνώρας μου, θέλω μ' εμέ να κλάψης." (σελ. 116)

«Ο Σολωμός είναι μεγάλος ποιητής, ακριβώς γιατί θυσίασε τη χαρά της φαντασίας στη λύπη της πραγματικότητας.» (σελ. 124)

ΔΑΝΑΗ έγραψε:

«Μας δίδαξε ότι ο φιλόσοφος πάνω από όλα πράττει, δεν διδάσκει. Αυτός που μόνο μιλάει είναι ποιητής. Και από ποιητές είμαστε πλήρεις. Οι ποιητές, σύμφωνα με ένα μοντέρνο άσμα, είναι βρεγμένοι από κλάματα. Και άλλους τέτοιους δεν χρειαζόμαστε. Ο Λιαντίνης δεν ήταν ποιητής, όπως και όλοι όσους λάτρεψε και διδάχτηκε από αυτούς δεν ήταν ποιητές. Ήταν φιλόσοφοι, σε μερικές στιγμές ίσως έμμετροι, ίσως εκείνοι από τους φιλοσόφους που αποθέωναν την ομορφιά λίγο πιο παραστατικά από τους άλλους. Αλλά δεν έγραφαν, δεν μιλούσαν, έπρατταν. Τόσο ο Λιαντίνης, όσο και κάποια ελάχιστα πρόσωπα στην ανθρώπινη ιστορία (μετρημένα στα δάχτυλα), αποτελούν για όλους εμάς τους τραγικούς ανθρώπους ορόσημα.»

Συμφωνώ και συνυπογράφω την τελευταία πρόταση.

Τα άλλα όμως που ο αρθρογράφος αυτός αναφέρει αποτελούν πλήρη αντιστροφή όσων μας δίδαξε ο Λιαντίνης.

Ποιητής είναι αυτός που μόνο μιλάει;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;

Ας μας το βρει αυτό πού το γράφει ο Λιαντίνης.

Γιατί εγώ ακριβώς το αντίθετο διαβάζω στα βιβλία του Λιαντίνη. Πως ποιητής και ποιώ έχουν την ίδια ρίζα.

Και λέω πως οι ποιητές δεν είναι βρεγμένοι από κλάματα με την έννοια "είναι για κλάματα", μα είναι δακρυσμένοι από κλάματα:

Αυτό ακριβώς είναι που τους κάνει εκλεκτούς. Αυτό το δακρυσμένο βλέμμα, το δακρυόεν γελάν. Και κάνει πολύτιμους τους ποιητές. Και μοναδικούς και σπάνιους.

Άκου λέει "άλλους τέτοιους δε χρειαζόμαστε"!!!!!!!!!!!!!!!

Πρωτοφανής παρανόηση του έργου του Λιαντίνη. Απίστευτη.

Είναι δυνατόν να γράφτηκαν αυτά από άνθρωπο που διάβασε έστω και ένα βιβλίο του Λιαντίνη; Σε όλα τα βιβλία του ο Λιαντίνης εκθειάζει τους ποιητές.

Τι να πω; Ο Λιαντίνης να παρουσιάζει τους ποιητές ως γειτονικότερους ομότεχνους του θεού και ο αρθρογράφος αυτός να πετά τους ποιητές συλλήβδην στον Καιάδα.

Βρε παιδιά... μπας και διάβασε Πλάτωνα και όχι Λιαντίνη;

Δεν μπορώ να το χωνέψω πως κάποιος παρανόησε τόσο πολύ όσα γράφει ο Λιαντίνης.


Εκτός αν ήρθε η Πρωταπριλιά και δεν το κατάλαβα. Και μας κάνει φάρσα πρωταπριλιάτικη. Αποκλείεται να τα εννοεί αυτά που γράφει.

HOMO EDUCANDUS

«Ποίηση έχουν όλα τα γραπτά που η νεράιδα του χρόνου δεν τους πήρε τη μιλιά.» (σελ 147)

Ο ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ

"Μπορεί να ειπεί κανείς πως ένα είναι το κύριο γνώρισμα του ποιητή. Ο αγώνας του για την αυτοκάθαρση. Την άποψη αυτή τη διατύπωσε νέος ο ίδιος ο Σεφέρης στις Μέρες (Μ2,54): «Όποιος είναι καθαρός, είναι ποιητής». Όλα τα άλλα για τον ποιητή και την ποίηση, οι αρχές οι όροι οι νόμοι τα πορίσματα οι απόψεις και οι θεωρητικές σχολές, είναι τα εξηγητικά παρεπόμενα αυτής της ανάγκης για καθαρότητα. {...} Μοίρα του ποιητή είναι η σπουδή του στα καταλύματα της ενοχής και της εξαγοράς της." (σελ. 34)

"Όπως γεννιέται δύσκολα ο ποιητής, παρόμοια δύσκολα και γίνεται. Ακολουθώντας τον αγνό νόμο της φύσης θα τραβήξει με τον τρόπο του την κύκλια πομπή των πραγμάτων του κόσμου και θα γίνει ποιητής, εάν κάποτε αρχίσει.Αυτή η αρχή είναι εξαιρετικό γεγονός. Μοιάζει με το σεισμό που βουλιάζει μια θάλασσα και γεννάει μια χώρα. Το πράγμα υποβάλλει ένα δεύτερο είδος προπατορικής παρακοής. Μια δεύτερη έξωση, όχι από τον τόπο του ζώου αυτή τη φορά, αλλά από τον τόπο του ανθρώπου." (σελ. 36 - 37)

Σεφέρης: "Να κάνεις ένα ποίημα είναι σα να οδηγείς στη μάχη δέκα χιλιάδες στρατό, κι ο αντίπαλος δέκα χιλιάδες, και να ξέρεις καλά πως για να νικήσεις πρέπει να σκοτώσεις όλους τους εχθρούς, αλλά πως φτάνει να χαθεί ένας και μόνο από τους δικούς σου, για να νικηθείς." Ο Σεφέρης υπαινίσσεται ένα ολόκληρο πλήθος δημιουργικών στοιχείων που πρέπει να λειτουργήσουν σύντονα και πληρωτικά για να γεννηθεί το ποίημα. (σελ. 51 - 52)

Ελύτης: "Που πια κανείς δεν πενθεί τ' αηδόνια, κι όλοι γράφουν ποιήματα." (σελ. 58)

Η εποχή που ο ποιητής μελετούσε τρία χρόνια βιβλία και δέντρα και άστρα και ανθρώπους, για να γράψει τρεις ώρες, όπως για παράδειγμα η περίπτωση του Σολωμού, μοιάζει πολύ μακρινή. (σελ. 59)

"Έτσι περίπου γίνεται κι όταν πεθαίνει ένας ποιητής. Όταν πεθαίνει, δηλαδή, η συνείδηση που σαρκώνει την αρχανδρική εικόνα του ανθρώπου. Η στιγμή είναι ανυπολόγιστη. Για να προσεγγίσουμε γνωστικά αυτή την οδό αβύσσου, την «παναπευθέα άταρπόν» όπως θα 'λεγε ο Παρμενίδης, τον ανιχνήλατο δηλαδή και ανεξιχνίαστο δρόμο, πρέπει να αντιστρέψουμε τη μέθοδο μέτρησης. Όταν πεθαίνει ο ποιητής, ο κάθε άνθρωπος που έσωσε να γίνει άνθρωπος δηλαδή, στην πραγματικότητα πεθαίνει το σύμπαν. Ό,τι αφανίζεται είναι ό,τι υπάρχει στη συνείδηση του ανθρώπου. {...} Ο θάνατος του ποιητή ισοδυναμεί με τη Συντέλεια του κόσμου. Στη διπλή όψη του αρχαίου στίχου:

εγγύς μεν ή ση περί πάντων λήθη, εγγύς δε ή πάντων περί σου λήθη,

(λίγο ακόμη, και θα τα ξεχάσεις όλα· λίγο ακόμη, και θα σε ξεχάσουν όλα),

αυγάζει η ιδέα της χειραψίας που δίνουν βουβοί ο θνήσκοντας ποιητής και ο θνήσκοντας κόσμος." (σελ. 121)

"Αυτά τα στοιχεία του ποιητή, η γνώση δηλαδή η βούληση και η στοίχησή του στη φυσική αλήθεια, τη σημασία τους δεν τη λαβαίνουν από την ποσοτική αλλά από την ποιοτική τους ιδιαιτερότητα. {…} Πρόκειται για ένα είδος γνώσης που δεν το πιάνει η γνώση. Νομίζω ότι αυτός είναι στη βάση του ο λόγος της ερημίας του ποιητή ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους. Μιλάει, και νομίζουν ότι κορακίζει. Σιωπάει και συγκατανεύουν ελεητικά τη σιωπή του." (σελ. 35)

"Στην κύρια προσφορά του ο ποιητής είναι φορέας και μεταδότης γνώσεων. Έτσι θα δεχθούμε αναγκαία ότι στις βασικές κοιτασματικές προϋποθέσεις του ποιητή ανήκουν τα ισχυρά βιώματα του έρωτα και του θανάτου." (σελ. 37)

"... το μυθικό τοπίο.

Εάν ο επίδοξος ποιητής δεν προχωρήσει πέρα από τη θέαση του κόσμου. εάν δε διασπάσει τον κλοιό των πραγμάτων μέσα στον οποίο λειτουργεί η απλή δράση του αισθητηριακού του οπλισμού. εάν δε ζητήσει το στερεό σχήμα μιας παρουσίας, εκεί που τελειώνοντας τα ένυλα όρια του κόσμου ανοίγεται η υποθετική διάσταση της απουσίας. εάν δεν πατήσει σε κάποιο πλήρωμα δυνάμεων, που καθώς διαδέχεται τη γύμνια των πραγμάτων καταργεί το νόημα του κενού. εάν, τέλος πάντων, δε συνδεθεί με την αδιάφορη μέριμνα της φυσικής πραγματικότητας που κρύβεται πέρα και πίσω από τις παραστάσεις μιας ευκλείδειας προοπτικής, ούτε είναι ούτε και θα γίνει ποιητής. Γιατί θά 'χει απομείνει δώθε από τις Συμπληγάδες του αργοναυτικού πεδίου.

Εδώ βρίσκεται η λαμπρή αλλά και η επίβουλη διαφορά που κάνει τον ποιητή σε σύγκριση με το στιχοπλόκο, το δημοσιογράφο, τον επιστήμοντα συγγραφέα, το ρήτορα, και τους κάθε λογής πράκτορες του λόγου." (σελ. 42)

Αγνάντια στο θάνατο οι ποιητές είναι οι πρωτόπλαστοι των ανθρώπων. (σελ. 120)

Η δημοτική ποίηση δε σπουδάζεται, δε "φιλολογείται". Αν τη νιώθεις, τη νιώθεις χωρίς να χρειάζεσαι να τη μελετάς. Αν τη ζεις, τη ζεις χωρίς να χρειάζεσαι να τη σκέφτεσαι. (σελ. 25)

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

«Ο δάσκαλος είναι που μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του ζώου σε νου ανθρώπου. {…} Ο δάσκαλος είναι ο ποιητής του ανθρώπου. Με την ίδια κυριότητα που ο ποιητής του κόσμου είναι ο θεός.» (σελ 13 - 14)

"Η λογοτεχνία ενός λαού είναι το αντίκρυσμα συναλλάγματος στα τραπεζικά υπόγεια της ιστορίας του." (σελ. 42)

"η εμορφιά θα σώσει τον κόσμο" (φράση του Ντοστογιέβσκι, σελ. 45)

"Το όνομα ποίημα παράγεται από το ρήμα ποιείν που σημαίνει πράττειν." (σελ. 46)

"... όσο περισσότερο αγράμματος και αρχαϊκά έτοιμος είσαι για την ποίηση, τόσο την καταλαβαίνεις καλύτερα." (σελ. 46)

"Ο Καρυωτάκης είναι μεγάλος ποιητής, γιατί έγραψε με το αίμα του. Κι ένα ποίημα με αίμα αξίζει για εβδομήντα τόμους με μελάνι." (σελ. 50)

"Το ποίημα είτε μας μιλάει, είτε δε μας μιλάει, λέει ο Σεφέρης. Μπορεί να το διαβάσεις είκοσι φορές μέσα σε είκοσι μήνες ή σε πέντε χρόνια, και να μην σου ειπεί τίποτα. Και ξαφνικά εκεί που περπατάς στο ακροθαλάσσι για να πάρεις τον αέρα σου, ένας στίχος του χτυπάει ανεπάντεχα την ύπαρξή σου, όπως το ατλάζι του πελάγου σου χτυπάει τα μάτια, και σε φωτίζει ολόκληρο. Την ίδια ακριβώς στιγμή που φωτίζεται και το ποίημα μέσα σου." (σελ. 51)

"Ο Ελύτης στα νιάτα του έδωκε ένα σουρρεαλιστικό ορισμό στην ποίηση. Η ποίηση, είπε, είναι συνουσία επ' άπειρον." (σελ. 51)

"Τη σχέση της φιλοσοφίας και της ποίησης ο Σολωμός τη διατύπωσε θεωρητικά. Η ποίηση, λέει, είναι λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα. Με την πρόταση αυτή ουσιαστικά καθιδρύει τη φιλοσοφία και την ποίηση σε τόπο κοινό. Μόνο τα όργανα είναι διαφορετικά." (σελ. 53)

«... Οι αληθινοί ποιητές δεν γράφουν στίχους, ούτε παίζουν με τις λέξεις. Οι αληθινοί ποιητές είναι από τα πιο υπεύθυνα όντα που γεννιούνται επί γης, λέει ο Σεφέρης. {...} Σε κάθε εποχή ο γνήσιος ποιητής αναγκαία και αναπότρεπτα υπήρξε στρατευμένος. Γιατί στράτευση είναι η άρνηση στο άδικο και στην ανισότητα, που συνοδεύονται με έμπρακτη γνώση και με ανθρωπιά.» (σελ. 56)

"Η ποίηση είναι πολιτική. Όπως το δέντρο φυτρώνει στο χώμα και όπως το ψάρι μεγαλώνει στο νερό, έτσι και της αληθινής ποίησης το αίμα είναι η ζωή. Η άμεση, η ρέουσα, η πυρωμένη ζωή των ανθρώπων. Που κυλάει από τη γέννηση στο θάνατο καθώς ο βαθυδίνης ωκεανός. Με όλα τα μάγια, και όλα τα πλούτια, και όλα τα κακά. Ετούτος ο φερέγγυος αλλά και ο αχώρητος όρος είναι ο κανόνας και ο νόμος και το κοινό της ποίησης. Καθώς όμως η ποίηση γίνεται έκπτυξη και καταδήλωση ζωής, αναγκαία γίνεται λειτουργία καθαρά πολιτική. Γιατί ο ορίζοντας της ζωής του ανθρώπου είναι η πολιτεία με τις πόλεις, και οι πόλεις με τους πολίτες της. Και οι πολίτες με την πολιτική τους." (σελ. 57)

"Μια σελίδα ποίηση είναι ίσον ή μεγαλύτερο από μια βιβλιοθήκη φλυαρίες" (σελ. 63)

"Γιατί αυτό είναι το μυστήριο της αληθινής ποίησης. Να μη συνθέτει απλά το παρόν. Αλλά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να εξαργυρώνει και το μέλλον στη γοερή Τράπεζα της προφητείας. Ο μεγάλος ποιητής γίνεται μάντης. Poeta vates, που λέγανε οι παλαιοί. Γιατί το νεύρο και το αίμα του μαγνητίζεται από τον άνθρωπο. Και κάνει ποίηση πολιτική. " (σελ. 71)

"Υπάρχουν ποιητές που γίνουνται αμέσως γνωστοί. Ο κόσμος τους μαθαίνουν, τους γνωρίζουν, τους αγαπούν. Καμιά φορά τους κάνουνε και είδωλα. Ανάμεσα σ' αυτούς οι λίγοι θα δικαιώσουν τη φήμη τους. Οι πολλοί ωσάν περνούνε το δρόμο, ή εμφανίζουνται στα σαλόνια των φιλολογουσών κυριών, τους κοιτάνε και λένε: αυτός είν' εκείνος. {...} Οι περισσότεροι από τους ποιητές αυτούς, όταν πάψουν να ζουν, παύει να ζει και η φήμη τους. Ωσάν η δόξα του ζωντανού να 'τανε το σάβανο του νεκρού. Πεθαίνοντας την παίρνει μαζί του στον ανήλιαγο τάφο. {...}

Και υπάρχουν ποιητές που όσο ζούνε δε γίνουνται γνωστοί. Τουλάχιστον στους ευρύτερους κύκλους, περνούν τη ζωή τους με τη δραματική αίσθηση, ότι περπατάνε έξω από το δέρμα τους. Γιατί βλέπουν και ξέρουν πως άλλο κάνουνε, κι άλλο φαίνουνται πως κάνουνε. {...} Γι' αυτούς, λοιπόν, τους ποιητές που ζήσανε και πεθάνανε άσημοι, έρχεται κάποτε Ανάσταση. Ξαφνικά τους ανακαλύπτουν, και αρχίζουν να τους μελετούν. Απότομα η λάμψη τους τινάζεται σαν έκρηξη αστέρα σουπερνόβα που εμφανίζεται κάθε εξήντα ή διακόσια χρόνια και λάμπει στον ουρανό και τη μέρα. Αρχίζουν τότε και τους κουβεντιάζουν από το Τόκυο στη Χιλή, και από την Πετρούπολη στην Κοπεγχάγη." (σελ. 77 - 79)

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΑΛΗΘΙΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ

1. ΤΟ ΝΕΟ

"Όπως ο φυσικός ή ο βιολόγος δε θα προχωρήσει στην ανακάλυψη του νέου, αν δε γνωρίζει ολόκληρο το επιστητό του τομέα που δουλεύει, έτσι γίνεται και με τον ποιητή. Δε φτάνει η έμπνευση, το ταλέντο, η άσκηση. Χρειάζεται και η γνώση." (σελ. 81)

2. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

"Ο αληθινός ποιητής δε γράφει εύκολα, και δε γράφει πολλά, και για να του δοθεί στην τελική της μορφή μια οκτάβα ενδέχεται να την ξαναχύσει οχτώ και πενήντα έξι φορές. Ένας άλλος από τη γενιά των καταραμένων ποιητών βασανιζότανε ενάμισυ ημερονύκτιο, για να βάλει ή όχι ένα κόμμα σε κάποιο του στίχο." (σελ. 82)

3. ΤΟ ΠΩΣ

"... την ακραία ουσία της ποίησης ο Δάντης τη διατύπωσε σε διατύπωση ασύγκριτη: μεταχειρίζομαι τους ίσκιους σαν πράγμα στερεό.

Και τέσσερες αιώνες αργότερα ο Στέφανος Μαλλαρμέ την ξαναείπε στη δική του παραλλαγή: η ποίηση δε γίνεται με τις ιδέες, αλλά με τις λέξεις." (σελ. 84)

4. ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ

«Είναι ασύλληπτη υπόθεση η βιογραφία του αληθινού ποιητή. Η μοναξιά και η πίκρα του έχει εφτά δέρματα, λέει ο ξένος. Και ο δικός μας έγραψε πως ο ποιητής, αν είναι να δημιουργήσει έργο, οφείλει να σπαταλήσει τη ζωή του ως την ίνα και ως τη ρανίδα. Θυσία στον ήλιο τον κοσμήτορα, και στο χάος το τέρας είναι η ζωή του ποιητή. Και διαθήκη που θα την υπογράψει με το αίμα του. Όπως ο Φάουστ με το σκούφο του σοφού υπόγραψε με το διάβολο τον κατσικοπόδαρο.» (σελ 84)

5. ΤΟ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟ

"Ο γνήσιος ποιητής αγαπά τους ανθρώπους. {...} Ο αληθινός ποιητής νιώθει ανησυχία για τα μελλούμενα του ανθρώπου, όμοια με την ευθύνη που νιώθει ο αληθινός δάσκαλος για το αύριο των μαθητών του" (σελ. 86)

6. Η ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΣΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥ

"Η πειθαρχία του ποιητή στη γραφή είναι συμπεριφορά εντελώς σύστοιχη με την πειθαρχία του στρατιώτη στη μάχη. {...} Η πειθαρχία του ποιητή φέρνει την έκφραση του να λαβαίνει κάτι από τη στερεότητα και τη φεγγοβολή που έχουν οι στιλπνές εξισώσεις των φυσικών, όταν περιγράφουν τους νόμους της φύσης. {...} Η υποταγή του ποιητή στους νόμους της ύλης και της μορφής είναι το σημαντικότερο δίδαγμα που μας άφηκε κληρονομιά η κλασική παράδοση των ελλήνων και των ρωμαίων." (σελ. 87)

7. Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΛΑΘΕΙ ΑΓΑΛΜΑΤΑ

"Ο μεγάλος ποιητής είναι ένας κομψός και ρωμαλέος τεχνουργός λέξεων. {...} Τελεί πράξη, δηλαδή, και έργο με το λόγο του.

Λέγοντας ότι ο ποιητής πλάθει αγάλματα εννοώ νοητικές εποπτείες. {...} Τέτοιες νοητικές εποπτείες, ή αγάλματα λόγου, είναι η ομηρική Ελένη για παράδειγμα." (σελ. 90)

8. Η ΒΙΓΛΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

«Τα τραγούδια του για τη ζωή ο ποιητής τα συνταιριάζει την ώρα που ψαρεύει στις θάλασσες του θανάτου» (σελ. 92)

"Διαιρώ τους ποιητές μας σε τρία επίπεδα. {...}

1. Η πρώτη ... είναι η δημοτική μας ποίηση.

2. Η δεύτερη ... είναι ο Σολωμός, ο Καβάφης, και ο Παπαδιαμάντης.

3. Η τρίτη ... είναι ο Κάλβος, ο Μακρυγιάννης, ο Μυριβήλης, ο Βάρναλης, ο Σεφέρης, ο Παλαμάς, ο Καζαντζάκης, ο Ελύτης.

Αυτές είναι οι τρεις φάσεις της ακτινοβολίας στη δημιουργία της νέας Ελλάδας.

4. Και υπάρχει και η τέταρτη φάση... Αυτοί είναι οι τεχνίτες του λόγου και οι εργάτες της επιστήμης. Βηλαράς, Ρήγας, Κοραής, Πολυλάς, Τυπάλδος, Τερτσέτης, Μαβίλης, Βυζάντιος, Λασκαράτος, Θεοτόκης, Μαρκοράς, Βαλαωρίτης, Κρυστάλλης, Βιζυηνός, Ροΐδης, Ζαμπέλιος, Γρυπάρης, Μαλακάσης, Βλαχογιάννης, Ψυχάρης, Καρκαβίτσας, Πάλλης, Ξενόπουλος, Καρυωτάκης ο γενναίος, Αντρέας Εμπειρίκος ο αγνός, Νικόλαος Πολίτης ο ηλιοσυνάχτης, Σπυρίδων Λάμπρος, ο ιστορικός Παπαρρηγόπουλος, ο Δελμούζος, ο Γληνός, ο Τριανταφυλλίδης, Κοσμάς Πολίτης, Παπαντωνίου, Αυγέρης, Τερζάκης, Σικελιανός, Βενέζης, Εγγονόπουλος, Κόντογλου, Παπατσώνης, Ουράνης, Πρεβελάκης, Βρεττάκος, Χατζόπουλος, Καραγάτσης, Γκάτσος, Καββαδίας και Περικλής Γιαννόπουλος.

Και συνέχεια ακολουθούν αστέρες έκτου μεγέθους, που μόλις είναι ορατοί με γυμνό οφθαλμό. Στη λογοτεχνία όμως τηλεσκόπιο σημαίνει αρχείο." (σελ. 96 - 97)

"... ο Πλάτων και ο Όμηρος και ο Αισχύλος σ' αυτή τους τη θεώρηση, και δεν υπάρχει άλλη να τους κοιτάξεις αν δε γελάς κι αν δε γελιέσαι, σου ζητούν πράγματα αληθινά και πολύ τίμια. Σου ζητούν να κηρύξεις τη ζωή σου σε συναγερμό επ' άπειρον." (σελ. 111)

"η τέχνη των ελλήνων καθρεφτίζει τον αγώνα τους να νικήσουν τον πεσσιμισμό τους" (σελ. 125)

"Ο καημός του θανάτου γέννησε στους έλληνες την τέχνη." (σελ. 127)

"Η φράση του Νίτσε "έχουμε την τέχνη για να μη μας συντρίψει η αλήθεια" είναι η τέλεια ανατομία της συμπεριφοράς των ελλήνων που γέννησε την τέχνη τους." (σελ. 130)

ΓΚΕΜΜΑ

"Ο τεχνίτης, μια και θέτει το έργο του πάνω απ' όλα, οφείλει να καταστρέψει το άτομό του χάριν του έργου του." (Καβάφης)

Ερωτώ: πόσοι ποιητές καταστρέψανε το άτομό τους χάριν του έργου τους; Ο ίδιος ο Σεφέρης τόλμησε να καταστρέψει το άτομό του χάριν του έργου του; Ο Σολωμός όμως, ο Κάλβος, ο Παπαδιαμάντης, ο Καβάφης κατάστρεψαν το άτομό τους χάριν του έργου τους. Το ακαριαίον του Καρυωτάκη αυτοί το ζήσανε ολοζωής. Μπουκιά, μπουκιά, και στάλα στάλα τους κατάπιε η λύπη και ο θάνατος. (σελ. 239 - 240)

Ο φόβος και ο πόνος μπροστά στο θάνατο είναι η αιτία που έπλασε ο άνθρωπος τον κάτω κόσμο και τον Άδη. Και πάντα μέσα στη σφαίρα της ποίησης. Στη σφαίρα της θρησκείας όμως η αιτία αυτής της επινόησης, πέρα από το φόβο και τον πόνο, εκπορεύτηκε κυρίαρχα από το χυδαίο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης. Και τέτοιο ονομάζω την ημιμάθεια, τον εγωισμό, και την ανανδρία. Όλα τούτα περιεντυμένα με μια πανούργα υποκρισία, που έδωκε το στίγμα και στο χρίσμα της ψευτιάς μέσα στο παγκόσμιο καθεστώς και στις ανθρώπινες κοινωνίες. (σελ. 184)

ΑΙΣΧΥΛΟΣ: «Πρώτα στο Μαραθώνα και μετά στην τραγωδία! {...}

ΣΙΔΩΝΙΟΣ: Ένα παιδαρέλι, ένας δανδής, ένα χάρχαλο. Δεν ηξεύρω κιόλας, αν ημπορούσε, κατά τη σκαμπρόζικη ιδέα του Βάρναλη, να γαμεί. Έχει το μυαλό ενός μεγάλου παιδιού. Ό,τι και να ειπεί είναι παρόλες και λύματα. … Ο Σιδώνιος με την ποίησή του, θαρρεί ότι θα φωτίσει τον κόσμο. Και γι’ αυτό τα δίνει όλα για την ποίηση. Και τη ζωή και το θάνατο. … Ωστόσο από το ζωηρό Σιδώνιο λείπει το καίριο. Εκείνο που δεν έλειψε βέβαια από τον Αισχύλο. Του λείπει η χάρη της αληθινής γνώσης. Του λείπει η φυσική διαλεκτική με τη σκληρότητα του κόσμου και της ζωής, που είναι ανεκλάλητα αδυσώπητη. Εντελώς αναγκαία όμως για τη μεγάλη τέχνη.»

ΑΙΣΧΥΛΟΣ: «Γι’ αυτό εδημιούργησα την τραγωδία. Χωρίς αυτήν την άγρια γνώση και την άγρια πείρα, θα ‘μουνα κι εγώ ένας ποιητής σαν και σένα (το Σιδώνιο…) Ένας φαλλός εν χαλάσει. Ένα μεγάλο αρχίδι. Και θα υμνούσα με επιγράμματα την «δοντογλυφίδα της γκόμενας». Η γνώμη και ο τρόπος μου ήταν, προτού κινήσω τους χορούς και τα χορικά, να ‘χω σίγουρη τη γιορτή. Αυτό κυρίως.» (σελ. 242)

Εμείς, αγαπητοί φίλοι, έτσι μελετάμε Λιαντίνη. Και έτσι μιλάμε για εκείνον. Με συνεχή αναστροφή σε όσα έγραψε ο ίδιος ο Λιαντίνης. Όχι με αυθαιρεσίες δικές μας.

Και το ίδιο απαιτούμε από όποιον άλλο μιλά για το Λιαντίνη. Δικαίωμά του να πιστεύει και να υποστηρίζει το χι και ψι. Μα να το τεκμηριώνει. Έτσι τουλάχιστον πορεύεται η επιστήμη. Έτσι πορεύτηκε και ο Λιαντίνης στο γραπτό του λόγο.

Σε όλα του τα βιβλία υπάρχουν σχόλια και αναφορές πού θα βρεις αυτό που σου λέγει ότι είπε ο τάδε και ο δείνα.

Δε λέω σε καμία περίπτωση πως εγώ κατέχω τι είπε ο Λιαντίνης και κανείς άλλος στον κόσμο δεν τον έχει διαβάσει όσο εγώ. Τέτοιο καλάμι δεν το καβάλησα ακόμη και ελπίζω γεράζοντας να μην την πατήσω και λέω άλλα...

Και είμαι πρόθυμη να δεχτώ την άποψη κάθε άλλου, ειδικά όταν λέει πως διάβασε όλο το έργο του Λιαντίνη, αρκεί να τεκμηριώνει το λόγο του. Με αποδείξεις. Όχι με αυταπόδεικτα.

Θεωρείς ότι ο Λιαντίνης ήταν φιλόσοφος και δεν ήταν ποιητής; Απόδειξέ το. Μην περιμένεις δηλαδή να το δεχθούμε γιατί το λες εσύ που τον έχεις διαβάσει και έχεις και κάποιες περγαμηνές σπουδών. Σεβαστά τα προσόντα σου, μα ουδέποτε στη ζωή μου έμαθα να δέχομαι την αλήθεια του άλλου επειδή ο άλλος είναι αυθεντία.

Γιατί την ίδια ώρα άλλοι, που και εκείνοι είναι αυθεντίες σε θέματα Λιαντίνη, όπως ο εξάδελφός του κ. Πέτρος Βλαχάκος, φιλόλογος και με διδακτορικό στο ΑΠΘ, λέγει πως ο Λιαντίνης είναι συνάμα φιλόσοφος και ποιητής.

Και μάλιστα τεκμηριώνει την άποψή του με πλούσια βιβλιογραφική αναφορά. Δεν επαναπαύεται στο ντοκτορά του για να μας πείσει. Ούτε επικαλείται το θάνατο του Λιαντίνη πουθενά ως τεκμήριο της αλήθειας του έργου του.

http://www.liantinis.gr/main/index.php?option=com_content&view=article&id=13&Itemid=22

Αν αυτός, που είναι και συγγενής εξ αίματος του Λιαντίνη, δεν το κάνει, ας προβληματιστούμε όλοι και ας επανεξετάσουμε το ζήτημα. Χωρίς αυτοκτονία του Λιαντίνη το έργο του θα ήταν ψεύτικο και άκυρο; Δε θα ήταν φιλόσοφος και ποιητής αν δεν αυτοκτονούσε;

Τότε γιατί τον λάτρευαν οι σπουδαστές του; Όσοι... Σίγουρα όχι όλοι. Πάντως δεν είμαι η μοναδική του μαθήτρια που τον ανέβασα στον Όλυμπο πριν αυτοκτονήσει.

Εμάς τουλάχιστον κατάφερε να μας πείσει και ζωντανός. Και να τον ξεχωρίσουμε από δεκάδες άλλους δασκάλους που είχαμε συναντήσει. Δε χρειαστήκαμε να θέσουμε το δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων για να πειστούμε πως έλεγε την αλήθεια.

Αν κάποιοι δε θα χαρούν λέει να ξαναδούν το Λιαντίνη να διδάσκει, εμείς που προκάμαμε να τον δούμε να διδάσκει καθόλου δε χαρήκαμε όταν μάθαμε από το τελεβίζια πως αυτοκτόνησε. Θυμάμαι τον Ηλία τον Αναγνώστου, μαθητή και φίλο του Λιαντίνη, να κλαίει μπρος στις κάμερες εκείνες τις μέρες και να λέει πως αν ο Λιαντίνης πέθανε πρέπει να πενθοφορήσουν όλοι οι έλληνες.

Εδώ θα βρείτε το ηχητικό ντοκουμέντο που τα λέει ο ίδιος:

https://educandus.forumgreek.com/portal.htm?pid=16&sid=94733ed25674218047db2f28c0d7dcc6

Ποιος πήρε άραγε χαρά από εκείνους που ήξεραν το Λιαντίνη όταν άκουσαν στις ειδήσεις τα νέα για την εξαφάνισή του; Για μέρες έκλαιγα απαρηγόρητη.

Ας βγει έστω και ένας μαθητής του που να πει "Εγώ χάρηκα. Και είπα μπράβο, Δάσκαλε, τώρα μας απέδειξες πως έλεγες αλήθεια."

Τέτοιες απόψεις θεοποίησης του Λιαντίνη γιατί αυτοκτόνησε, τις ακούς μόνο από ανθρώπους που δεν τον γνώρισαν. Και δεν είναι τυχαίο.

Ακόμη και ο στενός του φίλος, ο Βασίλης ο Αναγνωστόπουλος, φιλόλογος, συγγραφέας και πανεπιστημιακός δάσκαλος και αυτός, στο βιβλίο του ΚΑΠΕΛΑ ΣΤΟ ΠΕΛΑΓΟΣ πουθενά δεν εκφράζει συναισθήματα χαράς για το χαμό του φίλου του. Ίσα ίσα που τα βάζει με τον Ταΰγετο που του πήρε τον καλύτερό του φίλο.

http://liantinis-o-daskalos-mas.blogspot.com/2010/02/blog-post_4799.html


Ο ξάδερφος, ο μαθητής, ο φίλος. Και άνθρωποι με εγνωσμένη πνευματική αξία και οι τρεις.

Και έρχεται εκείνος που δεν πρόλαβε να γνωρίσει τη ζωντανή του διδασκαλία, με επιχείρημα ότι διάβασε όλα τα βιβλία του Λιαντίνη, και έβγαλε άλλα συμπεράσματα. Τουλάχιστον ας τεκμηριώσει το λόγο του. Δεν περιφρονούμε την άποψή του με επιχείρημα πως γνώρισε το Λιαντίνη από τα βιβλία του. Θα ήταν λάθος κάτι τέτοιο. Μα ζητάμε πολλά όταν ζητάμε να τεκμηριώνει κανείς την άποψή του ειδικά όταν έρχεται σε αντίθεση με τις απόψεις άλλων που έχουν και περισσότερα προσόντα και περισσότερες εγγυήσεις σωστής κρίσης για το Λιαντίνη;

Ας δούμε τώρα ένα ακόμη ντοκουμέντο. Τι έλεγε η εκπαιδευτική κοινότητα για το Λιαντίνη όταν μαθεύτηκε ο χαμός του.

Το κείμενο είναι από το περιοδικό ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, τεύχος 47, Αύγουστος - Οκτώβριος 1998. Το υπογράφει ο Δημήτρης Γ. Παπαϊωάννου.


Το ιδιαιτέρως σημαντικό στην πρώτη αυτή σελίδα του άρθρου, βρίσκεται στην αρχή της δεύτερης στήλης. Εκεί αιτιολογείται η σχέση της μελέτης θανάτου του Δημήτρη Λιαντίνη όχι μόνο με τη φιλοσοφία μα και με την τέχνη.

Δεν ήταν εφεύρεση του Λιαντίνη να δέσει τη μελέτη θανάτου με την τέχνη. Μα ανακάλυψη της φυλής. Ανακάλυψη των ελλήνων.

Και είναι αυτό ένα βασικό στοιχείο για να κατανοήσει κανείς το έργο του Λιαντίνη. Αυτή την περίεργη στους πολλούς επιλογή να μεταχειριστεί και τη φιλοσοφία και την ποίηση στη μεγάλη μελέτη του.

Λένε λοιπόν κάποιοι πως χωρίς την αυτοκτονία του Λιαντίνη δεν ισχύει το έργο του.

Λάθος!

Το έργο του Λιαντίνη κινδυνεύει πολύ περισσότερο όταν λέμε ότι ο Λιαντίνης δεν είναι ποιητής. Όταν διαγράφουμε την ποιητική διάσταση του έργου και τη σχέση του δημιουργού με την τέχνη.

Αυτή τη σχέση της φιλοσοφίας του Λιαντίνη με την τέχνη, και γενικότερα της ελληνικής φιλοσοφίας με την τέχνη, πραγματεύεται το άρθρο του Δ. Παπαϊωάννου που την πρώτη του σελίδα παραθέσαμε πριν. Και είναι ώρα να τεκμηριώσουμε αυτή την άποψη με παραθέματα από το ίδιο το έργο του Λιαντίνη.

Για να καταλάβουμε πως αν αφαιρέσουμε τον τομέα τέχνη, ολόκληρος ο πύργος θα καταρρεύσει... Όπως και ο πύργος με τα ξυλοτουβλάκια που παίζουν τα πιτσιρίκια, όταν τραβάν ένα τουβλάκι καίριας σημασίας. Γιατί η τέχνη στο έργο του Λιαντίνη δεν είναι απλά ένα σημαντικό τμήμα, είναι η μία από τις δύο βάσεις που το θεμελίωσε. Η άλλη φυσικά και είναι η φιλοσοφία.

Στην καλύτερη λοιπόν περίπτωση το εποικοδόμημα θα γείρει ως άλλος πύργος της Πίζας. Ένα γραφικό κατασκεύασμα άξιο μόνο για τουριστικές ατραξιόν.

Περάστε κόσμε να θαυμάσετε το φιλόσοφο που για να αποδείξει το έργο του αυτοκτόνησε!

Και δώστου τα κλικ κλακ των μηχανών, βγάλε κι εσύ μια φωτογραφία μπρος στη σπηλιά του Λιαντίνη, μπορείς!

Και δώστου να κόβονται εισιτήρια για το θέαμα.

Κόβονται εισιτήρια στον Ταΰγετο; Α, όχι. Αλλού καταβάλλεται το οικονομικό αντίτιμο και με πιο εκλεπτυσμένους τρόπους.

Διότι, κύριοι, ο Λιαντίνης πουλάει. Ακόμη και σήμερα, 12 χρόνους μετά. Και είδα και έπαθα να πείσω στο πολύ πρόσφατο παρελθόν μια δημοσιογράφο που ήθελε ντε και καλά να με κουβαλήσει στα τελεβίζια να μιλήσω για το Λιαντίνη, πως δεν τον έχω για πούλημα το Δάσκαλό μου και δε διψάω για δημοσιότητα.

Θα μου πεις δε θέλεις να διαδοθεί το έργο του Δασκάλου σου; Βεβαίως και θέλω. Τι κάνω τότε όλη μέρα εδώ; Αντί να πάω μια βολτίτσα στην παραλία και να απολαύσω την υπέροχη ανοιξιάτικη λιακάδα.

Αλλά με το σωστό τρόπο. Και κυρίως χωρίς να παραχαράζεται. Δε με νοιάζει δηλαδή να κουβεντιάζει και η κομμώτρια της γειτονιάς για το Λιαντίνη αλλά να γίνει συνείδηση έστω και σε λίγους τι στο καλό είπε αυτός ο άνθρωπος σημαντικό. Και κυρίως στους νέους ανθρώπους, γιατί για το χατίρι τους έκανε ο Λιαντίνης ό,τι έκανε.

Διαμαρτυρία για το έγκλημα σε βάρος τους αποτέλεσε η τελευταία του πράξη. Δεν ενδιαφέρει λοιπόν η πράξη σαν πράξη μα να σταματήσει το έγκλημα.

Δεν είναι λοιπόν και πάλι τυχαίο που όσοι εστιάζουν μονόπλευρα στην αυτοκτονία του Λιαντίνη, δεκάρα δε δίνουν για το έγκλημα αυτό.

Και δεν μπορούν να δώσουν όσο αρνούνται να δουν τι σχέση της τέχνης με τη φιλοσοφία του Λιαντίνη. Κι ας τα βάζουν με θεολόγους και θεολογικές και αρχιμανδρίτες και αρχιεπισκόπους. Αυτά είναι προπέτασμα καπνού.

Γιατί η απάντηση του Λιαντίνη στο θέμα θρησκεία είναι η τέχνη. Και θα σας το αποδείξω με τα δικά του λόγια:

Παράθεση :

Στο πρόβλημα του θανάτου, που για τον άνθρωπο είναι το πρόβλημα των προβλημάτων, και για τη φιλοσοφία ο μόνος δρόμος που οδηγεί στη γνήσια έρευνα και στην αληθινή γνώση για τη φύση και τη μοίρα του ανθρώπου, όπως ισχυρίζεται ο Πλάτων, οι έλληνες δεν καταδέχτηκαν να κοροϊδέψουν τον εαυτό τους. Αρνηθήκανε να αυτοεξευτελιστούν.

Και αφού δεν τον κορόιδεψαν εδώ, στον κίνδυνο και στον αγώνα τον έσχατο, είναι αυτονόητο πως δεν τον κορόιδεψαν και σε τίποτα άλλο. Κυνήγησαν τον πάνθηρα δηλαδή, και θα κιότευαν μπροστά στους ψύλλους;

Αυτή η μοναδικότητα, αυτή η παλικαριά, και το σέβας των ελλήνων στην αλήθεια της φύσης και στην αξία του ανθρώπου, του αδύναμου και τραγικού ανθρώπου αλλά του αληθινού και εξαίσια ωραίου, πέρα από την επιστήμη και την πολιτική συνείδηση, γέννησε κυρίως την τέχνη τους.

Ο καημός του θανάτου γέννησε στους έλληνες την τέχνη. Εκεί που ο φόβος του θανάτου γέννησε στους λαούς τις θρησκείες.

Στην πρώτη περίπτωση το προϊόν είναι η αλήθεια, το ανθρώπινο, η τραγικότητα. Στη δεύτερη περίπτωση το προϊόν είναι η πανουργία, η απάτη, απλοϊκό με την έννοια του μπερντέ του καραγκιόζη.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ, ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, σελ. 126 127

Και λίγο παρακάτω, στη σελ. 130, ο Λιαντίνης θα σημειώσει :

«Η φράση του Νίτσε "έχουμε την τέχνη για να μη μας συντρίψει η αλήθεια" είναι η τέλεια ανατομία της συμπεριφοράς των ελλήνων που γέννησε την τέχνη τους.»

Κι όταν δεν έχουμε την τέχνη;

Τι έχουμε τότε;

Πολύ απλά ανοιχτό το δρόμο για να επιζούν οι θρησκείες...

Η τέχνη είναι η κερκόπορτα στο έργο του Δημήτρη Λιαντίνη.

Και τυχαία δεν επέλεξε και το μετερίζι τέχνης για να δώσει τον αγώνα του.

Ήξερε ότι μόνο έτσι μπορεί να εξοβελίσει την επίδραση του εβραϊκού πολιτισμού στον πολιτισμό των ελλήνων.

Και βέβαια μιλάμε για την κλασική τέχνη, την ελληνική. Κι όχι για άλλες νόθες μορφές της τέχνης.

Αυτή την τέχνη που υπηρέτησε και ο Σολωμός. Και ας αφήσουμε τον ίδιο το Λιαντίνη να μας τα πει:

Παράθεση :

"Ο ρομαντισμός σαν τεχνοτροπία, ρομαντική ποίηση, και σαν στάση ζωής, διότι απ’ όλες τις τεχνοτροπίες που λένε, παρνασσισμός, συμβολισμός, εξπρεσιονισμός, ιμπρεσιονισμός, νατουραλισμός, σουρεαλισμός, όλ’ αυτά τα πράγματα είναι μορφές τέχνης, αλλά δεν μπορούν να συστήσουν τρόπο ζωής. Ενώ οι δύο μόνες μορφές τέχνης που συνιστούν και τρόπο ζωής είναι το ρομαντικό και το κλασικό. Με το ρομαντισμό δηλαδή μπορεί να ζήσεις και τη ζωή σου, όχι να γράψεις ποίηση ή να λες μ’ αρέσει ο ρομαντισμός, είναι ένας τρόπος ζωής, είναι πολύ ευρύτερο. Το ίδιο πράγμα είναι και το κλασικό, ο κλασικισμός.

Τι είναι τώρα αυτά τα δύο πράγματα; Θα ‘ταν μεγάλη ιστορία… Στο βιβλίο που έχω γράψει για το Σολωμό έχω μια τελευταία ενότητα που λέω «Η αισθητική του Σολωμού» και τα περιγράφω αυτά. Δεν έχουμε καιρό τώρα να ασχοληθούμε, σας λέω. Πρέπει να … «Οι καιροί ου μενετοί» που λέει ο Θουκυδίδης. Πολύ απλά όμως σημαίνει, οι ρομαντικοί, ο ρομαντισμός ξεκινάει από τα συναισθήματα. Όλο συναίσθημα είναι, φαντασία, βούληση, το άλογο δηλαδή μέρος της ανθρώπινης φύσης.

Ενώ ο κλασικισμός που έρχεται από την κλασική Ελλάδα και τη Ρώμη μετά, είναι κυρίως νοολογικός και λογόκεντρος. Ξεκινάνε από τη λογική πρώτα, τη λογική μου, θετικές επιστήμες που λέμε, συγκεκριμένα πράγματα, αισθήσεις, ο άνθρωπος πατάει στα πόδια του, έτσι; Πραγματικότητα, πραγματιστής, ρεαλιστής. Η λογική δουλεύει κι από κοντά ακολουθούν τα συναισθήματα. Αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα σε ρομαντικό και κλασικό.

Κλασική είναι η ελληνική τέχνη. Γι’ αυτό λέμε οι κλασικοί έλληνες κτλ κι όλοι οι μεγάλοι ποιητές που λέμε 80 - 100 στην παγκόσμια ποίηση είναι οι κλασικοί, για κάθε καιρό και κάθε εποχή, είναι πια διότι ακριβώς έχουν, ξεκινούν, απ’ αυτή την ασφαλή βάση, τη λογική, η επιστήμη!

Ο Σολωμός μάλιστα στις παρατηρήσεις, τις κριτικές που κάνει για την τέχνη, ξέρετε πώς θα ορίσει την τέχνη, την ποίηση;

Για με, λέει, «η ποίηση είναι η λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα.»

Γράφτον, βρε Γιώργο, αυτόν τον ορισμό, γιατί μπορεί να γράψεις διατριβή διδακτορική επάνω εκεί. «Για με, ποίηση είναι η λογική που έχει μετατραπεί σε εικόνες και αισθήματα.» Αν έμενε απλή λογική, θα κάναμε λογική, μαθηματικά, γεωμετρία να πούμε, και αριθμητική. Αυτή η λογική σαν σκελετός, σαν, πώς να το πούμε, σαν δομή, είναι οι αυστηρές θετικές επιστήμες, αλλά δε μένει εκεί. Το μετατρέπει και το κάνει εικόνες και αισθήματα. "

Πήρατε μια μικρή γεύση τι μας δίδασκε ο Λιαντίνης στο Μαράσλειο. Μας γάνωνε τα αυτιά με την τέχνη. Και δώστου ξανά για τέχνη.

Και όχι μόνο με φιλοσοφία...

Η τέχνη είναι το κλειδί. Και τυχαίο δεν είναι που άρχισε και τη φιλοσοφική θεώρηση του θανάτου μιλώντας πάλι για την τέχνη. Την ελληνική...

https://educandus.forumgreek.com/AEIOAI-OEEIOIOEEC-EAUNCOC-OIO-EAIAOIO-h1.htm

Παράθεση :

"Κύριε επιθεωρητά,

ο χώρος αυτός όπως έρχεται από τα αρχαία θέατρα λέγεται ορχήστρα. Όπως επάνω βλέπουμε το κοίλον, από τα αρχαία θέατρα πάντα, τις κερκίδες τα διαζώματα. Είμαστε δηλαδή σ’ ένα χώρο που έρχεται από την αρχαία Ελλάδα, τα αρχαία θέατρα, όπου διδάχθηκε η αττική τραγωδία.

Και η αττική τραγωδία είναι το ευγενικότερο προϊόν που έσωσε να δημιουργήσει ο άνθρωπος στον πλανήτη, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του.

Ποτέ δεν ειπώθηκε κάτι περισσότερο αληθινό, περισσότερο εμπράγματο, περισσότερο ρεαλιστικό, περισσότερο ενάρετο και οδηγητικό και έμορφο από την αττική τραγωδία. Εάν δεν έχουμε αυτή την εικόνα για την αττική τραγωδία, κάποιοι φταίνε. Θα πω η παιδεία αμέσως και θα φορτωθώ την ευθύνη σα δάσκαλος.

Αυτή, την αττική τραγωδία, τη γέννησε η διαλεκτική σχέση των ελλήνων με το θάνατο. Είναι δηλαδή ένα γέννημα απ’ αυτό το αντιμέτρημα το πνευματικό που είχαν οι έλληνες με το φαινόμενο του θανάτου.

Αυτό μπορεί να αποδειχθεί και γεωμετρικά με τον εξής απλό τρόπο. Για φέρτε λίγο στο μυαλό σας την αττική τραγωδία, τους τρεις μεγάλους τραγικούς μας ποιητές. Αυτοί οι ήρωες, αυτοί οι τύποι, αυτές οι υπέροχες νοητικές εποπτείες που έπλασαν, τα αγάλματα λόγου όπως λέμε στη λογοτεχνία, είναι όλοι άνθρωποι που στο τέλος πέφτουν. Ο Αγαμέμνων σφάζεται στα λουτρά. Η Κλυταιμνήστρα, τη σφάζει ο γιος της. Ο Αίγισθος, τον σκοτώνει ο Ορέστης. Ο Οιδίπους βγάζει τα μάτια του και ύστερα πεθαίνει στον Κολωνό. Η γυναίκα του και μητέρα του, η Ιοκάστη, απαγχονίζεται. Η κόρη τους, η Αντιγόνη, τη θάβουν ζωντανή. Οι γιοι του Οιδίποδα, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης, σκοτώνουν ο ένας τον άλλον. Και στη συνέχεια αν δούμε την αττική τραγωδία θα δούμε ότι συνεχώς έχουμε ένα άγριο θέατρο σφαγής. Ο Αίας, ο υπέροχος αυτός στρατιώτης, αυτοκτονεί με το ξίφος του. Ο Ιππόλυτος, ηθικά ναυάγια, συντρίβεται κομμάτια στους βράχους, αυτό που θα λέγαμε σήμερα ένα τροχαίο άγριο. Η Μήδεια σφάζει τα παιδιά της κλπ. Να ‘τη η σχέση με το θάνατο που γεωμετρικά αποδεικνύεται.

Κι αν φύγουμε από την αρχαία τραγωδία και πάμε στην πιο ίσως υψηλή στιγμή της τέχνης της Ευρώπης, στην τραγωδία του Σαίξπηρ που είναι κατευθείαν το παιδί του Αισχύλου, θα ιδείτε πάλι εκεί ότι στο τέλος, καθώς κλείνει η σκηνή, γεμίζει η σκηνή με πτώματα. Φέρτε στο μυαλό σας το Μάκμπεθ, τον Οθέλο, τον Άμλετ, τη Δεσδαιμόνα, την Οφηλία κλπ. Δειγματοληπτικά, για να μην κάνω μια αναφορά πια στην παγκόσμια τέχνη, να πω πόσο αυτό το θέμα απασχόλησε τη μεγάλη τέχνη.

Αυτή λοιπόν η ορχήστρα, όπως την έλεγαν οι αρχαίοι έλληνες, από τους νεοέλληνες ονομάστηκε «το μαρμαρένιο αλώνι». Διότι έτσι είναι στα θέατρα. Ένα μαρμαρένιο αλώνι. Δηλαδή, αν πάτε στο θέατρο του Διονύσου, εδώ στα νότια της Ακρόπολης, ή σε όλα τα αρχαία θέατρα… Και ξέρουμε ότι στα «Μαρμαρένια Αλώνια» εχόρεψε και πάλεψε ο Διγενής κι ο Χάρος. Για θυμηθείτε τους δύο αυτούς ωραίους στίχους από το δημοτικό μας τραγούδι:

«Και πήγαν και παλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια.

Κι όθε χτυπάει ο Διγενής, το αίμα αυλάκι κάνει.

Κι όθε χτυπάει ο Χάροντας, το αίμα τράφο κάνει.»

Μ’ αυτή την έννοια λοιπόν, θα μπούμε στο θέμα μας.

Είδατε που σας λέω ότι η τέχνη είναι το κλειδί;

Χωρίς την τέχνη είναι αδύνατον να κατανοήσεις τη Φιλοσοφική Θεώρηση του Θανάτου του Δημήτρη Λιαντίνη.

Και οι ά-τεχνες προσπάθειες κάποιων να διαγράψουν τον τομέα τέχνη από το έργο του Λιαντίνη και να τον παρουσιάσουν μόνο ως φιλόσοφο, φτάνοντας μάλιστα να αντιστρέφουν τα λόγια του και να παρουσιάζουν τη φιλοσοφία ως πράξη και όχι την ποίηση, είναι ό,τι πιο επικίνδυνο για παραχάραξη του έργου του Λιαντίνη.

Φυσικά δεν περιμένουμε από εκείνους που θέλουν να παραχαράξουν το λόγο του να εμφανιστούν με βαριοπούλες όπως εκείνοι που διέλυσαν τις μαρμάρινες πλάκες στον Ταΰγετο. Υπάρχουν πιο εκλεπτυσμένοι τρόποι να υπονομεύσουν αυτόν τον μεγάλο στοχαστή.

Το παραμύθι με την Κοκκινοσκουφίτσα και τον κακό λύκο δεν το ακούσατε ως παιδάκια;

ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥΣ...

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα κοριτσάκι που το αγαπούσαν όλοι. Πιο πολύ απ’ όλους την αγαπούσε η γιαγιά της, αλλά ήταν φτωχή και το μόνο που μπόρεσε να της δώσει ήταν ένα μικρό κόκκινο σκουφάκι από βελούδο. Η μικρή το φορούσε πάντα και της ταίριαζε πολύ, έτσι όλοι την φώναζαν «η Κοκκινοσκουφίτσα».

Μια μέρα της είπε η μητέρα της: "Έλα Κοκκινοσκουφίτσα, πάρε λίγο φαγητό, αυτό το ψωμί και ένα μπουκάλι κρασί να τα πας στη γιαγιά σου. Έχει αρρωστήσει και πρέπει να φάει για να δυναμώσει και να γίνει καλά. Ξεκίνα νωρίς για να μη σε προλάβει ο ήλιος του μεσημεριού, και στον δρόμο, περπάτα ήσυχα και καλά, μην βγεις από το δρόμο σου γιατί μπορεί να σκοντάψεις και να σπάσει το μπουκάλι και θα πας στη γιαγιά σου με άδεια χέρια. Κι όταν φτάσεις να μην ξεχάσεις πρώτα από όλα να την καλημερίσεις".

"Θα προσέχω πολύ", είπε η Κοκκινοσκουφίτσα στην μητέρα της.

Η γιαγιά της ζούσε μακριά στο δάσος, δυόμισι χιλιόμετρα από το χωριό. Μόλις η Κοκκινοσκουφίτσα μπήκε στο δάσος συνάντησε έναν λύκο. Η Κοκκινοσκουφίτσα δεν ήξερε τι κακό ζώο ήταν αυτός, και δεν τον φοβήθηκε καθόλου.

"Καλημέρα Κοκκινοσκουφίτσα"
"Καλημέρα, λύκε".
"Πού πηγαίνεις πρωί-πρωί, Κοκκινοσκουφίτσα;"
"Στη γιαγιά μου".
'Τι κουβαλάς στην ποδιά σου;"
"Λίγο φαγητό και κρασί. Χτες έψησε η μητέρα μου στον φούρνο κι έφτιαξε κάτι καλό για την άρρωστη γιαγιά μου. Άμα τα φάει θα γίνει καλά".
'Και πού ζει η γιαγιά σου Κοκκινοσκουφίτσα;"
" Ένα χιλιόμετρο από εδώ, βαθύτερα μέσα στο δάσος. Το σπίτι της στέκει κάτω από τρεις μεγάλες βαλανιδιές, οι καρυδιές είναι παραδίπλα, σίγουρα θα το ΄χεις δει', απάντησε η Κοκκινοσκουφίτσα.

Ο λύκος σκέφτηκε "Τι καλή που είναι η μικρούλα! Τι νόστιμη γεύση που θα έχει. Πρέπει να δράσω με πανουργία και να τις πιάσω και τις δυο". Έτσι περπάτησε για λίγο μαζί της και μετά της είπε: " Κοίτα Κοκκινοσκουφίτσα, τι όμορφα λουλούδια! Λέω πως δεν ακούς τι ωραία που τραγουδούν τα πουλιά κι εσύ προχωράς βαρετά λες και πηγαίνεις σχολείο. Κοίτα όλη η φύση γιορτάζει σήμερα".

Η Κοκκινοσκουφίτσα σήκωσε το βλέμμα της και είδε τις ηλιαχτίδες να χορεύουν ανάμεσα στα κλαδιά, όμορφα λουλούδια να είναι φυτρωμένα παντού και σκέφτηκε "Αν μαζέψω ένα μικρό μπουκέτο λουλούδια θα κάνω την γιαγιά μου πολύ χαρούμενη. Είναι ακόμη νωρίς και σίγουρα θα προλάβω". Άφησε λοιπόν τον δρόμο πίσω της και χώθηκε στο δάσος για να βρει τα πιο όμορφα λουλούδια. Κάθε φορά που έκοβε ένα λουλούδι, νόμιζε πως λίγο παρακάτω έβλεπε ένα άλλο ακόμη πιο όμορφο κι έτσι, από λουλούδι σε λουλούδι, έμπαινε όλο και πιο βαθειά στο δάσος.

Στο μεταξύ ο λύκος έφτασε τρέχοντας στο σπίτι της γιαγιάς και της χτυπά την πόρτα.

"Ποιος είναι;"
"Η Κοκκινοσκουφίτσα", απαντάει ο λύκος. "Φέρνω φαγητό και κρασί, άνοιξε την πόρτα".
"Σήκωσε τον σύρτη", φώναξε η γιαγιά, "είμαι πολύ αδύναμη και δεν μπορώ να ανοίξω"

Ο λύκος σήκωσε τον σύρτη, άνοιξε την πόρτα και χωρίς λέξη πήγε στο κρεβάτι της γιαγιάς και την έφαγε. Μετά έβαλε τα ρούχα της γιαγιάς, ξάπλωσε στο κρεβάτι της τράβηξε τις κουρτίνες.

Η Κοκκινοσκουφίτσα, αφού μάζεψε όσα λουλούδια μπορούσε να κουβαλήσει, θυμήθηκε τη γιαγιά της και πήρε τον δρόμο για το σπίτι της.

Της φάνηκε παράξενο που η πόρτα ήταν ανοιχτή και όταν μπήκε στο δωμάτιο της γιαγιάς ένιωσε ένα παράξενο αίσθημα και σκέφτηκε " Τι άβολα που νιώθω σήμερα! Άλλες φορές μου άρεσε τόσο πολύ να είμαι με τη γιαγιά μου", και δυνατά είπε " Καλημέρα". Μα δεν πήρε απάντηση. Έτσι πήγε στο κρεβάτι και άνοιξε τις κουρτίνες. Στο κρεβάτι είδε τη γιαγιά της ξαπλωμένη, με το σκουφί της τραβηγμένο πολύ, κι ένα βλέμμα ιδιαίτερα παράξενο.

" Ω γιαγιά!", είπε, "τι μεγάλα αυτιά που έχεις!"
"Για να σε ακούω καλύτερα, παιδάκι μου".
" Μα, γιαγιά, τι μεγάλα μάτια που έχεις!"
"Για να σε βλέπω καλύτερα, παιδάκι μου".
"Γιαγιά, γιατί έχεις τόσο μεγάλα χέρια;"
"Για να σε αγκαλιάζω καλύτερα, παιδάκι μου".
"Γιαγιά τι τρομακτικά μεγάλο στόμα που έχεις!"
"Για να σε τρώω καλυτέρα!"

Με το που το είπε αυτό ο λύκος, ορμάει με ένα σάλτο και τρώει την Κοκκινοσκουφίτσα.

Αφού ο λύκος χόρτασε την πείνα του, ξάπλωσε και πήρε έναν υπνάκο. Ροχάλιζε πολύ δυνατά. Ένας κυνηγός τον άκουσε καθώς πέρναγε έξω απ’ το σπίτι και μονολόγησε " Πως ροχαλίζει έτσι η γιαγιάκα! Πάω να δω μήπως χρειάζεται κάτι".

Μπαίνοντας μέσα βλέπει τον λύκο να κοιμάται. "Εσύ εδώ αχρείε! Έχω ράμματα για την γούνα σου!" Και την στιγμή που θα πυροβολούσε σκέφτηκε ότι ίσως ο λύκος έχει φάει την γιαγιά. Έτσι ο κυνηγός δεν πυροβόλησε, μήπως ακόμα προλάβαινε να σώσει την ηλικιωμένη γυναίκα. Άρπαξε το ψαλίδι και άρχισε να κόβει το στομάχι του λύκου. Με τις δυο πρώτες ψαλιδιές είδε την Κοκκινοσκουφίτσα. Έκοψε άλλες φορές, νάσου και η γιαγιά. Έκοψε λίγο ακόμα και η Κοκκινοσκουφίτσα βγήκε λέγοντας:

«Αχ, πόσο φοβήθηκα! Τι σκοτεινά που ήταν μέσα στον λύκο» και μετά βγήκε ζωντανή και η γιαγιά, ίσα-ίσα που ανέπνεε. Η Κοκκινοσκουφίτσα μάζεψε γρήγορα πέτρες και γέμισε την κοιλιά του λύκου. Όταν ο λύκος ξύπνησε ήθελε να ξεφύγει αλλά οι πέτρες ήταν πολύ βαριές και ο λύκος έπεσε νεκρός.

Η Κοκκινοσκουφίτσα, η γιαγιά και ο κυνηγός ήταν πολύ χαρούμενοι. Ο κυνηγός έγδαρε το τομάρι του λύκου και πήγε σπίτι του. Η γιαγιά έφαγε το φαγητό, το ψωμί και ήπιε λίγο κρασί και δυνάμωσε. Τότε η Κοκκινοσκουφίτσα είπε στη γιαγιά της:

" Όσο ζω δε θα ξαναβγώ απ’ το δρόμο μου, όπως μου ‘χε πει και η μηρέρα μου, γιατί υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι".

Αυτοί που ξέρουν τα πράγματα λένε ότι άλλη μια φορά η Κοκκινοσκουφίτσα συνάντησε έναν άλλο λύκο, πηγαίνοντας φαγητό στη γιαγιά της. Ο λύκος προσπάθησε να τη ξεγελάσει και να την βγάλει από το μονοπάτι. Η Κοκκινοσκουφίτσα όμως είχε τον νου της και πήγε κατευθείαν στο σπίτι της γιαγιάς της χωρίς καθυστέρηση. Είπε στη γιαγιά της ότι ο λύκος την καλημέρισε, αλλά είχε μια κακία στα μάτια του και σίγουρα θα την είχε φάει αν δεν ήταν στη δημοσιά.

"Μη φοβάσαι", της είπε η γιαγιά της, "θα κλειδαμπαρώσουμε την πόρτα και δε θα μπορέσει να μπει αν έρθει εδώ". Πραγματικά σε λίγο χτύπησε η πόρτα και ήταν ο
λύκος:

" Άνοιξε γιαγιά, η Κοκκινοσκουφίτσα είμαι και σου έφερα φαγητό".

Η γιαγιά και η Κοκκινοσκουφίτσα ούτε μίλησαν, ούτε άνοιξαν την πόρτα. Ο λύκος χτύπησε μια, δυο, τρεις φορές και τελικά ανέβηκε στην στέγη. Περίμενε πότε θα βγει η Κοκκινοσκουφίτσα για να την αρπάξει και να την φάει. Αλλά η γιαγιά κατάλαβε το σχέδιό του.

Στο σπίτι υπήρχε μια μεγάλη γούρνα και η γιαγιά είπε στην Κοκκινοσκουφίτσα: "Έλα να μαγειρέψουμε. Έχω χωριάτικα λουκάνικα για ψήσιμο, βάλε το νερό στη φωτιά". Η Κοκκινοσκουφίτσα βοήθησε τη γιαγιά της στη μαγειρική. Σύντομα η μυρωδιά απ’ τα ψημένα λουκάνικα έφτασε στα ρουθούνια του λύκου. Ακολούθησε τη μύτη του και τεντώθηκε να δει τι ετοιμάζουν μέσα στο σπίτι. Δεν μπόρεσε να κρατηθεί όμως και έπεσε από την στέγη μέσα στη γεμάτη γούρνα και πνίγηκε.

Η Κοκκινοσκουφίτσα γύρισε σπίτι της και από τότε δεν την ξαναπείραξε κανένας.


_________________________

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΑΠΟ

http://www.real-greece.ru/inter/shapka.html

Να το διαβάσετε το παραμύθι για τον κακό λύκο και την αφελή Κοκκινοσκουφίτσα.

Είναι από τα ωραιότερα παραμύθια που έχουν γραφτεί για παιδιά.

Για να το μάθετε όσοι σαν παιδάκια δεν το ακούσατε και για να θυμηθείτε οι άλλοι τη δύναμη των παραμυθιών. Τέχνη ξέρετε είναι και τα παραμύθια... Και μάλιστα σπουδαία τέχνη. Γιατί απευθύνεται σε παιδιά. Και τα ετοιμάζει για τη ζωή.

Το ίδιο κάνει αργότερα η τέχνη με τις άλλες μορφές της, μιλάμε πάντα για τη γνήσια τέχνη, για να μας προετοιμάσει σωστά για το θάνατο.

Τη μεγάλη αλήθεια της ζωής μας.

Τόσο μεγάλη που κινδυνεύουμε να μας συντρίψει. Εκεί παρεμβαίνει η τέχνη. Χωρίς να παραποιεί την αλήθεια στο ελάχιστο. Και μετουσιώνει σοφά τον καημό του θανάτου.

«Τα τραγούδια του για τη ζωή ο ποιητής τα συνταιριάζει την ώρα που ψαρεύει στις θάλασσες του θανάτου» (σελ. 92)

λέει ο Λιαντίνης στα Ελληνικά του. Κι αυτό είναι το σπουδαιότερο γνώρισμα του αληθινού ποιητή...

Η Κοκκινουσκουφίτσα, έστω και αν μοιάζει μια αφελής ιστορία για παιδάκια, στην ουσία φέρνει το ανήλικο πλασματάκι αντίκρυ με το θάνατο. Με το λύκο...

Και δε διστάζει να οδηγήσει την ηρωίδα στην κοιλιά του λύκου.

Δε μένει όμως εκεί. Σκοπός δεν είναι να τρομοκρατήσουμε τα παιδιά. Το παραμύθι προχωρά παρακάτω και ο κακός λύκος νικιέται. Πώς; Με με το μυαλό... και με το στρατήγημα της γιαγιάς και της εγγονούλας της.

Κι εδώ ας αφήσουμε πάλι το Λιαντίνη να μας μιλήσει για τα παιδιά και το θάνατο:

Παράθεση :

ΕΡΩΤΗΣΗ: Συνηθίσαμε πλέον στην ιδέα ότι με τον θάνατο ασχολούνται κάποιες ηλικίες μεγαλύτερες ή ενήλικες εν πάσει περιπτώσει. Θα ήθελα τη θέση της φιλοσοφίας απάνω στο αν μπορούμε και αν θα πρέπει να μιλάμε στα παιδιά μέσα στα πλαίσια της αγωγής για το θάνατο ή όχι και πώς; Ευχαριστώ.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΛΙΑΝΤΙΝΗ: Υπέροχο ερώτημα. Η αγωγή. Θα τη βάλουμε στο εδώλιο. Και θα την δικάσουμε την αγωγή. Σας παρακαλώ όμως όχι τους δασκάλους. Όχι τους Δασκάλους. Δεν είναι οι Δάσκαλοι εκείνοι που φταίνε για την κακή αγωγή που έχουμε. Οι δάσκαλοι παίρνουν οδηγίες.

Το μεγαλύτερο... το ωραιότερο βιβλίο που έχει γραφτεί για την αγωγή, για την εκπαίδευση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, γνωρίζετε ότι είναι ο περίφημος Εμίλιος του Ρουσσώ ή Περί Αγωγής.

Ο μεγάλος αυτός Ευρωπαίος διαφωτιστής φιλόσοφος, ο Ρουσσώ, πόσο μεγάλος είναι δεν χρειάζεται να πούμε, αρκεί να πούμε ότι στο όνομά του κατηγορούν ολόκληρη Γαλλική Επανάσταση με 4-5 άλλους. Η Γαλλική Επανάσταση το μεγαλύτερο γεγονός της Ευρωπαϊκής ιστορίας.

Εκεί λοιπόν λέει μία φοβερή πρόταση. Μιλάει για την αγωγή της Ευρώπης στην εποχή του, 1778 πέθανε νομίζω. Λέει: οι Ακαδημίες και τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης είναι σχολεία απέραντων ψευδολογιών που απευθύνονται σε Ούρωνες και κάφρους.

Σκεφθείτε την πρόταση. Ο βασικός λόγος που τον ωθεί να μιλήσει με τόση οργή για την αγωγή είναι ακριβώς διότι αποκρύπτουμε από τις νέες γενεές αυτό το πρόβλημα θάνατος.

Τι πρέπει να λέμε. Βεβαίως πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για το θάνατο. Διότι από την όλη προβληματική που αναπτύξαμε εδώ είναι φανερό ότι ο σκοπός είναι το παιδί να το βάλουμε μέσα σε μία έμπεδη, εμπράγματη, αληθινή τροχιά να ζήσει. Όχι να του κρύβουμε το... έρχονται μητέρες,πατέρες και μου λένε, μου είπε το παιδάκι μου έξι χρονών με ρώτησε για θάνατο και γω του τό' κρυψα και του λέω δεν είναι τίποτα παιδάκι μου και λοιπά. Γιατί να το κρύψουμε;

Άλλωστε υπάρχει μιά μεγάλη ψυχολογική θεωρία ενός ψυχολόγου, του Βιγκότσκι που λέει σε παιδί έξι χρονών μπορείς να διδάξεις την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας. Όλα, και θα καταλάβει, κάτι θα καταλάβει.

Μπορείς να διδάξεις τον Τίμαιο τον Πλατωνικό που είναι ο πιό ... τα παιδιά έχουνε ένα ένστικτο αθωότητας, σε σχέση με εμάς, που το λέει και το τραγούδι, πώς να κρυφτείς απ' τα παιδιά έτσι κι αλλοιώς τα ξέρουν όλα.

Κύριε αντισυνταγματάρχα μου, αυτό είναι το μεγάλο πλημμέλημα της παιδείας που οδηγεί σε πάρα πολλά στραβά πράγματα... Θα το μεγαλώσουμε το παιδί μ'αυτή την πραγματική ... με προσοχή, με διακριτικότητα, να μην του περάσουμε φόβους, τραυματικές εμπειρίες, αυτό θα το αφήσουμε όταν θα του' ρθεί φυσιολογικά και θα του πούμε ότι και ο άνθρωπος...

Η ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΥΚΙΑ ΣΟΦΟΥ

https://educandus.forumgreek.com/forum-f11/topic-t686.htm

Πώς λοιπόν θα μιλήσουμε στα παιδιά, στα μικρά παιδιά, για το θάνατο;

Πώς αλλιώς αν όχι με παραμύθια;

Πώς αλλιώς αν όχι με την τέχνη;

Και τώρα θα πάμε στα μεγάλα παιδιά. Πώς θα τα προετοιμάσουμε για το θάνατο. Ο λόγος και πάλι στο Λιαντίνη, και σημειώνω ότι το απόσπασμα του βίντεο είναι η συνέχεια του προηγούμενου. Δε δέχτηκε δηλαδή άλλη ερώτηση ο Λιαντίνης, συνέχισε να απαντά στην προηγούμενη που είχε δεχτεί, μιλώντας αυτή τη φορά για το δικό του παιδί:

Παράθεση :

Έχω... πάω να αναφερθώ σε μία προσωπική περίπτωση. Έχω μιά μανούλα, γιαγιά ογδόντα έξι χρονών, άγιος άνθρωπος. Έχω μιά γυναίκα, σπουδαία γυναίκα, η γυναίκα μου. Διδάσκει σε ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Γερμανίας αυτή την εποχή. Κι έχω μιά κορούλα, ένα γαλάζιο βλαστάρι. Διοτίμα, η κόρη μου. Λοιπόν. Σε σχέση μ'αυτό που είπατε. Λέω, σας δίνω ένα δείγμα πώς έχω αναθρέψει το δικό μου παιδί, εντελώς φυσικά και αβίαστα.

Εάν υποθέσουμε ότι εγώ πεθαίνω αυτή τη στιγμή. Με χτυπάει ένας νταμπλάς, ένας, μια ανακοπή που λέτε, ισοηλεκτρική γραμμή στο μόνιτορ. Ούτε (φάρμακα,) ούτε απινιδωτές. τέζα ο γέρος που λέει ο λαός. Πεθαίνω. Κάποιος θα τους πάει την αγγελία την πένθιμη.

Ξέρω πώς θα αντιδράσουνε και θα σας πω. Θα σας το πω με ένα σχήμα δηλαδή. Γιατί ακριβώς έχει μπει στο σωστό δρόμο το παιδί. Θα μου απευθύνουνε μία στροφή. Την ακόλουθη.

Πέθανε ο πατερούλης, έτσι με λέει η κόρη μου. Ο πατερούλης. Θα μου πει:

Εγώ για το χατίρι σου τρεις βάρδιες είχα βάλει.
Είχα τον ήλιο στα βουνά και τον αϊτό στους κάμπους
και το βοριά το δροσερό τον είχα στα καράβια.
Μα ο ήλιος εβασίλεψε κι ο αϊτός αποκοιμήθη
και το βοριά το δροσερό τον πήραν τα καράβια.
Κι έτσι του δόθηκε καιρός του Χάρου και σε πήρε.

Κυριαρχημένα αισθήματα, δηλαδή, πειθαρχημένα.
Με οδύνη, με γνώση και με πόνο, αλλά όχι με αφασία συναισθηματική.

Κι εγώ σ’ αυτή τη στροφή, ξέρουν ότι θα απαντούσα με μια άλλη αντιστροφή, την ακόλουθη:

Εδώ είναι ο λαός μας, το λαό μας στεφανώνω, παίρνοντας αφορμή. Ακούστε τι λέει ο λαός μας:

Τρεις αντρειωμένοι εβούλησαν να βγουν από τον Άδη.
Ο ένας το Μάη θέλει να βγει, κι ο άλλος τον Αλωνάρη.
Κι ο Δήμος τ’ αγια – Δημητριού ν’ ανοίξει γιοματάρι.
Μια λυγερή τους άκουσε, γυρεύει να την πάρουν.
- Κόρη, βροντούν τ’ ασήμια σου, το φελλοκάλιγό σου,
και τα χρυσά γιορντάνια σου, θα μας ακούσει ο Χάρος.

Θέλω να πω αυτός είναι ο τρόπος ο σωστός, που ο λαός μας, προτού τον διαφθείρουμε εμείς με τούτα τα αήθη ήθη και με την παιδεία μας κτλ, έτσι δεχότανε τον θάνατο. Και τον πόνο του και τον καημό του τον έκανε αυτά τα ωραία τραγούδια.

Η ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΥΚΙΑ ΣΟΦΟΥ

https://educandus.forumgreek.com/forum-f11/topic-t686.htm

Η τέχνη. Και μάλιστα η υψηλή τέχνη των δημοτικών μας τραγουδιών.

Μ' αυτή απάντησαν οι έλληνες στο φόβο του θανάτου.

Μ' αυτή απάντησε και ο Δημήτρης Λιαντίνης.

Αυτός είναι ο τρόπος ο σωστός... πριν μας διαφθείρουν...

Ποιος όμως διέφθειρε το λαό μας; Ποιος παραμέρισε το δικό μας πολιτισμό;

Και ερωτώ. Θα χρειαζόταν η αυτοκτονία του Δημήτρη Λιαντίνη για να το καταλάβουμε αυτό; Για να πειστούμε πως λέγει την αλήθεια;

Στο βαθμό που μας έχει απορροφήσει ο ελληνοεβραϊκός πολιτισμός, ίσως... για τους άλλους, τους ελληνοέλληνες, οι αλήθειες του Λιαντίνη είναι ο ίδιος μας ο λαός μας. Και ο πολιτισμός μας. Ο ελληνοελληνικός πολιτισμός.

Γι' αυτό και τρομάζω όταν ακούω νέους ανθρώπους να ευτελίζουν το ρόλο της ποίησης και να ισχυρίζονται πως ο Λιαντίνης διδάχτηκε μόνο από φιλοσόφους... άντε και μερικούς έμμετρους...

Και ξεχνάνε πως ο Λιαντίνης λάτρεψε τα δημοτικά μας τραγούδια.

Τρομάζω γιατί τότε καταλαβαίνω πόσο το έγκλημα έχει προχωρήσει σε βάρος της αθώας νέας γενιάς. Πόσο η παιδεία που τους προσφέρουμε αντί να τους κοινωνήσει τον πολιτισμό της Ελλάδας τους έχει αποκόψει από κάθε τι το γνήσιο ελληνικό.

Και τους έχει στρέψει σε εκείνο το μοντέλο το ξενόφερτο. Με τις πολλές τεχνικές γνώσεις. Τεχνικές... Να βλέπεις; Ως και η γλώσσα μας έχει ξεπέσει και λέμε τεχνικός και τέχνη μα εννοούμε το μάθε τέχνη κι άστηνε κι αν πεινάσεις πιάστηνε. Όχι την τέχνη με την αρχαία της σημασία. Αυτή που σημαίνει γέννα και δημιουργία.

Και με αυτή της την έννοια η τέχνη γίνεται έρωτας και παντρεύεται τη φιλοσοφία, τη μελέτη θανάτου. Και γίνονται τα δύο ένα. Σε εκείνη την ολότητα που φέρνει τον άνθρωπο κοντά με την ολότητα της φύσης. Κάνοντας τον πάλι δικό της κομμάτι. Φυσικό. Όπως ένα κυπαρίσσι...

Να γιατί ο Ελύτης έδωσε εκείνο το σουρεαλιστικό ορισμό για την τέχνη:

Τέχνη είναι συνουσία επ' άπειρον.

Πώς λοιπόν μπορείς να μιλάς για θάνατο χωρίς την τέχνη;

Στο βαθμό που ξεχνάς ότι για το Δημήτρη Λιαντίνη:

Παράθεση :

Ο έρωτας και ο θάνατος είναι δύο πανεπίσκοποι νόμοι ανάμεσα στους οποίους ξεδιπλώνεται η διαλεκτική του σύμπαντος. Το δραστικό προτσές δηλαδή ολόκληρης της ανόργανης και της ενόργανης ύλης. Είναι το Α και το Ω του σύμπαντος κόσμου και του σύμπαντος θεού. Είναι το είναι και το μηδέν του όντος. Τα δύο μισά και αδελφά συστατικά του.

ΓΚΕΜΜΑ, σελ. 52

Τότε ναι. Πιάνεις και ασχολείσαι μόνο με το θάνατο.

Και μάλιστα με το θάνατο του Λιαντίνη, όχι το δικό σου...

Και ισχυρίζεσαι πως αν δεν αυτοκτονούσε ο Λιαντίνης, θα κατέρρεε η φιλοσοφία του.

Για Χριστό τον πέρασες το Λιαντίνη; Που σταυρώθηκε ως άλλος Ιησούς για το δικό σου και το δικό μου παχύ έντερο;

Αυτά, χρυσό μου, τα λένε οι θρησκείες. Όχι ο Λιαντίνης.

Και το πρόβλημα, η κερκόπορτα που ξέχασες ανοικτή, είναι η τέχνη.

Νομίζεις λοιπόν πως καταδικάζεις τον τρόπο των θρησκειών και στην πραγματικότητα γίνεσαι θύμα αυτού του τρόπου.

Και να σκεφθεί κανείς ότι σήμερα είναι η παγκόσμια ημέρα της ποίησης:

Παράθεση :

http://www.sansimera.gr/worldays/8

Με πρωτοβουλία της UNESCO ορίστηκε η 21η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης το 1999. Ο διεθνής πολιτιστικός οργανισμός θέλησε με αυτό τον τρόπο να προωθήσει την τέχνη της ποίησης και συγκεκριμένα τις προσπάθειες των μικρών εκδοτών να τυπώνουν συλλογές νέων ποιητών, την επιστροφή της προφορικής παράδοσης με την ανάγνωση ποιημάτων ενώπιον κοινού και την αποκατάσταση ενός διαλόγου μεταξύ της ποίησης και των άλλων μορφών τέχνης, πάνω στον αφορισμό του Ντελακρουά «Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ποίηση».

Κι εμείς, στην Ελλάδα, τη χώρα που γέννησε τόσους ποιητές, να ψαχνόμαστε για την αξία της ποίησης. Κρίμα.

Τελικά εκείνος ο πολιτικός που είπε τους ποιητές λαπάδες, βρήκε πρόσφορο έδαφος στις καρδιές των νέων μας και ο λόγος του Λιαντίνη παράπεσε στη δημοσιά και εχάθη.

Και με το λόγο του ποιητή: